** رشته مکانیک ماشین آلات کشاورزی کارشناسی **
دروس عمومی:
نقشه کشی صنعتی (1) – نقشه کشی صنعتی (1) –
استاتیک – دینامیک – مقاومت مصالح (1) – مقاومت مصالح (2)- آزمایشگاه
مقاومت مصالح (2)- علم مواد- مکانیک سیالات- فیزیک و مکانیک خاکهای کشاورزی
– ترمودینامیک (1) – ارتعاشات مکانیکی- آمار مهندسی- زراعت عمومی- باغبانی
عمومی – دامپروری عمومی
دروس اختصاصی:
موتور احتراقی – کارگاه موتور احتراقی –
مکانیک تراکتور – کارگاه مکانیک تراکتور -مبانی خاک ورزی و کاشت کارگاه خاک
ورزی و کاشت – مبانی داشت و برداشت – کارگاه داشت و برداشت – سمینار –
پروژه کارآموزی – شناخت و طراحی سیستم های هیدرولیک – کارگاه جوشکاری و ورق
کاری – کارگاه ماشین ابزار (1) – مبانی مهندسی برق (1) – آزمایشگاه مبانی
مهندسی برق (1) – طراحی اجزاء (1) – طراحی اجزاء (1) – طراحی ماشینهای
کشاورزی
دروس عمومی:
معارف اسلامی (1) – معارف اسلامی (2) – اخلاق
و تربیت اسلامی – انقلاب اسلامی و ریشه های آن -تاریخ اسلام – متون اسلامی
وآموزش زبان عربی – فارسی – زبان خارجی- تربیت بدنی (1) – تربیت بدنی (2)
دروس اختیاری
کارگاه ماشین ابزار (2) – مهندسی تجهیزات
فرآوری محصولات کشاورزی – سیستمهای انتقال توان در ماشینهای کشاورزی –
مهندسی تعمیر و نگهداری – خواص فیزیکی و مکانیکی محصولات کشاورزی – انتقال
حرارت – محاسبات عددی – روشهای طراحی مهندسی – اندازه گیری و سیستم های
کنترل – ترمودینامیک (2) -آزمایشگاه ترمودینامیک – مبانی مهندسی برق (2)
** رشته مکانیک ماشین آلات کشاورزی کارشناسی ارشد **
دروس اختصاصی
ریاضیات تکمیلی – مقاومت مصالح تکمیلی – روشها و ابزار اندازه گیری – دینامیک ماشین – رابطه ماشین و خاک – طراحی ماشینهای کشاورزی
دروس اختیاری
ارتعاشات مکانیکی – روشهای تولید و کارگاه –
آنالیز سیستمها در ارزیابی اقتصادی مکانیزاسیون – رابطه انسان و ماشین –
تکنولوژی انتقال مواد کشاورزی – آزمایش و ارزیابی ماشینهای کشاورزی – تحلیل
آزمایشهای مهندسی – روش تحقیق – مساله مخصوص – برنامه نویسی کامپیوتر –
خواص بیوفیزیکی محصولات کشاورزی – سمینار (2)
دو رشته تخصصی مهندسی مکانیک ماشین های کشاورزی ومکانیزاسیون کشاورزی را بشناسیم :
تخصص مهندسی مکانیک ماشین های کشاورزی برای
تربیت طراح ماشین های کشاورزی دایر شده است . محل اصلی اشتغال فارغ
التحصیلان آن کارخانجات سازنده تراکتور ، کمباین و سایر ماشین ها و ادوات
کشاورزی و صنایع کشاورزی می باشد . این تخصص ، طبیعت فنی دارد نه کشاورزی و
به همین سبب در رسته فنی مهندسی طبقه بندی شده است .از امور کشاورزی چون
زراعت ، باغبانی ، دامپروزی ، گیاهپزشکی ، آبیاری، خاکشناسی جز در حد لزوم
برای طراحی ماشین ، هیچ اطلاعی ندارد . در عوض از توان کافی در علوم
مکانیکی همچون استاتیک ، دینامیک ، مقاومت مصالح ، ریاضیات ، اجزاء ماشین ،
طراحی کامپیوتری ، شبیه سازی کامپیوتری ، هیدرولیک ، برق و الکترونیک
برخوردار است تا آنجا که بتواند مکانیسم ها ، طرز کار و طرح ماشین های
کشاورزی را تحلیل نماید . مجموعه ی این دروس به اضافه دروس اصلی یا تخصصی
چون موتور ، تراکتور ، ماشین های خاک ورزی ، کاشت ، داشت ، برداشت ، پس از
برداشت ، مکانیزاسیون ، مکانیک تراکتور ، طراحی ماشین های کشاورزی و
عملیات کارگاهی فارغ التحصیلانی را می پروراند که می توانند به طراحی این
ماشین ها بپردازند . البته ممکن است نیازمند کمک مخصصان مکانیک هم در بعضی
زمینه ها باشند .
