تفریحات مناسب سالمندان
داشتن تغذیه مناسب، سطح بهداشتی – درمانی کافی، داشتن مکان زندگی راحت و
آسوده، امکانات مالی کافی و … موارد مهمی در زندگی سالمندان هستند که
باعث ارتقای سطح روانی و جسمی و در نهایت شادی و سرزندگی آنها می شوند اما
بخش مهمی از رازهای شادی و سلامت سالمندان به تفریح آنها مرتبط است که
معمولا کمتر به آن توجه می شود چون اغلب ما فکر می کنیم آنها بیشتر به
استراحت و محیط آرام نیاز دارند.
در حالی که سالمندان وقت آزاد
زیادی دارند و اگر بتوانند بخشی از زمان خود را به تفریح اختصاص دهند قطعا
سلامت روانی و جسمی شان تضمین خواهد شد. تفریحات در نظر گرفته شده برای
سالمند باید انرژی و نشاط بیشتری به او بدهد؛ بدون اینکه آزار و اذیتی به
او برساند.
مثلا
تفریحی مانند بازی شطرنج ممکن است برای سالمندی مفید و برای سالمند دیگری
خسته کننده و حتی مضر باشد یا اگر به سالمندی که بیماری ریوی یا آرتروز
شدید دارد توصیه کنیم هر روز پیاده روی کند، در واقع نه فقط موجب آزار او
شده ایم بلکه ممکن است سلامت جسمی او را هم به خطر اندازیم. بنابراین برای
انتخاب نوع تفریح سالمندان این شرایط باید در نظر گرفته شود.
1- در نظر گرفتن وضعیت فرهنگی – اجتماعی
نوع
فرهنگ و ساختار اجتماعی که فرد در آن رشد کرده، نکته بسیار مهمی است که
علایق و دلبستگی های او را نمایان می کند. مثلا برای فردی که در یک خانواده
مذهبی رشد کرده شاید حضور در مراسم قرآن خوانی یا مراسم مذهبی بسیار نشاط
بخش باشد. چنین سالمندانی علاقه زیادی هم به سفرهای زیارتی دارند؛ بنابراین
باید شرایطی به وجود آید تا با تورهای مسافرتی ارزان قیمت به سفر بروند.
تفریح
های مذهبی برای افرادی که در اروپا زندگی می کنند یا سطح اعتقادی مذهبی
قوی ندارند، مناسب نیست. برای این افراد به رفتن به مناطق تاریخی، طبیعت
گردی، حضور در مجامع ادبی و گوش دادن به موسیقی های مورد علاقه به جای حضور
در مراکز مذهبی خیلی مفرح تر است.
2- در نظر گرفتن شرایط تحصیلی
جامعه
سالمندان ما به سمتی می رود که تعداد سالمندان تحصیلکرده بیشتر شده است.
برای فردی که تحصیلاتی در زمینه خاص و علاقه به مطالعه دارد، به احتمال
زیاد کتاب گزینه مناسبی برای اوقات فراغت است. این افراد می توانند در
مراسم ادبی و شعرخوانی حضور یابند.
در
گوشه و کنار شهر و در کتابخانه ها و محافل ادبی گاهی سالمندان می توانند
همتایان خود را بیابند و بدین وسیله دوستان جدیدی هم پیدا کنند. جدول حل
کردن، بازی شطرنج و بازی های دیگر فکری نیز برای افراد تحصیلکرده تفریح های
خوبی است.
3- در نظر گرفتن مکان تفریحی
در
کشورهای پیشرفته دنیا مراکز تفریحی برای سالمندان در محله های مختلف وجود
دارد و با توجه به شرایط جسمانی سالمند نزدیکترین آنها انتخاب می شود و
سالمند در ساعات و روزهایی از هفته در آنجا حضور می یابد. در کشور ما نیز
چند مرکز وجود دارد و تلاش شده مراکز بیشتری دایر شود ولی تعداد این مراکز
بسیار اندک است و نمی تواند جمعیت رو به رشد سالمندی کشور ما را پوشش دهد.
