شکاف طبقاتی زمینه ساز مفاسد اجتماعی
هرگاه در صدد جستجوی عوامل فساد
در جامعه برآییم، بطور قطع از دو عامل
اساسی که در دو قطب متضاد اجتماعی قرار
دارند می بایست یاد کنیم، یکی از این دو
رفاه زدگی است و دیگری فقر و نیازمندی.
رفاه زدگی از یکسو انگیزه های شهوت و
هوس را در وجود آدمی مشتعل می سازد و
امکانات لجام گسیختگی و بهره وری
نامشروع از ابزارهای لذت جوئی را میسر
می سازد، به ناروائی ها و سرمستی ها دامن
می زند، و فقر و نیازمندی از سوی دیگر
پایگاه های روحی و استقلال روانی انسان را
ـ اگر تکیه گاه دیگری نداشته باشد ـ ویران
می کند و به تن دادن به پستی ها و خود
فروشی ها می کشاند. در نتیجه یکی از این
دو قطب اجتماعی به صورت حاکم و
بهره کش و استثمارگر در می آید و دیگری به
صورت مستضعف و تحقیر شده و ابزار بی
اراده به چنگال قطب اول می افتد.
مصیبت بشر از نخستین روزهای تاریخ
حیاتش تاکنون در همین شکاف طبقاتی
بوده و امروز نیز که عصر دیکتاتوری دانش و
تکنولوژی است چیزی جز این نیست.
جالب است که بدانیم قرآن کریم با نگاه
عمیق جامعه شناسانه این عوامل را مورد
توجه قرار داده و در تصویر تاریخی که از
امت ها دارد به صراحت از این مسئله اساسی
پرده برمی دارد.
برای نمونه به پاره ای از این
موارد می نگریم
1ـ در داستان فرعون دیکتاتور خودکامه
مصر چنین بیان می کند: «انّ فرعون علا فی
الارض و جعل اهلها شیعا یستضعف طائفة
منهم یذبّح ابنائهم و یستحیی نسائهم انّه
کان من المفسدین» (سوره قصص ـ آیه 4).
فرعون در زمین سر به طغیان بر
افراشت و مردم را طبقه بندی کرد، گروهی
را به بند استضعاف کشید، کودکانشان را
می کشت و زنانشان را (برای بهره کشی)
باقی می گذاشت. به حق او از تبهکاران بود.
با دقت در این آیه مبارکه، موشکافی
جالبی را در بحران های اجتماعی مشاهده
خواهیم کرد و آنگاه خواهیم گفت که قرآن
برای خواندن نیست، بلکه برای فهمیدن و
عبرت گرفتن است و راه چاره پیدا کردن، که
قرآن نیز با این هدف نازل شده و راه کار
رهائی را به انسان آموخته. آیه کریمه به
نکات باریکی توجّه می دهد:
الف ـ اقطاب سلطه گر برای اعمال
حاکمیت ابلیسی خود، جامعه را بصورت
طبقاتی در می آورند. عامل این طبقاتی
شدن می تواند از جنس نژادپرستی،
جنسیتی، رنگ، اقلیم، پایگاه های اقتصادی
و قدرت و ثروت، دانش و تکنولوژی و حتی
دستاویزهای منسوخ دینی باشد که هر یک
در جای خود بحث فراوان دارد. و به هر حال
جامعه طبقاتی زمینه ساز بازتاب های منفی
از جمعه مفاسد اخلاقی و فحشاء و
فسادهای دیگر است.
ب ـ طبقاتی شدن، زمینه ساز استضعاف
و استکبار است. استضعاف که از واژه های
ویژه قرآن است بار مفهومی عمیقی دارد. که
دیگر واژه ها چون استعمار فاقد این بار
مفهومی است. استضعاف یعنی تضعیف
کردن، ضعیف شمردن و صعیفان را به
بردگی کشیدن که واژه مقابل آن استکبار
است یعنی خود بزرگ بینی سلطه گری و
برده گیری، همان سرنوشتی که هزاران سال
بشریت آزاده و امروزه نیز در اوج جباریت
خود حکومت می کند و درد و رنج انسان را
در همین دو واژه باید کاوید: «استکبار و
استضعاف».
ج ـ هرگاه جامعه طبقاتی شد، و
سرنوشت استضعاف بر ملتی حاکم گردید به
دنبال آن قتل و غارت و فساد و شهوت
حاکم خواهد گشت. از یکسو مردان آن
جامعه با شمشیر استکبار قلع و قمع
می شوند. همان راهی که امروزه آمریکائیها و
متحدانش در کشورهای تحت سلطه پیش
گرفته اند، نمونه اش افغانستان، عراق و
فلسطین اشغالی.
