علت خواب رفتن و بیحسی دستها و پاها چیست
حس لمس یا حس لامسه از حواس پنج گانه انسان است. گرچه از
میان این پنچ حس اصلی، حس بینایی شاید پیچیده ترین و مهمترین آنها باشد ولی حس لامسه
از اساسی ترین آنها است. حس لامسه ارتباط انسان را در تماس با محیط خارج مهیا میکند.
به توسط همین حس است که ما میتوانیم اجسام را شناسایی کنیم. میتوانیم شکل آنها، دمای
آنها، سختی یا نرمی، زبری یا لطافت و بسیاری دیگر از خصوصیات اجسام را شناسایی کنیم.
حس لمس کمک میکند تا بتوانیم بدون آنکه داخل کیف یا جیب خود را
ببینیم جسم مورد نظر را در داخل آن شناسایی کرده و بیرون بکشیم. حس لامسه به ما کمك
میکند تا از خطر دوری کنیم. به کمک همین حس است که اجسام خیلی داغ یا تیز را شناسایی
کرده و از آن دوری میکنیم. حس لامسه لذت بخش است. بدون این حس چگونه میتوانیم لذت لمس
صورت نرم فرزندمان یا بوسیدن روی او را احساس کنیم.
اختلال در حس لمس میتواند خود را بصورت های زیر نشان دهد
- کاهش توانایی لمس و احساس خواب رفتن پوست و یا از بین رفتن کامل حس لمس
- احساس گزگز و یا سوزن سوزن شدن پوست و یا احساس ناخوشایند در هنگام لمس یک
جسم
شایعترین این حالت ها همان خواب رفتن یا سِر شدن است که بیشتر
از همه درانتهای اندامها یعنی در دستها و پاها تظاهر میکند.
خواب رفتن دست و پا علل زیادی دارد. بعضی از آنها مشکلاتی
ساده و بعضی دیگر بیماری های مهمی هستند ولی در همه آنها اشکالی در مسیر انتقال
حس لمس از پوست به مغز ایجاد شده است. این اشکال ممکن است در تحریک گیرنده های حسی
پوست یا در عصبی باشد که حس را از پوست به نخاع منتقل میکند. ممکن است در محل ورود
عصب به نخاع یا در خود
نخاع یا مغز باشد.
مهمترین عللی که موجب فلج شدن عصب و در نتیجه خواب رفتن دست و پا
میشوند تحت فشار قرار گرفتن عصب است. انتقال اطلاعات لمسی در طول عصب به صورت انتقال
جریان الکتریکی از درون آن است. وقتی عصب تحت فشار قرار میگیرد انتقال پیام های الکتریکی
در طول آن متوقف شده و عصب دیگر نمیتواند اطلاعلت حسی را از درون خود منتقل کند. در
این حال حس لمس مختل شده و فرد احساس خواب رفتگی در دست یا پا میکند.
مهمترین عللی که باعث خواب رفتن دستها و پاها میشوند عبارتند از:
1- خواب رفتن بدنبال از فشار خارجی به عصب محیطی
حتما تا به حال برای شما پیش آمده است که در موقعی که مدت زیادی
به حالت چهارزانو یا دو زانو نشسته اید یا وقتی روی صندلی نشسته و یک پا را روی پای
دیگر گذاشته اید یک پایتان خواب میرود. یا وقتی که نیمه شب از خواب بلند میشوید و میبینید
یک دستتنان کاملا خواب رفته و اصلا توانایی حرکت دادن آن را هم ندارید. علت این وضعیت
ها تحت فشار قرار گرفتن اعصاب اندام است. در این حالات عصب بین استخوان و جسم خارجی
برای مدت طولانی فشرده میشود و همین فشار موجب فلج موقت آن میگردد. در بعضی مکان ها
که عصب بیشتر در نزدیک پوست بوده و فاصله آن با استخوان کم است این اتفاق بیشتر میافتد
مانند محل عبور عصب اولنار از پشت آرنج و یا عبور عصب رادیال از پشت بازو و یا عبور
عصب پرونئال از کنار زانو
این حالات طبیعی بوده و بیماری محسوب نمیشوند ولی اگر مکررا تکرار
شوند باید به فکر مشکل زمینه ای بود که آن را ایجاد میکند. بطور مثال کم خونی، خستگی،
استرس و اضطراب میتواند موجب تشدید این خواب رفتگی ها شوند.