4- در نظر گرفتن شرایط اقتصادی
تفریحی
که برای هر سالمندی توصیه می شود به شرایط اقتصادی او نیز بستگی دارد.
سالمندی دوره ای است که کمتر کسی شاغل است. اغلب سالمندان بازنشسته اند و
در بازنشستگی هم درآمد کاهش می یابد.
از یک سو، سطح هزینه ها به
دلیل ناتوانی های ناشی از بیماری و هزینه های درمانی بالا می رود و از سوی
دیگر، ساختار جامعه ما طوری است که والدین همچنان نقش حمایتگری خود را
هنگام ازدواج فرزندان و بعد از ورود عروس و داماد و نوه ها به زندگی ایفا
می کنند و این کار نیز مخارج آنها را چند برابر می کند.
در یک
نظرسنجی از سالمندان پرسیده شد برای چه به مراکز ورزشی یا مراکز تفریحی
مراجعه نمی کنند؟ بسیاری از آنها دلیل اصلی حضور نیافتن در چنین مراکزی را
نبود امکانات مالی عنوان کردند. بنابراین بهتر است تفریحی برای سالمند در
نظر گرفته شود که متناسب با شرایط اقتصادی او باشد یا هزینه ها را به حداقل
برسانند.
5- در نظر گرفتن هنر و حرفه سالمندان
بعضی
از سالمندان هنر خاصی دارند، مثلا کار دستی بلد هستند. باید مراکزی تاسیس
شود که سالمندان بتوانند کارهای دستی خود را به این مراکز ارائه دهند. حتی
سالمندانی هستند که به کشاورزی علاقه زیادی دارند. برای این گروه باید پارک
هایی را در نظر گرفت و باغبانی و کاشت گل و گیاه را برعهده سالمندان
علاقمند به 8این کار گذاشت.
البته در مرکز کهریزک مناطقی وجود دارد
که سالمندان می توانند در آن به کاشت گل و گیاه بپردازند ولی هنوز برنامه
گسترده و جامعی در نقاط دیگر تهران و شهرستان ها دیده نمی شود. حتی در مرکز
کهریزک نگهداری از حیوانات دست آموزی را شروع کرده اند ولی این کار باید
در هر پارکی انجام شود و هر سالمندی یک حیوان دست آموز داشته باشد و از آن
مراقبت کند.
سالمندان روستایی به طور خودکار و به دلیل دسترسی راحت
به طبیعت و حیوان، این کار را انجام می دهند. نگهداری از حیوانات نقش
درمانی هم ایفا می کند. ثابت شده سالمندان مبتلا به آلزایمر (آلزایمر خفیف)
با نگهداری از حیوانات آرامش بیشتری پیدا می کنند.
6- در نظر گرفتن فعالیت فیزیکی
ورزش
برای سالمندان باعث تندرستی و سلامت جسم و روح می شود؛ بنابراین اختصاص
دادن مکان هایی برای ورزش سالمندان جزو ضروریات است. بعضی از مراکز ورزشی
استانداردهای لازم را ندارند و ممکن است سلامت سالمند را به خطر اندازند.
مثلا کفپوش مناسبی نداشته باشند و باعث لیز خوردن سالمند و زمین خوردنش
شوند.
در
کشورهای توسعه یافته که تقریبا 25 درصد از جمعیت آنها سالمند هستند توجه
بیشتری به این طیف سنی شده است و در هر محله ای باشگاه های استانداردی وجود
دارد که سالمندان همان محله می توانند در آنجا حضور یابند.
بهترین
ورزش برای این گروه سنی ورزش های مقاومتی و هوازی است. توصیه می شود اگر
سالمند مشکل خاصی ندارد هفته ای 150 دقیقه برنامه فعالیتی را داشته باشد.
ورزش های آرام مانند تایچی و یوگا نیز برای این طیف سنی مفید است. البته
این ورزش ها هزینه بر هستند و دولت باید تمهیداتی را برای رفاه بیشتر
سالمندان و استفاده از وسایل تفریحی بیندیشد و کارت های ویژه و تخفیف هایی
را برای آنها در نظر بگیرد.