و از سوی دیگر زنان آن جامعه بصورت
بردگان شهوت و ابزار فحشاء در می آیند. باز
همانگونه که آمریکائیها در کشورهای تحت
سلطه پیش گرفته اند و البته امروزه قطب
استکباری برای دیگر کشورها طرح های
دیگری دارد که هر چند چهره نظامی ندارد
اما جنگ به صحنه فرهنگ و ترویج فساد
کشیده شده یعنی هجمه فرهنگی که کمتر از
هجمه نظامی نیست و بلکه خطرناکتر است،
چرا که هجوم با چراغ خاموش انجام می شود
و بصورت غده سرطانی شکل می گیرد که
نمونه آن کشور خود ماست.
ما امروز شاهد طرح های به اجرا در آمده
طراحی بیگانه و اجرای آن به دست
خودی های بیگانه پرست هستیم و
نمودارهای آن را در مواد مخدر و انواع فساد
و کشف حجاب نوین و رواج فحشاء و بی
تفاوتی در برابر منکرات و هنر و سینما و
مطبوعات شاهدیم و شگفت آنکه در برابر
این هجوم برخی سازمان ها به نام جوانان و
زنان و غیره بصورت پیاده نظام دشمن
درآمده و پاره ای مطبوعات با یارانه ای که از
خون این ملت می گیرند آتش افروز این
معرکه شده و پاره ای هنرمندان و فیلم سازان
مجریان امین سیاست های شیطانی و برخی
رسانه های صدائی و تصویری رسمی ابزار
تبلیغاتی آنها شده اند و پاره ای سیاست بازان
لیبرال و دموکرات مآب و ورشکسته گان
احزاب سینه چاک به استقبال دشمن رفته و
عقده های روانی خود را ـ به دلیل آنکه از
سوی ملت طرد شده اند ـ اینگونه خالی
می کنند و پاره ای به نام دفاع از حقوق بشر و
برنده جایزه نوبل، برخی با فلسفه بافی و
عرفان مآبی پادوئی این نکبت را پذیرفته و
پستی را به جان خریده و چه ترکیب عجیبی
در این جبهه پدید آمده و تنها چیزی که
می تواند به مصاف این جبهه متحد کفر و
نفاق برود آگاهی فرزندان اسلام و قاطعیت و
آشتی ناپذیری و کار و تلاش و در صحنه
ماندن و با جبهه نفاق آشکار و پنهان
جنگیدن است و درهم کوبیدن پایگاه های
فساد و طغیان و طرد کردن عناصر خود
فروخته و کوتاه کردن دست آنها از حریم
حاکمیت و مدیریت کشور و عبرت آموزی از
آنچه سالها بر سرمان آوردند و در جامعه
مدنی این آشفته بازار را دامن زدند و امروزه
دشوارترین کارمان همین مصاف است در
صحنه سیاسی و فرهنگی و اگر هوشیار
نباشیم و فریب خوردن را تکرار و تجربه
کنیم دیگر از دست آوردهای انقلاب و خون
شهیدان چیزی باقی نخواهند گذاشت و از
اسلام انقلابی جز چند سطری در تاریخ
باقی نخواهد ماند…
د ـ و آخرین نکته آیه کریمه فوق اینکه
در حاکمیت زورمدار و زراندوز زنان بصورت
بردگان شهوت در می آیند، نام آزادی برای
آن برمی گزینند و حق حیات به بهای لذت
جوئی و نمونه آن سرنوشت زن در جهان
کنونی تکنولوژی مدار در غرب و شرق و
شگفتا که امروزه زن در تمدن ماشین و
مدرنیسم فجیع ترین روزهای بردگی خود را
می گذراند و نام آزادی و رشد و پویائی هم بر
آن نهاده اند، همین آمریکا و اروپائی که
عده خودی ها ذلیلانه شیفته آن شده اند و
می خواهند جامعه زن ایرانی مسلمان را بر
اساس آن بازسازی کنند؟ و کشف حجاب
نوین و حقوق نویسی بدعت آمیز جدید برخی
سازمان های بنام زن و زن ابزاری در فیلم ها
و رسانه ها و فروشگاه ها و نمایشگاه
بین المللی دولتی و تبلیغات تجاری و…
رفاه زدگی مرداب فساد
برگردیم به سخن اول مقال، گفتیم
شکاف طبقاتی مردابی است که میکرب
فساد در آن زاد و ولد می کند. این موضوع
دوسویه است به این معنا که هر دو طبقه را
به فساد آلوده می سازد. از یکسو قشر مرفه و
پولدار با امکاناتی که دارند به یک زندگی
مشروع و عادلانه راضی نیستند. ثروت و
مکنت طغیان می آورد، مفسده می آفریند،
انسان های مرفه بر آنند تا هرچه بیشتر از
زندگی لذت ببرند از دیگران بهره کشی کنند،
انسان ها را خریداری کنند از اندام های قابل
تمتع کامجوئی نمایند. کسانی که از خانه و
ماشین و پول و پارتی های شبانه استفاده
می کنند افراد بالا نشین اند به عبارت قرآن
«مترفین» و کامجویان افسار گسیخته.
