قندی که بارداری را تلخ می‌کند
برای اولین‌بار در حاملگی متوجه شد به بیماری قند مبتلاست و
داستان ابتلا به دیابت بارداری برای او آغاز شد. ابتلا به دیابت که برای
سلامت مادر و جنین بسیار خطرناک تلقی می‌شود، از اینجا شروع می‌شود که به
دلیل تغییرات هورمونی نیاز به انسولین در حاملگی زیاد می‌شود، اما در بعضی
خانم‌های باردار، بدن نمی‌تواند این نیاز را تأمین کند و درنتیجه دیابت
بارداری رخ می‌دهد. اما چرا و به چه دلایلی یک خانم باردار به دیابت مبتلا
می‌شود؟ آیا زمینه ابتلا به آن وجود دارد یا صرفا بر اثر بارداری اتفاق
می‌افتد؟
دکتر طاهره اشرف گنجویی، متخصص زنان و مامایی در پاسخ این
پرسش‌ها می‌گوید: ابتلا به دیابت بارداری از عواملی چون چاقی، سابقه
فشارخون بالا، سن بالای بارداری، سابقه فامیلی دیابت به‌خصوص در فامیل درجه
یک، سابقه شخصی ابتلا به دیابت بارداری در حاملگی قبلی، سابقه زایمان قبلی
نوزاد بالای چهار کیلوگرم و سابقه تولد نوزاد مرده یا نوزاد با
ناهنجاری‌‌های مادر‌زادی ناشی می‌شود.
اولین نشانه دیابت بارداری
تشخیص دیابت بارداری صرفا با انجام آزمایش خون در بارداری ممکن است. این
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره تشخیص دیابت بارداری به
جام‌جم می‌گوید: اگر در بارداری عوامل خطر ابتلا به بیماری قند وجود داشته
باشد، باید اوایل حاملگی، آزمایش قند خون در سه یا چهار نوبت درخواست شود
در حالی که در سایر زنان باردار باید طی ماه ششم یا هفتم حاملگی آزمایش قند
خون در سه یا چهار نوبت درخواست شود.
وی تاکید کرد: در صورت تشخیص بیماری، درمان تغذیه‌ای از سوی متخصص تغذیه
برای کاهش میزان کالری دریافتی روزانه آغاز می‌شود. همچنین در بعضی
بیماران باید تجویز انسولین صورت بگیرد. قند خون هم باید چند نوبت در طول
روز اندازه‌گیری شود تا مطمئن شویم کنترل شده است.
کاهش مصرف غذاهای چرب و شیرین
آیا مصرف زیاد مواد غذایی شیرین در دوران بارداری در ابتلا به دیابت بارداری موثر است؟
این فلوشیپ انکولوژی زنان پاسخ می‌دهد: مصرف زیاد مواد غذایی چرب و
شیرین قبل و هنگام بارداری با ایجاد چاقی قبل از بارداری و اضافه وزن بیش
از حد مجاز طی بارداری در ابتلا به این بیماری نقش دارند.
دکتر اشرف گنجویی می‌افزاید: در دیابت بارداری عوارض زیادی جنین و مادر
را تهدید می‌کند و در صورت کنترل نشدن دیابت با رژیم غذایی یا انسولین، خطر
بروز عوارض بیشتر است. اگر دیابت از ابتدای بارداری وجود داشته باشد و فرد
مطلع نباشد، به دلیل سطح بالای قند خون در زمان لقاح، خطر بروز مشکلات
کروموزومی جنین و سقط آن افزایش می‌یابد.
دیابت بارداری خطرناک است
دیابت بارداری با اثراتی که بر افزایش فشارخون مادر و مسمومیت حاملگی و
نیز وزن بالای نوزاد می‌گذارد، منجر به وارد شدن آسیب به جنین و مادر حین
زایمان و خروج از کانال زایمانی می‌شود.
این متخصص زنان با اشاره به این مطلب اظهار می‌کند: این بیماری با
افزایش احتمال مرگ جنین و افزایش احتمال نیاز به سزارین به‌دلیل درشت بودن
جنین همراه است. همچنین خانم‌های مبتلا به دیابت بارداری ممکن است در
سال‌های بعد به دیابت پا برجا و بیماری‌های قلبی ـ عروقی مبتلا شوند.
