علّت‌هاي حواسپرتي دانش‌آموزان و راه‌هاي افزايش دقّت
حواسپرتي دانش‌آموزان، سه منشاء دارد:
1- حواسپرتي دروني و ذهني؛ مانند:
☻ مشغله‌ي ذهني دانش‌آموز؛ شامل مواردي از قبيل: درد، رنج، غم و غصّه
☻ اضطراب و نگراني دانش‌آموز
☻ گرسنگي و تشنگي
☻ ترس، خشم و شادي
☻ بيماري‌هاي گوناگون
☻ بي‌علاقگي به موضوع درسي
☻ فشارهاي رواني
☻ ناراحتي‌هاي جسمي و روحي مادر در قبل، هنگام و بعد از زايمان (که تأثير مستقيمي بر دقّت فرزند دارد.)
2-بي دقتي و حواس پرتي بيروني و محيطي؛ مانند:
☻ سردي و گرمي هواي کلاس درس
☻ نور شديد و نور ضعيف
☻ صداهاي ناهنجار و گيج کننده
☻ روشن بودن رسانه‌هاي صوتي و تصويري و …
3- گاهي برخي حوادث و اتّفاقات، فضاي رواني فرد را دچار اختلال مي‌کند؛ مانند:
☻ در برخي موارد، دانش‌آموز احساس مي‌کند نياز ندارد يک موضوع خاص را ياد بگيرد و همين، باعث عدم تمرکز او نسبت به آن موضوع مي‌شود.
☻ کمبود محبّت و نشاط در خانواده
☻ احساس نا امني
☻ توقّعات بيش از ظرفيّت کودک
☻ مقايسه‌ي کودک و نوجوان با ساير همسالان خود
برخي راه‌هاي افزايش دقّت و تمرکز حواس در دانش‌آموزان
☻ تهيّه ليست و يادداشت کردن کارها و تکاليف مربوطه که توسّط معلّم ارائه مي‌شود.
☻ خستگي زياد موجب عدم تمرکز است؛ بنابراين کمي استراحت لازم است.
☻ از روانشناس و مشاور کمک بخواهيد.
☻ زماني که دانش‌آموز دقّت مي‌کند، او را تشويق نماييد و پاداش دهيد.
☻ معلّم بايد جهت افزايش دقّت کودکان، از مطرح کردن مطالب تکراري خودداري نموده و موضوع را عوض کند و از روش ديگري کمک بگيرد.
☻ نحوه‌ي
نشستن دانش‌آموز در کلاس درس، بر تمرکز وي موثّر است؛ بنابراين مراقب
باشيد که دانش‌آموز در هنگام ارائه‌ي درس و … سرش را به حالت خوابيده روي
ميز نگذارد و صاف و درست بنشيند.
☻ اگر مطالب به‌صورت شعر و يا ريتميک باشد، موجب تقويت دقّت دانش‌آموزان مي‌شود.
☻ نظم داشتن در امور تحصيلي، بر تمرکز حواس مي‌افزايد. کودکاني که بي‌نظم هستند، دقّت کم‌تري هم دارند.
☻ به دانش‌آموز کم‌دقّت، مسئوليّت داده و او را در کارهاي گروهي شرکت دهيد تا بدين وسيله، برخي مطالب را از دوستان خود فرا بگيرد.
☻ اعتماد به نفس دانش آموز را با تشويق کردن افزايش دهيد.
☻ خواب
و غذاي کافي در افزايش تمرکز حواس، تأثير فراواني دارد؛ بنابراين
دانش‌آموزانِ خواب‌آلود و يا گرسنه و حتّي تشنه، کم‌تر به درس توجّه
مي‌کنند.
☻ سعي
کنيد اضطراب و افسردگي دانش‌آموزان را از بين برده و روحيه‌ي آنان را
تقويت نماييد؛ زيرا استرس و افسردگي بر يادگيري، اثر منفي مي‌گذارد.
☻ ورزش و بازي، موجب افزايش دقّت کودکان مي‌شود.
☻ اگر مطالبي که تدريس مي‌شوند، همراه با تصوير باشند، بر ميزان يادگيري دانش‌آموزان تأثير بيش‌تري خواهند داشت.
☻ معلّم بايد در دانش‌آموزان، ايجاد انگيزه کند. زيرا نداشتن انگيزه، از علل بي‌دقّتي است.
☻ خنده باعث آرامش و نيز تمرکز حواس مي‌شود و باعث مي‌شود که دانش‌آموزان، سريع‌تر ياد بگيرند و بيش‌تر دقّت نمايند.
☻ نوشتن با قلم، طبيعي‌تر و بهتر از تايپ کردن است؛ بنابراين در تکاليفي که به دانش‌آموز داده مي‌شود، اين موضوع را حتماً رعايت کنيد.
☻ تصوّرات منفي و خيال‌پردازي‌ها، ميزان دقّت کودکان و نوجوانان را کاهش مي‌دهد.
