تغذیه و کود دهی مرکبات
مطالب این قسمت کپی شده از منابع دیگر بوده و اگر ذکر منبع
نشده با عرض پوزش به دلیل جمع آوری از چندین منبع و در مدت طولانی بوده و
فعلا ذکر منابع مقدور نیست امید است مورد استفاده باغداران گرامی قرار
گیرد .
درخت مرکبات نیز همانند سایر گیاهان به دو دسته از عناصر شامل ماکرو و میکرو نیاز دارد.
عناصر ماکرو: ازت: این عنصر بعنوان غذای اصلی که نقش
عمده ی آن در رشد سبزینه ای درخت است که سبزی و شادابی را به درخت می دهد.
کمبود این عنصر باعث می شود برگهای درخت به رنگ سبز مایل به زرد تبدیل شده
که این زردی ابتدا در برگهای مسن ظاهر میشود. ریزش بی موقع برگ ،کم شدن
محصول و کوچک شدن میوه و ریزش میوه قبل از رسیدگی کامل از دیگر علائم کمبود
ازت می باشد. مناسبترین کود ازته برای مرکبات کود سولفات آمونیوم است که
دارای21 % ازت باشد. در خصوص تأمین ازت درخت مرکبات باید توصیه شود که نیمی
از مصرف سالیانه درخت را قبل از زمان شکوفه دهی ( بهمن ماه ) که درخت
بیشترین نیاز را دارد و نیم دیگر را در دو مرحله یکی وقتی که میوهها شروع
به رشد نموده و به اصطلاح نخودی شده اند و مرحله بعد زمان رشد کامل میوه به
زمین داده می شود .
باید این نکته را در نظر داشت که کودهای ازته بدلیل حلال بودن
در آب همواره با آب آبیاری و بارندگی شسته و از دسترس گیاه خارج شده و
معمولاً هرساله باید به خاک اضافه شود.
فسفر: این عنصر که به شکل سوپر فسفات و فسفات آمونیوم
در باغات مصرف می شود، تأثیر زیادی روی زودرسی میوه دارد. مصرف آن باعث
خوشرنگی ،بالارفتن کیفیت میوه و عمل گرده‌افشانی را آسان میکند. کمبود آن
باعث کلفتی پوست میوه و توخالی شدن آن میشود، بطوریکه وقتی میوه را برش
می‌زنیم حفره بزرگی در وسط میوه می‌بینیم . مات شدن رنگ برگها و ریزش بی
موقع برگ نیز از دیگر علائم کمبود فسفر می باشد . بهترین زمان مصرف فسفات
قبل از شکوفه دهی، که در مناطق جنوب برابر با بهمن ماه می باشد.
پتاس: مصرف پتاس در مرکبات باعث افزایش رشد و نمو درخت
، درشت شدن میوه ، مقاومت به بیماریها، جلوگیری از ترکیدگی پوست و کمک به
خشبی شدن شاخههای جوان میشود . شکل ترکیدگی میوه در چند سال اخیر یکی از
مشکلات بزرگ باغات جنوب است که مصرف پتاس با مقاومتی که در پوست میوه ایجاد
میکند که تا حد بسیار زیادی با این مشکل مبارزه میکند. با مصرف پتاس
مقاومت گیاه را به سرما نیز افزایش میدهد . این نوع کود بهتر است که در
اواخر زمستان قبل از شکوفه‌دهی به درخت بدهیم.
کودهای میکرو: از جمله عناصر کم مصرف مورد نیاز مرکبات
عبارتند از منیزیم ، آهن ، روی ، منگنز و مس . این عناصر هر چند که جزء
عناصر کم مصرف میباشند اما همین مقدار که حتماً باید برای درخت تأمین شود،
چون این عناصر بسیاری از عملیات حیاتی گیاه را تحت تأثیر قرار میدهد.
