روش کاشت هسته مرکبات
همه
مرکبات را می توان با دانه هایی که در وسط آن ها موجود می باشد کاشت تا
جوانه بزنند ما در این مقاله شما را با روش کاشت هسته مرکبات آشنا خواهیم
کرد.
مقدمه
همه ی مرکبات دانه هایی در مرکز دارند که می توان آن ها را خشک کرد و در خاک پرلیتی که دارای کود گیاهی است کاشت تا جوانه زنند. مرکبات انواع گوناگونی دارند که از جمله ی آن ها می توان پرتقال،
گریپ فروت، انواع لیموشیرین و لیمو ترش را نام برد.درخت مرکبات در مناطق
گرمسیر خوب رشد کرده و در جاهای روبازی که زمستانش حتی کمی سرد باشد خوب
به عمل نمی رسد.
در
چنین مناطقی باید مرکبات را در فضای سرپوشیده پرورش داد.از ویژگی های
مرکبات برگ های سبز براق و شکوفه های معطر بهاری است. به هر حال تماشای رشد
و بالندگی یک گیاه از زمان کاشت بذر تا تبدیلش به درخت خیلی لذت بخش است.
میوه های حاصل از کاشت بذر ممکن است کاملا شبیه آن نشوند، زیراکه معمولا
انواع تجاری مرکبات، حاصل از پیوند دو گونه مختلف می باشند.
دستورالعمل
1.
تعدادی هسته تازه را که از میوه خارج کرده اید آماده کنید. بذرها را
بشویید. اگر می خواهید بیش از یک نوع مرکبات بکارید، هسته ها را جدا از هم
نگه دارید. چند
گلدان یا سینی کاشت را با قسمت های مساوی از خاک گلدان، کود گیاهی و پرلیت
پرکنید. ظروفی که استفاده می کنید باید سوراخ تخلیه آب داشته باشند. هر
بذر مرکبات را در گودالهای 1 سانتی متری بکارید. هر کدام را در یک گلدان
کوچک قرادهید. یا اینکه در یک سینی وسیع آنها را با فاصله های 7.5 تا 10
سانتی متری از هم بکارید.
2. خاک را با آب ،نم دار کنید. ظرف را با نایلون خوب بپوشانید.ظرف را درجایی که نور غیر مستقیم به آن برسد قراردهید. درجه ی حرارت اتاق بایستی 21 درجه ی سانتی گراد باشد. دانه ها را هر چند وقت یک بار چک کنید و به منظور حفظ رطوبت خاک، آن را مرطوب کنید. در 3 تا 6 هفته جوانه ها ظاهر می شوند. پوشش نایلونی را از ظرف بردارید. سپس گیاه را درمکانی آفتاب گیر که نور غیرمستقیم دریافت می‌کند قراردهید.
3.
طوری آب دهید که خاک نم دار بماند و خیس هم نشود. بعد از ظهور 3 دسته یا
بیشتر برگ، گیاه را به داخل یک گلدان 15 سانتی متری منتقل کنید. کم کم میزان نوردهی را افزایش دهید تا جایی که گیاهتان روزانه 4 ساعت نور مستقیم دریافت کند.از بهار تا پاییز، 2بار در ماه، کود رقیق شده به گیاهتان بدهید.در طی زمستان کمتر به گیاهتان آب دهید.درصورتی
که گیاهتان را در داخل منزل پرورش می دهید، بایستی با هر بهار جایش را
عوض کرده و در ظرف بزرگ تری قراردهید یا اینکه آن را درفضای بازی که از
سرمای زمستان در امان است، بکارید.
کاشت داشت و برداشت گیاه دارویی شیرین بیان Glycyrrhiza glabra
نام فارسی : شیرین بیان
نام علمی : Glycyrrhiza glabra
نام انگلیسی : Licorice – Liquorice
نام عربی : شجره السوس ـ عرق سوس
تیره : نخود Fabaceae (Leguminosae)
اختصاصات ظاهری گیاه:
شیرین
بیان گیاهی است چند ساله و دارای ساقه‌ای به طول ۵/۰ تا یک متر که در
محیط‌های مساعد به ارتفاع ۲ متر می‌رسد. برگ های آن متناوب، مرکب از ۴ تا ۷
زوج برگچه با یک برگچه انتهایی کدر و سبز رنگ می‌باشد. گل‌های آن نامنظم
به رنگ بنفش، سفید، زرد است که روی یک پایه از کنار برگ‌ها می‌روید. طول
گل‌ها به بیش از ۱ سانتی‌متر می‌رسد. میوه‌ای نیام به رنگ خرمایی و محتوی ۳
ـ ۶ دانه لوبیایی شکل (گاهی کمتر) و به رنگ قهوه‌ای روشن دارد. که به طول
۲ـ۳ سانتی‌متر می‌باشد. طرفین میوه باریک و کم و بیش نوک تیز می‌شود.
