سرگيجه‌هايي که سفر را تلخ مي‌کند
تعطيلات عيد در راه است و کم‌کم
سفرهاي نوروزي آغاز مي‌شود. افراد معمولا وسايل نقليه مختلفي براي رسيدن به
مقاصد خود انتخاب مي‌کنند ولي يکي از شايع‌ترين حالاتي که طي مسافرت
گريبانگير عده‌اي مي‌شود و گاه شيريني سفر را تلخ مي‌کند، بيماري «حرکت»
است.
در اين عارضه، فرد معمولا دچار سرگيجه و
حالت تهوع مي‌شود. آشنايي با راه‌هاي پيشگيري و درمان اين عارضه مي‌تواند
اين حالت را بهبود بخشد. بيماري حرکت زماني رخ مي‌دهد که حرکتي که گوش
داخلي حس مي‌کند با نوع حرکت واقعي متفاوت باشد. اين وضعيت شايعي است که
معمولا در افرادي که با خودرو، قطار و هواپيما سفر مي‌کنند، رخ مي‌دهد. اين
بيماري معمولا از نوعي کسالت و سرگيجه آغاز مي‌شود و به سرعت با حالاتي
چون تهوع، استفراغ و تعريق همراه مي‌شود.
چه کساني در معرض اين عارضه هستند؟
با
وجود اين که زنان باردار، افرادي که سابقه ميگرن دارند و کودکان 2 تا 12
سال بيش از هر گروه ديگري مستعد ابتلا به بيماري حرکت هستند، همه افرادي که
مسافرت مي‌کنند و نيز افرادي که نسبت به حرکت حساس هستند، بيشتر در معرض
خطر اين عارضه قرار دارند.
در افرادي که با قايق و کشتي سفر مي‌کنند،
بيماري حرکت دريا رخ مي‌دهد. از ديگر عوامل پرخطر مي‌توان به ترس و اضطراب
مسافرت، نوع مسافرت و نبود تهويه مناسب وسيله نقليه اشاره کرد.
عوامل پديدآورنده بيماري حرکت کدام است؟
بيماري
حرکت معمولا به دنبال ارسال سيگنال‌هاي پيچيده‌اي از چشم‌ها و گوش داخلي
به مغز ايجاد مي‌شود. اگر قادر به مشاهده حرکتي که بدن آن را احساس مي‌کند،
نيستيد يا برعکس و اگر حرکتي را که چشم‌هايتان مي‌بيند حس نمي‌کنيد، مغز
اين سيگنال‌هاي آشفته را دريافت مي‌کند و حالتي به نام بيماري حرکت ايجاد
مي‌کند. در واقع، علائم اين بيماري از گوش داخلي و به دليل تغييرات ايجاد
شده در حس تعادل بدن ايجاد مي‌شود.
علائم بيماري حرکت
علامت‌ها
و نشانه‌هاي بيماري حرکت معمولا با احساس حال به هم خوردگي همراه با عرق
سرد و سرگيجه آغاز مي‌شود. برخي افراد رنگ پريده مي‌شوند و ترشح بزاق
دهانشان افزايش مي‌يابد. در اين ميان، سردرد، خستگي، حالت تهوع و استفراغ
نيز غالبا به‌دنبال علائم اوليه مي‌آيد.
چه راه‌هاي درماني وجود دارد؟
درمان
بيماري حرکت معمولا علاوه بر درمان‌هاي پزشکي، برخي تغييرات ساده در محيط
را نيز شامل مي‌شود. به عنوان مثال، نشستن کنار شيشه باز خودرو، استفاده از
داروهاي قابل دسترس و براي برخي افراد، استفاده از درمان‌هاي خانگي
مي‌تواند مؤثر باشد. برخي مطالعات صورت گرفته، تأثير مثبت درمان‌هاي خانگي
را در کاهش علائم بيماري حرکت اثبات کرده است.
به عنوان مثال، مصرف داروهاي گياهي مانند
زنجبيل، نعنا و چاي خانگي مي‌تواند مؤثر باشد. عده‌اي هم به طب سوزني واکنش
مثبت نشان مي‌دهند. در بسياري از افراد نيز استفاده از داروهاي شيميايي از
قبيل ديفن‌هيدرامين، سيکليزين، پرومتازين، مکليزين و ديمن‌هيدرينات مؤثر
واقع مي‌شود.
