انواع گاو آهن
چرا محصولات کشاورزی به خوبی رشد نمی کنند ؟
ممکن است اسم ماشین آلات خاک ورزی سوال برانگیز باشد .
چهار هدف اصلی در خاک ورزی:
1.مخلوط کردن بقایای گیاهی و حاصلخیزی خاک و غیره
2. آماده سازی بیتر بذر
3.کنترل علف های هرز
4.حفظ منابع آبی و خاکی
خاک ورزی را با توجه به مقدار مخلوط شدن و زیر و رو شدن خاک در زمان عملیات تقسیم بندی می کنند
خاک
ورزی اولیه معمولا خاک سطحی و اغلب بقایای گیاهی را برگردان می کند . خاک
ورزی اولیه اغلب اولین عملیات پس از برداشت محصول می باشد.
ماشین آلات خاک ورزی ثانویه مقدار کمی از خاک و بقایای مانده از گیاهان را با خاک مخلوط و دفن می کنند.
بنا
به دلایل خوب و منطقی بسیاری ما در زمین های زراعی کشت می کنیم در حالیکه
از طرفی ممکن است اثرات منفی نیز داشته باشد . اگر سطح خاک خالی و دارای
پوشش نباشد یک عامل بسیار خوب برای فرسایش توسط باد و آب است
فرسایش
یک مسئله مهم است زیرا ما خاک حاصلخیز سطحی که تشکیل شده از مواد آلی و
مغذی است را از دست می دهیم و این باعث کاهش حاصلخیزی و باروری خاک میگردد.
روش های مدیریتی جهت کنترل فرسایش میتواند کار آمد باشد.
در
یک سیستم مدیریتی جدید از خاک ورزی سبک و ناچیز و همچنین باقی گذاشتن
بقایای گیاهی در سطح خاک استفاده می شود. در سال های اخیر اکثر کشاورزان از
این راه و روش استفاده می کنند به این روش بدون خاک ورزی ، سیستم مدیریتی
باقی مانده های گیاهی ، حفظ خاک و خاک ورزی و …. می گویند .
گاوآهن های برگردان دار:
این
نوع گاوآهن ها در اروپا استفاده می شده و از آنجا به سایر نقاط جهان منتقل
شده است این نوع گاو آهن ها 90 تا 95 درصد بقایای گیاهی را در هر سری
عملیات دفن می کنند و تنها 5 تا 10 درصد از بقایا و خاک سطحی زیر و رو نمی
گردد .
گاو آهن های دیسکی:
این
نوع گاوآهن ها در سر تا سر آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد و 80 تا 90
درصد بقایای گیاهی را برگردان می کند و تنها 10 تا 20 درصد بقایا در سطح
خاک باقی می ماند.
گاو آهن های چیزل:
این
نوع گاو آهن ها بطور مساعد و با ملایمت 70 درصد بقایا را دفن می کنند و ما
بقی را در سطح خاک وا می گذارند و فاصله چیزل ها و سرعت تراکتور تعیین
کننده میزان کمی کار است.
در تصویر گاو آهن چیزلی را مشاهده می کنید که با یک چاپر ( خرد کننده قطعات گیاهی سطح خاک ) ترکیب شده است.
گاو آهن های ساب سویلر:
این
نوع گاو آهن ها برای شکستن نواحی سخت و زیرین خاک برای بهبود نفوذ آب و
گسترش ریشه ها استفاده می شود و معمولا 90 درصد بقایای گیاهی در سطح خاک
باقی می ماند.
گاو آهن های اسویپ:
این
نوع گاو آهن ها 90 تا 95 درصد بقایای گیاهی را در سطح خاک باقی می گذارند و
اغلب برای کنترل علف های هرز مورد استفاده قرار می گیرند
توضیحات بیشتر از منابع فارسی:
گاوآهن های برگردان دار:
گاو آهن های برگردان دار از نظر نیروی کششی به دو دسته تقسیم می شوند :
الف
گاو آهن های برگردان دار دامی : گاو آهنی است قدیمی و سبک که بوسیله دام
کشیده می شود و طرز کار آن شبیه گاو آهن های تراکتوری است .
