بی حسی و ضعف علامت اصلی سکته مغزی/ مبتلایان باید ۳ ساعته به بیمارستان مغز و اعصاب برسند
فرهاد عصارزادگان در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری فارس، اظهار داشت: سکته‌های مغزی به دو دسته کلی تقسیم می‌شود سکته‌های ایسکمیک و سکته‌های خونریزی‌های مغزی یا هموراژیک.
وی افزود: علل سکته‌های ایسکمیک بسته شدن یکی از عروق مغز و کاهش
خونرسانی به بافت و سلول‌های مغزی است. این بسته شدن بر اثر ترومبوز و
تشکیل لخته در جداره‌های مغزی و بسته شدن آن اتفاق می‌افتد.
این نورولوژیست ادامه داد: این مشابه اتفاقی است که در قلب رخ می‌دهد که موجب سکته قلبی می‌شود.
وی افزود: حالت دوم بسته شدن رگ‌های مغز است که به آن آمبولی می‌گویند در
آمبولی لخته خون از داخل قلب یا رگ‌هایی که قبل‌تر از محل نهایی هستند
کنده شده، حرکت می‌کند و عروق انتهایی رگ را می‌بندد.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: در ترومبوز و آمبولی
نتیجه نهایی بسته شدن رگ و نرسیدن خون به ناحیه‌ای از مغز و سلول‌های آن
است که در نهایت موجب سکته مغزی می‌شود.
وی ادامه داد: در هموراژیک یا خونریزی که معمولاً شایعترین علت آن فشار
خون است رگ پاره می‌شود و در نتیجه خون از رگ به داخل مغز پخش می‌شود و در
نهایت سکته مغزی و فلج شدن یا سنگینی اندام‌های یک طرف بدن اتفاق می‌افتد.
* چطور می‌توان در سکته‌های ایسکمیک به بیمار کمک کرد
این نورولوژیست گفت: نکته مهم این است که اگر بیمار با سکته ایسکمیک
مواجه شود چنانچه در 3 ساعت اول سکته مغزی به بیمارستان‌های مربوط که متخصص
مغز و اعصاب دارند مراجعه کند و در صورت وجود آمپول‌های مخصوص لخته حل
می‌شود و در نتیجه رگ مسدود باز شده و سلول‌های مغزی از مرگ نجات پیدا
می‌کند، نتیجه نهایی بهبود سریع و عارضه کمتر در بیماری است که سکته کرده
است.
وی تأکید کرد: در واقع بیمار باید هر چه سریعتر به بیمارستان منتقل شود و
نکته کلیدی این است که از زمان بروز علایمی که نشانگر سکته مغزی است تا
زمانی که به بیمار آمپول تزریق می‌شود 3ساعت زمان داریم یعنی اگر پس از این
مدت بیمار مراجعه کند این آمپول‌ها به درد نمی‌خورد.
* آگاهی بیمار، انتقال سریع و در دسترس بودن دارو؛ شرط لازم
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: آگاهی بیمار و همراهان
او از علایم سکته‌های مغزی، انتقال سریع بیمار به مراکز درمانی و در دسترس
بودن داروها نکته‌ای است که باید مدنظر قرار داده شود.
* سکته‌های مغزی بدون درد هستند
این متخصص مغز و اعصاب تصریح کرد: متأسفانه در مورد سکته‌های مغزی بیمار
درد ندارد این نکته برخلاف سکته‌های قلبی است در سکته‌های قلبی بیمار به
محض احساس درد در قفسه سینه از وضعیت وخیم خود آگاه می‌شود و به بیمارستان
مراجعه می‌کند ولی در سکته‌های مغزی به علت نبودن درد و علایمی مانند
بی‌حسی و ضعف خفیف در دست‌ها و پاها فرد متوجه سکته مغزی نمی‌شود و این
دردها را به حساب ضعف، بی‌حالی و سرماخوردگی می‌گذارد در نتیجه تا زمان
مراجعه به اورژانس زمان حیاتی را از دست می‌دهد.