سوال : جای رشته ای آموزشی با این هدف و آن دروس در کدام دانشکده است ؟ کشاورزی یا فنی ؟
جواب : دانشکده فنی .
این رشته در تمام ممالک دارای چهار مقطع
کاردانی ، کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری می باشد . مقطع کاردانی آن در
ایران معدود و ناشناخته است . تدوین و دفاع از پایان نامه در مقطع کارشناسی
ارشد و رساله درمقطع دکتری اجباریست . موضوعات عموما” فنی و طراحی هستند .
عملیات کارگاهی شامل جوشکاری ، فلزکاری ، تراشکاری و از این قبیل در مقطع
کارشتاسی و پروژه و سمینار در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد الزامی است .
سوال : در تعریف دانشکده ها ، آیا این موضوعات و دروس در قالب دانشکده کشاورزی جای می گیرد یا فنی ؟
جواب : دانشکده فنی .
در تمامی دانشگاه های معتبر خارجی ، این
تخصص ، یکی از رشته های دانشکده فنی به حساب آمده و دردانشکده فنی دایر است
. ایران تنها کشوری است که این رشته را به اشتباه در دانشکده کشاورزی
بنیان نهاده است. دلیل این اشتباه و عواقب نامطلوب این جابجایی در ادامه ی
مقال خواهد آمد . دانشجویان داوطلب این رشته باید از رشته های علوم ریاضی ،
فیزیک و نظری دبیرستان فارغ التحصیل شده باشند ؟
سوال : دانشکده کشاورزی و دانشکده فنی چه نوع دانشجویانی را از کنکور می پذیرند ؟
جواب : دانشکده فنی همان دانشجویانی را که رشته مکانیک ماشین های کشاورزی ؛ ولی دانشکده کشاورزی از علوم تجربی .
تخصص مکانیزاسیون کشاورزی ، طبیعت کشاورزی
دارد ولی در حد نیاز ، از معدود دروس فنی چون ریاضیات ، رسم فنی و عملیات
کارگاهی بهره مند می شود. هدف این تخصص ، تربیت مهندسانی است که بتوانند
مدیریت ماشین های کشاورزی را در واحد های کشت و صنعت ها ، تربیت تکنیسین
های ماشین های کشاورزی و اشتغال مستقیم در کشاورزی و تولید محصولات را عهده
دار شوند .
این رشته در بسیاری از دانشگاه ها فقط دو
مقطع کاردانی و کارشناسی دارد . معدودند دانشگاه هایی که مقاطع کارشناسی
ارشد و دکتری آن را دایر نموده اند . کارشناسان مکانیزاسیون عمدتا” در
یکی دیگر از رشته های کشاورزی به ادامه تحصیل برای مقاطع کارشناسی ارشد و
دکتری می پردازند .
سوال : جای رشته مکانیزاسیون کشاورزی با این توصیف ، در کجاست ؟ دانشکده کشاورزی یا دانشکده فنی ؟
جواب : مسلما” دانشکده کشاورزی .
آموزش کشاورزی عمومی به مدت دو سال
کفایت می نماید تا دانش آموخته بتواند وارد بازار کار شود . این همان مقطع
کاردانی است که در رشته های ماشین ها ، صنایع و آبیاری نام تکنیسین بر آن
نهاده اند .
در ایران تا سال 1344 و در دنیا تا چند
سال قبل از آن ، فقط یک تخصص بنام کشاورزی عمومی وجود داشت و دوره ی آن سه
ساله بود .تا آن زمان ، دامنه علوم کشاورزی شامل زراعت ، باغبانی ،
گیاهپزشکی ، دامپروری ، خاکشناسی ، اقتصاد کشاورزی ، ترویج ، جنگل ؛ و فنون
کشاورزی شامل ماشین ها ، آبیاری و صنایع روستایی آنقدر گسترده نشده بود که
رشته های تخصصی برای هریک دایر گردد .
دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران ، اولین
دانشکده در ایران بود که در سال 1334 به برقراری گرایش های دهگانه کشاورزی
همت گماشت . دانشجویان ورودی به این دانشکده ، در 2 سال اول ، دروس عمومی
مشترک کشاورزی و جنگل را می آموختند و 2 سال دیگر را دروس عمدتا” گرایشی .
این گرایش ها عبارت بودند از : زراعت ، باغبانی ، دامپروری ، گیاهپزکشی ،
آبیاری ، اقتصاد کشاورزی ، خاکشناسی ، صنایع روستایی ، ماشین های کشاورزی و
جنگل .
گرایش جنگل به زودی از کشاورزی منتزع و
اینستیتوی جنگل و مرتع تقریبا” مستقل از دانشکده کشاورزی بنا نهاده شد .
