آفتاب گردان
مقدمه:
آفتابگردان از راسته ی asteraceae و با نامhelianthus annus می باشد،
آفتابگردان
گیاهی یک ساله و چندساله، دارای سه نوع ریشه است : نخست، ریشه اصلی که تا
2/4 متر در عمق زمین فرومیرود. دوم ، ریشه های فرعی که در 25 سانتیمتری عمق
خاک پراکنده میشوند و مهمترین بخش ریشه را تشکیل میدهند و سوم ، ریشه های
سطحی که نزدیک به سطح خاک هستند .
مشخصات گیاه شناسی:
ساقه
آفتابگردان اندکی خشن است، قطر آنها2/5 تا7/5 سانتیمتر است و ارتفاعشان تا
4 متر میرسد. برگها به طور متناوب روی ساقه میرویند. این برگها عریض، تخم
مرغی یا مثلثی شکل دندانه دار ، کرکدار و زبر هستند. از این روی، گوسفندان،
بویژه برهها، از خوردن آن امتناع میکنند. طول برگها به 40 سانتیمتر و عرض
آنها به 15 تا 20 سانتیمتر میرسد. برگها رو در روی آفتاب قرار گیرند به
طوری که پهنک برگهایی که در معرض نور هستند، همراه با تغییر جهت آفتاب
تغییر جهت میدهند و همواره به حالتی تقریباً عمود بر اشعه آفتاب قرار
میگیرند. پهنک برگ آفتابگردان، به هنگام طلوع خورشید به سوی مشرق، در غروب
به سوی مغرب و در ظهر رو به بالاست.
گلهای
آفتابگردان در انتهای ساقه میرویند و گل آذین آن به صورت کلاپرگ (کپهای)
است. این گلها روی نهنج (طبق) قرار دارند. قطر طبق در حدود 5تا 15 سانتیمتر
است. لیکن در پارهای اوقات به 40 سانتیمتر میرسد. طبق دارای 800 تا 1500گل
است. گلهای اطراف طبق کاسبرگ و گلبرگ دارند. رنگ گلبرگها معمولاً زرد یا
قهوهای مایل به قرمز است و عمر گلها اغلب به 6 هفته میرسد. این گلها اندام
زایشی ندارند. از این روی بارور نمیشوند، لیکن حشرات، بویژه زنبور عسل را
به سمت طبق هدایت میکنند.گلهای داخل طبق کاسبرگ ندارند اما اندام ماده و نر
دارند و بارور میشوند و تولید دانه میکنند. امروزه ثابت شده است که گلهای
وسط دیرتر از گلهای کناری میرسند .
طبق
گل آفتابگردان از صفحهای به رنگ خرمایی یا تقریباً سیاه که به سمت پایین
خم شده تشکیل یافته است. تعداد آنها 1 تا 6 است. در بعضی از واریته ها
طبقها هم روی شاخه های فرعی، هم در نوک ساقه اصلی به وجود میآیند، در صورتی
که در بیشتر ارقام معمولاً یک طبق در انتهای ساقه اصلی دیده میشود.
آفتابگردان خود بارور نیست، گرده افشانی آن بیشتر توسط حشرات انجام میگیرد و در بعضی از واریته ها گرده افشانی به طور مستقیم است.
تعداد کرومـوزوم هـای آن، در ارقام یک سـاله، 17=nاست. در صورتی که این تعداد در ارقام چنـد ساله آن 34=2nو 57n=
3است. میوه آفتابگردان نوعی «فندقه» است که در اینجا با «دانه» مترادف
گرفته میشود. دانه ها بر روی طبق آفتابگردان در امتداد دایره های
متحدالمرکز و فشرده به هم داخل حجره ها قرار دارند .
نیاز اقلیمی:
آفتابگردان
گیاهی است مخصوص مناطق نیمه گرمسیر تا گرمسیر . بهترین موقع جوانه زدن این
گیاه وقتی است که دمای خاک در حدود 10 درجه سانتیگراد باشد. مجموع درجه
حرارت از زمان کاشت تا هنگام برداشت این گیاه 2600 تا2800درجه سانتیگراد
است. آفتابگردان در صفر درجه سانتیگراد از بین میرود.
