جراحی،آخرین راه درمان افتادگی رحم
یکی از مشکلات شایعی که بسیاری از خانم‌ها با آن روبه‌رو
هستند، افتادگی رحم است. مساله هم اینجاست که خیلی‌ها علل ایجادکننده این
مشکل را نمی‌شناسند و نمی‌دانند چطور می‌توان از بروز آن پیشگیری یا درمانش
کرد.
به همین دلیل هم گاهی زایمان طبیعی مقصر شناخته میشود و گاهی
هم عفونت‌ها یا حتی یائسگی، در حالی که متخصصان موارد دیگری را در این
زمینه تاثیرگذار می‌دانند و بر همین اساس هم توصیه‌های متفاوتی برای
پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی دارند.
علت افتادگی رحم چیست و چرا خانم‌ها چنین شرایطی را تجربه می‌کنند؟ این
نخسین پرسشی است که برای تمام خانم‌ها و بخصوص کسانی که دچار این مشکل
شده‌اند، پیش می‌آید، اما خیلی‌ها هم به دنبال جوابش نیستند و فقط نگران آن
می‌شوند.
دکتر مهشید گیلانی‌پور جراح و متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با
«جام‌جم» و در پاسخ این پرسش توضیح می‌دهد: افتادگی رحم در حقیقت به دلیل
شل شدن لیگامان‌های رحمی اتفاق می‌افتد که طی آن، رحم کمی جابه‌جا میشود و
پایین‌تر از جای معمول قرار می‌گیرد.
علاوه بر افتادگی رحم، افتادگی مثانه هم از دیگر مشکلاتی است که
می‌تواند خانم‌ها را درگیر کند و البته بسیار هم آزاردهنده است که به گفته
این پزشک متخصص زنان و زایمان این مشکل به دلیل شل‌شدن دیواره میان واژن و
مثانه اتفاق می‌افتد. در نتیجه مثانه کمی جابه‌جا میشود و بر اثر آن،
مجرای ادرار هم جابه‌جا شده و زاویه میان مجرای ادرار و مثانه تغییر پیدا
می‌کند.
وی می‌افزاید: در اثر بروز چنین مشکلی ممکن است فرد دچار استرسی بی‌اختیار شود که این وضع هم می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد.
مهم‌ترین علل افتادگی رحم
وقتی درباره عوامل موثر در ایجاد افتادگی رحم صحبت میشود، تعداد زیادی
از خانم‌ها به زایمان طبیعی اشاره می‌کنند و آن را تنها دلیل افتادگی رحم و
مثانه می‌دانند.
دکتر گیلانی‌پور با اشاره به این‌که زایمان طبیعی مهم‌ترین عاملی است که
باعث بروز چنین افتادگی‌هایی میشود، خاطرنشان می‌سازد: ژنتیک نیز عامل
دیگری است که در این زمینه نقش موثری دارد و نباید نادیده گرفته شود. به
طوری که ممکن است برای فردی پس از چند مرتبه زایمان طبیعی سخت و مشکل هم
اتفاق خاصی پیش نیاید، ولی شخص دیگری با یک بار زایمان طبیعی هم دچار این
مشکل شود.
بنابراین نمی‌توان گفت زایمان طبیعی، تنها عامل ایجادکننده افتادگی رحم
است؛ بلکه مسائل ژنتیکی هم موضوع مهمی است که می‌تواند زمینه‌ساز بروز این
مشکل شود.
ورزش‌های مخصوص برای پیشگیری از افتادگی رحم
بعضی از خانم‌ها فکر می‌کنند افتادگی رحم و مثانه اتفاقی است که در هر
صورت پیش می‌آید؛ چه آنها به فکرش باشند و چه نباشند. از نظر این گروه از
افراد هیچ روشی برای پیشگیری از بروز این مشکل وجود ندارد و آنها هم فقط
باید به فکر درمان باشند.
عده‌ای هم هستند که تصور می‌کنند برای این‌که هیچ‌وقت با این مشکلات روبه‌رو نشوند، باید فکر زایمان طبیعی را از سرشان بیرون کنند.
دکتر گیلانی‌پور، اما درباره روش‌هایی که می‌تواند از بروز این مشکل
پیشگیری کند، چنین توضیح می‌دهد: با توجه به عللی که در این‌باره مطرح شد،
مشخص میشود تا حد زیادی نمی‌توان از ایجاد افتادگی پیشگیری کرد که البته
این مساله به دلیل وضع ژنتیکی افراد مختلف است و نه به علت زایمان طبیعی.
این متخصص زنان و زایمان ادامه می‌دهد: با این حال، به کمک ورزش‌های
خاصی می‌توان از بروز افتادگی‌ها تا حدی پیشگیری کرد. بر همین اساس برای
خانم‌هایی که دوران بارداری را سپری می‌کنند، می‌توان از ورزش‌های خاصی کمک
گرفت که طی این دوره باید انجام شود. علاوه بر این، ورزش‌های پس از
زایمان هم بسیار مهم است و می‌تواند به مادران کمک زیادی کند.
