بیماری آرمیلایا
معمولا
یکی از مهمترین بیماری های درختان در مناطق معتدل جهان است . این بیماری
در جنگل های بومی ، جنگل های کاشته شده ، باغات میوه ، تاکستان ها و فضای
سبز شهری دیده می شود . همچنین ممکن است در گیاهان غیر چوبی ایجاد شود .
این بیماری خسارت های فراوانی را در بخش های معتدل امریکای شمالی ، اروپا ف
آسیا ، ژاپن ، آفریقای جنوبی ،استرالیا و نیوزلند و هر جای دیگر به بار می
آورد .
این بیماری همچنین در بعضی از مناطق حاه شامل بخش حاره آفریقا ، آمریکای
جنوبی و سریلانکا رخ می دهد . اما در بسیاری از مناطق به شدت مناطق معتدل
نیست و فقط در ارتفاعات رخ می دهد .
● Humongous fungus
رشته های کوچک مانند قارچ شناسی و بیماری شناسی جنگل می توانند زیر و رو
شوند وقتی که خبری به رسانه های گروهی می رسد . این اتفاقی بود که در سال
۱۹۹۲ رخ داد وقتی یک مقاله ی علمی چاپ شد در باره توانایی Armillaria
gallica در تشکیل کلنی های بسیار بزرگ ، یا genets . همه اینها زمانی اتفاق
افتاد که رسانه های گروهی این موضوع را با عبارت Humongous fungus مرتبط
ساختند و برنامه های زیادی در مورد آن ساخته شد . این موضوع به تیتر اول
روزنامه نیویورک تایمز ، گزارش خبری شبکه ABC به گزارشگری پیتر جنینگس و
برنامه Top Ten دیوید لترمن و برنامه های بسیار دیگر بدل شد .حتی در این
مورد یک صفحه اینترنت هم ساخته شد .
جفت های بزرگتری هم پیدا شده است و بزرگترین آنها تا کنون در اورگان شرقی
یافت شده است که حدود ۹۰۰ هکتار است بر آورد میشود بیش از ۲۴۰۰ سال عمر
داشته باشد .
● شب تاب :
شاید یکی از جالبترین چیزهای در مورد آرمیلاریا این است که میسلیوم های آن
نور افشانی می کند ، خصوصا در چوبی که در حال تخریب باشد ف به چنین چوب
درخشانی روباه آتشین می گویند .در قدیمی ترین شاهکار ادبی انگلیسی ( کتاب
بیوولف ) به این موضوع اشاره شده است .
شما می توانید با پیدا کردن یک تنه درخت مرده که آرمیلاریا روی آن کلنی
کرده باشد به آسانی این نور افشانی را ببینید . دنبال پوسیدگی های درخشانی
بگردید که فعال باشند و توسط سایر قارچ ها اشغال نشده باشد .
قطعاتی را قطع کنید و آنها را در داخل یک کیسه پلاستیکی بگذارید . تعداد
زیادی جمع کنید زیرا نور افشانی در گونه های مختلف متفاوت است . حالا
تاریکترین نقطه ممکن را پیدا کنید . برای اینکه شما و دوستانتان را در فضای
ذهنی مناسبتر قرار دهیم به جنگل بروید در یک شب تاریک و طوفانی و ابری ،
اول صبر کنید تا چشم هایتان به تاریکی عادت کند ۱یا ۲ داستان ترسناک بگوئید
حالا از انچه جمع اوری کرده است پرده برداری کنید . چشم هایتان را منور
کنید و دوستانتان را تعجب زده .
● علائم و نشانه ها :
در بیماری ریشه آرمیلاریا اگر فرد بتواند به ریشه درخت یا پایه آن برسد
معمولا به سادگی قابل تشخیص است . یک پولاسکی وسیله خوبی برای تشخیص ریشه
های بیمار درختان است زیرا با یک طرف آن می توان زمین را کند و با طرف دیگر
ریشه را قطع کرد .
▪ علائم تاج :
سرخشکیدگی شاخه ها و باریک شدن تاج از علائم معمول ریشه آرمیلاریا هستند
اما آنها همچنین علائم سایر بیماری های ریشه و سایر بیماری های درخت نیز
محسوب می شوند . در بعضی از سوزنی برگان زرد شدن یا قرمز شدن جوانه های برگ
یا تولید مخروط های سنگین تر از حد معمول ممکن است دیده شود .