7- در نظر گرفتن تجربیات سالمندان و استفاده بهینه از آن
در
کشورهای شمال اروپا از تجربه های نسل قدیم استفاده بهینه می شود. آنها از
سالمندان در مهد کودک ها و مدارس ابتدایی دعوت می کنند تا برای آنها از
تجربه و اتفاق های گذشته تعریف کنند. این کار هم حس خوبی به سالمندان می
دهد و هم بدین وسیله گسست بین نسلی از بین می رود و 2 نسل قدیم و جدید به
هم پیوند می خورند و کنار هم قرار می گیرند.
راهکارهای مراقبت از سالمندان
همه می‌دانیم بهترین جا برای گذران دوران سالمندی، خانه و
خانواده است، اما وقتی این امکان فراهم نباشد و خانواده تصمیم بگیرند که
سالمند را به هر دلیلی به خانه سالمندان بسپارند، باید به‌دنبال جایی باشند
که به بهترین نحو شرایط زندگی سالمندان را فراهم کرده باشد.
محققان
با بررسی نیازهای سالمندان، استانداردهای مشترکی را برای همه خانه‌های
سالمندان توصیه می‌کنند تا آنها بتوانند از آسایش بیشتری برخوردار باشند.
این
خانه‌های سالمندان را نه‌تنها در کشورهای پیشرفته بلکه در ایران نیز
می‌توان یافت. اگر قرار شد سالمندی را به خانه سالمندان ببریم قبل از هر
چیز باید دقت کنیم حداقل امکاناتی را که در زیر می‌آید داشته باشد.
فضایی ویژه سالمندان بیمار
در
هر سرای سالمندان برای سالمندان بیمار با شرایط ویژه که نمی‌توانند از خود
مراقبت کنند، باید مکان و امکانات ویژه مراقبتی مهیا باشد.
محیط زندگی سالمند باید طوری باشد که او با تمام بیماری‌ها، محدودیت‌ها و ناتوانی‌های احتمالی خود بتواند براحتی در آن زندگی کند.
جمعیت
طبق
استانداردهایی که در کشورهای توسعه یافته در نظر گرفته می‌شود به‌طور کلی
در هر اتاق نباید بیش از چهار نفر زندگی کنند. هر اتاق حتما باید دارای یک
پنجره باشد. فضای کافی برای جابه‌جا کردن و حرکت دادن ویلچر موجود و حتما
داخل واحد حمام داشته باشد. در اتاق نیز باید به داخل اتاق‌های دیگر باز
شود.
کنار
یا بالای تختخواب سالمند باید زنگی برای صدا کردن فوری پرستار یا اعلام
خطر وجود داشته باشد ضمن اینکه آب خوردن در دسترس سالمند باشد. همچنین نور
کافی برای مطالعه در رختخواب باید فراهم شود.
محیط خصوصی
در
یکی از خانه‌های سالمندان بانوی سالخورده‌ای را مشاهده کردم که روسری‌اش
را روی صورتش کشیده و خود را زیر ملحفه‌اش پنهان کرده بود. وقتی از او
پرسیدم چرا این‌طور خوابیده‌ای گفت: آدم بعضی وقت‌ها می‌خواهد با خودش تنها
باشد. نه می‌خواهد کسی را ببیند و نه کسی او را ببیند. اینجا ما خلوتی
نداریم. ناچارم خودم را بعضی وقت‌ها پنهان کنم و فکر کنم کسی نیست.
گرچه
سالمندان به ضرورت ناچارند در فضایی غیر از خانه خود سر کنند، اما این
بهآن معنا نیست که به حریم خصوصی آنان احترام گذاشته نشود. سالمندان از
اینکه دیگران خلوت آنها را به هم بزنند ناراحت می‌شوند و در چنین محیطی
احساس امنیت نمی‌کنند.