مصرف اين داروها در شماري از مبتلايان به
بيماري حرکت و نيز در موارد خفيف، علائم را بهبود مي‌بخشد ولي در موارد
شديد، استفاده از چسب‌هاي مخصوص توصيه مي‌شود که در جلوگيري از بيماري حرکت
مؤثر است.
چگونه از بروز اين حالت جلوگيري کنيم؟
معمولا
مصرف داروهايي که اشاره شد بويژه پيش از آغاز مسافرت و پيش از بروز هر
گونه علامتي، تا حد زيادي از ايجاد علائم بيماري حرکت پيشگيري مي‌کند. اما
در اين ميان، انجام برخي کارهاي ساده بدون مصرف دارو هم مي‌تواند مانع از
بروز بيماري حرکت شود.
• حدود
24 ساعت قبل از مسافرت غذاي سبک ميل کنيد و از خوردن غذاهاي چرب، پرادويه و
سنگين و نيز مصرف الکل خودداري کنيد زيرا باعث تشديد علائم بيماري حرکت
مي‌شود. همچنين پيش از سفر از مواد غذايي يا نوشيدني‌هايي که به مزاجتان
سازگار نيست استفاده نکنيد.
• خودداري از قرار گرفتن در معرض بوي تند مواد غذايي مانع از حالت تهوع مي‌شود.
• هنگام
مسافرت نقطه‌اي از وسيله نقليه را انتخاب کنيد که کمترين حرکت را در شما
القا کند. اگر مسافرت هوايي داريد، براي جلوگيري از بروز علائم بيماري
حرکت، سعي کنيد در صندلي‌هاي نزديک به وسط و در نزديکي بال‌هاي هواپيما
بنشينيد.
•
اگر مسافرت دريايي داريد، سعي کنيد روي عرشه و به سمت جلوي قايق يا کشتي و
در کابين‌هاي پايين‌تر و نزديک مرکز کشتي بنشينيد. کابين‌هاي پايين‌تر
نسبت به کابين‌هاي بالايي حرکت کمتري دارد.
• هميشه
هنگام حرکت، مستقيم نگاه کنيد و تا جايي که مي‌توانيد به خشکي يا افق خيره
شويد. سر را ثابت نگه داريد و آن را به پشتي سر صندلي تکيه دهيد.
• هرگز در هنگام حرکت در وسيله نقليه، به عقب برنگرديد و راستاي پشت سر را نگاه نکنيد.
• در داخل خودرو، صندلي جلويي را براي نشستن انتخاب کنيد.
•
اگر در معرض بيماري حرکتيد و خود از شرايط‌‌تان مطلع هستيد، در داخل
وسيله نقليه از خواندن کتاب و نگاه کردن به گوشي خودداري کنيد.
• در داخل هواپيما، قطار و خودرو تهويه هوا يا پنجره را طوري تنظيم کنيد که هواي تازه به صورتتان برخورد کند.
• از کشيدن سيگار خودداري کنيد.
• در مسافرت از افرادي که سابقه بيماري حرکت دارند، دور باشيد. حرف زدن درباره اين بيماري و علائم آن، وضعيت را تشديد مي‌کند.
• تنفس کوتاه، کم عمق و سريع مي‌تواند باعث بروي علائم بيماري حرکت شود بنابراين، روي تنفس خود تمرکز و آن را عميق و آهسته کنيد.
برخي کمپاني‌ها مدعي شده‌اند دستبندها و
نوارهايي ابداع کرده‌اند که با استفاده از فناوري طب فشاري عمل مي‌کند و با
اعمال فشار روي نقاطي خاص از بدن مي‌تواند علائم بيماري حرکت را بهبود
بخشد در نتيجه، حالت تهوع پيش از آن که سيگنال‌هايش به مغز برسد، از بين
مي‌رود. با وجود اين که استفاده از چنين روش‌هايي ممکن است در عده‌اي مؤثر
باشد و علائم بيماري را در آنها کاهش دهد، ولي تحقيقات صورت گرفته به طور
کامل اين فناوري را مورد تائيد قرار نمي‌دهد.
چرا موقع بلند شدن چشم مان سیاهی می رود؟
همه ما تجربه اش را داریم که ناگهان از
روی کاناپه بلند می شویم تا جواب آیفون یا تلفن را بدهیم، و یا ببینیم چرا
کودکمان گریه می کند و در همان لحظه سرمان گیج می رود. پلک می زنیم و دسته
ای از لکه های سیاه پیش چشمان مان به رقص درمی آیند و چند ثانیه بعد محو می
شوند و دنبال کارهای مان می رویم.