مثلاً با کم شدن آهن، روی و منگنز برگهای درخت رو به زردی رفته و علاوه بر
کاهش محصول مقدار بار دهی به تدریج سر شاخه‌ها لخت و درخت ضعیف میشود .
با مصرف کودهای میکرو تا حد زیادی می‌توان پدیده‌ی سال‌آوری را کنترل کرده و مقاومت درخت را به سرما افزایش داد.
بهترین زمان مصرف این عناصر در زمستان و در محل ریشههای
موئین گیاه است و بهتر آن است که به همراه کود حیوانی و به صورت چالکود زیر
قطره چکانها مصرف شود.
کود حیوانی: کود حیوانی علاوه بر تأمین قسمتی از نیاز
غذائی گیاه تأثیر بسیار مثبت در بهبود کیفیت خاک دارد. بیشترین تأثیر کود
حیوانی این است که ساختمان فیزیکی خاک را بهبود بخشیده تا ریشه درخت بهتر
بتواند تنفس کند و فضای بهتری را جهت رشد و گسترش ریشه در اختیار داشته
باشد.
یک نکته اساسی در خصوص مصرف کود حیوانی این می باشد چون این
کودها برای پوسیده شدن از ازت خاک استفاده میکند، بنابراین باید در نظر
داشت که از کودهای کاملاً پوسیده استفاده کرد و یا اگر کود کاملاً پوسیده
نشده است مقداری کود ازته برای تسهیل در پوسیده شدن کود حیوانی مصرف شود.
میزان کود: امروزه دیگر زمان آنکه یک نسخه عمومی برای سطح
وسیعی از باغات پیچیده شود سر آمده است و تحت هیچ شرایطی صلاح نیست که حتی
برای دو باغ همجوار نیز مقدار واحدی توصیه شود. انجام آزمایش خاک و برگ
میتواند بطور صحیح مقدار مواد و عناصر موجود درخاک و برگ را مشخص نموده و
با مقایسه این دو نیاز واقعی درخت را مشخص نماید. در بسیاری از موارد بروز
علائم ظاهری نوعی کمبود دلیل بر کم بودن آن عنصر در خاک نیست، بلکه ممکن
است مصرف زیادی عناصر دیگر مانع جذب یک ماده غذائی شود. بعنوان مثال مصرف
زیادی کودهای فسفاته جذب عناصر روی و آهن را با مشکل مواجه میسازد.
زمان و نحوه مصرف کود ها: بیشترین نیاز درخت به
مواد غذائی زمانی است که شکوفه‌ها می‌خواهند ظاهر شوند ،بنابراین همیشه
باید این نکته را در نظر داشته باشیم زمانی که گیاه فعالیت خود را شروع
میکند باید مواد غذائی به اندازه کافی در اختیار داشته باشد و مواد غذائی
در محل قرار گرفته باشد که ریشه براحتی بتواند آن را جذب نموده و به مصرف
درخت برساند.
بنابراین بهترین کار این است که در بهمن ماه کود های مورد
نیاز درخت اعم از ماکرو و میکرو را با کود حیوانی مخلوط و در حد نهائی سایه
انداز درخت در زیر قطره چکانها در اطراف درخت و درست در محلی که ریشههای
موئین فعالیت میکنند (یعنی 10 تا 30 سانتی‌متری سطح خاک) بصورت چالکود دفن
کرده و قطره چکانها را دقیقاً روی چالکود قرار داده تا کود به راحتی در آب
حل شده و در اختیار ریشه قرار بگیرد.
چنانچه عناصر میکرو در اواخر زمستان به خاک داده نشود و گیاه
نیاز به عناصر کم مصرف داشته باشد، توصیه میشود که این عناصر را به روش
محلول‌پاشی و در صورت نیاز به سمپاشی همراه با سموم شیمیایی مصرف شود.
