علل افزایش و کاهش هموگلوبین خون

افزايش هموگلوبين و عوارض آن

اهداي خون و تنظيم هموگلوبين

هموگلوبين يكي از عناصر اصلي تشكيل‌دهنده
گلبول‌هاي قرمز خوني است كه با اكسيژن تركيب شده و آن را در خون حمل مي‌كند
و به همين علت شايد بتوان گفت اندازه‌گيري مقدار هموگلوبين مي‌تواند به
نوعي نشان‌دهنده تعداد گلبول‌هاي قرمز باشد. مقدار طبيعي هموگلوبين براي
آقايان 14 تا 18 گرم در دسي‌ليتر و براي خانم‌ها 12 تا 16 گرم در دسي‌ليتر
است.

اگر مقدار هموگلوبين بيشتر يا كمتر از اين
محدوده طبيعي باشد نيازمند انجام اقدامات درماني است، اما در شرايطي كه
مقدار هموگلوبين به كمتر از 5 يا بيشتر از 20 برسد، نشان‌دهنده ابتلا به يك
بيماري خطرناك است كه بايد هرچه سريع‌تر فرد مبتلا به اين بيماري تحت
درمان قرار گيرد. مشكلات تنفسي، سوختگي‌هاي شديد و همچنين از دست‌دادن
مقادير زيادي از آب بدن از جمله عواملي هستند كه منجر به افزايش سطح
هموگلوبين خون خواهند شد. البته افرادي كه در ارتفاعات زندگي مي‌كنند نيز
با افزايش سطح هموگلوبين خون مواجه مي‌شوند.

در اين افراد، نياز بدن به اكسيژن و كمبود
اكسيژن موجود در محيط منجر به توليد بيشتر هموگلوبين خواهد شد. بررسي‌هاي
انجام‌شده نشان مي‌دهد كه اين افراد معمولا احساس ضعف و سرگيجه دارند و بنابراين بهتر است با اهداي خون تا حدقابل توجهي سطح هموگلوبين خون را در بدن خود كاهش دهند.

البته در موارد بسيار شديد و افزايش پيامدهاي ناشي از افزايش هموگلوبين خون با توصيه پزشك متخصص
خون داروهايي براي فرد بيمار تجويز مي‌شود. اگرچه در نظر گرفتن برنامه
غذايي با هدف كاهش سطح هموگلوبين خون چندان موثر نخواهد بود، اما كاهش مصرف
غذاهاي خونساز مانند غذاهاي حاوي گوشت قرمز مي‌تواند تا حدودي در درمان
اين گروه از افراد تاثيرگذار باشد. اگر يك فرد سيگاري با اين وضعيت مواجه
شده باشد بهتر است سيگار را براي هميشه ترك كند، چراكه سيگار موجب افزايش
غلظت‌ هموگلوبين مي‌شود. قرار گرفتن در معرض دود سيگار هم مي‌تواند از
تاثير مشابهي در افزايش سطح هموگلوبين خون برخوردار باشد.

افزايش هموگلوبين در دوران بارداري

بايد توجه داشت كه افزايش هموگلوبين در
دوران بارداري مي‌تواند نشان‌دهنده احتمال ابتلا به ديابت بارداري باشد.
ديابت يكي از شايع‌ترين بيماري‌هاي غدد درون‌ريز بدن در دوران بارداري است و
به همين علت شناسايي عمل خطرساز ديابت بارداري ـ كه مادران باردار را در
معرض خطر ابتلا به ديابت نوع دوم قرار مي‌دهد ـ مي‌تواند نقش بسيار مهمي در
اقدامات درماني مناسب داشته باشد.

علاوه بر اين مادران باردار بايد اين
نكته را نيز مورد توجه قرار دهند كه افزايش هموگلوبين در دوران بارداري
مي‌تواند احتمال سقط جنين را نيز افزايش دهد. سطح بالاي هموگلوبين باعث
ايجاد تغيير در پرولاكتين و در نتيجه كاهش آن خواهد شد و اين در حالي است
كه با كاهش پرولاكتين، ترشحات آنزيمي در بند ناف ـ كه پل ارتباطي ميان مادر
و جنين است ـ نيز كاهش مي‌يابد كه مي‌تواند موجب سقط جنين شود.

هموگلوبین و هماتوکریت در آزمایش خون

هماتوکیریت چیست؟

هماتوکریت
همیشه به صورت درصد بیان می شود؛ برای مثال هماتوکریت 25 درصد نشان می دهد
که 25 میلی لیتر گلبول های قرمز خونی در 100 میلی لیتر خون وجود دارد.

