در دوران بارداری چکاپ کامل مهم است
شناخت تغییرات ظاهری و همچنین داخلی در دوران بارداری کمک زیادی به بارداری مطمئن برای خانم های باردار می کند. در ذیل مطالب مربوط به این تغییرات و نیاز به انجام معاینات پزشکی در دوران بارداری را مطالعه خواهید کرد.
انــدازه رحم تغییر می کند
یکی از مهم ترین تغییراتی که در اثر بارداری در بدن مادر به وجود می
آید تغییرات در رحم است. در طول دوران بارداری با رشد جنین اندازه رحم
مادر نیز بزرگ تر می شود. رحم مادر به اندازه ای بزرگ می شود که جنین،
جفت و کیسه در آن جای بگیرند. ممکن است وزن مادر در 3 ماهه اول بارداری به
دلیل حالت تهوع و استفراغ اضافه نشود. بعضی افراد هم ممکن است وزن شان
کاهش یابد. در 3 ماهه دوم بارداری به تدریج این مشکل حل می شود و
مادر افزایش وزن پیدا می کند. به طور متوسط وزن مادر در 3 ماهه دوم ۴ تا ۵
کیلوگرم و در 3 ماهه سوم ۵ تا ۶ کیلوگرم اضافه می شود.
به طور متوسط مادر تا پایان بارداری وزنش حدود ۹تا ۱۳ کیلوگرم اضافه می
شود. تغییرات دیگری که در طول دوران بارداری فرد با آن روبه رو می شود
تغییر در اندازه سینه ها است. سینه های فرد بادار به تدریج بزرگ و دردناک
می شوند و هاله اطراف آن ها رنگش تیره می شود. در طول این دوران روی شکم
خطوط تیره رنگی از ناف به سمت پایین شکل می گیرند و ترک هایی در پوست شکم
ظاهر می شود. همچنین در این دوران ممکن است در صورت لک های قهوه ای رنگی
ظاهر شود که به آن به اصطلاح ماسک حاملگی گفته می شود.
یکی از مهم ترین تغییراتی که در اثر بارداری در بدن مادر به وجود می آید
تغییرات در رحم است. در طول دوران بارداری با رشد جنین اندازه رحم مادر نیز
بزرگ تر می شود. رحم مادر به اندازه ای بزرگ می شود که جنین، جفت
و کیسه در آن جای بگیرند. ممکن است وزن مادر در 3 ماهه اول بارداری به
دلیل حالت تهوع و استفراغ اضافه نشود. بعضی افراد هم ممکن است وزن شان کاهش
یابد.
تغییر وزن مادر
اضافه وزن بارداری بستگی به وزن پایه هر فرد دارد. کسانی که شاخص توده بدنی
پایینی دارند و لاغر هستند ممکن است حتی تا ۲۰ کیلو اضافه وزن داشته
باشند. اما افرادی که شاخص توده بدنی بالایی داشته باشند کمتر افزایش وزن
دارند. افراد باردار باید کالری بدن شان تنظیم شود و املاح و مواد مغذی به
بدن شان برسد ولی این افزایش تغذیه باید کنترل شده باشد؛ بارداری و اضافه
وزن آن به معنای چاقی بیش از اندازه نیست و در این وضعیت هم تناسب اندام
اهمیت خود را دارد.
پس از زایمان وزن بدن مادر به تدریج کم می شود. ۳ تا ۴ کیلوگرم وزن جنین،
۴۵۰ تا ۹۰۰ گرم وزن جفت و حداقل ۴۵۰ گرم وزن آب و مایع آمنیوتیک کم می شود
که باعث کاهش حدود ۵/۵ کیلوگرم از وزن مادر می شود. ۴۰ هفته بعد از زایمان
مادر کاهش وزن دارد. در 6 ماهه اول دوران شیردهی به دلیل این که انرژی و
کالری زیادی از مادر می گیرد کاهش وزن وجود دارد. در این دوران وزن مادر به
صورت فیزیولوژیک در حال کم شدن است. به صورت طبیعی پس از طی این مدت حدود
۵/۱ کیلوگرم اضافه وزن می ماند. متاسفانه در این مدت به دلیل باورهای و
عادات اشتباه به مادر مواد چرب و شیرین و پرکالری بسیاری داده می شود و از
کاهش وزن او جلوگیری می شود. باید بدانیم که با خوردن این مواد چرب کاهش
وزنی که به صورت فیزیولوژیک قرار بود اتفاق بیفتد، از بین می رود. همچنین
پس از زایمان مقدار آبی که سلول های بدن در طول دوران بارداری در خود نگه
داشته اند به صورت ادرار و عرق از بدن فرد دفع می شود.