تامین نیاز غذایی و ایجاد تعادل بین عناصر مورد نیاز درختان
مرکبات از عوامل موثر در تولید محصول با کیفیت مطلوب ، بازارپسندی و افزایش
خاصیت نگهداری میوه ، پس از برداشت می باشد .
تاثیر عناصر مختلف بر مرکبات تو علایم کمبود آنها :
ازت (N) : باعث تسریع ظهور گلها و شکوفه دادن درختان در
برابر شده و نقش مهمی در باز شدن جوانه های برگی و بارور شدن تخمدان دارد ،
در صورت کمبود برگها سبز روشن شده و پس از مدتی شروع به ریختن کرده و شاخه
ها کوتاه می شوند . میوه ها کوچک و رنگ پریده باقی می مانند .
فسفر (p) : ضخامت پوسته را کاهش می دهد ، باعث
شیرینتر شدن میوه و افزایش بازار پسندی آن می گردد . اگر گیاه با کمبود
فسفر مواجه شود ، برگهای پیر سبز تیره شده و سرشاخه ها خشک می گردد ، تعداد
شکوفه ها و میوه ها نیز کاهش می یابد و پوست میوه ها ضخیم می شود .
پتاسیم (K) : عمدتاً بر رنگ یموه اثر داشته و باعث
نارنجی شدن آن می گردد . مقدار ویتامین C را افزایش داده و ریزیش میوه ها
را از درخت کاهش می دهد و اگرگیاه کمبود پتاسیم داشته باشد ، نقاط صمغی روی
برگ ظاهر می شود که به تدریج بزرگ شده و سیاه یا قهوه ای می گردد . و میوه
ها خشن ، بدرنگ و کم آب می شود.
منگنز (Mn) : در واکنشهای آنزیمی گیاه نقش داشته و به
فتوسنتز نیز کمک می کند . در صورت کمبود کمبود منگنز حاشیه برگهای جوان سبز
روشن شده و اطراف رگبرگها سبز تیره باقی می ماند . با شدیدتر شدن علایم
کمبود نواحی سبز کم رنگ روی برگ گسترش یافته و لکه های سفید رنگی روی آنها
پدید می آید .
بر (B) :ب ه عنوان تنظیم کننده عمل می کند ، اثرات ناشی
از کمبود کلسیم را به تاخیر می اندازد ولی نمی تواند جایگزین آن شود . اگر
گیاه با کمبود بر مواجه شود لکه های آبگز روی برگهای جوان ظاهر می شود که
بعداً قهوا ای یا خشک می شود . رگبرگها ضخیم و شکافدار ،میوه ها کوچک و
چروکیده شده و ماده صمغ مانندی داخل آن جمع می شود.
روی (zn) : بر رشد شاخه های جوان تاثیر داشته و جوانه های
برگ و گل را افزایش می دهد . در صورت کمبود روی جوانه های برگی باد کرده
ولی باز نمی شوند ، برگها باریک ، نازک و روشن تا سفید هستند . این مجموعه
به شاخه ها حالت مشعلی و لختی خاصی می دهد که اصطلاحاً به آن کچلی درخت
گفته می شود پوست میوه ها کلفت ، سفید ، ضخیم و میوه غیر قابل فروش می شود
دي آمونيوم سولفايت(diammonium sulfate) مدل خطي سولفات آمونيوم
قطبيت سولفات آمونيوم پودر سولفات آمونيوم
نام ماده: دي آمونيوم سولفايت(diammonium sulfate)
نام تجاری: سولفات آمونيوم(Ammonium sulfate)
سایر اسامی: سولفات هيدروژن آمونيوم , دي آمونيوم سولفات , نمك دي آمونيوم اسيد سولفوريك
تاریخچه: ماده NH4)2SO4) يك نمك غير آلي با كارايي بسيار زياد
است. مهمترين كاربرد آن تهيه كود شيميايي است. اين ماده شامل 21% نيتروژن
به شكل يون آمونيوم مثبت و 24% سولفور به شكل آنيون منمفي سولفات است. وجود
سولفات در كود براي كاهش PH خاك است. اين ماده را به نام هاي زير مي
شناسند:
کود های ازته دارای خواص زیر می باشند :
1) بسیار قابل جذبند .