2- خواب رفتن بدنبال فشار داخلی روی اعصاب محیطی
همانطور که گفته شد عصب در مسیرش از پوست تا نخاع ممکن است
در نقاطی تحت فشار قرار گیرد. یکی از این ها تونل های بافتی هستند. تونل هایی که معمولا
یک طرف آن را استخوان و
طرف دیگر را بافت های همبندی مانند رباط یا عضله تشکیل داده است. در حالات معمولا این
تونل ها به اندازه کافی فضا دارند و عصب به راحتی از درون آنها عبور میکند ولی گاهی
اوقات فضای درونی تونل به عللی تنگ شده و به عصبی که از درون آن عبور میکند فشار وارد
میشود. این فشار میتواند موجب فلج شدن عصب گردد.
یکی از شایعترین بیماری هایی که با این مکانیسم موجب خواب رفتگی
دست و پا میشود سندرم کانال کارپ یا
نشانگان تونل مچ دستی است.
در این بیماری عصب مدیان
که از درون تونلی در مچ دست به نام
تونل مچ دستی عبور میکند
تحت فشار قرار میگیرد. علت این فشار در غالب اوقات تورم تاندون هایی است که همراه با
عصب را درون تونل عبور میکنند. این تورم میتواند به علت کار زیاد یا فعالیت مکرر و
تکراری با مچ دست یا انگشتان باشد و یا به علت تغییرات هورمونی در زمان بارداری یا
یائسگی ایجاد شود. به علت فشار به عصب مدیان علائمی مانند خواب رفتن انگشتان دست و
گزگز در انگشتان سبابه و میانی دست ایجاد میشود که معمولا بیمار را شبها از خواب بیدار
کرده و وی با حرکت دادن انگشتان و باز و بسته کردن آنها سعی در رفع این خواب رفتگی
میکند.
بیماری دیگر با این مکانیسم،
فلج تاخیری عصب اولنار است.
در این بیماری عصب اولنار در آرنج و در حین عبور از پشت
زائده اپی کندیل میانی آرنج
تحت فشار قرار میگیرد. تغییر شکل استخوان آرنج در این ناحیه به علت بد جوش خوردن
شکستگی های آن و یا ایجاد
استخوان های اضافه به علت آرتروز
میتواند موجب فشار به عصب شود. نتیجه آن اختلال در کارکرد عصب اولنار و احساس خواب
رفتگی و گزگز در انگشت کوچک و انگشتری دست است. این خواب رفتگی بخصوص وقتی که بیمار
آرنج خود را مدت زیادی در حالت خم نگه داشته و یا در حین خوابیدن ایجاد میگردد.
با همین مکانیسم اعصاب شبکه گردنی میتوانند در حین عبور از نزدیکی
دنده اول قفسه سینه تحت فشار قرار گیرند. این بیماری که به
دنده گردنی هم معروف است
معمولا به علت وجود یک دنده اضافی در گردن و یا وجود یک نوار بافتی سفت در این ناحیه
و فشار آن به عصب ایجاد میشود. این بیماری معمولا با خواب رفتگی و گزگز انگشتان دست
همراه میشود.
در تمام بیماری هایی که ذکر شد مشکلات ایجاد شده جدی بوده و نیاز
به درمان دارند. گاهی اوقات میتوان این بیماری ها را با روش های غیر جراحی درمان کرد
و گاهی اوقات هم نیاز به عل جراحی وجود خواهد داشت. تاخیر در درمان این بیماری ها میتواند
موجب اختلال دائم در عملکرد عصب بصورت فلج شدن دائم آن شود.
3- خواب رفتن بدنبال فشار به ریشه اعصاب محیطی
اعصاب محیطی بعد از عبور از اندام برای ورود به نخاع از درون
سوراخ بین مهره ای و از مجاورت
دیسک بین مهره ای عبور
میکند. فتق دیسک بین مهره ای که نوعی جابجایی این دیسک است میتواند به ریشه عصبی مجاورش
فشار آورده و موجب خواب رفتگی عصب مربوطه شود. فتق دیسک های گردنی موجب خواب رفتن دست
ها و فتق دیسک های کمری موجب خواب رفتن پاها میشوند. بطور مثال هرنی یا
فتق دیسک بین مهره ای پنجم
و ششم گردنی موجب خواب رفتگی اطراف شست دست و فتق دیسک بین مهره های چهارم و پنجم کمری
موجب خواب رفتگی قسمت داخلی ساق و شست پا میشود.