این گیاه در هنگام گل دادن در برابر مدت تابش نور حساسیت زیادی ندارد. از این روی، جزو گیاهان بی تفاوت (خنثی) به شمار می آید. .
آفتابگردان
در اوایل کاشت به آب کمتری نیاز دارد. لیکن پس از رشد کافی، یعنی از موقع
گلدهی به بعد، مقدار آب مصرفی آن افزایش مییابد، بر طبق آزمایشهای به عمل
آمده، این گیاه از زمان کاشت تا هنگام برداشت در هر هکتار به 4 تا 7 هزار
متر مکعب آب احتیاج دارد. .
آفتابگردان
حساسیت زیادی به خاک ندارد و در هر نوع خاکی می تواند رشد کند. لیکن در
زمینهای سفت و سنگین و زهکشی نشده مسلماً محصول خوبی نخواهد داد. این گیاه
در خاکهای شنی ـ رسی یا رسی ـ شنی با واکنش 7 معمولاً بهترین محصول را به
بار میآورد و در برابر شوری خاک مقاومتی بسیار اندک دارد.
روش ازدیاد:
آفتابگردان از طریق کاشت بذر تکثیر میشود .
بذر آفتابگردان باید عاری از تخم علفهای هرز باشد. شکسته و پوک نباشد و دارای قوه نامیه خوبی باشد .
بهترین
زمان کاشت آن در تهران از اواسط فروردین تا اواخر اردیبهشت است. برای کاشت
این گیاه، چاله هایی به عمق 3 تا 6 سانتیمتر ایجاد میشود و سپس 2 تا 3 بذر
را با هم بطور ردیفی در داخل هر چاله قرار داده و روی آنها را با خاک
پرکنند. البته بهتر است که بذرها را چند ساعت پیش از کاشت در آب قرار دهند .
Compositaeگیاهی یکساله از تیره مرکبهخصوصیات گیاهشناسی:
که بصورت بوته ای استوار رشد می کند . طول دوره رشد آفتابگردان بسته به رقم و کلیه عوامل محیطی از 90تا 150 روز می باشد .
آفتابگردان
ریشه مستقیم و توسعه یافته ای دارد که پتانسیل نفوذ آن در خاک به سه متر
می رسد . پهنک برگهای که در معرض نور است همراه با خورشید تغییر جهت داده و
همواره به حالت تقریباً عمود بر اشعه آفتاب قرار می گیرد . پهنک برگ هنگام
صبح بسوی شرق ،هنگام غروب بطرف غرب و ظهر رو به بالا می باشد .
گل
آذین آفتابگردان طبق یا کپه ای است . لقاح به دلیل اینکه پرچمها زودتر
بلوغ می یابد غالباً از نوع دگرگشنی است . میوه آفتابگردان نوعی فندقه است
که در اینجا با دانه مترادف گرفته می شود .
رنگ
دانه از سفید تا سیاه با خاکستری خط دار و بسته به رقم تغییر می کند . هر
چه درصد وزنی پوسته کمتر باشد درصد وزنی روغن بیشتر خواهد بود .
سازگاری:
آفتابگردان
از نظر عکس العمل نسبت به طول روز بی تفاوت بشمار می رود ولی به نور
فراوان نیاز دارد . آفتابگردان ریشه توسعه یافته ای دارد که گیاه را به
خشکی مقاوم می سازد ، مشروط بر آنکه خاک عمیق بوده و تراکم و ساختمان خاک
محدود کننده رشد ریشه نباشد . آفتابگردان به شوری خاک نسبتاً مقاوم است و
در محدوده ای از اسیدیتیه خنثی رشد خوبی دارد .
تناوب زراعی:
موقعیت
آفتابگردان در تناوب زراعی مشابه ذرت است و معمولاً بعد از بقولات علوفه
ای بعنوان اولین یا دومین محصول وجینی کاشته می شود ، در صورت وجود و گسترش
بیماریهای ریشه ای نبایستی با گیاهانی مانند نخود ، چغندر قند و سیب زمینی
که بیماریهای ریشه ای مشابه دارد در تناوب قرار گیرد . مثالهایی از تناوب
آن در شرایط آبیاری بشرح زیر است . علوفه چندساله ـ پنبه ـ آفتابگردان ـ گندم ـ جو ـ آیش ـ شبدر ـ آفتابگردان ـ گندم ـجو
کود شیمیایی:
تولید هر تن دانه آفتابگردان موجب خروج 40 تا 60 کیلو ازت ، 15 تا 33 کیلو اکسید فسفر(205( p و 75تا 120 کیلو اکسید پتاسیم (K2o)
از خاک می گردد . معمولاً ثلث تا نصب کود از ته را قبل از کاشت و بقیه را
همراه با آخرین وجین مکانیزه به خاک اضافه و بلافاصله آبیاری می کنند .