▪ علائم اولیه :
در برخی از گونه ها؛ قارچ ممکن است از ریشه به تنه داخلی انتقال یابد و
موجب شانکر بالای ریشه آلوده شود . در سوزنی برگ ها ی رزینی ، در اثر
تراوش رزین در مجاورت ریشه آلوده ، طوقه و پایه ساقه resinosis دیده می شود
.
که این بهترین علامت بیماری ریشه آرمیلاریا است . در برخی موارد ریشه های
پوسیده ممکن است کاملا اشکار باشد و یا ممکن است پوسیدگی داخلی طوقه نمایان
گردد .
گونه های آرمیلاریا موجب پوسیدگی سفید چوب می شود . در مقابل برعکس پوسیدگی
قهوه ای در پوسیدگس سفید لیگنین ، پلی ساکارید ( سلولز ) ؛ همی سلولز در
نهایت از بین می رود . به دلیل اینکه لیگنین قهوه ای چوب از بین رفته است
چوب حالت رنگ بری شده و ظاهری سفید دارد و در طول پوسیدگی سلولز های دست
نخورده به چوب حالت قیبری می دهد . یعنی تمرکز رگه ها واضح است .
در عوض در پوسیدگی قهوه ای سلولز و همی سلولز در تمام پوب در مراحل اولیه
دز پلی مرایز می شوند . و لیکنین تقزیبا بدون تغییر باقی می ماند در نتیجه
چوب ساختار فیبری خود را در مراحل اولیه پوسیدگی قهوه ای از دست می دهد و
به سادگی شکننده و خرد می شود و قهوه ای تر است .
چوبی که توسط گونه های آرمیلاریا فاسد شده است معمولا اسفنجی ، چسبناک و
احتمالا مرطوب است . رده های سیاهی که zone lines نامیده می شوند معمولا بر
روی چوب های پوسیده شده دیده می شوند ،این خط ها در واقع صفحات حکاکی شده
در چوب هستند ، گاهی اوقات آنها را صفحات pseudosclerotial می نامند . که
تشکیل شده اند از سلول های قارچی تیره و ضخیم . آنها احتمالا در حفاظت از
آرمیلاریا در برابر شرایط نامطلوب یا سایر قارچ ها یی که می خواهند سرزمین
او را اشغل کنند( شامل سایر افراد گونه خودش )، نقش بازی می کنند . چوب در
حال پوسیدگی ممکن است درخشان باشد و نور کمرنگی که در تاریکی قابل مشاهده
است را تولید کند .
▪ علائم : سه علامت بیماری ریشه آرمیلاریا ممکن است در باغات دیده شود . هر
کدام از انها که به درستی تشخیص داده شوند تائید کننده بیماری است .
Mycelial fans تقریبا همیشه در درختان آلود و تازه مرده حضور دارند . اینها
حصیر های( mat) سفید میسلیوم قارچ در بین تنه و چوب هستند .
اگر چه ممکن است سایر قارچ ها هم Mycelial fans تولید کنند اما آنهایی که
مربوط به گونه آرمیلاریا armilaria است عموما قابل توجه تر بوده و بوی قارچ
می دهد . معمولا الگوی بادبزن مانند دارند و در گونه های کوچکتر می توان
آنها را پوست کند .
ریزومورف ها معمولا با این آلودگی همراه هستند و بسته به گونه ارمیلاریا
آنها ممکن است کم تعداد ، کوچک ، شکننده باشند . پیدا کردنشان مشکل باشد و
یا فراوان باشند . آنها استوانه ای شکل( در خاک ) و یا پهن شده در زیر ریشه
هستند و ۱-۵ میلیمتر قطر دارند .قهوه ای قرمز تا سیاهند .