این بیماران معمولا همراه با بیحسی دست یا پا دچار درد گردن و یا
کمر و انتشار درد به دست یا پا هم هستند. بسیاری از بیماران مبتلا به فتق دیسک بین
مهره ای با انجام نرمش هایی برای تقویت عضلات گردن و کمر بهبود میابند ولی بعضی از
آنها نیاز به عمل جراحی پیدا میکنند.
4- ضایعه در مسیر انتقال پیام حسی در سیستم عصبی مرکزی
اعصاب بعد از ورود به نخاع در مسیر آن به بالا رفته و پس
از عبور از بصل النخاع و قسمت های عمقی مغز به قشر مغز میروند در در آنجا بصورت حس
تفسیر شوند. در این مسیر انتقال پیام های عصبی میتواند به علت آسیب های بافتی با مشکلاتی
مواجه شود. این اختلال در انتقال پیام حسی بصورت خواب رفتگی دست یا پا تفسیر میشود.
معروفترین این بیماری ها مولتیپل اسکلروزیس یا MS است.
5- ضعف یا بیماری اعصاب محیطی ناشی از بیماری های متابولیک
گاهی اوقات به علت بیماری های سیستمیک کارکرد عصب حسی دچار
اختلال میشود. معروفترین بیماری که این مشکلات را ایجاد میکند مرض قند یا دیابت است.
وقتی بیماری دیابت مدت زیادی بدون درمان باقی میماند و یا بطور
ناقص درمان میشود بتدریج عملکرد اعصاب حسی بدن دچار اختلال میشوند. این کاهش حس هر
چه به سمت پایینتر اندام میرویم شدیدتر میشود. به همین علت به آن نام بیحسی دستکش و
جورابی میدهند یعنی در محلی که دست و پا در دستکش و جورای قرار میگیرند پوست دست و
پا بیحس شده و فرد احساس خواب رفتگی میکند. هرچه بیماری پیشرفته تر میشود شدت خواب
رفتگی دست و پا هم افزایش میابد. این اختلالات حسی را ممکن است بتوان با کنترل دقیق
قند خون ویا استفاده از ویتانین بی کم کرد.
کم کاری و پرکاری تیروئید هم میتواند موجب اختلال حسی بصورت خواب
رفتگی دست و پا شود.
گاهی اوقات مسمومیت ناشی از سرب یا آلومینیم هم میتواند این مشکلات
را ایجاد کند.
خواب رفتگی دست و پا مهم هستند. اگر این مشکلات تکرار شده و بطور مداوم ادامه یابند
باید حتما به پزشک مراجعه کرد تا علت آن مشخص شده و درمان لازم برای آن صورت گیرد.
درد سوزشی ران پا
پوشیدن لباس تنگ ، چاقی یا افزایش وزن و بارداری از علل شایع بروز این
درد هستند. اما صدمه بدنی و بیماری هایی مانند دیابت نیز می توانند باعث
درد سوزشی ران پا شوند.
در بیشتر موارد این درد می تواند
با روش های ساده ای مانند پوشیدن لباس گشاد برطرف شود. ولی در موارد شدید،
برای کاهش درد باید از دارو و به ندرت عمل جراحی استفاده کرد.
نشانه های این درد کدامند؟
فشار روی عصب پوستی بیرونی ران پا که حس قسمت بالایی ران را تامین می کند باعث بروز علائم سوزشی ران می شود که عبارتند از:
– گزگز (سوزن سوزن شدن) و بی حسی قسمت خارجی ران
– درد سوزشی در داخل و یا روی سطح پوست بیرون ران
این علائم معمولا در یک طرف بدن (یک ران) ایجاد می شوند و بعد از راه رفتن و ایستادن بدتر می گردند.
اگر هر یک از علائم بالا را در خودتان مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید.
علت این درد چیست؟
درد
سوزشی ران پا (Meralgia paresthetica) زمانی بروز می کند که عصب پوستی
بیرون ران که حس این قسمت را فراهم می کند، تحت فشار قرار بگیرد.
این عصب کاملا حسی است و تاثیری روی توانایی استفاده از (تحرک) عضلات پا ندارد.