2) در بین ذرات خاک باقی نمی مانند
3) در ازا مثلا سه میلیمتر آب یک میلیمتر نفوذ می کنند
4) بین فعالیت درخت و مقدار ازت تناسب مستقیم وجود ندارد یعنی
مواد ازته در اثر اعمال بیولوژیکی از دور و بر ریشه ها و حوزه عمل آن ها
بیرون می رود .
5) املاح ازته در آب خیلی محلولند و در اثر کمترین غفلت باغبان در آب حل می شود و به طبقات پایین تر فرو می رود .
کود های ازته می توانند یک سوم ازت مورد احتیاج درخت ها را
تامین کنند و دو سوم باقیمانده باید از طریق مواد آلی یا هوموس خاک تامین
شود . با این توضیح دانستن مقدار هوموس زمین در درختکاری واجب است که به
صورت کود های حیوانی و آلی به زمین داده می شود .
ازت از مواد لازم و غذای اصلی درخت است که سبب شادابی و رشد و
نمو درخت می شود . تعادل صحیح بین ازت و قند یا نشاسته باعث ازدیاد محصول
می شود . کمبود ازت سبب زردی برگ ها و کمی رشد درخت ها می شود .
ازت به وسیله نیترات از زمین به وسیله ریشه ها جذب می شود و
برای تشکیل مواد مختلف از قبیل اسیدهای آمینه و کلروفیل مصرف می گردد . شدت
عمل باد ، دمای هوا و روشنایی در مقدار جذب ازت تاثیر داشته و برای رشد و
تشکیل یاخته های تازه و همچنین برای ذخیره ی مواد غذایی که در اواخر دوره ی
رشد صورت می گیرد فوق العلاده مهم است .
جوانه های تازه ای که در بهار به وجود می آیند از وجود ازت
ذخیره استفاده می کنند . تا موقعی که برگ ها به حد رشد کامل نرسیده اند به
طور شایسته نمی توانند در عمل استفاده درخت از مواد غذایی به آن کمک کنند .
پس از رشد کامل برگ ها استفاده ی درخت از زمین شروع می شود ، در این حالت
اگر آسیبی به برگ ها برسد ، یا حشرات آن ها را از بین بببرند لطمه ی این
کار برای سال بعد حتمی و آشکار می شود .
اثر نیترات ها دو سه هفته قبل از شکوفه دادن اعضا در روی
اعضای میوه دهنده و جوانه های میوه کاملا آشکار است . برای به وجود آمدن
شاخه های جوان ، وجود ازت را نمی توان نادیده گرفت . هر چه قدر سطح برگ
بیشتر باشد مقدار ازت بیشتر است . از اوایل مرداد تا اوایل مهرماه برگ ها
را می توان کامل تصور کرد و احتیاجات ازت در این موقع با ریشه ها تامین می
شود . هنگام شروع افتادن برگ ها حتی چند روز قبل از این عمل ، مقدار ازت به
طور قابل ملاحظه ای پائین می رود و قسمت های چوبی و ریشه ها وقتی به
انتهای فصل رشد و نمو رسیدند از لحاظ ازت فقیر می شوند .
کمبود و زیادی ازت
زیادی ازت سبب رشد و نمو سریع می شود . برگ ها به رنگ سبز تند
در آمده ، سطح آن ها بیشتر می شود و شاخه های یکساله با فراوانی ازت قدرت
چوبی شدن را پیدا نکرده ، حساسیت فوق العلاده ای به انواع بیماری ها پیدا
می کنند . شاخه ها خیلی شکننده می شوند و سرمای زمستان سبب خشک کردن انتهای
آن ها می شود .