عجب است که قرآن در اینجا نیز آیاتی
دارد از جمله: «و اذ اردنا ان نهلک قریة
امرنا مترفیها ففسقوا فیها فحق علیها القول
فدمرناها تدمیراً» (سوره اسراء، آیه 16). هرگاه
بخواهیم مردم شهری را به هلاکت افکنیم،
لجام گسیخته گان را رها کنیم تا به فسق و
فجور دامن زنند. آنگاه مستوجب فرمان
گردانیم و به هلاکت و ویرانی در اندازیم.
به این نکته قرآنی توجّه شود که اراده
حق تعالی نسبت به هلاکت یک ملت
بی دلیل تعلق نمی گیرد بلکه معاصی و
گناهان آن ملت چنین سرنوشتی را برای
آنان رقم می زند چنانکه آیه دیگر تصریح
دارد که «هرگز خداوند هلاکت مردمی صالح و
نیک کردار را اراده نمی کند» (و ما کان ربک
لیهلک القری بظلم و اهلها مصلحون)
(سوره هود، آیه 117).
چرا که عدل الهی چنین اقتضاء می کند.
«ان اللّه لایظلم الناس شیئا ولکن الناس
انفسهم یظلمون» (سوره یونس، آیه 44). خداوند به
مردم ستم نمی کند بلکه آنها خود در حق
خویش ستم می کنند.
در هر حال، عناصر لذت جو و خودکامه
عامل فسادند و فساد عامل ویرانی است.
برای پیشگیری از فساد و فحشاء و منکرات
در مرحله اول ریشه مفاسد اقتصادی را باید
خشکانید، جلوی ثروتهای باد آورده را گرفت.
مفسدان اقتصادی را مهار کرد و این
شیاطین را در بند کشید تا ریشه فتنه بسوزد
و خود کامگی حاکم نگردد. مع الأسف مبارزه
با مفاسد اقتصادی با موفقیت همراه نبوده! و
رانت خواری در بسیاری از دستگاه ها نفوذ
کرده، حیف و میل بیت المال و ولخرجی ها
در نهادهای دولتی نیز رخنه کرده و کسی
پرسش نمی کند و کسی پاسخگو نیست. در
تشکیلات یک وزارتخانه که کار عمرانی یا
فرهنگی باید بکند هدر دادن بیت المال و
سوء استفاده و جشن و جشنواره و کنسرت و
ارکستر داخلی و خارجی و جشن های
عروسکی و سفرهای خارجی آمار و ارقام
کلان بیت المال را به حلقوم می کشد، از نان
و آب و مواد اولیه نیازهای مردم محروم کم
می گذارند و بیت المال را در مراسم ها و
افتتاحیه ها بی دریغ خرج می کنند، هزاران
میلیارد صرف جشن ها و شادی های مشتی
بلهوس و بازیگر و بیهوده گرا می کنند و گرانی
ارزاق عمومی را به حساب مردم کم درآمد
می گذارند. اگر دستگاه بازرس و تحقیق و
بررسی راه نفوذ به دنیای بسته را پیدا کنند و
ارائه دهند آنوقت مردم خواهند دید مشکل
بحران های اقتصادی که سرچشمه مفاسد
اخلاقی است در کجاست، اگر طلسم جادوئی
رانت و رانت خواری شکسته شود و راز و
رمز ثروتهای بادآورده کشف گردد معلوم
می شود که چگونه قشر محروم باید غرامت
غول های ثروت و مافیاهای رانت را
بپردازند، از سوی دیگر بانکها هستند که
پرشکوه ترین ساختمان ها را در شهر و روستا
به خود اختصاص داده و سود بیست و شش
درصد تا سی و شش درصد می گیرند و نام
اسلامی را نیز یدک می کشند . شرح ماجرای
انباشت ثروت و شکاف فقر و غنا آنقدر
طولانی است که این قلم توان تحریر آن
را ندارد.