تاریخ کاشت:
حداقل
حرارت لازم برای جوانه زدن بذر آفتابگردان حدود 8 تا 10 درجه سانتیگراد در
خاک است . معمولاً این حرارتها در خاک با رسیدن میانگین شبانه روزی حرارت
هوا به 10 تا15 درجه سانتیگراد تأمین می گردد .
کنترل علفهای هرز:
کنترل
علفهای هرز با استفاده از علف کشها بسیار مطلوبست . از علف کشهایی که
بصورت قبل از کاشت جهت کنترل بذر علفهای هرز مختلف در آفتابگردان قابل مصرف
است می توان اپتام (Eptam) و تریفلور الین Ttifluralin
را مورد اشاره قرار داد . این علف کشها را می توان قبل از پشته بندی روی
خاک پاشید ، با دیسک تا عمق 10 سانتی متری با خاک مخلوط و سپس پشته بندی
کرد . میزان مصرف اپتام 4 تا 5 لیتر از مولسیون 75 درصد و میزان مصرف
تریفلورالین حدود 1/2 لیتر در خاکهای سبک ، 1/8لیتر در خاکهای متوسط و2/4
لیتر در خاکهای سنگین از امولسین48 درصد می باشد.
آفات و امراض:
مهمترین آفت اختصاصی آفتابگردان در ایران پروانه دانه خوار آفتابگردان با نام علمی Homoeosoma nebulella است . لارو این پروانه به رنگ عمومی شکری و سر قهوه ای رنگ از برگ و گلها تغذیه و سپس به دانه حمله می کند .
در
هر حال می توان از سموم تیودان و دیازینون در دو نوبت یکی همزمان با تشکیل
گلها و دیگری حجدود 10 روز بعد استفاده نمود . انهدام بقایای گیاهی آلوده
از طریق سوزانیدن یا شخم بقایا جهت از بین بردن لاروها و شفیره های زمستان
گذران مفید است . مؤثرترین روش مبارزه با این آفت استفاده از ارقام مقاوم
است . حشرات دیگری که در ایران به آفتابگردان حمله می کند عبارتند از شب
پره زمستانی ، سوسکهای گرده خوار و پروانه کار ادربنا . این آفت اهمیت
اقتصادی زیادی ندارد . از بیماریهای مهم آفتابگردان در ایران می توان سفیدک
داخلی وزنگ آفتابگردان را نام برد . عامل بیماری سفیدک داخلی قارچی است
بنام Plasmopora helianthi که بوسیله خاک و بذر آلوده انتقال ،از طریق ریشه به نبات سرایت و بحال سیستمیک در می آید .
مبارزه
با این بیماری انتخاب بذر غیر آلوده ، ضد عفونی بذر با سموم قارچ کش مانند
گرانوزان یا مرکوران به میزان 2 در هزار ، تناوب زراعی ، کندن و سوزاندن
بقایای گیاهی آلوده و کشت ارقام مقاوم انجام پذیر است . عامل بیماری زنگ
آفتابگردان قارچی است بنام Puccinia helianthi
رشد و نمو این قارچ سب پیدایش لکه های برچسته و پراکنده ای به رنگ قهوه ای
تیره در پشت برگها می گردد که در نهایت منجر به رد شدن و ریزش برگها می
شود . مهمترین راه مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است .
سمپاشی محصول با گل گوگرد یا ترکیبات قارچ کش دیگر در صورت اقتصادی بودن
مؤثر است .
زمان برداشت:
رسیدگی
دانه ها بتدریج و از خارج طبق آغاز و بسمت داخل ادامه می یابد . برداشت
زود هنگام موجب افت عملکرد و تأخیر در برداشت موجب ریزش و افزایش خسارت
پرندگان ، بخصوص گنجشک می گردد . بطور کلی ، برداشت هنگامی انجام می شود که
پشت طبق به رنگ زرد مایل به قهوه ای درآمده و برگکهای کناری طبق قهوه ای
شده باشد.