وی ادامه داد: مشکل دیگر به حمل‌ونقل و ترافیک مربوط می‌شود و مشکل سوم
عدم آگاهی برخی آمبولانس‌های اورژانس برای ارجاع به مراکز درمانی تخصصی است
زیرا تمام بیمارستان‌ها ظرفیت ارائه خدمت تزریق را ندارند و در بسیاری
مواقع بیمار ابتدا به بیمارستانی منتقل شده و سپس به بیمارستانی که باید
منتقل شود انتقال پیدا می‌کند در نتیجه زمان اصلی از دست می‌رود.
* کلمه FAST را به خاطر بسپارید
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اظهار داشت: برای اینکه
بیماران از علایم سکته‌های مغزی آگاه شوند حروف اول چند کلمه کنار هم قرار
داده شده و از آن کلمه‌ای ساختند تا در ذهن بماند و پیام اصلی را منتقل کند
این کلمه FAST است که از حروف صورت، بازو، صحبت کردن و زمان گرفته شده
است.
وی افزود:اگر صورت بی‌حس، دست، پا و زبان سنگین و فرد اختلال تکلم پیدا
کند باید نسبت به وقوع سکته مغزی حساس شود. در این مواقع لازم است در اسرع
وقت به اورژانس یا بیمارستان‌های مربوط منتقل شود تا زمان را از دست ندهد
به محض اینکه بیمار به بیمارستان می‌رسد باید قدرت لخته شدن خون و قند خون
او را آزمایش کرد و از او سی‌تی‌اسکن گرفت تا مطمئن شویم سکته از نوع
خونریزی‌کننده نیست و سپس با رعایت شرایطی که اجازه تزریق آمپول را می‌دهد
به او آمپول تزریق کنیم.
وی افزود: این آمپول RTPA است باید فرد در بیمارستان تحت نظر متخصص مغز و
اعصاب قرار گیرد و با کنترل تمام جوانب به ویژه فشار خون دارو تزریق شود.
عصارزادگان تأکید کرد: در صورتی که بیمار به درستی انتخاب و آمپول در
زمان مناسب تزریق شود پیش‌آگهی برای کمتر کردن علایم خیلی خوب است.
وی گفت: بیمار باید بعد از بستری در ICU یا بخش مغز و اعصاب بستری شده و
در 24 ساعت اول مراقبت‌های ویژه برای او در نظر گرفته شود بعد از آن نیز
دارودرمانی و فیزیوتراپی مؤثر خواهند بود.
وی خاطرنشان کرد: بیمارستان‌های امام حسین (ع)، شهدای تجریش، امام خمینی
(ره)، دکتر شریعتی، سینا، لقمان، حضرت رسول اکرم (ص)، فیروزگر، میلاد و
شهید رجایی قادر به ارائه خدمات اختصاصی به مبتلایان به سکته‌های مغزی
هستند هر چند که بیمارستان‌های خصوصی که به بخش ICU و متخصص مغز و اعصاب
مجهز هستند نیز می‌توانند در این زمینه خدمات تخصصی ارائه دهند.
ویروسی که صورت را فلج می کند
شایعترین علت ضعف عضلات صورت که به‌صورت ناگهانی اتفاق می‌افتد، فلج بل نام دارد.
این اختلال که احتمالاً ناشی از پاسخ بدن به یک ویروس است
زمانی به‌وجود می‌آید که در اثر ویروس، عصب صورتی خصوصاً قسمتی که در داخل
کانال استخوانی استخوان گیجگاهی قرار دارد متورم شده و به‌علت نبود فضای
کافی روی ساختمان عصب در داخل کانال فشار وارد شده و باعث صدمه عصب می‌شود.