ب
گاو آهن های برگردان دار تراکتوری :گاو آهن هایی هستند نسبتا سنگین و
متناسب با قدرت تراکتور ساخته می شوند که خود این ها هم از نظر اتصال به
نیروی محرکه به سه دسته تقسیم می شوند :
1) گاو آهن های برگردان دار کششی:
دارای
سه چرخ به نام های چرخ شیار و چرخ عقب و چرخ زمین که این چرخ ها علاوه بر
تحمل وزن گاو آهن تعادل آن را هم حفظ می کند . ماربد آن برای اراضی که خاک
نقاط مختلف آن مختلف می باشد استفاده می شود . عمل آن بگونه ای است که خاک
را برده و سست کرده و با زاویه ای مناسب بر می گرداند و روی خاشاک و مواد
آلی را می پوشاند .
2.گاو آهن های برگرداندار نیمه سوار:
این
نوع گاو آهن های دارای یک چرخ عقب می باشد که قسمتی از وزن گاو آهن را تحمل
میکند این گاو آهن به بازوی طرفین دستگاه هیدرولیک متصل می شود و گاو آهن
به وسیله یک چرخ دنباله دار قابل گردش حمل می گردد در حالی که گاو آهن های
کششی توسط مالبند دستکاه به مالبند تراکتور متصل و کشیده می شوند.
3.گاو آهن های برگردان دار سوار:
این نوع گاو آهن ها فاقد چرخ می باشند و کاملا بوسیله اتصال سه نقطه به تراکتور وصل می شوند
گاو آهن های برگردان دار دو طرفه:
این
نوع گاو آهن شبیه گاو آهن های یک طرفه است فقط به جای دیرک شاسی آن شبیه
گاو آهن های معمولی است که در بالا و پایین شاسی خیش ها به طور قرینه بسته
شده است کاربد این نوع گاو آهن ها در اراض شنی و رسی و در زمین های کوچک و
کم عرض یا بین ردیف های درخت مورد استفاده قرار می گیرد
گاو آهن های بشقابی:
به
گاو آهن مقعر یا تو گود هم معروف است و برای عملیات خاک ورزی اولیه مورد
استفاده قرار می گیرد بشقاب های مقعر به صورت جدا از هم بر روی یک شاسی
قرار گرفته اند و عمق کار بوسیله چرخ تنظیم عمق که حداکثر یک سوم قطر بشقاب
می باشد انجام می گیرد این چرخ مانع بسیار خوبی است برای اینکه نمی گذارد
مرکز بشقاب با خاک تماس پیدا کند ولی در نوع گاو آهن بشقابی سوار عمق کار
بوسیله تراکتور تنظیم می شود و مسلما خاک را مثل گاو آهن های برگردان دار
زیر و رو نمی کند بلکه عمل آنها بیشتر مخلوط کردن آنها است .
گاو آهن های زیر شکن :
کاربرد
این نوع گاو آهن ها در زمین های رسی و سفت می باشد و در عمق زیاد حدود 90
سانتی متر کار میکنند و خاک را به هیچ عنوان بر گرداننمی کنند . شخمی که با
این نوع گاو آهن زده می شود فقط به منظور سرعت دادن رطوبت در طبقات زیرین
خاک زراعی و نفوذ هوا و غیره می باشد .
گاو آهن های چیزل:
در
بعضی از نقاط به کلتیواتور مزرعه معروف است در صورتیکه گاو آهن چیزل دارای
ساختمانی سنگین تر می باشد و اصولا برای خاک ورزی اولیه بکار برده می شود
در حالی که کلتیواتور های مزرعه عمدتا به منظور خاک ورزی ثانویه و از بین
بردن علف های هرز مورد استفاده قرار می گیرد . کاربرد این نوع گاو آهن ها
به منظور نرم کردن خاک و نفوذ هوا و رطوبت در زمین است . عمق کار آن حدود
40 سانتی متر می باشد و دارای دو نوع سوار و کششی می باشد .