فقر و فساد
به این سوی جامعه می نگریم، قشرهای
کم درآمد، عیالوار، از کار افتاده، بی
سرپرست، بی خانمان مستأجر با اجاره بهای
سنگین. خانواده هائی که با عائله پنج
شش نفره در یک یا دو اطاق محقر یا زاغه ها
به سر می برند، خرج زندگی و تحصیل و
لباس فرزندانشان را ندارند در چنین شرائطی
فکر کنید چه اتفاق می افتد. فرزندان جوان و
نوجوان و دختران دم بخت از یکسو تهی
دستی پدر و رنج مادر را می بینند و از سوی
دیگر پسران و دختران پول دار با
ماشین های پژو و زانتیا و ماکسیما در چنین
فضای آکنده از بی عدالتی و تبعیض چه
می کنند؟ آنها که اصالت دینی و اعتقادی و
خانوادگی آنان را محدود کرده است با صبر و
عقده های روحی و خواسته های سرکوفته
روزگاری را با تلخی و رنج می گذرانند تا شاید
فرجی شود و سامانی در زندگی پیدا کنند در
میان این خانواده های نیازمند بسیارند که از
چنین مصونیت اخلاقی و تربیتی و خانوادگی
برخوردار نیستند اینها بندها را پاره می کنند،
راه فرار از خانه را پیش می گیرند دختر یا
پسری که از خانه بیرون شد در پی یک
پناهگاه می گردد تا خواسته های دل خود را
آنجا پیدا کند. این پناهگاه ها همواره مطمئن
نیستند، بلکه عمدتاً صیادانی هستند که در
پی صید ارزان در خیابان های شهر و
ترمینال ها و پارک ها پرسه می زنند تا صید
خود را به چنگ آورند و با اندک بهائی به دام
اندازند و آنان را روانه خانه های تیمی فساد و
فحشاء کنند. آمار و ارقام دختران فراری هر
روز چهره زشت و ننگین فقر و بی عدالتی و
نابسامانی شرائط خانوادگی را در جامعه به
تصویر می کشد، اغلب این دختران که در سن
و سال نه چندان بالا به دام فساد و فحشاء
می افتند در این شرائط رشد می کنند، بخشی
از آلودگی های اخلاقی و مفاسد اجتماعی و
مواد مخدر و فساد جنسی در این مرداب و
لجن زار تولید می شود و به جامعه پخش
می گردد. آیا مسئولیت حکومت در این
اوضاع و احوال چیست؟ مگر در روایت
نخوانده ایم که هرگاه فقر داخل سرزمینی شد
دین و ایمان از دروازه دیگر آن دیار بیرون
می رود؟ تجربه تلخ استضعاف و بهره کشی
از زنان و دختران در جهان مستضعفان
ماجرای اسفباری را تصویر می کند که بخشی
از آن همان فساد و فحشاء است. که امروزه
در جامعه ما رو به رشد است. آیا دستگاه های
حاکمه مسئولیت ندارند به این وضع ناهنجار
سامانی بدهند؟ آنها که در جای گرم و نرم
نشسته اند و برای جامعه نرخ کالا تدوین
می کنند از این ناهنجاری ها چه مقدار
باخبرند؟ آنها که فرزندان و حاشیه هایشان و
مدیران دفاترشان سالی چند بار سفر خارجی
می روند و با دلار و ریال دور دنیا را گشت
می زنند، می دانند در سایه شوم فقر در این
جامعه چه اتفاقاتی می افتد؟ آنها که میلیاردها
حق این ملت را صرف جشنواره موسیقی و
تالارهای رودکی و وحدت و فرهنگ سرای
نیاوران و غیره می کنند، آنها که میلیاردها
صرف تزیین دکوراسیون دفاتر کارشان
می کنند. آنها که هرچه می خواهند برایشان
فراهم است، می دانند بر دلهای زار نیازمندان
چه می گذرد؟!
اینست که برای ریشه یابی فساد و
فحشاء باید در جستجوی این عوامل بود. و
تا ریشه مفاسد اقتصادی و بی عدالتی
خشکانده نشود سخن از مبارزه با مفاسد
اخلاقی گفتن راه به جائی نمی برد.
حاصل اینکه: در جامعه از یکسو رفاه و
تجمل نقش تخریبی دارد که متأسفانه در
تشکیلات ما به وفور دیده می شود، و از
سوی دیگر فقر و نیازمندی و بی عدالتی که
زمینه فساد و فحشاء را فراهم می سازد و فقر
و فساد و تبعیض سه واژه نفرت باری است
که از یکدیگر تفکیک ناپذیرند و برای ریشه
کن ساختن آنها لحظه ای درنگ جایز نیست
و این مسئولیت حکومت است که بی چون و
چرا باید در این پیکار وارد شود و گرنه همه
چیز بر باد است.