پوسته
دانه ضخیم و محکم و وزن هزار دانه ۱۰ گرم است. طول ریشه شیرین بیان متفاوت
است و به نوع گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین ۳۰ـ ۶۰
سانتی‌متر است. ریشه و ریزوم شیرین بیان خشبی و خزنده به صورت قطعات
استوانه‌ای شکل، به قطر ۵/۰ تا ۵/۱ سانتی‌متر می‌باشد. مقطع آنها زرد رنگ
روشن دارد. ناحیه مرکزی مقطع نیز کمی تیره است. در سطح خارجی آن خطوط طولی
به رنگ خاکستری مایل به قهوه‌ای تشخیص داده می‌شود. در قطعات متعلق به
ریزوم اثر جوانه‌های از بین رفته نیز مشاهده می‌گردد.
زمان گلدهی:
گیاه اواخر بهار و اوایل تابستان (خردادـ تیر) به گل می‌رود.
محل رویش و پراکندگی گیاه:
شیرین
بیان در اکثر مناطق جهان به خصوص میان دو عرض جغرافیایی ۳۰ و ۴۵ درجه در
نیمکره شمالی زمین می‌روید. شیرین بیان گیاه بومی مناطق مدیترانه است.
شیرین بیان در سطوح وسیعی در کشورهای انگلیس، بلژیک، فرانسه، آلمان،
ایتالیا، یونان و ترکیه کشت می‌شود.
این
گیاه در کشورمان نیز پراکنش بسیار وسیعی دارد و در استان‌هایی چون خراسان
(شمالی و رضوی)، آذربایجان شرقی و غربی، زنجان، گلستان، کردستان، فارس،
اصفهان، تهران، کرج، اردبیل، کرمانشاه، قصرشیرین، همدان، اسدآباد، اراک،
بروجرد، درود، تویسرکان، دشت گرگان و بعضی مناطق دیگر نیز مشاهده می‌شود.
نیازهای اکولوژیکی:
گیاه
شیرین بیان به طور کلی گیاهی نورپسند است که در طول رویش به هوای گرم و
آفتاب کافی نیاز دارد. نور کافی سبب افزایش مواد مؤثره ریشه می‌شود. ریشه
این گیاه در خاک‌های شنی با ضخامت زیاد گسترش زیادی یافته و عملکرد آن نیز
افزایش می‌یابد.
شیرین بیان در دمای ۶
تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد می‌روید. این گیاه به آب و مواد و عناصر غذایی کافی
نیاز دارد. در مرحله گلدهی آب کافی باید به گیاه رسانده شود. این گیاه
معمولاً در مناطقی که بارندگی سالانه بین ۴۰۰ تا ۱۱۶۰ میلی‌متر باشد
می‌روید. برای کاشت این گیاه باید از زمین‌های شنی با لایه‌های ضخیم خاک و
غنی از ترکیبات کلسیم استفاده کرد. PH خاک برای شیرین بیان بین ۵/۵ تا ۲/۸
مناسب است.
مواد و عناصر غذایی مورد نیاز:
مواد
و عناصر غذایی کافی نقش عمده‌ای در افزایش عملکرد ریشه و مقدار موادمؤثره
آن دارد. فصل پاییز افزودن ۳۰ تا ۴۰ تن در هکتار کود دامی کاملاً پوسیده،
به زمین‌هایی که شیرین بیان کشت می شود مناسب است و سبب افزایش عملکرد ریشه
می‌شود. فصل پاییز هنگام آماده سازی زمین باید ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم در هکتار
اکسید فسفر به خاک اضافه گردد.
آماده سازی خاک:
چون
این گیاه ریشه طویلی دارد، برای کشت آن از زمین‌هایی که ضخامت زیادی دارند
باید استفاده کرد. فصل پاییز با اضافه نمودن ۳۰ تا ۴۰ تن در هکتار کود
حیوانی کاملا پوسیده به زمین شخم عمیقی (به عمق ۴۰ تا ۷۰ سانتی‌متر) زده
می‌شود. سپس ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم درهکتار اکسید فسفر به خاک اضافه نموده، زمین
را تسطیح و بستر را برای کشت گیاه آماده می‌کنند.