ماشین های خاکورزی
ماشین
های خاک ورزی اولیه را گاو آهن ها نامند و به عمل انها شخم زدن یعنی بریدن
شکستن و برگرداندن خاک. انواع مختلفی از گاو آهن ها به شرح زیر وجود
دارند.
1-1 گاو آهن برگردان دار
که دارای انواع زیر است
الف) سوار، نیمه سوار، دنباله ند
ب) یکطرفه ، دو طرفه
پ) یک خیش، چند خیش
در
ایران بیشتر از گاو آهن های یکطرفه سه خیش استفاده می شود در حالی که نوع
دو طفه آن ارجح است. تنها گاو آهن 4یا 5 خیشی که در این مملکت مورد استفاده
قرار می گیرد، گاو آهن جاندیر است که با تراکتورهای جاندیر 3140 یا 3350
به قدرت kw75
کشیده می شود. خاک های زراعی ایران معمولا سخت و خشک است. شخم زدن چنین
خاکی، توان زیادی را طلب می نماید. بنابراین یا تراکتورهای معمولا 65-75
اسب بخار، دقت کمتری را هم صرف می نماید. با این مزایا، معلوم نیست چرا گاو
آهن های یکطرفه را مرسوم کرده اند. گاو آهن های دو طرفه البته سنگین تر و
قیمت اولیه آن بیشتر است ولی مزایای آن بیش از مخارج است . شاید کمی قدرت
تراکتورها و سنگینی این نوع گاو آهن عامل این موضوع بوده است ولی در این
صورت این ایراد وارد خواهد بود که چرا تراکتورها کم قدرت انتخاب شده اند.
شاید کوچک بودن قطعات یا مزارع دلیل آورده شود که باز باید گفت چرا زمین ها
کوچک هستند/ کشاورزی مکانیزه در زمین های کم وسعت با صرفه نیست. فقط اخیرا
به فکر تهیه تراکتورهای از 100 اسب بخار به بالا افتاده اند.
1-1-1- انتخاب نوع گاو آهن
نوع
گاو آهن باید متناسب با خاک، وسعت مزرعه و توان تراکتورموجود ناتخاب گردد.
برای خاک های سخت ایران برای پوشاندن یا دفن کردن بهتر بقایای گیاهی و
برگرداندن خاک به منظور به رود آوردن تخم و لارو حشرات، بهتر است اثر گاو
آهن برگرداندار استفاده نمود برای مزارع کوچک، گاو آهن های برگرداندار دو
یا سه خیش سوار ولی برای مزارع متوسط یا بزرگ، گاو آهن های نیمه سوار و
دنباله بند توصیه می گردد. در هر صورت، گاو آهن دو طرفه بهتر از یکطرفه
است.
شناسایی
گاو آهن ها ساده است. گاو آهن های سوار، بر اتصال سه نقطه تراکتور سوار می
شوند گاو آهن های نیمه سوار دارای یک چرخ حامل در عقب بوده و در جلو فقط
به بازوهای پایینی تراکتور متصل
می شوند. یعنی ماشین فقط دونقطه اتصال به تراکتور دارد. گاو آهن دنباله بند
فقط یک نقطه اتصال دارد یعنی از جلو فقط به مالبند ثابت یا گردان تراکتور
متصل شده ولی تمامی ماشین روی گاو آهن های نیمه وسار و دنباله بند عمدتا از
جک هیدرولیکی برای در اوردن و به خاک انداختن خیشها بهره می گیرند این
جکها از نوع یکطرفه بوده و شیلنگ آنها به خروجی هیدرولیکی تراکتور متصل می
شوند. در شکلهای 1-3 و 1-5 دو شیلنگ هیدرولیکی دیده می شود. که نشانه وجود
جک طرفه است ولی نگارنده ضرورت تعبیه چنین
جک هیدرولیکی را تشخیص نمی دهد. گاو آهن نیمه سوار ممکن است به چرخ های
دیگری سوای چرخ حامل مجهز باشد ولی آنها برای حفظ تعادل ماشین در حال کار
بوده که همیشه در درون شیار شخم قرار می گیرند.