هر چند این سرگیجه موقتی ممکن است بی ضرر
به نظر برسد، اما تحقیقات جدید نشان می دهد می تواند بیانگر وجود مشکلاتی
در سلامتی بوده و بعضی افراد را در معرض خطر مرگ زودرس قرار دهد.
اما نگران نباشید؛ این مسئله می تواند
برای هرکسی که ناگهان از جایش بلند می شود، اتفاق بیفتد. اما اگر این
سرگیجه ها فراتر از پدیده ی هر از گاهی بوده و حتی در زمان ایستادن های
طولانی هم روی دهد، نشاندهنده وجود مشکل است.
افرادی که “افت فشار خون وضعیتی تاخیری”
یا DOH دارند، اگر بیشتر از سه دقیقه بایستند، فشارخون شان فورا افت کرده و
موجب سرگیجه و تاری دید می گردد.
به گفته کریستوفر گیبونز، استادیار
نورولوژی در دانشکده پزشکی هاروارد و سرپرست تحقیقات،” در این حالت، فرد
خیلی خوب و طبیعی ایستاده است، و تدریجا شرایطش بد و بدتر می شود. تا جایی
که مجبور به نشستن می گردد. ما در مورد اشخاصی صحبت می کنیم که ممکن است در
صف یک فروشگاه غش کنند.”
گیبونز و افراد تیمش روی این موضوع مطالعه
کردند که “افت فشارخون وضعیتی” یعنی سرگیجه بعد از سه دقیقه یا کمتر
ایستادن، و “افت فشارخون وضعیتی تاخیری” چگونه روی سلامت افراد، همزمان با
بالا رفتن سن شان تاثیر می گذارد.
پژوهشگران اطلاعات مربوط به 165 نفر را
بررسی کردند که 64 درصدشان در شروع تحقیق مبتلا به فشارخون وضعیتی بودند و
طی ده سال بعد که تحت نظر این دانشمندان قرار داشتند، فوت کرده بودند و
همینطور 29 درصد از افراد مبتلا به فشارخون وضعیتی تاخیری، طی این دوره ده
ساله مرده بودند.
به گزارش تبیان، گیبونز و تیمش عقیده
دارند دلیل این میزان مرگ و میر می تواند این باشد که سرگیجه و کاهش دید
هنگام ایستادن، نشاندهنده مراحل اولیه بیماری های عصبی مانند پارکینسون می
باشد. اما این بدان معنا نیست که اگر دفعه بعد این لکه های سیاه را دیدید،
لازم است فورا به متخصص مغز واعصاب مراجعه کنید. ممکن است دلیلی کاملا
متفاوت برای سرگیجه و تاری دید شما وجود داشته باشد، مانند عوارض جانبی
دارویی خاص، کم آبی بدن و یا بالا رفتن سن.
دکتر دیوید زاپالا، سرپرست شنوایی سنجی در
کلینیک مایو در فلوریدا می گوید:” تقریبا همه ما وقتی فورا از جا برمی
خیزیم، گاهی کمی احساس سرگیجه می کنیم، مخصوصا وقتی بیمار هستیم یا بدن مان
کم آب است.”
زاپالا توصیه می کند، اگر این لکه های
سیاه چشمی، مکررا سراغ تان می آیند، بهتر است نگاهی به عادات و سبک زندگی
تان داشته باشید. بیماری قلبی، دیابت و داشتن اضافه وزن می توانند موجب این
سرگیجه ها شوند.
عواقب تغذیه نادرست، سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و یا ورزش نکردن چیزی نیست که فورا روی دهد. بلکه در بلند مدت تاثیراتش ظاهر خواهد شد.
مراقبت از افراد سالمند و مشاهده این که
انتخاب های ما در طول زندگی، بعدها چه تاثیری روی سلامتی ما خواهند گذاشت،
به ما انگیزه می دهد که تغذیه سالم داشته باشیم و روزانه ورزش کنیم.
زاپالا می گوید:” بعضی از افراد از خودشان
مراقبت کرده اند، ورزش کرده اند، حواس شان به چیزهایی که می خورند بوده
است، و در نتیجه دوران سالمندی سالمی دارند و از آن لذت می برند. اما
دیگران انبوهی از انتخاب های نادرست در زندگی داشته و دچار سرگیجه مزمن
هستند و نمی توانند بدون کمک راه بروند. این بهترین انگیزه و دلیل برای این
است که روزانه از خودمتن مراقبت کرده و نسبت به سلامت مان دقیق و هوشیار
باشیم.”