رحم کوچک می شود
در هنگام زایمان رحم به اندازه ای بزرگ است که تقریبا ۲۵ برابر اندازه رحم
یک فرد غیرباردار است. انقباضات رحم بعد از تولد نوزاد تمام نمی شود. پس از
زایمان رحم شروع به جمع شدن و کوچک شدن می کند. رحم به سرعت جمع می شود و
درطول یک هفته اندازه آن به نصف اندازه رحم در هنگام زایمان می رسد. در
هنگام زایمان رحم تا ناف مریض می رسد که بعد از گذشت ۲ هفته از زایمان در
لگن حقیقی قرار می گیرد و اندازه رحم تقریبا به اندازه قبل از بارداری می
رسد. در دوران بارداری به دلیل رشد رحم، اعضای داخلی بدن از جمله معده،
روده کوچک و بزرگ و مثانه به بالا و به طرفین رانده می شوند. پس از تولد
نوزاد اعضای داخلی به محل قبلی خود برمی گردند.
تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی بعد از زایمان بر دستگاه عصبی مرکزی تاثیر می گذارد و باعث
تحریک احساسات مادر در ماه های اول پس از زایمان می شود. مادران احساس
افسردگی و فشار روحی دارند. به این دوران، افسردگی پس از زایمان گفته می
شود. اگر احساس مادر فقط در حد کم شدن علاقه باشد و علائم خفیف باشد،
نگرانی ندارد و برطرف می شود. ولی در صورتی که مادر رفتار غیرطبیعی و
غیرمعقول در مورد خود و نوزاد نشان دهد، به سرعت باید به روانپزشک مراجعه
شود. شوهر فرد هم نقش مهمی در این میان دارد. ممکن است نگهداری از نوزاد و
انجام کارهای او و بی خوابی مادر را اذیت کند. همسر باید در طول این مدت
همکاری لازم را داشته باشد تا مادر احساس خستگی مضاعف نکند. نکته مهمی که
باید توجه داشت این است که اگر رفتارهای مادر غیرمعقولانه بود و در مورد
احساسات غیرمعقولش با کسی حرف زد حتما باید خیلی سریع به روانپزشک مراجعه
شود.
دیابت در بارداری
در کشور ما به دلیل شرایط منطقه ای، افراد وضعیت ژنتیک مشابهی دارند و
دیابت بارداری شایع است. فرد باردار باید از 3 ماهه دوم غربالگری دیابت
دوران بارداری را انجام دهد. اگر فردی قبل از بارداری دیابت دارد باید حتما
با پزشک متخصص غدد مشورت کند و اجازه بارداری توسط پزشکش به او داده شود.
افرادی که دیابت دارند و داروهای کاهنده خون مصرف می کنند اجازه بارداری
ندارند. علاوه بر این، باید سابقه دیابت فرد، سابقه دیابت در خانواده مانند
خواهر و مادر و سابقه تولد نوزاد بزرگ جثه، بررسی شود. اگر فرد عامل خطری
نداشته باشد با اجازه پزشکش می تواند باردار شود. در 3 ماهه اول بارداری
آزمایش قند خون باید داده شود. در 3 ماهه دوم غربالگری دیابت بارداری باید
دقیق تر و جدی تر انجام شود. افرادی که سابقه دیابت دارند حتما به متخصص
تغذیه مراجعه کنند تا از نظر رژیم غذایی کالری لازم و مواد مغذی به بدن شان
برسد. حتما این افراد باید مشاوره پزشکی با متخصص تغذیه داشته باشند تا
دچار عارضه نشوند. توصیه می شود در طول بارداری روزی ۵ بار قند خون کنترل
شود و حتما فرد تحت نظر متخصص غدد باشد.
فشار خون
فشار خون در بارداری هم یکی از بیماری هایی است که در کشور ما شایع است.