گاو
آهن های بیش از 4-5 خیش را از نوع نیمه سوار می سازند چون بلند کردن آن با
دستگاه هیدرولیک تراکتور مشکل آفرین است. گاو آهن های 7 خیش یا بیشتر
معمولا بصورت دنباله بند طراحی می گردند.
گاو
آهن های بیش از 4-5خیش را از نوع نیمه سوار می سازند چون بلند کردن آن با
دستگاه هیدرولیک تراکتور مشکل افرین است. گاو آهن های 7 خیش یا بیشتر
معمولا بصورت دنباله بند طراحی می کردند.
گاوآهن
های با خیش های زیادتر برای مزارع بزرگتر مناسب می باشند که زمان اجرای
شخم را کم کرده و یا بازده زمانی زیاد شود. مضافا که این نوع گاو آهنها
نیاز به توان بسیار زیاد داشته و تراکتورهای کشنده انها باید از قدرتی زیاد
و kw150 به بالا برخوردار باشند. تراکتورهای امروزی اروپایی با توان kw250-300 ساخته می شوند.
برای مزارع کوچک و
خاکهای سخت و خشک ایران نمی توان از گاو آهن های بزرگ استفاده نمود مضافا
که قدرت تراکتورهای ایران بسیار پایین است. متوسط سطح مزارع ایرانha6 ، آلمان ha60 و آمریکا ha87
می باشد. بنابراین برای ایران می توان آهن های برگرداندار 4-5 خیش سوار یا
نیمه سوار و دو طرفه (ترجیحا) یا یکطرفه توصیه نمود ولی بهرحال توان
تراکتورهای ما باید به 140 اسب بخار (kw100)
و بیشتر ارتقا یابد که در حال حاضر بسیار معدودند. منضمه اتصال سریع، می
تواند کارآیی را بالا ببرد. اطاق دار بودن تراکتور و تجهیز آن به وسایل
گرمایش و سرمایش نیز یکی از جنبه های مدیریت درست می باشد. چون شخم زدن
معمولا در پاییز انجام می گیرد که در نواحی شمالی و غربی ایران هوا سرد است
و در جنوب گرم
1-1-2- آماده کردن گاو آهن برای کار
سه عامل مهم در چگونگی کار و تنظیمات گاو آهن بشرح زیرند.
1- تراز بودن گاو آهن در هنگام اجرای شخم – این تراز شامل تراز افقی و تراز عرضی می باشد.
2- سرعت حرکت تراکتور و ماشین
3- تنظیم عمق کار
برای
اتصال گاو آهن سوار و نیمه سوار، به تراکتور معمولا لازم است که بازوی
پایینی اتصال سه نقطه را پایین برد. این کار همانطور که گفته شد با پیچاندن
پیچ سرباز وی رابط طرف راست راننده انجام می گیرد. پس از اتصال دوبازوی
پایینی باید ساق وسط را طویل نمود تا به گاو آهن برسد. این مراتب می توان
بشرح زیر فهرست کرد:
الف) راننده، تراکتور را به عقب رانده تا در موقعیت مناسب نسبت به گاو آهن قرار گیرد.
ب) بازوی پایینی تراکتور با اهرم اصلی هیدرولیک آنقدر پایین برده می شود تا مطابق پین اتصال طرف چپ (چپ راننده) گاو آهن قرار گیرد.
پ)
بین طرف چپ گاو آه نرا در قرقره بازوی طرف چپ تراکتور مستقر نموده و با
پین قفلی، قفل شود. این عمل را کمک راننده یا خود راننده پس از پیاده شدن
از تراکتور می تواند انجام دهد. اگر راننده باید این کار را انجام دهد.