فلج ایدیوپاتیک صورت، بیماری شایعی است و ۲۰نفر از هر۱۰۰۰۰۰نفر در سال
به آن مبتلا می‌شوند. فلج عصب زوج هفتم مغزی یا عصب صورتی منجر به فلج بل
(Bell’s palsy) می‌شود. در این حالت عضلات صورت به‌صورت ناگهانی و به‌طور
موقت فلج می‌شوند و اغلب تنها یک طرف صورت را گرفتار می‌کنند.
درگیری عصب صورت معمولا به تنهایی یک بیماری نیست بلکه علامتی از یک
بیماری دیگر است مانند عفونت، آسیب یا تومور عصب صورت. اگرچه دلایل زیادی
وجود دارد که نشان می‌دهد فلج بل دارای یک مکانیسم ایمنی التهابی ویروسی
است. این بیماری در هر گروه سنی رخ می‌دهد ولی در 2۰تا4۰ سالگی شایع‌تر
است.
درگیری عصب صورت می‌تواند با انقباضات عضلات صورت، ضعف عضلات و یا فلج
صورت خود را نشان دهد، پزشک با ارزیابی‌های خود سعی در تشخیص علت درگیری
عصب صورت دارد. پزشکان متخصص گوش و حلق و بینی و متخصصان مغز و اعصاب در
میان سایر پزشکان بیشتر از بقیه با مشکلات عصب صورت آشنا بوده و تجربه
بیشتری در درمان مشکلات آن دارند. دکتر ابوالفضل نجاران، متخصص مغز و
اعصاب و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش در این باره می‌گوید: این
بیماری ایجاد دفرمیتی درصورت می‌کند. یک فرد بالغ با شکایت از بی‌حسی
مراجعه می‌کند.
احساس تورم، درد یا تغییر در سایر حس‌ها در یک سمت صورت؛ لبخند کج،
کشیدگی دهان به سمتی یا ضعف بدون‌قرینه عضلات صورت؛ چشم تحریک‌شده، خشک یا
با اشک‌ریزش؛ آب‌ریزش از گوشه‌دهان، یا تغییر در شنوایی یا چشایی از علائم
این بیماری است. با نگاه اول می‌توان فهمید که بیمار هوشیار و اورینته
است و فلج یکطرفه صورت دارد که یک سمت پیشانی را هم شامل می‌شود.
به گفته وی معاینه‌فیزیکی اعصاب کرانیال و بالای گردن، و قدرت عضلات
نشان می‌دهد که آیا درگیری یکطرفه است یا دوطرفه. پزشک معمولا از بیمار
می‌خواهد تا پیشانی خود را چروک بیندازد، چشمانش را روی هم فشار دهد، لبخند
بزند، گونه‌هایش را باد کند و سوت بزند، و به‌دقت صورت را از نظر
عدم‌قرینگی مشاهده می‌کند. اشک‌ریزش، توانایی بستن چشم‌ها، چک کردن حواس
شنوایی و چشایی وکانال گوش می‌تواند کمک مهمی در تشخیص این بیماری نماید.
علائم فلج بل
به گفته دکتر نجاران ، علائم فلج بل شامل ضعف در یک طرف صورت، انقباضات
کوتاه‌مدت عضلانی، افتادگی پلک و لب، اشک‌ریزش و سرازیر شدن آب دهان در طرف
مبتلا، خشکی چشم، خشکی دهان، اختلال چشایی و لبخند کج است.
اغلب افراد مبتلا به فلج بل در طول دو تا سه هفته بدون درمان بهبود پیدا
می‌کنند. موفق‌ترین شیوه درمان این است که علت آسیب عصبی را شناسایی و
برطرف کرد. گاه سی‌تی‌اسکن یا ام.آر.آی مغز و الکترومیوگرافی عصب هفتم
توصیه می‌شود. اکثریت مبتلایان به فلج صورتی بل در طول سه تا شش ماه کاملا
درمان می‌شوند.