☻ معلّم با طرح سؤال‌هاي مختلف، بر قدرت تفکّر و افزايش دقّت دانش‌آموزان، نقش بسزايي خواهد داشت.
☻ از دانش‌آموزان بخواهيد در هنگام خواندن مطالب، زير آن خط بکشند و يا انگشت خود را زير کلمات بگذارند و شمرده شمرده بخوانند.
☻ علاقه داشتن نسبت به يادگيري يک مطلب، سبب افزايش تمرکز مي‌شود.
حواس پرتی در دانش آموزان
چشمش مدام اطراف کلاس را
می‌پایید، این بار رد نگاهش را دنبال کردم و متوجه مورچه‌هایی شدم که در
امتداد پنجره خطی سیاه را تا پشت کتابخانه کلاس درست کرده بودند. با خودکار
چند ضربه به میز زدم و بلندتر از قبل گفتم: «بچه‌ها صفحه 14 کتاب ریاضی را
باز کنید…»
همه
ما می‌دانیم دانش‌آموزان حواس‌پرت با توجه معلم می‌توانند به درس
علاقه‌مند شوند. در این باره روش‌های مختلفی برای هر معلم وجود دارد كه
می‌تواند با انجام آن به كودكانی كه در كلاس حواس‌پرت هستند یاری رساند و
باعث موفقیت آن‌ها در توجه به كلاس شود. البته اول باید منشاء حواس پرتی را
شناخت و بعد درصدد رفع آن برآمد.
حواس‌پرتی دانش‌آموزان، سه منشاء دارد :
1. حواس پرتی درونی و ذهنی؛ مانند:
- مشغله‌ی ذهنی دانش‌آموز؛ شامل مواردی از قبیل: درد، رنج، غم و غصّه
- اضطراب و نگرانی دانش‌آموز
- گرسنگی و تشنگی
- ترس، خشم و شادی
- بیماری‌های گوناگون
- بی‌علاقگی به موضوع درسی
- فشارهای روانی
- ناراحتی‌های جسمی و روحی مادر در قبل، هنگام و بعد از زایمان (که تأثیر مستقیمی بر دقّت فرزند دارد.)
2. بی دقتی و حواس پرتی بیرونی و محیطی؛ مانند:
- سردی و گرمی هوای کلاس درس
- نور شدید و نور ضعیف
- صداهای ناهنجار و گیج کننده
- روشن بودن رسانه‌های صوتی و تصویری و …
3. گاهی برخی حوادث و اتفاقات، فضای ذهنی دانش آموز را دچار اختلال می‌کند؛ مانند:
- در برخی موارد، دانش‌آموز احساس می‌کند نیاز ندارد یک موضوع خاص را یاد بگیرد
و همین، باعث عدم تمرکز وی نسبت به آن موضوع می‌شود.
- کمبود محبّت و نشاط در خانواده
- احساس نا امنی
- توقّعات بیش از ظرفیّت کودک
- مقایسه‌ی کودک و نوجوان با سایر همسالان
معلم توانا با شناخت چنین مواردی می‌تواند مشکل حواس پرتی دانش آموزان را رفع نماید؛ بنابراین:
- دانش‌آموز
حواس پرت را با حفظ ترتیب موقعیت كلاس نزدیك میز معلم بنشانید. آموزش دو
به دو و گروهی را سرلوحه كار خود قرار دهید و دانش‌آموزان را با مدل‌های
نقش‌آفرین خوب احاطه كنید. - كودكان حواس‌پرت پذیرای تغییرات نیستند یك كلاس سازمان دهی شده و
با ثبات ایجاد نمایید. از ترتیب منظم صندلی‌ها، برنامه‌های روزانه، قوانین
مشخص، انتظارات و پیامدها بهره‌جویی كنید. - تا زمانی كه كودكان به شما توجه نكرده‌اند درس را آغاز نكنید و همواره توجه كاملی به تك تك كودكان قبل از شروع درس داشته باشید.
- میز تحریر كودكان همواره عاری از هرگونه وسایل و تجهیزات جانبی به جز موارد مورد نیاز كلاس باشد.
- در زمان انجام بحث در كلاس،
نزدیك كودك حواس‌پرت بنشینید چرا كه این نوع كودكان باید تا حد ممكن نزدیك
به معلم و در جمع دیگر بچه‌ها باشند. - كودكان
حواس پرت معمولاً در مواجه با توده‌ای از برگه سوال‌ها دست پاچه می‌شوند و
دیگر به راحتی فكر نمی‌كنند. بنابراین آزمون‌ها با صدای بلند در مكان ساكت
و آرام خوانده شود تا كودكان حواس پرت نیز بتوانند تمركز یابند. - كارها را به صورت گام به گام انجام دهید، ارایه سه یا چهار تكلیف
روزانه برای انجام، بهتر از ارایه یك تكلیف 40 دقیقه‌ای است. همچنین از این
كودكان برای انجام مأموریت‌ها یا امور در كلاس بهره‌جویید. - كودكان حواس‌پرت دارای علایق مختلفی هستند. اجازه دهید تا آن‌ها موفقیت را در كلاس تجربه كنند و علایق شخصی خودشان را كشف كنند.