نباید فراموش نماید. که ترمز دستی تراکتور را بکشد.
ت) بازوی پایینی سمت راست تراکتور با باز کردن پیچ سرباز وی رابط آنقدر پایین برده می شود تا مطابق پین طرف راست گاو آهن قرار گیرد.
ث) این پین را در قرقره طرف راست بازوی پایینی تراکتور انداخته و با پین مخصوص قفل می شود.
ج)
ساق وسط را که از یک سر به تراکتور متصل است، با چیپاندن مهره وسط دو سر
رزوه آن طویل نموده تا سر دیگر این ساق به محل اتصال خود به گاو آهن برسد
این محل اتصال را فیل گوش می نامیم.
چ) پین اتصال فیل گوش را نادخته و با پین قفلی، قفل می کنیم.
ح) گاو آهن را با اهرم اصلی هیدرولیک بلند کرده، به محل اجرای شخم می بریم.
خ) گاو آهن را با پایین بردن دسته اصلی هیدرولیک پایین برده طوریکه نوک خیشها روی زمین قرار گیرند.
د) بازوی پایینی طرف راست تراکتور با طویل کردن طول بازوی رابط انقدر پایین برده شود تا خیشها به طرف راست متمایل شوند.
ذ) طول ساقه وسط را کوتاه نموده تا گاو آهن کمی به جلو متمایل گردد.
1-1-3- اندام های یک گاو آهن برگرداندار
اندام
های اصلی یک گاو آهن برگرداندار شامل خیش، دسته اتصال، قاب، کارکرد، خیش
پیش بر خیشک)، چرخ تثبیت و یا چرخ های حامل، لنگی و سیله ایمنی و اتصالات
ماشین به تراکتور است.
خیش
از فولاد سه نقطه و به اشکال گوناگون ساخته میشود. شکل 1-9- انواع عمده آن را نشان می دهد.
تفاوت
عمده این خیشها در شکل و انحناء صفحه برگردان آنهاست که هر یک برای نوع
خاصی از خاک ساخته شده است. بعنوان مثال، صفحه برگردان استوانه ای (خیش و
سط طرف چپ) برای خاک های شنی ولی از ان شکافدار (طرف راست پایین) برای خاک
های رسی چسبنده طراحی شده اند. برای اطلاعات بیشتر می توان به کتاب مدیریت
تراکتور و ماشین های کشاورزی ترجمه منصور بهروزی لار و از انتشارات دانشگاه
تهران رجوع نمود.
هر خیش از اجزاء زیر ترکیب می یابد.
· تیغه
· صفحه برگردان
· پیشانی
· سرخیش
· دنباله
· کفش
· پاشنه
· تنه
تیغه
قطعه ای فولادی و لبه تیز است. سرتاسر لبه تیغه تیز و وظیفه بریدن خاک را به عهده دارد. این لبه است که همیشه باید تیز بماند.
صفحه برگردان
انواع بسیار متفاوتی دارد.
صفحه
انحناء دار و از فولاد سه لایه است. انحناء صفحه باید متناسب با جنس خاک
انتخاب گردد. چند نوع دیگر همراه با کاربرد آنها دیده می شوند.
پیشانی
قطعه
جلو صفحه برگردان است که بیش از بقیه قسمتهای صفحه برگردان ساییده می شود.
لذا در بعضی از خیشها آن را به صورت جدا شدنی روی تنه پیچ می کنند.
سرخیش
برای دفن بهتر بقایای گیاهی سطح خاک به کار رفته و ضمنا عمق بیشتر شخم را اجازه می دهد.
دنباله
برای بهتر خرد کردن خاک های رسی و چسبنده به کار می رود.
کفش
اتکایی
برای خیش روی کف شیار شخم می باشد. تنظیم درست گاو آهن زمانی است که
انتهای کفش اثری جزیی بر ته شیار شخم بر جای گذارد. یکنوع شکف را می
نمایاند.