فرزندانشان هم ممکن است در دراز‌مدت به چاقی مبتلا شوند. نا‌گفته نماند
درمان دیابت بارداری می‌تواند خطر برخی از این عوارض از جمله مسمومیت
حاملگی و تولد نوزاد بالای چهار کیلو را کم کند.
وی افزود: در اکثر خانم‌های مبتلا به دیابت بارداری بعد از زایمان، قند
خون به حد طبیعی باز می‌گردد و دیگر نیاز به انسولین ندارند، اما کنترل
مجدد قند خون دو تا سه ماه بعد از زایمان و سپس هر سه سال یکبار الزامی
است. زیرا حدود یک چهارم افراد مبتلا با خطر دیابت پابرجا مواجه‌اند و این
خطر در افراد چاق به مراتب بیشتر است.
پیشگیری از دیابت بارداری
برای کاهش ریسک دیابت بارداری این اقدامات توصیه می‌شود:
ـ کاهش وزن قبل از بارداری
ـ ورزش منظم قبل از اوایل بارداری
ـ داشتن رژیم مناسب و سالم غذایی قبل و حین بارداری، اجتناب از مصرف
غذاهای چرب و شیرین، مصرف لبنیات کم چرب و میوه و سبزی فراوان، محدودیت
مصرف سیب‌زمینی و میوه‌های شیرین از‌جمله انگور و خشکبار، مصرف روغن زیتون و
کانولا به جای کره و روغن جامد
ـ سیگار نکشیدن
قند، بارداری را تلخ می کند؟
دیابت
یک بیماری بسیار شایع و شیوع آن در تمام دنیا از جمله ایران رو به افزایش
است. افراد مبتلا به دیابت در معرض بروز عوارض خاصی قرار دارند که از جمله
آنها می توان به مشکلات بینایی، کلیوی، پوستی و قلبی- عروقی اشاره کرد اما
همانطور که می دانید همه مبتلایان به دیابت به این عوارض دار نمی شوند و با
برنامه ریزی غذایی و دارویی و کنترل دقیق قند خون می توان از بروز بسیاری
از آنها جلوگیری کرد.
در
میان خانم های مبتلا به دیابت، یقینا بانوانی وجود دارند که دوست دارند
لذت مادرشدن را تجربه کنند اما به دلیل ابتلا به دیابت از بارداری و عوارضی
که ممکن است برای خودشان یا فرزندشان ایجاد شود، می ترسند. با دکتر
محمدرضا مهاجری تهرانی، فوق تخصص بیماری های غدد و عضو هیات علمی دانشگاه
تهران در این باره گفت و گو کرده ایم.
بارداری برای خانم های مبتلا به دیابت خطرناک است؟
نه،
امروزه به علت پیشرفت های چشمگیر در زمینه کنترل دیابت و وسایل و امکانات
زیادی که برای این کار وجود دارد، خانم های دچار دیابت می توانند بارداری
طبیعی و داشتن فرزندی سالم را تجربه کنند ولی این موضوع به دقت و رعایت
اصولی نیاز دارد که باید حین بارداری و حتی قبل از آن به آنها توجه کنند.
قند، بارداری را تلخ می کند؟
یک خانم مبتلا به دیابت چگونه می تواند برای بارداری آماده شود؟
باید از چند ماه قبل از بارداری خود را آماده کند:
1- باید در این ماه ها با دقت زیاد قند خون خود را تحت نظر بگیرد و آن را تنظیم شده نگه دارد.
2- با متخصص تغذیه مشورت کند و فهرستی از غذاهایی که حین بارداری می تواند از آنها استفاده کند، تهیه کند.
3- اگر
به دیابت نوع دوم مبتلاست و قرص مصرف می کند، باید بداند در دوران بارداری
به جای قرص از انسولین استفاده کند و پیش از آغاز بارداری لازم است که
نحوه تزریق آن را یاد بگیرد.
4- اگر تا به حال یاد نگرفته، اکنون دیگر وقت آن رسیده شیوه استفاده از دستگاه های اندازه گیری قند خون در منزل را یاد بگیرد.
5- علائم افت قند خون و نحوه کنترل آن را بشناسد.
6- فعالیت
ورزشی متعادل و متناسب را آغاز کند و علاوه بر اینها، مانند هر خانم دیگری
که قصد باردارشدن دارد، باید مصرف قرص اسید فولیک و آهن را از قبل از
بارداری آغاز کند.