وی ضمن بیان این‌که این ورزش‌ها مانند ورزش‌های معمول و متداول نیست،
یادآور میشود: برای این‌که خانمی این ورزش‌ها را انجام دهد، حتما باید به
او آموزش داده شود تا بداند چه عضله‌ای را باید منقبض و منبسط کند تا عضله
مورد نظر تقویت شده و از افتادگی پیشگیری کند. این ورزش‌ها از نیمه دوم
بارداری شروع میشود و پس از زایمان طبیعی یا سزارین هم باید انجام شود.
البته پس از انجام جراحی برای درمان افتادگی‌ها هم می‌توان از این ورزش‌ها
برای پیشگیری از عود مجدد کمک گرفت.
دکتر گیلانی‌پور می‌افزاید: با این‌که این ورزش‌ها بهترین شیوه برای
پیشگیری از افتادگی‌ها به حساب می‌آید، اما خوب است به این نکته نیز توجه
داشته باشیم که وزن زیاد هم می‌تواند عاملی باشد برای ایجاد افتادگی و در
نتیجه کاهش وزن و حفظ وزن مناسب هم یکی از شیوه‌های موثر در این زمینه است.
بهترین زمان برای مراجعه به پزشک
آن‌طور که این متخصص زنان و زایمان می‌گوید افتادگی مثانه موجب
بی‌اختیاری ادرار میشود که در مراحل اولیه به صورت بی‌اختیاری استرسی
است. به این معنی که در صورت ایجاد استرس‌هایی مانند عطسه یا سرفه‌کردن،
خندیدن، دویدن یا برداشتن اجسام سنگین ممکن است فرد با این مشکل روبه‌رو
شود و زمانی که این وضع به طور مکرر و دائم ادامه می‌یابد، حتما برای درمان
آن باید به پزشک مراجعه شود.
به گفته وی، در مورد افتادگی رحم، اما بیشتر مشکلات زناشویی مطرح میشود و افراد با چنین شکایاتی به پزشک مراجعه می‌کنند.
جراحی اولین انتخاب نیست
با همه اینها، اگر زمانی این مشکلات برای فردی ایجاد شود، چه کار باید
کرد؟ آیا می‌توان آنها را بسادگی درمان کرد یا این‌که باید مراحل دشواری را
پشت سر گذاشت؟
دکتر گیلانی‌پور با بیان این نکته که افتادگی رحم را نمی‌توان به کمک
درمان‌های دارویی برطرف کرد، یادآور میشود: برای افتادگی رحم می‌توان از
درمان جراحی کمک گرفت. البته برای این‌که بخواهیم از این روش درمانی
استفاده کنیم هم حتما باید شرایط بیمار به مرحله‌ای رسیده باشد که بتوانیم
جراحی را برایش در نظر بگیریم.
پس در همان مراحل ابتدایی نباید به فکر جراحی باشیم و آن‌طور که این
متخصص زنان و زایمان می‌گوید در آن مراحل فقط کمک گرفتن از ورزش‌هایی که از
سوی پزشک توصیه میشود، مفید خواهد بود.
در افتادگی مثانه، شرایط کمی متفاوت است و درمان دارویی هم وجود دارد،
اما آن‌طور نیست که فرد با مصرف دارو مشکلش بلافاصله برطرف شود.
وی با اشاره به این موضوع، می‌گوید: بیمار در این شرایط می‌تواند دارو
را مصرف کند و تا مدتی هم شرایط خوبی داشته باشد، اما پس از آن، دوباره
ممکن است مشکلش عود کند.
به گفته وی، ممکن است گاهی بیمار شکایت‌های متعدد و متفاوتی داشته باشد
که همه آنها را هم ناشی از افتادگی رحم و مثانه می‌داند. بنابراین اگر برای
چنین فردی از روش‌های جراحی هم استفاده شود، او هیچ‌وقت راضی نخواهد شد
چون تمام شکایت‌ها و مشکلاتی که مطرح می‌کند، ناشی از افتادگی رحم و مثانه
نبوده است. به عنوان نمونه ممکن است فردی تصور کند به دلیل افتادگی مثانه
است که دائم دچار عفونت میشود در حالی که افتادگی اصلا موجب عفونت نخواهد
شد و در نتیجه جراحی افتادگی هم نمی‌تواند مشکل چنین فردی را برطرف کند.
دکتر گیلانی‌پور تاکید می‌کند: هیچ وقت درمان جراحی انتخاب اول ما
نخواهد بود،مگر در شرایطی که بیماری در مراحل پیشرفته قرار داشته و غیر از
روش جراحی چاره‌ای برای درمان آن نداشته باشیم. در صورت درمان هم برای
افتادگی رحم معمولا انتظار عود مجدد را نداریم، ولی افتادگی مثانه گاهی
ممکن است دوباره ایجاد شود، اما نه بشدت دفعه اول.