مشکل تخصص ماشین های کشاورزی از همین زمان آغاز گردید . مشکل این بود که
گرایش ماشین های کشاورزی ، برنامه طراحی ماشین های کشاورزی را ارایه و
دنبال نمود در حالی که هنوز ماشین های کشاورزی چندانی به مملکت وارد نشده
بود . هنوز کشاورزی سنتی دستی و بیل و کلنگی و گاوآهن دامی در مزارع اربابی
به کمک کارگران فراوان و ارزان رواج داشت . هنوز کسی ماشین کشاورزی رانمی
شناخت ؛ ولی ما می خواستیم طراحی آن را آموزش دهیم و آنهم بطور نیم بند و
بدون داشتن متخصصان ماشین های کشاورزی . بهتر بود و مفید انکه رشته
مکانیزاسیون دایر می شد ولی نشد چون بنیانگذار و برنامه ریزان این رشته هیچ
یک ، تخصصی از ماشین های کشاورزی نداشتند . بنیانگذار ، دکتری مکانیک از
فرانسه داشت .
فقط در سال های 1350 معدودی تراکتور ،
گاوآهن تراکتوری و دیسک توسط دوشرکت خصوصی مسی فرگوسن و اتفاق وارد شد .
اولین و تنها تراکتور در سال 1330 توسط بنگاه توسعه ماشین های کشاورزی از
خارج خریداری گردید . کارخانه تراکتور سازی تبریز در سال 1347 بنیان گذاشته
شد ولی محصول آن تا اواسط سال های 1350 ببازار نیامده بود . کاربرد ماشین
های کشاورزی تنها پس از انقلاب و بخاطر تقسیم مزارع بین زارعان رواج یافت .
کاربرد این ماشین ها بهرحال هزینه زیادی را در برداشت چون کسی از طرز کار ،
تنظیمات و سرویس و نگهداری آنها اطلاعی نداشت . حتی وارد کنندگان این
ماشین ها نیز از این علم بی بهره بودند و گاهی ماشین هایی وارد می کردند که
مناسب شرایط کشاورزی ما نبود یا کاربرد چندانی نداشت . مزارع بزرگ به
قبرستان ماشین ها تبدیل شدند چون علم تعمیر و نگهداری و کاربرد آن ضعیف بود
. چون رشته مکانیزاسیون دایر نشده بود و متخصص این فن را نداشتیم . با
مالک شدن زارعان ، کارگر ارزان کمیاب شد و کاربرد ماشین اجتناب ناپذیر .
آیا نباید به تربیت افرادی پرداخت که این مشکلات را مرتفع نماید ؟ یعنی
متخصصان مکانیزاسیون ! ولی دانشگاه کماکان یه آموزش طراحی ماشین های
کشاورزی ادامه می داد !! وزارت کشاورزی مکررا” متخصصان، مکانیزاسیون را از
دانشگاه طلب می نمود ولی گوش شنوایی نبود . ناچارا” از نامتخصصانی استفاده
نمود که حتی هنوز هم تعریف و درک درستی از مکانیزاسیون ندارند . بهمین سبب
، تخصص مکانیزاسیون و مکانیک ماشین های کشاورزی ناشناخته ماند که هنوز هم .
تخصص زراعت نیز به تبغ پیشرفت گسترده علوم
اصلاح نباتات و ژنتیک ، آنقدر گسترده شد که گرایشی بنام ژنتیک و اصلاح
نباتات در گرایش زراعت بوجود آورد . تدریس ماشین های کشاورزی درتمامی گرایش
ها الزامی شناخته شد ولی نه محتوای این درس و نه کمیت آن ، برای آشنایی و
کاربرد ماشین در گرایش های دهگانه ، کافی می نمود .حق آن بود که رشته
اصلاح نباتات و ژنتیک مستقل می شد و رشته زراعت و ماشین در هم ادغام شده و
رشته مکانیزاسیون را پدید می آوردند . این کاریست که در ممالک پیشرفته نیز
انجام شده است . متخصصان زراعت بایستی تا آن اندازه از ماشین اطلاع می
یافتند که بتوانند کشت و زرع به روش نوین مکانیزه را اجرا نمایند . رشته
ماشین های کشاورزی نیز باید برنامه ای متناسب با این نیاز تدوین نموده و
آموزش می داد .
نتیجه این اهمال یا ندانم کاری ها این شد
که تا به امروز ، دانشجویان زراعی آنقدر از ماشین اطلاع ندارند که بتوانند
یک کشت و کار مکانیزه درست را اجرا نمایند . فارغ التحصیلان مکاینک ماشین
های کشاورزی نیز نمی توانند چنین کنند چون از علوم کافی زراعی بی بهره اند .
دو نیمه از سیبی هستند که باید باهم تلفیق شده تا کامل شوند و این یعنی
همان تخصص مکانیزاسیون .
از سوی دیگر با تبدیل کشاورزی سنتی به
مکانیزه ، نام وزارت کشاورزی نیز به وزارت مکانیزاسیون تغییر می یافت تا
این تداعی را در اذعان روشن نماید که کشاورزی مملکت در جهت مکانیزه شدن گام
بر میدارد . در اینصورت شاید دانشگاه نیز بهتر متوجه می شد که تا چه حد به
تخصص مکانیزاسیون نیازمندیم . رشته مکانیزاسیون کشاورزی بالاخره سه سال
قبل دایر شد ولی متاسفانه برنامه تدوین شده آن به هیچ وجه برآورنده نیازهای
واقعی این رشته ومملکت نیست .هنوز هم اشتباه سابق در حال تکرار است .