زمان و فواصل کشت:
اوایل
بهار (فروردین) زمان مناسبی برای کشت مستقیم بذر در زمین اصلی است. فاصله
ردیف‌های کاشت از یکدیگر ۶۰ سانتی‌متر و عمق بذر موقع کاشت ۲ تا ۳
سانتی‌متر می‌باشد. بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم
است. اوایل بهار زمان مناسبی برای کاشت بذر در خزانه هوای آزاد (کشت
غیرمستقیم) می‌باشد. فاصله ردیف‌ها از یکدیگر در خزانه ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر
مناسب است. عمق بذر شیرین بیان موقع کاشت باید ۲ سانتی‌متر باشد. در کشت
غیرمستقیم مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین ۵/۰ تا ۱ کیلوگرم
می‌باشد. اواسط پاییز (آبان) هنگامی که ارتفاع نشاء‌ها به ۲۰ تا ۲۵
سانتی‌متر رسید آنها را باید در ردیف‌هایی به فاصله ۶۰ تا ۸۰ سانتی‌متر در
زمین اصلی کشت کرد. فاصله دو بوته روی ردیف کاشت ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر مناسب
است.
زمان مناسب برای تکثیر رویشی گیاه
اواسط پاییز (آبان) است. فاصله ردیف‌ها از یکدیگر ۶۰ تا ۸۰ سانتی‌متر و
فاصله دو بوته در طول ردیف ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر مناسب است. عمق مطلوب برای
کاشت قطعات ریشه‌ای متفاوت و به بافت خاک و رطوبت محیط بستگی دارد. بطوریکه
در خاک‌های سبک عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر و در خاک‌های سنگین ۱۰ تا ۱۲
سانتی‌متر توصیه می‌شود. تکثیر رویشی شیرین‌بیان اقتصادی‌تر است و اغلب از
این روش برای تکثیر گیاه استفاده می‌شود.
روش کاشت:
شیرین
بیان را می‌توان توسط بذر یا از طریق رویشی تکثیر کرد. از آن جا که بذر
شیرین بیان پوسته ضخیمی دارد و این پوسته قوه رویشی آن را کاهش می‌دهد، قبل
از کاشت باید خراش‌های مناسبی در سطح پوسته ایجاد کرد. تکثیر توسط بذر به
دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌گیرد.
کشت مستقیم:
شیرین بیان را در زمان مناسب به صورت ردیفی با فواصل ذکر شده کشت می‌کنند. پس از کاشت زمین را باید به مقدار کافی آبیاری کرد.
کشت غیر مستقیم:
در
زمان مناسب بذرها را در خزانه هوای آزاد که بستر آن به همین منظور آماده
شده است کشت می‌کنند. پس از کاشت به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک
غلتک مناسبی باید زده شود. آبیاری منظم و مبارزه با علف‌های هرز در طول
رویش گیاهان نقش عمده‌ای در سرعت رشد شیرین بیان دارد. در اواسط پاییز
اقدام به انتقال نشاها به زمین اصلی می‌شود برای هر هکتار زمین به ۳۰ هزار
نشا نیاز می‌باشد.
تکثیر رویشی:
تکثیر
رویشی از طریق تقسیم ریشه انجام می‌گیرد. گیاهان ۳ تا ۴ ساله را باید از
خاک خارج کرد. پس از تمیز کردن ریشه، قطعاتی به طول ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر از
آن جدا و در عمق مناسب کشت می‌شوند. در هر هکتار زمین به ۴۰ تا ۷۰ هزار
قلمه ریشه‌ای نیاز است. محققان در تحقیقات خود نشان داده‌اند که بیشترین
عملکرد ریشه هنگامی به دست می‌آید که برای کاشت از قطعات ریشه به طول ۲۱ تا
۳۰ سانتی‌متر و به ضخامت ۴/۱ تا ۲ سانتی‌متر استفاده شود. پس از کشت
بلافاصله باید زمین را آبیاری نمود.
تناوب کاشت:
چون
گیاه شیرین‌بیان حدود ۱۰ تا ۱۵ سال در یک منطقه باقی می‌ماند و رویش اولیه
گیاه بسیار کند است از این رو آن را باید با گیاهانی به تناوب کشت کرد که
سبب گسترش علف‌های هرز نشوند. گیاهان وجینی گیاهان مناسبی برای تناوب کشت
با شیرین بیان هستند.