کمبود ازت هم تاثیرات نا مطلوبی بر روی درخت می گذارد که اهم آن ها عبارتند از :
1) رشد درخت فوق العلاده کم یا اصلا متوقف می شود .
2) شاخه های جوان قبل از موعد طبیعی کوتاه می مانند و خشک می شوند .
3) برگ ها کوچک و اغلب به رنگ سبز روشن یا مایل به زرد در می آیند .
4) شاخه های جوان به رنگ قرمز اند و گره های آن ها به هم نزدیک است .
5) برگها زود تر از موقع می ریزند .
6) در شرایط عادی شکوفه ها زیاد و مقدار محصول نسبت به اندام درخت زیاد است .
7) خاصیت نگهداری میوه رضایت بخش نیست .
ازت موجودی که به وسیله ی درخت مصرف می شود با برداشت محصول
به شکل تخم میوه از درخت خارج می شود . ازت موجود در زمین نیز با باران
نشست می کند و از دسترس ریشه ها دور می شود و به این ترتیب درخت علائم
کمبود ازت را نشان می دهد . کمبود ازت به شرط این که به حالت نامطلوب نرسد
در شرایط مساعد به نفع درخت است . تجاوز مقدار آن از حد لزوم موجب تقلیل
محصول و زیادی رشد شاخه ها و برگ ها می شود .
.سولفات آمونیوم ازت 21%
ازت فراوان ترین عنصر موجود در جو میباشد. و در بین عناصر پر
مصرفترین عنصر بوده که بصورت یونهای نیترات NO3-1 و آمونیم NH4+1 و اوره
CH4N2O از طریق ریشه ها جذب و پس از انتقال به برگها در سنتز اسیدهای آمینه
دخالت و نهایتا پروتئینها را میسازند.
ازت بخش مهمی از سایر ترکیبات آلی نظیر رنگدانه کلروفیل و
کوآنزیم ها را تشکیل میدهد. ازت رشد رویشی درخت را تحریک میکند و در صورت
مصرف زیاد منجر به ایجاد بافتهای نرم و افزایش پاجوش و تنه جوش در درخت شده
و بر فرآیند تولید محصول اثر معکوس میگذارد.
ازت خاک از دو منبع کودهای آلی و شیمیایی تامین میگردند.
کودهای حیوانی و کودهای سبز عمده ترین منابع آلی تامین ازت میباشند. کود
اوره با 46% ازت و نیترات آمونیوم با 33.5% ازت و نیترات پتاسیم با 20.5%
ازت و … از عمده ترین کودهای شیمیایی و منبع تامین ازت میباشند.
نیترات یک آنیون بسیار محلول است که بوسیله خاک جذب نمی شود و
از اینرو براحتی میتواند بطرف ریشه ها حرکت کند و یا بوسیله آبشویی از
دسترس گیاه خارج شود. اوره نیز متحرک و علی رغم جذب آسان میتواند با آبشویی
از دسترس خارج شود، اما آمونیوم بار مثبت دارد و مثل سایر کاتیونها جذب
ذرات خاک میشود و از اینرو تحرک و آبشویی آن محدود است.
اوره بطور کامل در آب محلول بوده و از اینرو تنها ترکیب مطمئن
برای استفاده در تانک کود میباشد. سایر ترکیبات ازت امکان انحلال کامل در
آب را نداشته و ار اینرو توصیه میگردد به هیچ عنوان از این کودها در تانک
کود استفاده نکنید. بی دقتی در این امر به گرفتگی سراسری قطره چکانها منجر
میگردد.