خلاصه آنکه دانشکده کشاورزی باید دو تخصص
زراعت عمومی و آنچه را که مکانیزاسیون نامیده اند و نیست ! در هم ادغام
نموده و تخصص واقعی مکانیزاسیون را بوجود آورد؛ با این هدف که متخصصان
بتوانند همان کار زارعان سنتی سابق و لاحق را ولی به روش مکانیزه و تجارتی
انجام دهند . وزارت کشاورزی نیز در اینصورت به اختیار یا اجبار از همین
متخصصان بهره خواهد گرفت که جانشینان آتی متخصصان زراعت فعلی خواهند بود .
زمانی که همه متحصصان یک وزارتخانه یا بیشتر آنها متخصص مکانیزاسیون
کشاورزی باشند ، بالطبع نام آن وزارتخانه متناسب با رشته کاری یا هدف آن به
وزارت مکانیزاسیون کشاورزی تغییرمی یابد .
برقراری رشته مکانیزاسیون کشاورزی با گرایش
های ده گانه آن نه تنها نیازهای ماشینی همه ی رشته های کشاورزی را برآورده
می سازد که مفهوم و جایگاه آن در دانشکده کشاورزی به وضوح مشخص می گردد .
دیدگاهی دیگر:
در حالی که کشاورزی، قدمتی به درازای تاریخ
بشریت دارد ، صنعت از قرن هفدهم پای گرفت . احتمالا” صنعت ماشین های
کشاورزی در آن زمان وسعت و شدت بیشتری داشت . موتور بخار را می توانستند بر
ماشین های ثابت و متحرک کشاورزی ( بنام تراکتور ) سوار کنند ، کشتی های
بادبانی و پارویی را به این نوع موتور مجهز کردند ولی بر اتومبیل ها و
وسایلی با کاربرد درون شهری نمی توانستند .
درآن قرن ، تب اختراع و ابداع ادوات و
ماشین های کشاوری همه جا را فراگرفته بود . انواع ماشین های کشاورزی از
خیش گاوآهن تا خرمنکوب ها ، دروگرها ، دسته بندها را اقراد مختلفی از
آهنگران تا نجاران و نساجان می ساختند . بازار رقابت بهرحال ، بسیاری را از
سرراه برداشت تا با پیشرفته شدن وسایل ، فقط آهنگران و متحصصان به جا
ماندند تا این مهم را ادامه دهند . همزمان ، نیاز به تربیت تکنیسین ها و
مهندسان احساس شد که با ماشین درست کار کنند . منظور از درست کارکردن ،
بعنی بازده اقتصادی بیشتر که این خود به تنظیمات درست ماشین ، سرویس و
نگهداری ، انتخاب درست ماشین ، جایگزینی در زمان مشخص و مهمتر از آن کاربرد
مناسب ماشین و تراکتور بستگی دارد . خریداران و کاربران ماشین ها از طرفی ،
کشاورزانی بودند که سال ها به تولید اشتغال داشته و با یادگیری چگونگی
استفاده از ماشین از طرف سازنده ، در حقیقیت به یک متخصص مکانیزاسیون خود
ساخته تبدیل شدند . هدف از رشته مکانیزاسیون نیز باید دقیقا” همین باشد
یعنی تربیت زارع ، یک زارع مدرن که با آشنایی کامل به ماشین های کشاورزی به
زراعت مکانیزه و نه سنتی قدیم بپردازد . آیا برنامه ی تدوینی فعلی
مکانیزاسیون، چنین است ؟ متاسفانه خیر .
پس تخصص ماشین های کشاورزی از همان اوان به
دو شق مجزا تقسیم گردید . طراحی و ساخت ماشین که توسط افراد فنی و عموما”
مکانیک ها انجام می گرفت و مکانیزاسیون که بخش کاربری ماشین در مزرعه را .