موارد استفاده:
دو مصرفاصلی
دانه آفتابگردان بصورت روغن گیری و مصرف آجیلی است .انواع آجیلی دانه درشت
تری نسبت به انواع روغنی داشته و حدود 25 تا 20 در صد روغن دارد . میزان
پروتئین دانه در آفتابگردان حدود 17 درصد است . ظاهراً هر چه دوران رسیدگی
دانه با هوای خنک تری روبرو گردد بر درصد اکسید چرب اشباع لینولائیک در
روغن اضافه می شود و بر ارزش غذایی آن افزوده می گردد . ساقه آفتابگردان
فیبر زیادی داشته و در صنعت کاغذ سازی و تهیه سلولز مصرف دارد . ساقه از
نظر ازت ، کلسیم و پتاسیم نیز غنی است و اضافه کردن آن به خاک موجب افزایش
ماده آلی و حاصلخیزی خاک می گردد.
مراحل کشت آفتابگردان:
آماده
کردن زمین در زراعت آبی آفتابگردان شامل ،شخم پائیزه،دیسک بهاره، ماله
کشی، کود پاشی و علف کش قبل از کشت می گردد.شخم عمیق یا چیزل برای شکستن
لایه های متراگم شده خک سبب رشد مناسب و نا محدود ریشه ها می شود .
آفتابگردان نیاز به بستری بدون کلوخ دارد. شخم پائیزه ای که در زراعت دیم
آفتابگردان نیز باید انجام شود علاوه بر حفظ رطوبت و مهار علف های هرز باعث
از بین رفتن برخی آفات مانند آگروتیس می شود.در زراعت دیم نباید بیش از حد
لازم دربستر بذر کار کرد .زیرا انجام عملیات اضافی رطوبت ذخیره شده را کم
می کند . برای آماده سازی زمین بقایای محصول سال قبل را در اواخر تابستان
یا اوایل پائیز با شخم عمیق زیر خاک کرده و زمین را تا اواخر زمستان یا
اوایل بهار به حال خود رها می کنند .در صورت امکان حدود 30-20 تن کود
حیوانی را قبل از شخم به زمین (در پائیز) اضافه می کنند. در بهار با دیسک
یا روتیواتور می توان کلوخه شکنی کرده و زمین را تسطیح نمود.
آماده کردن بذر:
برای بدست آوردن یک مزرعه یکنواخت لازم است بذر ها درجه بندی و بذور سالم و قوی انتخاب شوند. ضد عفونی بذور
قبل از کاشت از مسائل مهم و ضروری برای جلوگیری از بیماریهای قارچی می
باشد.برای کاشت با بذر کار حدود 8-5 کیلو گرم در هکتار و در صورت بذر پاشی
با دست یا کود پاش سانتریفوژ 20-15 کیلوگرم در هکتار بذر مصرف می شود.
زمان کاشت:
بهترین زمان کاشت هنگامی است که درجه حرارت خاک 10- 8 درجه سانتی گراد باشد . تعیین تاریخ کاشت باید به گونه ای باشد که موارد زیر در طول دوره رشد و نمو برای گیاه فراهم گردد:
درجه حرارت مناسب برای سبز کردن وجود داشته باشد.
پس ازسبز شدن درجه حرارت از صفر پایین تر نرود.چون رشد نبات متوقف شده و نبات صدمه می بیند.
حرارتی
که این نبات در مراحل مختلف رشد و نمو در دوران گل و تلقیح لازم دارد،وجود
داشته باشد.قبل از شروع گرمای شدید تابستانه گل کند و در زمانی باشد که
حشرات تلقیح کننده از بین نرفته باشند .
در
نقاطی که در نتیجه بارندگی های زمستانه و یااوایل بهار زمین باتلاقی می
گردد بایستی صبر نمود تا خطر غرقاب از بین رفته و سپس اقدام به بذر پاشی
آفتابگردان نمود.
بذر
را باید هر چه زودتر با توجه به اصولی که گفته شد کشت نمود و همیشه کاشت
های زود نتیجه بهتری داده و عملکرد بیشتری تولید می کند، زیرا رشد خوب و
مناسب حرارت در موقع تلقیح و وجود رطوبت کافی در خاک به دانه بستن و پر
نمودن دانه را تأمین می نماید،کلا در گرو کاشت زود است.