شاخه شاخه هستند و سرشان در زمان رشد کرم رنگ است . بافت داخلی میسلیوم
سفید رنک است اما ممکن است با افزایش سن آفتاب سوخته شود . ریزومورف ها
اغلب به ریشه های آلوده می چشبند اما ممکن است به سطح ریشه های آلوده نشده
هم بچسبند . گرچه سایر قارچ ها نیز طناب های mycelial و ریزومورف تولید می
کنند اما من تا به حال نشنیده ام که ریزومورف های هیچ گونه ای با ریزومورف
های آرمیلاریا armilaria اشتباه گرفته شود . بلکه بیشتر احتمال می رود با
ریشه های درختان اشتباه گرفته شوند . حتی کارگران با تجربه گاهی باید آنها
را با دقت برسی کنند تا تشخیص بدهند که آیا ریزومورف هستند یا نه .
قارچ ها ممکن است در آخر تابستان یا پائیز تولید شوند .میوه ( Fruiting)
نامنظم قارچ ها ممکن است در برخی از سالها غائب باشند و در برخی از سالها
فراوان . گرچه ریخت شناسی قارچ از گونه ای به گونه دیگر متفاوت است اما
آنها غالبا به صورت خوشه هایی نزدیک و یا در روی پایه درخت هستند . چتر های
قهوه ای عسلی معمولا با پرز یا موهای تیره با تیغه های شعاعی ( gills )
سفید .
اسپور prints های سفید و ساقه سفید تا قهوه ای است معمولا دارای ظاهر
خالدار است بیشتر گونه ها دارای زائده ای هستند که آن حلقه روی ساقه را
ایجاد می کند . تفاوت های دیگری در بین گونه ها در ریخت شناسی قارچ ها وجود
دارد . که ظریف و گوناگون است . قارچ ها خوراکی هستند اما شما نباید قارچ
های وحشی را بخورید مگر اینکه در این زمینه تجربه داشته باشید .
▪ بیولوژی پاتوژن :
آرمیلاریا armilaria از راسته basidiomycota . basidiospores در قارچ ها
تولید می شود خصوصا در روی بازیدیا روی خط های تیغه های شعاعی در قسمت زیری
چتر .
گونه آرمیلاریا armilaria دارای یک سیکل هسته ای غیر معمول است که هنوز به
طور کامل شناخته نشده است. بر اساس اغلب مطالعات انجام شده تفاوت های آنها
با سایر اعضا بازیدومایکوتا basidiomycota در این است که، میسلیوم ها بعد
از جفت گیری به جای اینکه هتروکاریوت باشند ، عمدتا دیپلوئید هستند.
▪ تولید مثل جنسی :
سازگاری جنسی بین بازیدیوسپورهای منفرد با دو هسته mating-type تنظیم می شود با الل های چند گانه در جمعیت .
ایزوله های باید الل های مختلفی در هر دو هسته داشته باشند تا از نظر جنسی
سازگار باشند . اگر اینگونه باشند هیف ها می توانند جوش بخورند سپس هسته به
فاصله کوتاهی جوش می خورد تا یک میسلیوم دیپلوئید ایجاد کند . چنین می
سلیومی فاز غالب است که در جنگل پیدا می شود ؛ در خاک به عنوان ایزومورف و
در درختان در حال مرگ نیز پیدا می شوند . در نهایت زمانی که شرایط مناسب
باشد قارچ ها تولید می شوند . ممکن است در برخی از گونه های تغییرات هسته
واسطه ای رخ دهد اما در نهایت در سلول های خاص ( بازیدیا ) که در gillهای
قارچ ردیف شده اند میوز موجب تشکیل ۴ هسته هاپلوئید می شود . هر هسته وارد
یک بازیدیوسپور در حال رشد می شود و چرخه جنسی را کامل می کند .
▪ تولید مثل غیر جنسی :
گونه های آرمیلاریا اسپور غیر جنسی تولید نمی کنند اما آنها قادرند به صورت
محلی پراکنده شوند و درختان جدید را کلونایز کنند . آنها این کار را از
طریق رشد به عنوان میسلیوم از طریق تماس ریشه ای یا پیوند بین ریشه ای ؛ و
یا رشد از طریق خاک به عنوان ریزومورف ( با قطر ۱-۵ میلیمتر به درخت مجاور )
انجام می دهند .