پاشنه
در
انتهای بعضی از انواع کفش یا در انتهای کفش آخرین خیش، قطعه ای جدا شدنی و
گاهی قابل تنظیم تعبیه می شود که کفش را از سایش حفاظت می نماید. در گاو
آهن های پاشنه دار این قطعه است که به جای انتهای کفش، باید بر ته شیار شخم
ردی بر جای گذارد.
تنه
قطعه
ایست که سایر اجزائ خیش که تاکنون گفته شد مستقیما یا بطور غیر مستقیم بر
آن سوار می شوند. دسته اتصال خیش به قاب گاوآهن نیز از یک سر به این قطعه
متصل است.
دسته اتصال
هر
تنه و خیش گاو آهن توسط دسته ای به قاب گاو آهن متصل می شود. در این محل
اتصال، نوعی وسیله حفاظتی تعبیه می گردد که در صورت برخورد خیش به مانع،
خیش را آزاد می کند. انواع متفاوتی از این نوع وجود دارند ضامن فنری یک نوع
از ان است و پیش برشی نوع دیگری.
در
نوع پین برشی، خیش را پس از آزاد شدن باید به جای اول خود برگردانده ، یک
پین نو جایگزین نمود. یکی از انواع گاو آهن ساخت ایران از این مکانیزم
استفاده می کند. باید توجه داشته باشید که پین برشی یک پین با
مقاومت برشی معین و مشخصی است و حتما باید با پین ساخت کارخانه تعویض گردد
نه هر پین یا پیچ دیگر اشتباهی که اکثر کشاورزان ایران مرتکب می شوند.
قاب
قطعه ای است که همه اجزا متشکله گاو آهن را با یکدیگر پیوند می دهند بیشتر آنها را چون از بالا نگاه کنیم بهشکل A می بینیم.
کارد
برای
برش عمودی خاک به کار می رود. در انواع قدیمی به شکل کارد آشپرخانه بود
ولی امروزه اکثرا از نوع بشقابی یا دوار است. در وسط، نوعی از ان را نشان
می دهد.
خیش پیش بر (خیشک)
به
همان شکل گاو آهن برگرداندار بوده و همان کار را انجام می دهد ولی کوچکتر
است وظیفه ان برگردان لایه نازکی از خاک سطحی قبل از بگردان کامل خاک توسط
خیش اصلی می باشد. با این ترتیب بقایای گیاهی در عمق خاک مدفون گشته تا
بهتر پوسیده گردند و نیز همچون یک کود الی عمل نمانید.
چرخ تثبیت
اگر
خاک یک قطعه یا مزرعه از نظر سختی جنس یکنواخت نباشد، گاو آهن ممکن است در
قسمت نرم خاک، بیش از مقدار تنظیمی فرو رود. برای جلوگیری از این مشکل،
بعضی از گاو آهن های سوار را به چرخی مجهز می نمایند که چرخ تثبیت عمق می
نامیم. این چرخ به کنار و طرف چپ گاو آهن متصل شده و روی سطح شخم نخورده
خاک حرکت می کند. از این چرخ نباید بعنوان چرخ تنظیم عمق استفاده نمود.
چرخ های حامل
وظیفه
حمل گاو آهن را بعهده دارند. گاو آهن های سوار فاقد این چرخ هستند. ولی
نیمه سوار و دنباله بند به ترتیب دارای یک چرخ در عقب و سه چرخ و دو در جلو
و یک در عقب می باشند.
لنگی
میله
دو سر لنگی در جلو گاوآهن مستقر گشته است که دو نقطه اتصال پایینی گاو آهن
به تراکتور را تامین می نماید. وظیفه اصلی این میله چرخاندن قاب در سطح
افق است طوری که عرض کار خیش اول تنظیم گردد. برای انجام این کار باید میله
را حول محور خود گرداند. به این منظور ، پیچ یا وسیله تنظیم دیگری وجود
دارد که این کار را انجام دهد.