اگر
داشتن محیط خصوصی امکان‌پذیر نیست در فاصله بین تختخواب‌های اتاق باید
پرده‌ای باشد تا در صورت نیاز سالمند بتواند با کشیدن پرده یک محیط خصوصی
برای خود ایجاد کند.
خیلی از سالمندان وقتی تنها هستند ساعتهای زیادی را کنار پنجره سر می‌کنند. این کار مورد علاقه سالمندان است.
اگر سالمند خود را به خانه سالمندان می‌سپارید دقت کنید تخت نسبت به پنجره دید داشته و یک صندلی راحت در کنار تخت باشد.
همچنین
هر سالمند باید یک کمد جداگانه و هم اتاقی‌های سازگار، همزبان و متناسب با
خود داشته باشد و در صورت تمایل، اتاق تلفن داشته باشد.
محیط
زندگی سالمند باید از نور کافی هنگام روز و شب برخوردار باشد. زندگی در
خانه‌ای با پنجره‌های آفتاب‌گیر از جمله ویژگی‌های لازم برای محل سکونت او
است؛ زیرا سالمندان به دلیل وضع جسمانی‌شان نسبت به دیگر افراد کمتر از
خانه خارج می‌شوند و در نتیجه باید ویتامین D حاصل از اشعه خورشید به طریق
دیگری برای بدن آنها تامین گردد.
نظافت و بهداشت
در
اتاق هر سالمند باید ملحفه‌های تمیز در دسترس وجود داشته باشد. موسسه باید
تمیز و از نظر ظاهری مرتب به نظر برسد، بو و هوای مطبوع داشته و از سر و
صدای ترافیک شهر یا دیگر صداهای آزاردهنده دور باشد.
باتوجه به آلودگی هوا، تهویه مناسب هوا و اعتدال درجه حرارت در زمستان‌ها و تابستان‌ها بسیار مهم است.
فضاسازی باید مناسب تردد ویلچر و افراد معلول نیز باشد.
آب
سرد و گرم باید در دسترس بوده و میله‌های حمایت‌کننده‌ای به دیوارها نصب
باشد که فرد بتواند در حین حرکت دست خود را به آنها بگیرد و از آنها برای
تسهیل حرکت استفاده کند.
در این مکان‌ها باید زنگ‌هایی وجود داشته باشد که در صورت بروز حادثه فورا پرستارها را مطلع کنند.
فضای عمومی
در تمام اتاق‌ها، پریزهای برق و وسایل خطرناک باید با رنگ‌هایی که بشدت جلب توجه می‌کنند (مثل قرمز پررنگ و…) مشخص شود.
برای
استراحت سالمندان صندلی‌ها و کاناپه‌های راحتی باید در آن تعبیه شود. یک
تابلوی اعلانات نیز لازم است تا قوانین و خبرهای سرای سالمندان را به اطلاع
ساکنان برساند.
تفریح و ورزش
سالن‌های
مناسب برای ورزش سالمندان، وسایل سرگرمی و تفریح متناسب با شرایط به میزان
کافی؛ اتاق مطالعه و کتاب‌ها و لوازم مورد نیاز در این زمینه از ملزومات
تفریحی ورزشی سالمندان است. همچنین امکان شرکت در مراسم مذهبی، تفریحی یا
خانوادگی در خارج از موسسه باید برای فرد فراهم باشد و برنامه‌های سرای
سالمندان آن‌قدر انعطاف‌پذیر طراحی شود که فرد در صورت تمایل بتواند در هر
کدام از آنها شرکت کند.
همچنین باید اقدامات مناسب برای تعطیلات، اعیاد یا روز تولد افراد سالمند موسسه در نظر گرفته شود.
برای
جلوگیری از افسردگی در سالمندان رنگ‌های مورد استفاده در دکوراسیون فضای
زندگی سالمند باید شاد، امیدوارکننده و انرژی بخش باشد. از آنجا که کهولت
سنی، عوارض روحی را نیز همراه دارد در محیط زندگی سالمند باید از رنگ‌های
شاد در قالب پرده، رومبلی، روتختی و ملحفه استفاده شود.