در مورد مصرف کود ازت همیشه به نسبت بین ماده آلی کربن C و
ماده معدنی ازت N توجه داشته باشید. بهترین نسبت C/N = 10 میباشد که بسیار
ایده آل میباشد شما سعی کنید این نسبت در عمل به کمتر از 2 کاهش نیابد از
اینرو قبل از تامین کمبود ازت از طریق کود شیمیایی به افزایش ماده آلی خاک
اعتنا کنید در غیر اینصورت درختی با قدرت رویش بالا و توان زایشی محدود را
به ارث خواهید برد
تامین نیاز غذایی
تامین نیاز غذایی و ایجاد تعادل بین عناصر مورد نیاز درختان
مرکبات از عوامل موثر در تولید محصول با کیفیت مطلوب ، بازارپسندی و افزایش
خاصیت نگهداری میوه ، پس از برداشت می باشد .
تاثیر عناصر مختلف بر مرکبات و علایم کمبود آنها :
ازت (N) باعث تسریع ظهور گلها و شکوفه
دادن درختان در برابر شده و نقش مهمی در باز شدن جوانه های برگی و بارور
شدن تخمدان دارد ، در صورت کمبود برگها سبز روشن شده و پس از مدتی شروع به
ریختن کرده و شاخه ها کوتاه می شوند . میوه ها کوچک و رنگ پریده باقی می
مانند
فسفر (p) ضخامت پوسته را کاهش می دهد ،
باعث شیرینتر شدن میوه و افزایش بازار پسندی آن می گردد . اگر گیاه با
کمبود فسفر مواجه شود ، برگهای پیر سبز تیره شده و سرشاخه ها خشک می گردد ،
تعداد شکوفه ها و میوه ها نیز کاهش می یابد و پوست میوه ها ضخیم می شود .
پتاسیم (K) عمدتاً بر رنگ میوه اثر داشته و
باعث نارنجی شدن آن می گردد . مقدار ویتامین C را افزایش داده و ریزیش میوه
ها را از درخت کاهش می دهد و اگرگیاه کمبود پتاسیم داشته باشد ، نقاط صمغی
روی برگ ظاهر می شود که به تدریج بزرگ شده و سیاه یا قهوه ای می گردد . و
میوه ها خشن ، بدرنگ و کم آب می شود.
منگنز (Mn) در واکنشهای آنزیمی گیاه نقش
داشته و به فتوسنتز نیز کمک می کند . در صورت کمبود کمبود منگنز حاشیه
برگهای جوان سبز روشن شده و اطراف رگبرگها سبز تیره باقی می ماند . با
شدیدتر شدن علایم کمبود نواحی سبز کم رنگ روی برگ گسترش یافته و لکه های
سفید رنگی روی آنها پدید می آید .
بر (B) به عنوان تنظیم کننده عمل می کند ،
اثرات ناشی از کمبود کلسیم را به تاخیر می اندازد ولی نمی تواند جایگزین
آن شود . اگر گیاه با کمبود بر مواجه شود لکه های آبگز روی برگهای جوان
ظاهر می شود که بعداً قهوه ای یا خشک می شود . رگبرگها ضخیم و شکافدار
،میوه ها کوچک و چروکیده شده و ماده صمغ مانندی داخل آن جمع می شود.
روی (zn) بر رشد شاخه های جوان تاثیر
داشته و جوانه های برگ و گل را افزایش می دهد . در صورت کمبود روی جوانه
های برگی باد کرده ولی باز نمی شوند ، برگها باریک ، نازک و روشن تا سفید
هستند . این مجموعه به شاخه ها حالت مشعلی و لختی خاصی می دهد که اصطلاحاً
به آن کچلی درخت گفته می شود پوست میوه ها کلفت ، سفید ، ضخیم و میوه غیر
قابل فروش می شود .