وسیله ایمنی
روی
گاو آهن های مختلف، وسایل ایمنی متفاوتی برای ازاد سازی خیش در برخورد با
موانع مختلف تعبیه شده است. همانطور که در بند مربوط به «دسته اتصال» گفته
شد پین برشی یکی از انهاست .در بعضی از گاو آهن ها، از فنر تحت فشار
استفاده شده است که خیش را پس از رفع بطور خودکار به جای خود بر می گرداند.
اتصالات گاو آهن به تراکتور
گاو آهن سوار دارای سه نقطه اتصال هستند. دو نقطه آن همان دو انتهای میله دو سر لنگ یا تیرک عرضی
است. ساق وسط تراکتور نیز که از یک سر به تراکتور متصل است، از سر دیگر به
قطعه ای روی قاب گاو آهن متصل می گردد که فیل گوش نامیده شده است.
گاو
آهن نیمه سوار فقط د نقطه اتصال دارد که همان دو سر میله دو سر لنگ است.
گاو آهن دنباله بند دارای مالبند ثابت تراکتور در یک نقطه قلاب می شود.
گاو آهن بشقابی
تعدادی
بشقاب با قطر نسبتا بزرگی هستند که توسط دسته ای به قاب متصل می شوند این
گاو آهن نیز همانند گاو آهن های برگرداندار ممکن است یکطرفه، دو طرفه و یک
خیش یا چند خیش باشد.
این
گاو آهن خاک را برگردان نمی کند بلکه بقایای گیاهی و خاک را بریده و با
یکدیگر مخلوط می نماید. کار گاو آهن برگرداندار در خاک هایی که ریشه گیاه
در آن زیاد و سخت باشد ممکن است با مشکل روبرو گردد. در این موارد بهتر است
از گاو آهن بشقابی بهره گرفت.
لبه بشقابها تیز و
ممکن است صاف یا کنگرخ دار باشند فرو رفتن بشقابها تابع وزن روی آنها و
زاویه تمایل عمودی است. بنابر این هر چه گاو آهن سنگین تر بوده یا وزنه روی
قاب اضافه گردد، بهتر و بیشتر در خاک نفوذ می کند . این گاو آهنها فقط دو
تنظیم دارند. یکی تنظیم زاویه تمایل عمودی که ذکر شد و دیگری تنظیم زاویه
تمایل جانبی، با تنظیم اول؛ عمق شخم ولی با تنظیم دوم عرض کار خیش ها تعیین
می شود. مناسب ترین تنظیم عرضی آن است که خاک بین دو بشقاب شخم نخورده
نماند یعنی خط برش طرف راست خیش دوم روی خط برش طرف چپ خیش اول بیفتد.
هر
بشقاب در وسط خود دارای بلبرینگی است که روی دسته اتصال به قاب سوار می
شود. این بلبرینگ به بشقاب اجازه می دهد که حول محور خود بگردد. عمق نفوذ بشقاب نباید از حدود یک سوم قطرآن تجاوز نماید تا بتواند این حرکت دورانی را حفظ کند.
گاو آهن قلمی (چیزل)
این
گاو آهن به هیچ وجه خاک را برگردان نمی کند بلکه خاک را پس از نفوذ در آن،
فقط خرد می کند. همانند دو نوع دیگر این گاو آهن نیز ممکن است سوار، نیمه
سوار یا دنباله بند باشد.
گاو
آهن های برگرداندار و بشقابی و بخصوص اولی به سبب زیر و رو کردن خاک باعث
از دست رفتن رطوبت خاک می شوند. گاو آهن قلمی به این دلیل که خاک را واپگون
ننموده ولی لایه رویی خاک را خرد می نماید، در حفظ رطوبت خاک بسیار موثر
بوده و لذا برای مناطق دیم توصیه می گردد.
تیغه های این گاو آهنها در اشکال متفاوت ساخته می شوند تعدادی از انها همراه با نوع کارشان در شکل 1-20 نشان داده شدهاند.