با پیشرفت بیشتر علم مکانیک ، ماشین های
کشاورزی نیز متحول و پیچیده تر شد تا بدانجا که تخصص مکانیک ماشین های
کشاورزی یا طراحی و ساخت از تخصص مادر یعنی مکانیک مشتق گردید همانطور که
شقوق دیگری چون مکانیک جامدات ، مکانیک سیالات ، متالورژی ، معدن ، عمران ،
آرشیتکت ، نساجی ، شیمی ، برق و امروزه الکترونیک و کامپیوتر ، کشتی سازی ،
هواپیما سازی و بسیاری دیگر منشعب شدند. اشتباه بنیانگذاران این رشته در
این مملکت همین بود که این پاره تن دانشکده فنی را به دانشکده کشاورزی
آوردند و ارتباط فرزند و مادری قطع شد . وصله ای ناجور در دانشکده کشاورزی
که سرگردان شد و هنوز هم هست . پس باید این طفل گم شده را به مادر یعنی
دانشکده فنی برگرداند . تا زمانی که چنین نشود مشکلات زیر کماکان پابرجا می
ماند :
1. تدریس ناکافی دروس فنی و هزینه های زیاد آن :
درس هایی چون ریاضیات ،
ترمودینامیک ، مکانیک ، دینامیک ، مقاومت مصالح ، اجزاء ماشین و بسیاری
دیگر عمدتا” توسط اساتید گروه آموزشی مکانیک ماشین های کشاورزی تدریس می
شود یا از اساتید حق التدریس دانشکده فنی بهره گرفته می شود . این موضوع دو
اشکال دارد :
الف ) کیفیت و کمیت تدریس
در حد استاندارد نیست . هزینه حق التدریس را برای دانشکده کشاورزی در
بردارد . تجهیزات آزمایشگاهی به دلیل هزینه های زیاد آن فراهم نمی گردد و
اصولا” اتکاء به نفس کافی در دانشجو پدید نمی آید .
اگر مکانیک ماشین های کشاورزی در جای خود
در دانشکده فنی می بود ، دانشجویان آن از همان کلاس های درسی استفاده می
کردند که دانشجویان سایر رشته های فنی ، از همان تجهیزات کافی موجود آن
دانشکده بهره می گرفتند ، در ارتباط نزدیک با دانشجویان سایر رشته های فنی
به اطلاعات روز بیشتر و سریع تر دست می یافتند . مهمتر آن که دانشجوی
مکانیک ماشین های کشاورزی از اتکاء علمی بیشتری برخوردار می شد .
ب ) اساتید گروه ماشین
های کشاورزی به جای تحقیق و تفحص در تخصص خود ، به موضوعات دیگری می
پردازند که برای این رشته ، جنبی به حساب می آید . یعنی از تخصص اصلی خود
دور می شوند . پس نیاز خواهیم داشت که اساتید بیشتری را پیدا کنیم .
2. دور افتادن دانشجویان مکانیک
ماشین های کشاورزی از دانشجویان سایر رشته های فنی دانشجویان فنی و
دانشجویان کشاورزی به تبع مطالب آموزشی و شرایط محیط کاری ، دو طرز تفکر و
دیدگاه متفاوت دارند . لازمه پیشرفت بیشتر دانشجویان هریک از این دانشکده
ها ، اینست که در ارتباط نزدیک با یکدیگر بوده ، یافته های علمی خود را به
بحث گذارند و با همکاری یکدیگر سعی کنند اطلاعات خود را بروز نمایند .
دانشجویان رشته مکانیک ماشین ها ، کاملا” از دانشجویان هم سنخ خود یعنی فنی
ها جدا افتاده اند بنابراین بخش مهمی از رسانه های علمی آنها که همان
تبادل نظرها باشد از دست رفته است . تبادل افکارعلمی این دانشجویان با
دانشجویان کشاورزی چندان مفید نیست چون تخصص های آنها سنخیتی با یکدیگر
ندارند .
3. عدم پیشرفت ساخت و تولید ماشین های کشاورزی :
بسیاری از تولید کنندگان ماشین های کشاورزی
نیازمند کمک گیری از متخصصان طراح ماشین های کشاورزی هستند . عده ای به صرف
کپی کردن ماشین های خارجی دچار مشکل شده اند . بعضی ، نیازمند ماشین های
خاص هستند که در پی یافتن طراح آن می باشند و بالاخره جمعی دیگر ، نیازمند
طراحی تطبیقی تولیدات ماشینی خود هستند .
در نظام صنعتی ما ، تولید ماشین های
کشاورزی به درستی از ابواب جمعی وزارت صنایع است . وزارت صنایع از طرفی فقط
با دانشکده های فنی دانشگاه ها ارتباط دارد و لذا زمانی که نیازمند طراح
ماشین های کشاورزی باشد به آن دانشکده ها رجوع نموده و نمی یابد . از
طراحان مکانیک جامدات استفاده می نماید ولی آنها به دلیل عدم آشنایی به
ماشین های کشاورزی و شرایط کاری آنها در مزرعه ، موفق نمی شوند . نتیجه
آنکه ماشین های ساخت داخل پیشرفت نمی نماید . ماشین های مورد نیاز ، طراحی
نمی شود و اجبارا” ، از خارج وارد می نمایند . با مشکلاتی که این کار در پی
می آورد .
برای وزارت صنایع ، درک این موضوع مشکل است
که تخصصی با پسوند کشاورزی بتواند از عهده طراحی ماشین های کشاورزی برآید و
باید به او حق داد چون این تخصص را نمی شناسد . و نمی شناسد چون در جای
ناشناخته ای یعنی دانشکده کشاورزی قرار دارد .