عصب صورت چه کاری را انجام می‌دهد؟
عصب صورتی شباهت زیادی به کابل تلفن دارد و حاوی حدود 7000 فیبر عصبی
است. هر فیبر عصبی باعث هدایت پیام های الکتریکی به سمت یک عضله مخصوص
درصورت می‌شود که این پیام‌ها در نهایت باعث تغییر حالت صورت به شکل خنده،
تبسم، گریه، اخم و… می‌شود و برای همین کارکرد سالم این عصب در ارتباطات
روزمره ما دارای اهمیت زیادی است. هرگاه حدود نصف و یا بیش از نصف این
فیبرهای عصبی قطع شوند، ضعف عضلات صورت اتفاق می‌افتد. درصورتی‌که این
فیبرهای تحریک شوند آن‌وقت حرکاتی در عضلات صورت مثل اسپاسم عضلات و یا
انقباضات مکرر عضلات صورت رخ می‌دهد.
عصب صورتی نه تنها باعث انتقال پیام‌های عصبی به عضلات صورت می‌شود بلکه
شاخه‌هایی هم به غدد اشکی، غدد بزاقی و عضله استخوان رکابی در گوش میانی
می‌فرستد. همچنین این عصب حس چشایی قسمت جلویی زبان را نیز بر عهده دارد.
از آنجایی که عملکرد عصب صورتی بسیار زیاد و پیچیده است، علائم زیادی
ممکن است در اثر اختلال عملکرد عصب صورتی در فرد بروز کند. به‌طور خلاصه
آسیب به عصب صورتی می‌تواند باعث انقباضات پراکنده عضلات صورت، فلج صورت،
خشکی چشم، خشکی دهان و یا اختلال در حس چشایی شود.
رایج‌ترین آزمایش‌های تشخیصی
پزشک برای آنکه مطمئن شود، علت ضعف عضلات صورت فلج بل بوده و نه عامل
دیگری، مجموعه‌ای از سؤالات را از بیمار می‌پرسد و سپس معاینه کامل بدن
خصوصاً سر، گردن و گوش‌ها را انجام داده و سپس مجموعه‌ای از سایر تست‌ها را
هم انجام می‌دهد که شایعترین آزمایش‌ها به قرار زیر است:
1- تست‌های شنوایی: این تست خصوصاً برای مشخص کردن مواردی که عصب شنوایی
را درگیر کرده است و یا آسیب به گوش داخلی و یا درگیری مکانیسم‌های ظریف
شنوایی را باعث شده مفید است.
2- تست‌های تعادلی: درگیری عصب تعادلی را ارزیابی می‌کند.
3- تست اشک: قدرت تولید اشک را در چشمان می‌سنجد و درصورتی‌که تولید اشک
کم شده باشد، ممکن است قطره‌های چشمی برای جلوگیری از خشکی سطح قرنیه مورد
نیاز باشد.
4- تست‌های تصویربرداری: CT اسکن و MRI درصورتی که عامل آسیب عصب صورتی،
تومور، شکستگی استخوان و یا اختلالات ساختمانی در اطراف عصب صورتی باشد
می‌تواند این موارد را مشخص کند.
5- تست‌های الکتریکی: تحریک الکتریکی عصب صورتی برای اینکه متوجه شویم،
شدت آسیب به آن چه مقدار بوده است انجام می‌شود. این تست در فواصل منظم
ممکن است تکرار شود تا روند ترمیم و یا اصلاح عملکرد عصب صورتی مشخص شود.
اگر عفونت دلیل بیماری باشد، آن‌وقت استفاده از آنتی بیوتیک (مثلاً در
عفونت گوش میانی) و یا عوامل ضد‌ویروس(مثلاً در عفونت ویروس تب خال که باعث
درگیری اعصاب مختلفی می‌تواند شود) درمانی مؤثر خواهد بود.
اگر فقط یک تورم ساده در بدنه عصب باعث ایجاد علائم اختلال عصب صورتی
شده باشد، آن‌وقت استفاده از داروهای استروئیدی می‌تواند مؤثر باشد.
در شرایط خاصی نیز عمل جراحی استخوان اطراف عصب و برداشتن استخوان برای رفع فشار از روی عصب ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