مراقبت و نگهداری:
رویش
گیاهان از اواسط بهار آغاز می‌شود. رشد شیرین بیان در سال اول رویش کند و
بطئی است و علف‌های هرز می‌توانند بدون رقابت و به سرعت توسعه یابند، لذا
کنترل علف‌های هرز قبل از کشت و نیز تهیه بستر فاقد علف هرز ضرورت دارد. در
سال اول رویش علف‌های هرز را به طور مکانیکی باید وجین کرد. در بهار به
منظور توسعه ریشه قبل از ریزش برگ‌ها، ساقه‌های شیرین بیان را از فاصله ۱۰
سانتی‌متری سطح زمین باید قطع و از زمین خارج کرد. تاکنون آفت یا بیماری
خاصی بر روی شیرین بیان مشاهده نشده است.
جمع‌آوری محصول:
چنانچه
شیرین بیان به روش تکثیر شده باشد سه تا چهار سال ولی اگر تکثیر توسط بذر
انجام گرفته باشد پنج تا شش سال پس از کاشت می‌توان ریشه را برداشت کرد.
زمان مناسب برای برداشت ریشه فصل پاییز پس از خشک شدن اندام‌های هوایی بر
اثر سرماست. ریشه‌ها را در سطوح کوچک کشت با دست ولی در مقیاس وسیع با
ماشین‌های مخصوص برداشت می‌کنند.
از
آنجا که مواد مؤثره شیرین بیان در آب حل می‌شود. لذا ریشه‌ها را خیلی سریع و
با آب جاری باید شست. پس از تمیز کردن پوست ریشه‌ها را باید جدا کرد. سپس
آنها را به قطعات ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متری تقسیم و خشک نمود. برای خشک کردن
نباید از نور مستقیم با درجه حرارت بالا استفاده کرد. چنانچه از خشک‌کن‌های
الکتریکی استفاده شود دمای مناسب ۴۰ درجه‌سانتی‌گراد می‌باشد. ریشه‌های
خشک شده ترک‌خورده و شکاف برمیدارند. عملکرد ریشه خشک در گیاهان سه ساله به
۵/۱ تا ۲ تن در هکتار می‌رسد. نسبت ریشه‌های تازه به خشک ۵/۳ به ۱
می‌باشد.
قسمت‌های مورد استفاده:
قسمت مورد استفاده شیرین بیان ریشه گیاه می‌باشد.
زمان بهره‌برداری:
۵
تا ۶ سال پس از کاشت می‌توان ریشه را برداشت کرد. زمان مناسب برای برداشت
ریشه فصل پاییز پس از خشک شدن اندام‌های هوایی بر اثر سرماست.
ترکیبات شیمیایی و اسانس‌های گیاه:
ریشه
شیرین بیان دارای گلوکز، ساکارز، آسپاراژین، مواد آلبومیدی، رزین و کمی
اسانس می‌باشد. ماده اصلی که باعث شیرینی این گیاه است گلیسیرین خوانده
می‌شود. در شیرین بیان ماده‌ای به نام لکوریتی جننی چالکون وجود دارد که
خاصیت دفع اسپاسم عضلات را داراست.
مهمترین
ترکیب موجود در ریشه این گیاه اسیدگلیسریزیک است که ۵۰ بار از شکر
شیرین‌تر می‌باشد و مقدار آن با توجه به شرایط محیطی و واریته گیاه بین ۵
تا ۲۰ درصد می‌باشد.
این گیاه حاوی
ترکیبی به نام اسیدگلیسیریزیک مخلوط با نمک‌های پتاسیم و کلسیم است.
گلی‌سیریزین و اسیدگلیسیریزیک برای درمان زخم‌های گوارشی مفید است.
فرآورده‌های حاصله از شیرین بیان از ریشه‌ها و ساقه‌های زیرزمینی گیاه
فراهم می‌آیند. گلی‌سیریزین و اسیدگلیسیریزیک مهمترین مواد موجود در این
گیاه هستند. ریشه‌های این گیاه حاوی کومارین، فلاون، روغن‌های فرار و
استرول گیاهی نیز هست.
فرآورده‌ها:
قرص آلتادین، آنتی دیابتیک، دی‌ـ‌رگلیس، لیکوفار، ماسومنت، منتازین، رازین، رگلیس معطر، شیرینوش، چای کیسه‌ای شیرین بیان.