- كلاس درسی كه از استانداردهای لازم برخوردار است به مراتب برای
كودكانی كه عارضه حواس‌پرتی دارند، بهتر است. این كودكان نسبت به
برنامه‌های روزمره و از پیش تعیین شده بهتر عمل می‌كنند. - در هنگام خواندن مطالب تاکید کنید که دانش آموزان زیر لغت دروس خط
بكشند. یادداشت‌برداری و پررنگ كردن نکات مهم كتاب نیز جهت كمك به تمركز و
توجه به جزییات کمک می‌کند. - كودكان حواس‌پرت در زمان كوتاهی خسته شده و توجه خود را نسبت به
تكلیف مورد نظر از دست می‌دهند. اصلاحیات در ارزیابی تكالیف لازم است كه
توسط معلم صورت پذیرد. - در صورت امكان، دروس را به صورت قسمت‌های كوتاه ارایه كنید تا
كودكان قادر باشند با دقت به آن‌ها گوش فرا دهند. سازمان‌دهی و مهارت‌های
مطالعه را آموزش دهید. برای چنین کودکانی یك سری كتاب‌های كمك آموزشی جهت
استفاده والدین به منزل ارسال نمایید. - دانش‌آموز حواس‌پرت را برای ارزیابی زمان انجام وظیفه و انجام
كامل تكالیف نظارت كنید. همچنین نظارت مستمر درك و فهم آكادمیكی جهت تعیین
این كه چه مهارت‌هایی را كودك به دلیل خطا در توجه كردن از دست داده است
نیاز است. - ضروری است كه ارتباطات آزاد بین معلم، دانش‌آموز و اولیا انجام
پذیرد. اکثر پدر و مادرها نیاز به حمایت و پشتیبانی لازم و تكنیك‌های
مدیریت رفتاری جهت استفاده در منزل دارند. - معلم باید راهنمایی‌های دقیق و واضحی را به دانش‌آموزان ارایه
دهد. كودكان حواس‌پرت نیاز دارند حس كنند آزادند تا در رابطه با آنچه
نفهمیده‌اند سوال كنند. - روش‌های آموزش دسته جمعی دارای اثرات مثبتی روی پیامدهای احساساتی
و اجتماعی دارد. از قبیل احترام به نفس، ارتباط دانش‌آموزان و … این
كودكان نیاز دارند تا بیاموزند كه فعالیت‌هایشان را ثبت و ضبط كنند و
مسئول اعمالشان باشند.
- تقویت اجتماعی، یادگاری،
تقویت‌كننده‌ها، تعهدات اجتماعی، تقویت‌كننده‌های فعالیتی و
تقویت‌كننده‌های مثبت همگی استراتژی‌های مدیریتی رفتاری هستند كه در رفتار
مدیریتی موثرند. معلمان باید خودشان را با این استراتژی‌ها آشنا سازند و
آن‌ها را اجرا كنند. مثلاً تقویت مثبت تكنیك مدیریت كلامی در كلاس موثر
است. - چارچوب تعیین كنید و محدودیت‌ها را مشخص
نمایید؛ نظم و انضباط ملایم و بازخورد منطقی با بعضی از پیشنهادات و نظرات
واقعی مناسب برای ایجاد رفتارهای مناسب فراهم سازید و به طور مداوم قوانین
را تقویت كنید. - اوقات بیكاری متناوب و پیش‌بینی شده را كه كودك ممكن است به عنوان
پاداش خود در مقابل تلاش كسب كند ایجاد كنید. این عمل باعث كمك در افزایش
توجه و انگیزه كودك در مراحل اجرای تدریجی آموزش می‌شود. - توجه كنید كه آیا كودک حواس‌پرت در زمان شلوغی از هماهنگ شدن با
شرایط تفریحی عقب می‌كشد یا خیر. این عمل ممكن است مشكلات مراحل شنیداری و
هماهنگی كه ممكن است به مداخله اضافی نیاز داشته باشد را مشخص كند. - به كودك بیاموزید كه به خود پاداش دهد و خود را برای عمل خود (خود
فعالی) تشویق كند. این عمل باعث تشویق و ترغیب كودك در زمینه مثبت‌گرایی
نسبت به خود می‌شود. - از تكنیك‌های آموزش ایجاد توجه و جلب توجه مشاهدات، مهارت‌های خود صحبتی، توانایی آشكارسازی موفقیت و حل مشكلات استفاده كنید.
- در نهایت به منظور ایجاد خود
حرمتی بیش از این كه تنبیه كنید، پاداش دهید. در صورتی كه پاداشی در تغییر
رفتاری حركتی، موثر واقع نشد آن را تغییر دهید.