آیا عوارض دیابت می تواند با بارداری تشدید شود؟
بله،
به همین دلیل یکی از کارهایی که هر خانم مبتلا به دیابت قبل از بارداری
باید انجام دهد، این است که معاینه کامل انجام دهد و از نظر وجود عوارض
بررسی شود.
مهم ترین این عوارض چیستند؟
رتینوپاتی دیابتی (درگیری شبکه چشم در اثر دیابت)، بالارفتن فشار خون، مشکلات کلیوی و بیماری های قلبی- عروقی.
یک خانم باردار در چه زمان هایی و چند بار باید قند خونش را کنترل کند؟
میزان
قند خون در طول روز با توجه به نوع و میزان غذایی که یک خانم باردار مصرف
می کند، تغییر می کند. بهتر است خانم های مبتلا به دیابت جدولی تهیه کنند و
میزان قند خون خود را در آن یادداشت کنند. این کار مقایسه را آسان می کند و
به پزشک امکان می دهد راحت تر بتواند در مورد دوز انسولین مورد نیاز تصمیم
گیری کند. بهتر است قند خون حداقل 4 بار در روز و به ترتیب زیر اندازه
گیری شود:
– هنگام بیدارشدن از خواب
– 1 تا 2 ساعت بعد از صرف صبحانه
– 1 تا 2 ساعت بعد از صرف ناهار
– 1 تا 2 ساعت بعد از صرف شام
ورزش مناسب برای خانم های باردار دچار دیابت چیست؟
ورزش
در این بیماران، به خصوص دیابتی های نوع2، از ستون های اصلی درمان است اما
لازم است خانم باردار درباره خطرهای ورزشی در این دوران آگاهی های لازم را
داشته باشد و به طور کلی از انجام ورزش های کششی سنگین خودداری کند.
بهترین ورزش هایی که در این دوران به خانم های باردار توصیه می شود پیاده
روی و شناست. خانم هایی که دچار فشار خون بالا، آسیب های کلیوی، عروقی و
عصبی ناشی از دیابت هستند، باید درباره نحوه و انجام ورزش و خطرهای آن با
پزشک بیشتر مشورت کنند.
آیا دیابت مادر می تواند به جنین آسیب برساند؟
حین
بارداری پزشک وضعیت جنین را تحت نظر خواهدگرفت. دیابت مادر در صورت کنترل
نشدن دقیق قند خون می تواند باعث تولد کودک با وزن بیش از حد طبیعی شود.
بزرگ بودن بیش از حد می تواند باعث ایجاد جراحت و شکستگی حین زایمان طبیعی
شود. قند بالا در خون مادر باعث تولید مقادیر زیاد انسولین در بدن نوزاد و
درنتیجه افت قند خون او می شود. به همین دلیل امکان دارد هنگام به دنیا
آمدن، به تزریق سرم قندی نیاز پیدا کند. از دیگر مشکلات نوزادان مادران
دچار دیابت، مشکلات تنفسی، زردی طول کشنده، پایین بودن کلسیم و منیزیم خون
است.
نوع 1.
علت آن تولید نشدن انسولین کافی است. این بیماران به تزریق انسولین
نیازدارند. در دوران بارداری نیاز این افراد به انسولین افزایش می یابد.
این افزایش به خصوص در 3 ماه آخر تشدید می شود.
نوع 2.
انسولین تولید می شود اما سلول های بدن به آن پاسخ نمی دهند. بنابراین با
وجود انسولین، قند همچنان بالا می ماند. این افراد در حالت کلی داروی
خوراکی مصرف می کنند اما حین بارداری نمی توانند به مصرف آن ادامه دهند و
باید تزریق انسولین را جایگزین آن کنند.
دیابت و شیردهی
مادران
دیابتی می توانند به فرزندان خود شیر بدهند اما این کار می تواند باعث
کاهش قند خون آنها شود. برای پیشگیری از این اتفاق خانم های باردار دیابتی
باید:
1- قبل از شیردهی یک میان وعده حاوی پروتئین و کربوهیدرات (مثلا نان و مرغ) مصرف کنند.
2-
مایعات به مقدار زیاد بنوشند؛ مثلا آب یا چای کم رنگ بدون قند، همچنان
بالا می ماند. این افراد در حالت کلی داروی خوراکی مصرف می کنند اما حین
بارداری نمی توانند به مصرف آن ادامه دهند و باید تزریق انسولین را جایگزین
آن کنند.