فضاهای خصوصی
سالمندان باید مکان‌ها یا اتاق‌های خصوصی مناسبی برای ملاقات با دوستان یا اعضای خانواده داشته باشند.
ارتباطات
امروز
گسترش ارتباطات باعث شده شیوه‌هایی مناسب برای ارتباط سالمند و خانواده‌اش
فراهم شود. دسترسی به تلفن عمومی برای همه و صندوق مخصوص برای نامه‌ها و
مرسولات هر فرد، امکان چت تصویری و گفت‌وگوی بر خط با خانواده از دیگر
لوازم و شرایط چنین موسسه‌ای است.
ایمنی
محیط
باید فاقد خطراتی نظیر نور کم، مسیر سنگلاخ، صندلی‌های ناپایدار و در حال
شکستن یا وسایل دست و پاگیری باشد که ممکن است فرد در هنگام راه رفتن به
آنها برخورد کند.
آسایشگاه
سالمندان باید از نظر امنیت در برابر آتش، زلزله و حوادث دیگر به‌طور رسمی
بررسی و بیمه شود. مسیرهای خروج اضطراری باید در نظر گرفته شده باشد و
امکانات اطفای حریق فراهم باشد. وسایل کمک‌های اولیه و اورژانس و زنگ
خطرهای مناسب در تمام ساختمان برای اطلاع‌رسانی فوری و اورژانس به تمام
سالمندان نیز باید وجود داشته باشد. باتوجه به مشکلات شنوایی در این سنین،
صدای این زنگ خطرها باید طوری باشد که تمام سالمندان براحتی آن را بشنوند.
تعداد پله‌های طبقات نباید زیاد باشد و باید آسانسور به میزان کافی برای حرکت در بین طبقات وجود داشته باشد.
برای پنجره‌ها، تراس‌ها و پشت‌بام، نرده‌های محافظ تعبیه شده باشد.
نیازهای درمانی
در
آسایشگاه تمام داروهای مورد نیاز سالمند باید مهیا باشد. همچنین وجود
پرستارهای مجرب و دوره دیده برای انجام کمک‌های اولیه و اقدامات احیا
به‌طور شبانه‌روزی و ویزیت روزانه توسط پزشک عمومی در صورت نیاز و امکان
برقراری تماس فوری با پزشک در موارد اضطراری باید از قبل هماهنگ شده باشد.
در
بسیاری از خانه‌های سالمندان با استانداردهای بالا امکانات بازتوانی
سالمند نیز موجود است. در صورت نیاز باید امکان ویزیت توسط متخصص
بیماری‌های مختلف موجود باشد. این فرصت باید به بیمار داده شود که در صورت
احساس نیاز بتواند توسط پزشک شخصی خود معاینه و درمان شود.
وجود
امکانات فیزیوتراپی در مرکز و هماهنگی با نزدیکترین بیمارستان‌ها برای
پذیرش بیماران اورژانسی از ضروریات است ضمنا باید دفتری در مرکز وجود داشته
باشد که بیماری‌ها و شرایط هر بیمار و آدرس، شماره تلفن و نحوه ارتباط
برقرار کردن فوری با چند نفر از نزدیکان او در آن خوانا و مرتب به‌طور
مستمر ثبت شود.
تغذیه سالمندان
تغذیه باید برای سالمندان، دلپذیر و متنوع و براساس نیازهای تغذیه‌ای آنان باشد. رژیم‌های غذایی سالمند باید کاملا رعایت شود.
باید سلامت موارد مورد استفاده و غذاهای طبخ شده به‌طور مستمر کنترل شود.
هر
یک از سالمندان با توجه به شرایط جسمی و بیماری‌ها و داروهای مصرفی‌شان
باید رژیم خاصی را رعایت کنند. دقت در رژیم‌های خاص هر سالمند و توجه به
برنامه داروهایی آنان سلامت آنان را تضمین می‌کند.