شیوه های مبارزه با مفاسد اجتماعی از دیدگاه قرآن کریم
هدف از انجام این پروژه آن است که با تفکر و تعمق در انوار نورانی قرآن و
سایر منابع معتبر اسلامی ، موجبات آشنایی با شیوه های صحیح مبارزه با مفاسد
اجتماعی که اهمیت آشنایی با این شیوه ها به علت شیوع مفاسد در روزگار
کنونی دو چندان شده ، مورد بررسی قرار گیرد .
در فصل اول تحقیق ضمن طرح پرسش های زیر به ضرورت و اهمیت این مسأله و هدف
از آشنایی با شیوه های مبارزه بیان شده است .
1- کلیاتی پیرامون فساد از دیدگاه قرآن :
– معنا و مفهوم فساد از دیدگاه قرآن چه می باشد ؟
– انواع مفاسد اجتماعی به طور کلی کدامند ؟
– اهمیت مبارزه با مفاسد اجتماعی چیست ؟
2- شیوه های مبارزه با مفاسد اجتماعی کدامند ؟
3- گروه های مفسدین از دیدگاه قرآن کدامند ؟
در فصل دوم ، مرور مطالعاتی که به مبنای نظری موضوع و نقد وبررسی تعدادی از
آثارکتب مرتبط با آن از قبیل ” الگوی برتر ” اثر محمد رضا تویسرکانی و ”
سیمای عدالت در قرآن و حدیث ” اثر حجه الاسلام رمضان فؤادیان و اندیشه ی
اصلاحی در نهضت های اسلامی نوشته ی محمد جواد صاحبی ، تا در راستای پیشینه و
زمینه ی مذکور ، تحقیق حاضر شکل گیرد
در فصل سوم با توجه به ماهیت و اهداف موضوع رسش تحقیق توصیفی – تحلیلی برای
موضوع انتخاب گردید است .
فصل چهارم که شامل سه بخش است که در بخش اول کلیاتی پیرامون فساد از دیدگاه
قرآن و روایات ( مفهوم فساد ، انواع فساد ، اهمیت مبارزه با فساد ) مورد
بررسی قرار گرفته است و در بخش دوم انواع شیوه های مبارزه با مفاسد اجتماعی
از دیدگاه قرآن و روایات بیان شده و در بخش سوم به بیان گروه های مفسدین
از دیدگاه قرآن پرداخته شده است .
فصل پنجم شامل نتیجه گیری ، محدودیت ها و پیشنهادات است و با فهرست آیات و
منابع این تحقیق به پایان رسید .
در انجام این پروژه به این نتیجه دست یافتیم که فساد نقیض گلمه ی صلاح می
باشد و در فرهنگ لغات ، به طرق گوناگون این معنا بیان شده بود و فساد در
اصطلاح به معنای تباهی و ویرانی می باشد . در ادامه ی تحقیق انواع فساد
شامل : فسادهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و اخلاقی مورد بررسی قرار گرفت و
سپس به بیان اهمیت مبارزه با مفاسد که به طور کلی عبارتند از داشتن جامعه
ای سالم و به دور از هر گونه فساد و انحراف که در سیر ارتقای الهی گام
بردارد ، پرداختیم . در آخر نیز به چهارمین سؤال تحقیق یعنی مهمترین شیوه
های مبارزه با مفاسد اجتماعی یعنی ؛ امر به معروف و نهی از منکر ، اجرای
عدالت ، از بین بردن فقر ، اصلاح درون و آگاهی عمومی ( مبارزه با جهل و
نادانی ) و برنامه ریزی ، اعتدال و میانه روی و تقوای الهی و عقلانیت پاسخ
داده شد .
در نهایت به بررسی گروه های مفسدین در قرآن یعنی ؛ فرعون ، سارقین ،
اسرافکاران ، قوم هود ، قوم صالح ، قارون ، بنی اسرائیل ، قوم شعیب ،
شورشگر علیه پیشوای عادل و پادشاه ، منافق و کسی که پیوند خویشاوندی را از
میان ببرد و جادوگر مورد استناد قرار گرفت .
یکی از محدودیت های این تحقیق و به عبارتی مهمترین آن این بود که زمینه ی
انجام این پؤوهش بسیار گسترده و وسیع بود و نیاز به سالیان سال فعالیت های
دقیق و علمی داشت .
در پایان تحقیق پیشنهاداتی مطرح گردید که از جمله ی آن می توان به پرهیز از
مبارزه ی سطحی و شعاری که نتیجه ای جز گسترش بیش از پیش فساد ندارد را نام
برد .