سوال : آیا بهتر نیست مکانیک ماشین های کشاورزی را به جای خود در دانشکده فنی بر گردانیم تا این مشکلات از بین بروند .
جواب ……!!!!
4. عدم پیشرفت مکانیزاسیون کشاورزی:
وزارت کشاورزی به حق از پذیرفتن مهندسان
مکانیک ماشین های کشاورزی ابا دارد چون آنها به اندازه انتظار از علوم
کشاورزی اطلاع ندارند که البته نباید هم داشته باشند . حال مجسم کنید وزارت
خانه ای را که می داند و می خواهد که کشاورزی را با مکانیزه کردن پیشرفت
دهد ، چگونه می تواند بدون داشتن متخصص به منظور و مقصود خود برسد ؟ پس سر
رشته کار به دست کسانی می افتد که بهره کافی از ماشین نداشته و لذا به
بیراهه می رود . همانگونه که شاهد آن بوده و هستیم .
سوال : پس متخصصان
مکانیک ماشین های کشاورزی باید به چه کاری اشتغال ورزند ؟ وزارت صنایع آنها
را نمی خواهد . وزارت کشاورزی نیست از بکارگیری آنها خودداری می کند . هر
دو هم حق دارند . مشکل در صورتی حل می شود که رشته مکانیک ماشین های
کشاورزی به دانشکده فنی منتقل شود تا وزارت صنایع و بتواند آنها راشناسایی
نماید .
سوال : آیا ما در مملکت نیازمند به طراح ماشین های کشاورزی هستیم یا خیر؟
اگر هستیم که باید باشیم ، تربیت مهندسان طراح را چه دانشکده ای باید بر عهده گیرد ؟ دانشکده فنی یا کشاورزی ؟
اگر نیازمند نیستیم ، پس چرا چنین رشته ای دایر است ؟
پیشنهادات :
1. برنامه رشته مکانیزاسیون توسط متخصصان
ذیصلاح مورد تجدید نظر قرار گیرد تا مهندسانی تربیت شوند که نیاز وزارت
مکانیزاسیون کشاورزی را برطرف نماید .
2. رشته مهندسی مکانیک ماشین های کشاورزی
همانند تمامی دانشگاه های معتبر دنیا به جای خود در دانشکده فنی برده شود
. سخیت این رشته با مکانیک دانشکده فنی به مراتب بیشتر از آن با رشته های
کشاورزی است
3 . وزارت خانه جدید مکانیزاسیون کشاورزی ،
قصور گذشته در سرمایه گذاری در امر مکانیزاسیون را جیران نموده و دست کم
به اندازه سایر رشته های کشاورزی برای آن هزینه نماید .
4. در دانشکده های کشاورزی ، دو رشته زراعت و مکانیزاسیون فعلی در هم ادغام شده تا یک رشته درست
مکانیزاسیون پدید آید . فقط در این صورت است که کشاورزانی تربیت می شوند که زراعت و کشاورزی
را به روش نوین ماشینی و نه سنتی یا نیمه بند مکانیزه به اجرا در خواهند آورد . فقط در چنین حالتی
می توان امیدوار بود که کشاورزی مملکت با گام های بلندتری به پیش رود .
آشنایی با رشته مهندسی کشاورزی
دیباچه:
کشور ایران با وجود 37 میلیون هکتار اراضی
دارای قابلیت کشاورزی، 18 تا 100 میلیارد متر مکعب منابع آبی قابل استفاده
و گسترش و تنوع آب و هوایی در 14 اقلیم گوناگون، پتانسیل بسیار خوبی در
بخش کشاورزی دارد. البته برای توسعه این بخش مهم که به حق آن را محور توسعه
اقتصادی کشور تلقی کردهاند، باید از کشاورزی سنتی فاصله گرفت و با
بهرهگیری از دانش کشاورزی، به کشاورزی مکانیزه نزدیک شد. دانش و تخصصی که
در گرایشهای مختلف مهندسی کشاورزی آموزش داده میشود. این رشته در سه
گرایش آب، اقتصاد کشاورزی و ماشینهای کشاورزی از بین داوطلبان گروه
آزمایشی علوم ریاضی و فنی دانشجو میپذیرد.
گرایش آب:
هدف
این رشته استفاده از آب در کشاورزی است. بنابراین یک مهندس آب
باید با آب و ویژگیهای آن، طریقه استحصال آب، طریقه انتقال آب
به محل مصرف و طریقه مصرف آب آشنا باشد و برای تسلط به موارد فوق
لازم است که از دانشهای دیگری از قبیل زمینشناسی، هواشناسی،
خاکشناسی، گیاهشناسی، طراحی و ساخت تأسیسات آبی و مکانیزم مصرف
آب توسط خاک و گیاه اطلاع داشته باشد. به عبارت دیگر این گرایش ،
علم آب و خاک است و دانشجویان درباره نحوه رساندن آب تا مزرعه
توسط کانالها یا لولههای انتقال آب و شبکههای توزیع آب در زمین
زراعی، تأمین نیاز محصولات زراعتی و باغی با روشهای مختلف آبیاری،
خارج ساختن آبهای اضافی از پیرامون ریشه به منظور تنفس ریشه
گیاه توسط شبکههای زهکشی و احداث سدهای انحرافی و خاکی برای
آبیاریِ کشاورزی آموزش میبینند.