بعد از تشخیص این بیماری در فرد باردار باید حتما برای فشار خون هم
غربالگری انجام شود. فشار خون باید کنترل شود و رژیم غذایی باید رعایت شود.
فرد حتما باید به متخصص تغذیه مراجعه کند تا رژیم غذایی مناسب به او داده
شود. به عنوان مثال محدودیت مصرف نمک رعایت شود و سابقه ابتلا در خانواده
بررسی شود. پزشک متخصص با توجه به سابقه کامل بیمار تمام سوابق را در او بررسی می کند. تمام آزمایش های لازم انجام می شود. اقدامات لازم تشخیص و درمان مانند کنترل وزن، فشار خون، میزان دفع ادرار، تست های بررسی فعالیت کلیوی و بررسی سلامت جنین انجام می شود.
میگرن
سردردهای میگرنی هم یکی دیگر از بیماری هایی است که به طور شایع در بارداری
دیده می شود. افراد مبتلا به میگرن قبل از بارداری باید حتما با پزشک خود
مشورت کنند. فردی که به میگرن مبتلاست مشاوره جدی با پزشک لازم دارد.
افرادی که میگرن دارند در طول بارداری داروهایی مانند ارگوتامین نباید مصرف
کنند چرا که با خطر سقط جنین همراه است. نحوه مصرف دارو
ها در بارداری با مشورت متخصص اعصاب باید انجام شود. در طول بارداری ممکن
است میگرن تشدید یا کاهش یابد حتی ممکن است میگرن از علائم بیماری دیگری
باشد. بنابراین مشاوره با متخصص مهم است.
اگر فردی آسم داشته باشد یک سوم احتمال تشدید آن و یک سوم احتمال کاهش
بیماری وجود دارد. علائم آسم قبل از بارداری با بعد از آن تفاوتی ندارد.
فرد باردار باید حتما تحت نظر متخصص ریه باشد.
بیماری ام اس
در بیماری هایی مانند ام اس و لوپوس سیستم ایمنی بدن تضعیف می شود. افرادی
که این بیماری ها را دارند قبل از اقدام به بارداری باید با پزشک فوق تخصص
خود مشورت کنند. در صورتی که بیماری شان قابل کنترل باشد و کمترین خطر را
داشته باشد، می توانند با نظر پزشک شان باردار شوند و از آن دسته داروهایی
که در بارداری مجاز است، مصرف کنند. ام اس بیماری مزمن التهابی سیستم اعصاب
مرکزی مغز و نخاع است. یک بیماری خود ایمنی که به دنبال اثر نقص سیستم
ایمنی علیه ماده سفید میلین آنتی بادی و در نتیجه پلاک هایی تولید می کند.
این پلاک ها در پالس های عصبی اختلال ایجاد می کنند. افرادی که ام اس
دارند ممکن است مشکلی هم در بارداری پیدا نکنند ولی باید حتما با پزشک خود
مشاوره پزشکی داشته باشند.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید عبارت است از یک بیماری طولانی مدت که طی آن
مفصل به همراه عضلات ، غشاهای پوشاننده و غضروف متأثر می شوند. این
بیماری در زنان 3 برابر شایع تر است. این افراد هم باید با پزشک متخصص
خود مشورت کنند. ممکن است این بیماری در بارداری کاهش یا تشدید یابد.
لوپوس
لوپوس یک اختلال در سیستم ایمنی بدن است. در این بیماری، سلول های ایمنی به
بافت های سالم بدن حمله می کنند و موجب التهاب و تخریب بافت می شوند. در
مورد بیماری لوپوس در بارداری هم باید گفت ممکن است بیماری تشدید یا کاهش
یابد. نکته مهم این است که فرد قبل از اقدام به بارداری با پزشک متخصص خود
مشورت کند و با اجازه پزشک باردار شود.
تیروئید
بیماری تیروئید هم بیماری شایعی است. بارداری طبیعی منجر به یکسری تغییرات
فیزیولوژیک و هورمونی می شود که بر عملکرد تیروئید تأثیر می گذارد. به
همین دلیل تفسیر نتایج آزمایش تیروئید یک خانم باردار باید با دقت صورت
گیرد. کم کاری تیروئید در بارداری مشکلی است که باید دقیق بررسی و کنترل
شود. هرماه باید آزمایش تیروئید انجام شود و باید حتما تحت نظر پزشک متخصص
مربوطه باشد.