خواص درمانی:
شیرین
بیان از نظر طب قدیم ایران معتدل است. مهمترین خاصیت شیرین بیان که جدیدا
کشف شده است و در آلمان، اروپا و آمریکا استفاده می‌شود درمان کننده زخم
معده و سرطان معده است. برای تقویت عمومی بدن، نرم کردن سینه، درمان زخم‌ها
و تاول‌های پوست، برای برطرف کردن زخم و التهاب دهان، ورم معده، درمان سوء
هاضمه، از بین بردن نفخ شکم، رفع سردرد، تقویت چشم، درمان موخوره، برای
رفع بوی بدزیربغل و پا مؤثر است. تنگی نفس را تسکین می‌دهد.
از
شیرین بیان برای درمان انواع سرفه‌ها و نیز به عنوان یک داروی مسکن در
پوست، اسپاسم و تورم، برونشیت، روماتیسم، ورم مفاصل، و به عنوان ملین
استفاده می‌شود. بسیاری از پزشکان فرآورده‌های تهیه شده از ریشه این گیاه
را برای درمان زخم گوارشی و التهاب معده مزمن تجویز می‌کنند (گاستریت
مزمن).
بررسی‌های اخیر دانشمندان نشان داده است نوعی ترکیب متشکل از گیاه شیرین بیان می‌تواند از شیوع سلول‌های سرطانی در بدن جلوگیری کند.
نتایج
بدست آمده از محققان دانشگاه نیویرک نشان می‌دهد ترکیبات گیاه شیرین بیان
که حاوی اسیدگلیسیرین است، می‌تواند از انتشار نوعی سلول عفونت بافت‌های
پیوندی بدن را به دنبال دارد جلوگیری کند. این عفونت‌ها باعث ایجاد تومور و
تورم آنها در زیر پوست می‌شود.
کاوش‌های
دانشمندان حاکی از آن است افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها دچار اختلال شده
است، بیشتر ازدیگران در معرض ابتلا به این عارضه قرار می‌گیرند. نتایج این
بررسی‌ها درنشریه تحقیقات بالینی منتشر شده است.
شیرین
بیان در ترک سیگار تأثیر به سزایی دارد. برگ‌های توتون خیس شده در جوشانده
گیاه شیرین‌بیان، سیگار را خوش طعم کرده و خاصیت سرطانی آن را کاهش
می‌دهد. همچنین این گیاه می‌تواند به عنوان یکی از داروها و وسایل ترک
سیگار به کار رود. شیرین بیان مسکن تشنگی و التهاب معده بوده و احشاء داخلی
بدن را شست‌و‌شو می‌دهد. شیرین بیان در التهابات مجاری تنفسی به عنوان نرم
کننده و خلط‌آور استفاده فراوانی داشته و بسیار مفید است.
نحوه و میزان مصرف:
دم کرده شیرین بیان:
مقدار ۵۰ گرم ریشه بدون پوست شیرین بیان را آسیاب کرده و در یک لیتر آب جوش بریزید و بگذارید به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد.
جوشانده شیرین بیان :
۲۰ گرم ریشه شیرین بیان بدون پوست را آسیاب کرده و در ۱۰۰ گرم آب ریخته و آنقدر بجوشانید که دو سوم آن باقی بماند.
شربت شیرین بیان:
ریشه
شیرین بیان بدون پوست را آسیاب کرده و با آب مخلوط کرده و آنقدر بجوشانید
تا غلیظ شود. به منظور درمان زخم معده و سرطان معده شربت شیرین بیان را
تهیه کرده و هر روز مقدار یک قاشق غذاخوری قبل از غذا به مریض بدهید و اگر
این عمل را ۱ تا ۴ ماه تکرار کنید شخص معالجه خواهد شد.
تکه‌های شیرین بیان:
مانند آب نبات می‌توانید در دهان گذاشته و بمکید.
به منظور تقویت چشم و رفع سردرد از فرمول زیر استفاده کنید:
۲ گرم ریشه شیرین بیان را پودر کرده و با یک گرم شکر و یک گرم رازیانه مخلوط کنید و سپس آنرا در آب خیس کرده و هر روز بخورید.
مضرات:
استفاده
زیاد از شیرین بیان برای طحال مضر است و اگر می‌خواهید از شیرین بیان برای
برطرف کردن بیماری و برای مدت طولانی استفاده کنید بهتر است آنرا با کتیرا
بخورید.
احتیاطات مصرف:
مصرف
بی‌رویه ریشه‌های این گیاه بدلیل تحریک غدد فوق‌کلیوی و ترشح بیش از
اندازه هورمون آلدسترون ممنوع اعلام گردیده است. این حالت سبب عوارضی چون
اختلال در فعالیت‌های متابولیسمی، بالا رفتن فشار خون و … می‌گردد. مصرف
این گیاه در دوران بارداری و شیردهی ممنوع شده است.