روش های کاشت:
کشت
خطی آفتابگردان علاوه بر تولید محصول خوب ،انجام عملیات داشت را نیز آسان و
ساده می کند. در این روش کشت عملیات وجین،سله شکنی ،کولتیواتور زدن با
وسایل مکانیزه و به سهولت انجام می گیرد. تنظیم فاصله خطوط و بوته ها موجب
می شود تراکم بوته در هکتار در وضع مناسب قرار گیرد.
اگر فاصله خطوط کشت 70-50 سانتی متر با تراکم نسبی 90-50 هزار بوته در هکتار باشد.بهترین عملکرد را خواهد داشت.
افزایش
بیش از حد تعداد بوته در واحد سطح و یا کمبود بوته در هکتار بر حسب کاهش
محصول می شود.بدست آوردن تراکم از طریق کاشت با تراکم نهایی امکان پذیر
نیست.بلکه باید با تنک کردن مزرعه در مرحله 2 الی 4 برگی تراکم مناسب را
بدست آورد .
کشت
دستپاش بعلت اینکه بذور در عمق های مختلف قرار می گیرد موجب می شود مزرعه
یکنواخت سبز نشود و خطر سله بستن در خاک های سنگین وجود دارد و همچنین
اختلاف رشد سبب ناهماهنگی در رسیدن محصول ، ریزش در زمان برداشت شده و
عملیات تنک کردن ،وجین و سمپاشی بطور کلی عملیات داشت و برداشت هم مشکل تر و
هزینه بیشتری دربر خواهد داشت.
در
کشت دیم اگر بذر پاشی با بذر کار انجام شود باید عمق کاشت را طوری تنظیم
کرد که بذر در بستر مرطوب قرار گیرد، تا سبز شدن آن به راحتی انجام پذیرد.
عمق
کاشت برای آفتابگردان 5-4 سانتیمتر مناسب است. درکاشت بهاره که هوا خنک و
رطوبت لایه ای سطح خاک بهتر تأمین می شود ، می توان عمق کاشت را کمتر کرد.
آفتابگردان را می توان با انواع ردیف کارها بویژه انواع نئوماتیک کشت نمود.
برداشت:
ریزش
گل های میله ای در بالای دانه ها، نشان دهنده آغاز مرحله رسیدگی است.
رسیدگی دانه ها در آفتابگردان چندین هفته به طول می انجامد. مرحله رسیدگی
دانه ها ، مقارن زمانی است که رطوبت دانه ها در محدوده 25 درصد باشد. در
این مرحله برداشت طبق ها به وسیله کمباین شروع می گردد.
در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک دانه ها، از رطوبت طبق ها کاسته می شود و این موقعی است که رطوبت دانه ها 25 الی 28 درصد باشد.
اطلاعات کتاب بررسی علل بچه‌اندازی در گاوداریهای اطراف تهران
پدیدآورندگان : نویسنده: سازمان‌تحقیقات‌كشاورزی ومنابع‌طبیعی‌موسسه…
موضوع : درختچه‌ها – هرس , هرس
ناشر : سازمان دامپزشكی كشور
محل نشر : تهران
قطع : وزیری
نوع کتاب : تالیف
زبان اصلی : فارسی
قیمت : 1500
نوع جلد : شومیز
قطع : وزیری
تیراژ : 300
تعداد صفحات : 83
تاریخ نشر : 1359/1/2
رده دیویی : 06300
شابک : 978-600-5434-13-2
“در
این تحقیق ابتدا مختصری درباره مشخصات گیاه شناسی و رویشگاهی درختچه
“اشنان” ذكر شده سپس تاثیر هرس در رشد و شادابی این درختچه در منطقه مورد
نظر (انتهای حوزه دشت یزد ـ اردكان) بررسی گردیده است. از نتایج این تحقیق
برمی‌آید كه اجرای برنامه هرس موجب افزایش توده زنده جامعه اشنان میشود و
گیاهان را شاداب‌تر می‌كند. ضمن آن كه خاطرنشان شده هم گیاه اشنان در برابر
شوری و حفاظت خاك بسیار حائز اهمیت است.”