آبیاری مرکبات
ب) آبیاری
موضوع تأمین آب از نکات قابل بررسی و مهم است. ابتدا باید
وضعیت مسائلی چون چگونگی پراکندگی باران، نوع سیستم آبیاری مورد استفاده و
قابل توصیه (آبیاری قطرهای یا بارانی) مشخص شود. در هر صورت کوشش‌های لازم
باید اعمال شود تا درخت دچار تنش کم آبی نشود. درختان خزان کننده در طی
خواب درخت، به آب کمی احتیاج دارند. درحالیکه درختان مرکبات (همیشه سبز) در
تمام طول سال برای زنده ماندن و باردهی نیاز به آب دارند. ضمن اینکه قسمت
اعظم میوه از آب تشکیل شده است. جهت تامین نیاز آبی درختان مرکبات از طریق
بارندگی، نیاز به حدود ۷۵- ۵۰ میلیمتر باران در هر نوبت بارندگی است تا
بتواند خاک را به خوبی خیس نماید. نیاز آبی درختان مرکبات برای یک دوره شش
ماهه بیشتر مطرح بوده و برای گیاه حیاتی است. این دوره از اواخر زمستان
وقتی که ریشههای جدید شروع به رشد میکنند شروع شده و تا بهار با تولید
شاخههای جوان و جدید، گلدهی درختان، تشکیل میوه، تقسیم سلولی میوههای
کوچک و جوان و بزرگ شدن سلولها ادامه مییابد.
شیوه آبیاری در نقاطی که بارندگی کافی وجود ندارد بستگی به
امکانات و شرایط آب و هوایی و منابع آبی منطقه دارد. در صورت کافی بودن
منبع آب، آبیاری کانالی و یا بارانی که نازلهای آن در زیر تاج درخت قرار
میگیرند مورد استفاده خواهد بود. لیکن در مواردی که محدودیت منابع آبی
وجود دارد استفاده از روش آبیاری قطرهای مناسبتر خواهد بود. در هر نوبت
آبیاری ضروریست که حدود ۳/۲ خاک منطقه ریشه خیس شود. تأمین این مقدار آب
مصرفی و فواصل آبیاری به جنس خاک بستگی دارد. خاکهای شنی قابلیت نگهداری
آب کمتر و در زمان کمتر را دارند در صورتیکه خاکهای رسی و لومی آب بیشتر و
در مدت طولانیتری در خود حفظ میکنند. در آبیاری خاکهای سنگین، در شروع
آبیاری در سطح خاک جاری شده و دیرتر به درون خاک نفوذ میکند اما با
استمرار آبیاری موجبات اشباع خاک فراهم میشود. نکته قابل توجه اینکه هر دو
حالت محدودیت آبیاری و یا آبیاری فراوان، گیاه را با تنش کم آبی مواجه
میسازد.
سیستمهای آبیاری بعد نصب نیاز به ارزیابی راندمان و کفایت
آبیاری دارند. یکی از عوامل مهم در افزایش عملکرد مرکبات تحت پوشش آبیاری
قطرهای، مدیریت صحیح و برنامهریزی مناسب آبیاری است. بنابراین بالا بردن
راندمانهای آبیاری چون راندمان واقعی کاربرد ربع پایین، راندمان پتانسیل
کاربرد ربع پایین، راندمان یکنواختی پخش آب و در نهایت وضعیت عملکرد فنی
سیستم از اهداف ارزیابی سیستمهای آبیاری قطرهای است. بالا بودن این
راندمانها نشانگر برخورداری درختان از آب کافی نیست. به عبارت دیگر بالا
بودن راندمان کاربرد ربع پایین و یکنواختی توزیع به تنهایی مطلوب نیست مگر
آنکه راندمان کفایت آبیاری در حد قابل قبول باشد. کاهش راندمان کفایت
معمولاً با افزایش راندمان کاربرد همراه است ولی ممکن است این روند به دلیل
مدیریت ضعیف، طراحی نامناسب، پراکندگی دبی قطرهچکانها و عدم برنامه ریزی
مناسب آبیاری باشد.