اندازه گیری هماتوکریت

هماتوکریت و هموگلوبین خون گرفته شده از فرد، توسط دستگاهی اتوماتیک اندازه گیری می شوند.

بیشتر
این دستگاه ها به طور مستقیم، هماتوکریت را اندازه گیری نمی کنند، بلکه از
طریق مقدار هموگلوبین و حجم متوسط گلبول های قرمز خون، مقدار هماتوکریت
محاسبه می شود.

همچنین می توان با استفاده از سانتریفوژ مقدار هماتوکریت را اندازه گرفت.

هنگامی
که لوله آزمایش خون، سانتریفوژ می شود، گلبول های قرمز در انتهای لوله جمع
می شوند. نسبت گلبول های قرمز به حجم کلی خون، نشان‌دهنده میزان هماتوکریت
می باشد (تصویر بالا).

میزان طبیعی هماتوکریت خون

میزان طبیعی هماتوکریت بستگی به سن و جنس فرد دارد.

سن	میزان هماتوکریت (درصد)
نوزاد	55 تا 68
نوزاد یک هفته	47 تا 65
نوزاد یک ماهه	37 تا 49
نوزاد سه ماهه	30 تا 36
کودک یک ساله	29 تا 41
کودک 10 ساله	36 تا 40
بزرگسالان مرد	42 تا 54
بزرگسالان زن	38 تا 46

کاهش هماتوکریت خون نشانه چیست؟

کاهش هماتوکریت نشان دهنده کاهش گلبول های قرمز خون و کم خونی می باشد.

بسیاری از علل باعث کاهش هماتوکریت می شوند، از جمله:

– صدمات

– جراحی

– خونریزی

– سرطان روده بزرگ

– مشکلات مغز استخوان از قبیل: سرطان مغز استخوان، سرکوب توسط داروهای شیمی درمانی و نارسایی کلیه

– غیرطبیعی بودن هموگلوبین (کم خونی داسی شکل)

– مقدار زیاد گلبول های سفید خون در اثر عفونت، لوسمی، لنفوم و دیگر مشکلات گلبول های سفید

– کمبود ویتامین و املاح مثل کمبود آهن، فولات و ویتامین ب12

– بزرگ شدن طحال

– زیاد شدن آب بدن

هموگلوبین، شکل گلبول های قرمز خون را حفظ می کند. اگر شکل گلبول قرمز تغییر کند، عملکردش مختل شده و جریان خون دچار مشکل می گردد افزایش هماتوکریت خون نشانه چیست؟

افزایش هماتوکریت نشاندهنده مقدار زیاد گلبول های قرمز خون می باشد.

علل افزایش هماتوکریت عبارتند از:

– کمبود اکسیژن

– فیبروز ریوی

– افرادی که در ارتفاعات زندگی می کنند

– سیگار

– کم آبی بدن و گرمازدگی

برخی از علل نادر که باعث افزایش هماتوکریت می شوند عبارتند از:

– بیماری ریوی

– بیماری قلبی مادرزادی

– تولید بیش از حد گلبول های قرمز توسط مغز استخوان و یا بیماری مغز استخوان به نام پلی سیتمی ورا روبرا

– تومورهای خاص

– سوء استفاده از اریتروپویتین توسط ورزشکاران برای دوپینگ

– آپنه خواب

– انسداد ریوی

هموگلوبین چیست؟

هموگلوبین،
پروتئینی در گلبول های قرمز خون است که اکسیژن را از ریه ها به بافت های
بدن می رساند و دی اکسید کربن را از بافت ها به ریه ها بر می گرداند تا از
طریق تنفس دفع شود.

هموگلوبین دارای دو زنجیره آلفا و دو زنجیره بتا
می باشد. هر زنجیره دارای یک مولکول می باشد و درون هر مولکول، عنصر آهن
جا دارد که اکسیژن و دی اکسید کربن را در بدن جابجا می کند.

آهن موجود در هموگلوبین مسئول رنگ قرمز خون است.

هموگلوبین، شکل گلبول های قرمز خون را حفظ می کند. اگر شکل گلبول قرمز تغییر کند، عملکردش مختل شده و جریان خون دچار مشکل می گردد.

میزان طبیعی هموگوبین خون

میزان طبیعی هموگلوبین بستگی به سن و جنس فرد دارد.

سن	میزان هموگلوبین (گرم در دسی لیتر)
نوزاد	17 تا 22
نوزاد یک هفته	15 تا 20
نوزاد یک ماهه	11 تا 15
کودک	11 تا 13
بزرگسالان مرد	14 تا 18
بزرگسالان زن	12 تا 16
مردان میانسال	12.4 تا 14.9
زنان میانسال	11.7 تا 13.8