تواناییهای لازم :
مهندسی
کشاورزی دارای 10 گرایش است که در این میان سه گرایش مهندسی آب،
مهندسی اقتصاد کشاوری و مهندسی ماشینهای کشاورزی از بین داوطلبان
گروه آزمایشی ریاضی و فنی دانشجو میپذیرند. به عبارت دیگر در این
سه گرایش دانشجویان باید بر دروس ریاضی و فیزیک مسلط بوده و
بتوانند بخوبی تجزیه و تحلیل کرده و محاسبه کنند و از عهده دروس
مهم این رشته از قبیل نقشهبرداری یا استاتیک برآیند.
موقعیت شغلی در ایران :
در
کشور ما کشاورزی محور توسعه شناخته شده است و محور کشاورزی نیز آب
است. پس باید در این زمینه سرمایهگذاری کنیم. هر چند که در زمینه
منابع آب سرمایهگذاری بسیاری خوبی شده است و این سرمایه گذاری
ادامه نیز دارد تا جایی که به جرأت میتوانیم بگوییم که اگر زمانی
در مملکتمان پولی برای راهسازی نداشته باشیم، حتماً پولی برای
استحصال و توزیع آب کنار خواهیم گذاشت. بنابراین فارغالتحصیلان
این رشته بازار کار خوبی دارند و در آینده بازار کار آنها بهتر نیز
خواهد شد. در حال حاضر نیز فارغالتحصیلان این رشته در بخش خصوصی،
وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، مهندسین مشاور آب و خاک،
پیمانکاریهای مختلف و شیلات زمینه کاری دارند. برای مثال در بخش
شیلات، طراحی استخر برای پرورش ماهی در حیطه کار مهندسین آب است.
درسهای این رشته در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایشهای آب، اقتصاد کشاورزی و ماشینهای کشاورزی:
ریاضیات
عمومی ، فیزیک عمومی ، شیمی عمومی ، آمار و احتمالات ،
برنامهنویسی کامپیوتر، هواشناسی، آبیاری عمومی ، اقتصاد کشاورزی ،
خاکشناسی عمومی ، زراعت عمومی، مسّاحی و نقشهبرداری ، باغبانی
عمومی ، عملیات کشاورزی، زراعت غلات ، آشنایی با کامپیوتر.
دروس تخصصی مهندسی کشاورزی ـ آب :
استاتیک،
مقاومت مصالح ، هیدرولیک ، نقشهبرداری ، طراحی سیستمهای آبیاری ،
اصول زهکشی ، هیدرولوژی آبهای سطحی ، آبهای زیرزمینی، مهندسی
زهکشی ، پمپاژ و ایستگاههای پمپاژ، تأمین آب شرب روستاها، مصالح و
روشهای ساختمانی، هیدرولیک انهار، طراحی ساختمانهای انتقال آب،
حفاظت آب و خاک ، اقتصاد مهندسی.
گرایش اقتصاد کشاورزی:
مهندسی اقتصاد کشاورزی، قوانین کلان
اقتصاد را در بخش کشاورزی پیاده میکند تا بتوان از امکانات و منابع
موجود بهترین استفاده را کرد و بیشترین سود را به دست آورد. به
عبارت دیگر در این علم مسائل اقتصادی در بخش کشاورزی اعمال میشود
تا با استفاده از منابع موجود اعم از زمین، آب، کود، بذر، نیروی
انسانی و سرمایه حداکثر محصول و حداکثر سود به دست آید. این رشته
تلاش میکند از یک سو فعالیت کشاورزان و مدیران واحدهای کشاورزی را
بهینه کند و از سوی دیگر در بهبود برنامهریزی سیاستمداران و مدیران
دولتی در بخش کشاورزی نقش داشته باشد.درباره تفاوت دو رشته اقتصاد
گرایش اقتصاد کشاورزی و مهندسی کشاورزی گرایش اقتصاد کشاورزی باید گفت که
هر چند دروس اختصاصی هر دو رشته یکی است، اما دانشجویان رشته اقتصاد گرایش
اقتصاد کشاورزی پایه رشته تحصیلیشان بر علم اقتصاد استوار است و دانشجویان
رشته مهندسی اقتصاد کشاورزی پایه دروسشان بر دانش کشاورزی استوار شده است
به عبارت دیگر دانشجوی اقتصاد کشاورزی با دانش کشاورزی و عوامل طبیعی از
قبیل آب، خاک و هوا آشنایی لازم را ندارد.