در
بیشتر افراد این عصب بدون ایجاد مشکلی از انتهای ران به قسمت بالای ران
می رود. اما در این بیماری، این عصب زیر رباط کشاله ران گیر می افتد. این
رباط در امتداد کشاله ران، از قسمت شکم به قسمت بالایی ران می رود.
چاقی و یا اضافه کردن وزن، فشار روی عصب پوستی بیرون ران را افزایش می دهند علل شایع فشار روی این عصب شامل هر مشکلی است که فشار روی کشاله ران را زیاد کند، مانند :
– پوشیدن لباس تنگ مثل شلوار تنگ، کمربند و شکم بند سفت
– چاقی یا افزایش وزن
– بستن کمربند یک وسیله سنگین
– بارداری
– بافت زخمی در نزدیکی کشاله ران در اثر صدمات بدنی و یا عمل جراحی در قبل
آسیب عصب بیرونی ران مثلا در اثر بیماری دیابت یا فشار کمربند ایمنی خودرو در تصادفات رانندگی نیز باعث بروز این درد می شود.
عواملی که خطر ابتلا به این درد را زیاد می کنند، عبارتند از:
– وزن بالا : چاقی و یا اضافه کردن وزن، فشار روی عصب پوستی بیرون ران را افزایش می دهند.
– بارداری : بزرگ شدن شکم در حاملگی، فشار اضافی روی کشاله ران وارد می کند، جایی که عصب پوستی خارج ران می گذرد.
– دیابت: آسیب عصب در اثر بیماری دیابت می تواند باعث درد سوزشی ران شود.
– سن : افراد 30 تا 40 ساله بیشتر در معرض خطر ابتلا به این درد هستند.
راه های تشخیص درد
در بیشتر موارد، پزشک بر اساس وضعیت سلامتی و بیماری های شما و با معاینه بدنی، متوجه درد سوزشی خارج ران می شود.
پزشک به پایی که درد می کند، دست می زند و از شما می پرسد
درد پایتان چطوری است. همچنین از شما می خواهد محل بی حسی یا درد را نشان
دهید.
برای رد کردن سایر بیماری ها، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را برای شما بنویسد:
1- تصویربرداری با اشعه ایکس
3- تحریک الکتریکی عصب
4-
انسداد عصب : اگر با تزریق ماده بیحس کننده به ران در جایی که عصب پوستی
ران وارد می شود، درد از بین برود، معلوم می شود که دچار درد سوزشی ران پا
هستید.
راه های درمان
درمان این درد بر اساس برداشتن فشار از روی عصب خارج ران است.
روش های کم خطر
– پوشیدن لباس گشاد و آزاد
– کاهش وزن اضافی بدن
– مصرف داروهای مسکن مانند استامینوفن و یا بروفن
داروها
اگر علائم شما بیشتر از دو ماه ادامه داشت و یا شدید بود، داروهای زیر توسط پزشک تجویز می شوند:
1- تزریق کورتون : التهاب را کم می کند و درد را به طور موقتی از بین می برد. عوارض احتمالی تزریق کورتون ها عبارتند از: عفونت مفصل، آسیب اعصاب، درد و سفیدی پوست اطراف محل تزریق.
2- داروهای ضدافسردگی
تری سایکلیک : این داروها ممکن است درد شما را کم کنند. عوارض جانبی آنها
شامل خواب آلودگی، خشکی دهان، یبوست و آسیب عملکرد جنسی است.
3- گاباپنتین، فنی توئین و پری گابالین : این داروهای ضدتشنج (ضد صرع) می توانند علائم دردناک شما را کاهش دهند. عوارض جانبی آنها شامل : یبوست، حالت تهوع، سرگیجه، خواب آلودگی و احساس سبکی سر است.
عمل جراحی
به ندرت از عمل جراحی برای کاهش فشار روی عصب استفاده می شود. عمل جراحی فقط در افرادی که درد شدید و طولانی مدت دارند، کاربرد دارد.
درمان های خانگی
عمل به توصیه های زیر به درمان درد ران کمک می کند و از بروز آن جلوگیری می نماید:
1- لباس تنگ نپوشید.
2- وزن سالم و ایده آل خود را حفظ کنید و یا اگر چاق هستید، وزن اضافی خود را کم نمایید.