در حال حاضر در بعضی از باغات مرکبات کشور و خصوصاً استان
مازندران، سیستمهای آبیاری قطرهای نصب شده است. کشاورزان زیادی نیز رغبت
به استفاده از این روش در باغهای خود دارند. کاربرد موفق سیستم آبیاری
قطرهای علاوه بر طراحی مناسب، نیازمند برنامهریزی دقیق مقدار و دور
آبیاری است. مقدار آب داده شده در پای درختان با یک سیستم قطرهای به
یکنواختی پخش آب در سیستم بستگی دارد. کم بودن یکنواختی پخش در باغ بدلیل
پراکندگی زیاد دبی قطره چکانها است. دلایل وجود این پراکندگی نیز عواملی
چون کیفیت نامناسب آب و درنتیجه گرفتگی قطره چکانها، تغییرات غیرمجاز افت
فشار در لوله های نیمه اصلی و فرعی، ضریب تغییرات ساخت قطره چکانها وکم
بودن فاکتور کاهش راندمان است.
در مرکبات گاهی اقدام به اجرای سیستم هدفمند کمآبیاری در
مراحل مختلف رشدی درخت مینمایند. اثرات کمآبیاری روی کیفیت میوهها بستگی
به تراکم و طول مدت دوره تنش آبی دارد. کمآبیاری بیشتر در مراحل انتهایی
دوره رشد میوه و شروع رسیدگی میوهها از طریق افزایش در محتویات قندی و
اسیدی میوه تاثیرگذار است. در مرکبات از روش کمآبیاری به منظور افزایش TSS
و کیفیت داخلی میوه استفاده میشود. ثابت شده است که تجمع قند (افزایش
مجموع قندها در هر میوه) بیشتر در اثر پدیده تنش آبی ایجاد میشود تا اینکه
پدیده آب ازدست دهی دخالت داشته باشد و ترجیحاً اینکه اصولاً قندها طبق
پدیده تنظیم اسمزی تجمع می‌یابند.
نکته حائز اهمیت دیگر جذب نمک (کلرور سدیم) در مرکبات است.
چنانچه درخت سالم و قوی بوده و با سیستم ریشه مطلوب در خاک دارای زهکشی
مناسب استقرار داشته باشد نمک کمتری جذب میکند. درصورتیکه خاک دارای آب
زیاد یا در حد اشباع باشد ریشه گیاه به سهولت نمک را جذب خواهد نمود. نمک
در مراحل اولیه به کندی جذب شده اما با استمرار این حالت نمک در برگها
انباشته شده و موجب زردی و سوختگی نوک برگها و ریزش آنها خواهد شد. ممکن
است با ادامه یافتن تجمع نمک در گیاه، تمام برگهای درخت از نوک به پایین
شروع به ریزش نمایند. برگهای مرکبات ده مرتبه بیشتر از ریشه نمک را جذب
میکنند. بنابراین چنانچه آب آبیاری دارای نمک باشد بهتر است شاخ و برگ
درخت خیس نشود. در صورت افزایش نمک در برگ نه تنها زردی برگها را موجب
میشود بلکه فتوسنتز نیز دچار توقف یا تأخیر میشود. گاهی در بعضی مناطق
علائم سمیت نمک در درختان دیده میشود درحالیکه خاک یا آب آن ناحیه فاقد
نمک است. علت این عارضه به دلیل نزدیک شدن ریشههای درخت به یک منبع فاضلاب
و یا آب محتوی نمک است. آبهای ذخیره شده در سد به علت گرما و تبخیر شدید،
قسمت رویی آب فاقد نمک بوده اما آب تحتانی دارای نمک فراوان است. آب
زهکشها نیز دارای نمک زیاد بوده و ناشی از نمک خاک است که در اثر آب باران
یا آبیاری شسته شده و به قسمت زهکش وارد میشود. برخی از پایهها به شوری
مقاومتر از سایر پایهها هستند. برای مثال رانگپورلایم و نارنگی کلئوپاترا
مقاومتر از سیتروملو، پرتقال، ترویر و کاریزا سیترنج به منابع آبی شور
هستند.