تواناییهای لازم :
دانشجویی
که به کشاورزی علاقه دارد و از کار و فعالیت در مزارع و دامداریها
لذت میبرد، میتواند در این رشته پیشرفت کند چون یک فارغالتحصیل
مهندسی اقتصاد کشاورزی نمیتواند از محیطهای روستایی و قطبهای تولید
کشاورزی فاصله بگیرد و در پشت میز، محاسبات اقتصادی خود را انجام
دهد. همچنین دانشجوی این رشته باید در درس ریاضی توانمند باشد تا بتواند به
خوبی محاسبه کرده و اطلاعات به دست آمده را تجزیه و تحلیل کند.
موقعیت شغلی در ایران :
متأسفانه
در کشور ما جایگاه فارغالتحصیلان مهندسی کشاورزی و از جمله مهندس
اقتصاد کشاورزی به درستی مشخص نیست و در حال حاضر 40 هزار مهندس
کشاورزی بیکار در کشور داریم که از دانشگاههای دولتی و آزاد
فارغالتحصیل شدهاند. البته این به آن معنا نیست که
فارغالتحصیلان این رشته هیچ موقعیت کاری ندارند بلکه فارغالتحصیل
این رشته در صورت توانمندی میتواند در شرکتهای خصوصی طرحهای
اقتصادی و کشاورزی ارائه دهد یا در جهاد کشاورزی به برنامهریزی
کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای واحدهای کشاورزی مثل مزارع،
مرغداریها و کارخانههای صنایع غذایی بپردازد یا در مورد علل موفقیت
و عدم موفقیت واحدهای مختلف کشاورزی و نحوه سرمایهگذاری در زمینه
محصولات کشاورزی تحقیق کند.
دروس تخصصی مهندسی اقتصاد کشاورزی :
بازاریابی
محصولات کشاورزی ، اقتصاد خرد، اقتصاد کلان، اقتصاد ریاضی،
اقتصادسنجی ، مدیریت مزرعه ، اقتصاد منابع طبیعی ، تهیه و ارزیابی
طرحهای کشاورزی ، روش تحقیق ، اقتصاد توسعه و سیاست کشاورزی،
حسابداری، اقتصاد تولید.
گرایش ماشینهای کشاورزی:
محاسبه
ماشینهای مورد نیاز برای یک مزرعه و نگهداری و رسیدگی به تعمیرات و
برنامهریزی برای زمان و نحوه کار ماشینهای مورد نظر به وسیله
فارغالتحصیل این رشته انجام میگیرد. به عبارت دیگر مهندسی ماشینهای
کشاورزی، کاربرد مهندسی مکانیک در کشاورزی است و هدف آن تربیت
کارشناسانی است که بتوانند در زمینههای کاربرد، نگهداری، تعمیر و
ترویج ماشینهای کشاورزی، برنامهریزی منطقهای، مکانیزاسیون
کشاورزی و مجری و ارزیاب پروژههای عملیاتی فعالیت نمایند.
تواناییهای لازم :
بسیاری
از داوطلبان آزمون سراسری تصور میکنند که مهندسی ماشینهای
کشاورزی همان مهندسی مکانیک است در حالی که این رشته در مقطع
کارشناسی حدفاصل مهندسی کشاورزی و مهندسی مکانیک است و دانشجویان
این رشته باید از هر دو علم اطلاعات کافی داشته باشند. همچنین
دانشجویان این رشته باید در دو درس ریاضی و فیزیک قوی و توانمند
باشند چون دروس این رشته ارتباط زیادی با این دو درس دارد. برای
مثال دانشجویان ماشینهای کشاورزی باید از مقاومت قطعات ماشینهای
کشاورزی اطلاع داشته باشند. در نتیجه لازم است دروسی از قبیل
مقاومت مصالح و استاتیک بخوانند. و باز به همین دلیل دانشجویان این
رشته از بین داوطلبان گروه ریاضی و فنی انتخاب میشوند.
موقعیت شغلی در ایران :
اگر
یک مهندس طراح از خواص مکانیکی محصولات کشاورزی اطلاع نداشته
باشد، نتیجه کار، کیفیت خوبی نخواهد داشت. برای مثال اگر قرار است
در یک کارخانه تراکتورسازی، تراکتوری برای درو کردن خوشههای گندم
طراحی شود، باید تیغه کمباین برای بریدن این محصول حساب شده باشد و
زاویه برش مشخص گردد و البته این کار در حیطه تخصص مهندس
ماشینهای کشاورزی است. خوشبختانه در حال حاضر مدیران کارخانجات
ساخت ماشینهای کشاورزی نیز به همین نتیجه رسیدهاند و
فارغالتحصیلان این رشته بهطور نسبی از فرصتهای شغلی خوبی
برخوردارند.
دروس تخصصی :
استاتیک،
مقاومت مصالح، دینامیک، مکانیک سیالات، ترمودینامیک، نقشهکشی
صنعتی، طراحی اجزای ماشین، مواد ساختمانی ادوات کشاورزی، تکنولوژی
موتور، شناخت و کاربرد تراکتور، ماشینهای کشاورزی ، برق و
الکتریسیته.