1-4- گاو آهن زیر شکت (ساب سویلر)
اغلب
نیاز به خرد کردن اعماق خاک پیش می آید. خاک در عمق خود به دلایل مختلف
ممکن است آنقدر سفت شود که نفوذ اب و تهویه آن با مشکل روبرو گردد. در چنین
مواردی از گاو آهن زیر شکن یا ساب سویلر بهره گرفته می شود که شبیه گاو
آهن قلمی است با این تفاوت که بهسبب عمق کارزیاد آنها ساختاری بسیار محکم
داشته، توان زیادی نیز می طلبند.
دسته خیش این گاو آهن ها ممکن است راست یا انحناء دار باشند. در انتهای هر دسته یک تیغه قلمی با پنجه غازی نصب می گردد.
تعداد
تیغه ها در هر گاو آهن ممکن است یک عدد یابیشتر باشد. عمق کار این گاو
آهنها ممکن است به 90 سانتیمتر برسد. معمولا باید از تراکتورهای 100 اسب
بخار به بالا بهره گرفت.
1-5- تیلر (خاک شکن)
این
وسیله را نیز چون برای خرد کردن خاک به کار می رود می توان نوعی گاو آهن
به حساب آورد. تفاوت این ماشین با سایر گاو آهنها در این است که عمل خرد
کردن خاک را در اثر حرکت دورانی انجام می دهد. حرکت دورانی تیغه های این
دستگاه از محور تواندهی تامین می شود. سایر گاو آهن همانطور که ملاحظه
فرمودید توسط تراکتور کشیده می شدند.
تیلر متشکل از استوانه ای دوار است که در پیرامون آن دو بطور زیگزاگ تیغه های L شکلی نصب شده اند سرپوشی قابل تنظیم، روی تیغه ها را می پوشاند.
با بالا و پایین بردن این سرپوش، شدت عمل خرد کردن ماشین تنظیم می شود. هر
چه سرپوش بالاتر قرار گیرد، خاک کمتر خرد شده بلکه قطعات نسبتا درشت کلوخه
در سطح خاک باقی می گذارد. برای زیاد خرد شدن خاک، باید سرپوش را پایین
آورد. چنین خاکی برای کاشت بذرهای ریز همچون بذر پلی ژرم چغندر گاهی مورد
نیاز است.
از
این وسیله بیشتر در باغات و برای خرد کردن خاک و از بین بردن علف هرز بین
ردیف های درختان استفاده می شود. انواعی از آن به جای پشت تراکتور در کنار
آن قرار می گیرد که برای شخم زدن زیر تاج درختان مناسب است. عمق کار تیغه
ها کم و معمولا از 10-15 سانتیمتر تجاوز نمی نماید.
خاک ورزی ثانویه
خاک
شخم شده دارای کلوخ هایی است که برای کار ماشین های بعدی یعنی کارنده
ایجاد اشکال می نمانید. مضافا بذری که در این شرایط کاشته شود تماس کاملی
با خاک نداشته و لذا جذب آب و مواد غذایی برای ان مشکل خواهد بود.
ماشین
هایی وجود دارند که کلوخ های حاصل از شخم را خرد نموده و سطح خاک را نیز
کاملا هموار می نمایند. این ماشین ها را که نسبت به ماشین های خاک ورزی
اولیه سبک تر بوده و در عمق کمتری نیز کار می کنند. بنام ماشین های خاک
ورزی ثانویه نامگذاری کرده اند و عبارتند از:
· هرسها
· بشقابی (دیسک)
· دندانه میخی
· دندانه فنری
· ماله
· کولتیواتور مزرعه ای
· غلتک
· جوی کن
· نهرکن
· چاله کن
که
به ترتیب شرح داده خواهند شد. یک ماشین خاک ورز ثانویه ممکن است از نظر
شکل ظاهر شبیه یک خاک ورز اولیه باشد. تمیز این دو بر اساس عمق کار انها
استوار است. جدول زیر نمونه ای از عمق کار ماشین هایی را نشان می دهد که در
ظاهر به یکدیگر شبیه هستند.
|
نام وسیله |
اندازه به متر |