مادر شدن مغز را تغییر می دهد
برخی تحقیقات دانشمندان نشان می دهد هورمون هایی که در دوران بارداری و حتی
بعد از تولد نوزاد ترشح می شود، باعث تغییرات طولانی مدت در مغز می شود که
توانمندی مادر را در یادگیری افزایش می دهد. با توجه به اینکه دردهای
زایمانی و سختی های آن برای مدت کوتاهی در دوران زایمان، ذهن مادر را از
کار می اندازد ولی بعد از آن به طرز معجزه آسایی هوش و قابلیت های ذهنی
مادر افزایش می یابد. شاید به همین دلیل است که بسیاری از زنان، تازه بعد
از بچه دار شدن می توانند علی رغم مشغله زیادکاری و ذهنی، به دانشگاه بروند
و به خوبی تحصیل کنند.
طبق این تحقیقات مادر شدن تغییراتی در شکل و اندازه نواحی خاصی از مغز
ایجاد می کند. این محققان می گویند، مغز مادر به سرعت برای برآمدن از عهده
وظایف مادر شدن و بچه داری تغییر می کند و این تغییرات به حدی است که حتی
حواس مادر تقویت می شود و او می تواند صدا ها و بوهای ضعیف فرزند خود را
بشنود و او را بشناسد. اما این که هورمون های دوران بارداری باعث ایجاد
چنین تغییراتی می شوند یا مسئولیت مادر شدن، مسئله ای است که شاید کمی مورد
اختلا ف صاحب نظران باشد. آن ها بر این باورند که هم تغییرات هورمونی و هم
مسئولیت مادر شدن علت افزایش کارآیی ذهنی و افزایش هوش و ذکاوت مادران
است.
طبق این تحقیقات مادران صبورترند. افزایش هوش و ذکاوت زنان در اثر مادر شدن
تنها فواید روانی و ذهنی مادر شدن نیست چرا که محققان ثابت کرده اند مادر
در برابر فشار ها و استر س های روانی آرام تر و منطقی تر است. آن ها
معتقدند، ترشح هورمون های دوران بارداری که باعث می شود مغز مادر با شرایط
جدید بچه دار شدن تطابق پیدا کند، باعث افزایش صبر و تحمل او می شود.
به این عوارض دقت کنید
در دوران بارداری تغییرات در رگ ها و سیستم انعقادی ایجاد می شود که فرد را
مستعد ایجاد لخته می کند، به خصوص که اگر سابقه فامیلی یا فردی وجود
داشته باشد.
میزان خون زنان باردار به خصوص در اواسط بارداری کاهش قابل ملاحظه ای پیدا
می کند. این کاهش به خصوص وقتی فرد در وضعیت خوابیدن به پشت قرار می گیرید
ممکن است مشکل آفرین شود.
به علت افزایش نیاز به اکسیژن طی بارداری و تغییراتی که به علت فشار رحم بر
قفسه سینه ایجاد می شود بیماری های ریوی و علائم آن در طول بارداری وخامت
بیشتری پیدا می کند.
تغییرات در مثانه به دلیلی نزدیک به رحم در این دوران دیده می شود و در
اوایل بارداری به دلیل بزرگ شدن رحم و تحرک مثانه تکرر ادرار به وجود می
آید. در اواخر بارداری به دلیل چرخیدن سر جنین به پایین و تحرک مثانه توسط
آن باز تکرر ادرار وجود دارد.
عملکرد کلیه نیز دچار تغییراتی می شود و نکته مهم این است که در آزمایش عملکرد کلیه طی بارداری سطح کراتینین باید حداکثر ۹/. باشد.
علامت شایع در بارداری به دلیل برگشت محتویات معده به مری یا ریفلاکس است.
هیپوتیروئید در بارداری افزایش زیادی دارد تا نیازهای جنین را برآورده کند.
به علت فشار رحم و به منظور تحمل وزن طی بارداری گودی کمر بیشتر می شود که
افزایش آن می تواند باعث ایجاد درد استخوان در اندام ها شود.
از حدود هفته ۱۲ بارداری دشواری در به خواب رفتن و کاهش ساعات خواب شبانه و
همچنین بیدار شدن های مکرر ایجاد می شود که تا پایان بارداری ادامه دارد.