افتادگی رحم و مثانه چی هست؟
اگر تازه زایمان کرده اید و دوره نقاهتتان تمام شده اما احساس سنگینی و
فشار زیر شکم دارید، هرگز بی توجه از این موضوع نگذرید زیرا این حالت از
علائم مشکلی نسبتا شایع است که با نام «پرولاپسوس» یا اصطلاح عمومی
«افتادگی ارگان ها» شناخته می شود. با دکتر شهرزاد زاده مدرس، متخصص زنان و
زایمان و دانشیار علوم پزشکی شهید بهشتی در مورد این مشکل، دلایل و راه حل
های آن گفت و گو کرده ایم.
خانم
های بسیاری را می بینم که از افتادگی رحم یا مثانه شکایت دارند و برای
درمان رو به جراحی می آورند. دلیل بروز این افتادگی ارگان ها، بارداری و
زایمان طبیعی است؟
– نه فقط زایمان طبیعی بلکه بارداری
های متعدد می تواند باعث بروز این مشکل شود. شیوه زایمان ارتباطی با آن
ندارد. خیلی از خانم ها فکر می کنند زایمان طبیعی باعث این مشکل می شود اما
این طور نیست. افتادگی ارگان ها در زایمان های سخت و طولانی که باعث پارگی
عضلات کف لگن شود، دیده می شود ولی این نوع زایمان ها شایع نیست. غیر از
بارداری عوامل بسیاری در بروز این مشکل تاثیر دارند که از آن جمله می توان
به افزایش فشار به پایین شکم، یبوست مزمن، چاقی مفرط حتی سرفه های مزمن و
طولانی یا وجودنداشتن هورمون استروژن مخصوصا در دوران یائسگی اشاره کرد.
چطور این مسائل باعث افتادگی رحم و مثانه می شود؟
– فشار باعث می شود عضلات نگهدارنده داخل لگن که ارادی کار می کنند و پوشاننده ساختمان کف لگن هستند به مرور دچار شل شدگی شوند.
این
عضلات در حالت عادی از مثانه، مجاری ادرار، مقعد و رحم نگهداری می کنند
اما فشار باعث می شود به مرور شل شوند و در نهایت به داخل واژن پایین
بیایند. البته افتادگی ارگان ها براین اساس که کدام ارگان دچار افتادگی می
شود، اسامی مختلفی دارد. مثلا به افتادگی بخشی از دیواره خلفی مثانه به
داخل واژن سیستوسل و به بیرو زدگی قسمتی از رکتوم از دیواره پشتی وازن
رکتوسل می گویند.
افتادگی ارگان مسئله ای شایع بین خانم هاست؟
با افزایش سن احتمال بروز آن افزایش می یابد اما این اتفاق خیلی شایعی در جامعه ما نیست.
خانم ها خود می توانند متوجه این مسئله شوند؟ اصلا این افتادگی علامت خاصی دارد؟
–
درد و فشار زیر شکم از علائم رایجی است که خانم ها باید با این احساس
فورا به متخصص زنان مراجعه کنند تا میزان افتادگی مشخص شود. البته علائم
دیگری هم وجود دارد مثلا افتادگی در مجاری ادراری با علائمی نظیر احساس
وجود توده در مجاری ادراری یا واژن، بی اختیاری ادرار یا احساس تخلیه
ناکامل ادرار. اگر در شکل رکتوسل باشد، توده ای از مقعد خارج می شود.
روش های پیشگیری و درمان چگونه اند؟
–
از بین بردن علل زمینه ای مثل یبوست، چاقی مفرط، سرفه های شدید، پرهیز از
بارداری های متعدد و اصلاح شیوه زندگی می تواند از بروز افتادگی جلوگیری
کند اما درمان افتادگی برحسب سن، شرایط بدنی و… بیمار متفاوت است. در
موارد خفیف انجام تمرین های کگل توصیه می شود. این تمرین ها می تواند به
سفت شدن عضلات ناحیه درگیر و تقویت آن کمک کند اما در موارد شدید به جراحی
نیاز است.
تمرین های کگل را در خانه می توان انجام داد؟
–
بله، معمولا به تمام خانم ها توصیه می شود بعد از بارداری این تمرین ها
را انجام دهند زیرا نه تنها درمان افتادگی هاست، می تواند از بروز این مشکل
پیشگیری کند و تقویت کننده لگن و عضلات پرینه باشد. تمرین کگل به این صورت
است که از خانم خواسته می شود هنگام ادرار کمی عضلات را منقبض کند و ادرار
را چند ثانیه ای نگه دارد. هنگام کارهای روزمره نیز این شل و سفت کردن را
می تواند ادامه دهد.