▪ گونه ها:
گرچه گونه های بسیاری از آرمیلاریا در طی سالها توصیف شده اند اما ویژگی ها
و تفاوت های آنها نا مشخص است . بیماریشناسان گیاهی فهمیده اند که در
پاتوژن گونه هایی وجود دارد اما مشکل بودن حل گوناگونی موجب شد تا همگی این
پاتوژن ها را در گونه ای به نام mellea جای دهند . هنگامی که مشخص شد که
گروههای intersterile یا گونه های بیولوژیک آرمیلاریا وجود دارد ، این
وضعیت تغییر کرد . در داخل یک گروه جفت گیری با سیستم جفت گیری نرمال انجام
می شود اما معمولا در بین گروهها جفت گیری اتفاق نمی افتد . معمولا تفاوت
های طریفی بین گروههادر گزینش میزبان ، حالت تهاجمی ، جغرافیا ، ریخت شناسی
قارچ و DNAدیده شده است . بیشتر گروهای intersterile حالا به گونه هایی که
قبلا توصیف شده اند مرتبط شده اند و یا گروههای تازه ای توصیف شده است .
امروزه فکر می کنند که جنس آرمیلاریا خدود ۴۰۰ گونه داشته باشد . برخی در
چند قاره وجود دارند و برخی محدود به یک منطقه یا قاره هستند . حدود ۹ گونه
در امریکای شمالی شناخته شده است . دو پاتوژن مهم A.ostoyae (معمولا بر
روی مخروطیان) ، و A, mellea (معمولا روی نهاندانگان ) .احتمالا در توزیع
circumboreal دارند به این معنا که انها در نیمکره شمالی دیده می شوند .
● چرخه بیماری و اپیدومولوژی :
▪ اپیدومولوژی :
گونه های آرمیلاریا armilaria دو روش پراکندگی دارند و دو بخش منطبق چرخه
بیماری هم دارند . اولین روش پراکندگی توسط بازیدیوسپور های جنسی و به صورت
هوازاد صورت می گیرد و ممکن است گاهی اوقات یک مرکز آلوده کننده جدید
ایجاد کند .
روش دوم پراکندگی رشد پاتوژن از درخت آلوده به درخت همسایه است و یا توسط
میسلیوم در حال تلاقی ریشه های بیمار بایکدیگر، منتقل شده است و یا به صورت
ریزومورف ها از طریق خاک رشد می کنند و با تماس میزبان حساس مجاور را
آلوده می کنند .
● نقش بازیدیوسپور ها :
نقش بازیدیوسپور ها مدتها یک معما در چرخه بیماری بود . ما می دانیم که
گونه های آرمیلاریا armilaria مشترکا اسپور های زیادی تولید می کنند اما
تلاش برای نشان دادن آلودگی یا ایجاد saprobic توسط بازیدیوسپور ها در
طبیعت معمولا موفقیت آمیز نبوده است .
البته شواهد فراوانی گرچه غیر مستقیم از مطالعات ساختار جمعیتی و بروز
بیماری در کشتزارهایی که قبلا جنگل بوده اند ، نشان می دهد که ایجاد قارچ
ها از بازیدیوسپور ها در این حالت اتفاق می افتد . تنوع در ساختار جمعیتی
مبین آن است که تنوع در بسامد این افتاق ممکن است ناشی از آب و هوا خصوصا
رژیم رطوبتی باشد .
● انتقال محلی و مراکز بیماری :
شیوع محلی توسط رشد قارچ مطمئنا شایعترین منشا آلودگی است . این بیماری با
انتقال میسلیوم در جاهایی که ریشه ها به هم می رسند و پیوند می خورند و یا
به وسیله رشد ریزومورف ها از طریق خاک به درخت مجاور ، اتفاق می افتد .
منشا اینوکلوم می تواند یک سیستم ریشه درختی باشد که به تازگی مسموم شده یا
سالها از مرگ ان می گذرد . اگر بیماری به این ترتیب پیشرفت کند تعداد
زیادی درختان مرده به وجود می آید که اغلب به آنها مرکز ریشه بیمار گفته می
شود . شکل معمولا درختانی که مدتی از مرگشان می گذرد در مرکز این دایره و
درختان در حال مرگ و آنهایی که علائم بیماری را دارا هستند در لبه ها
هستند . ایزوله هایی از درختان در مرکز ریشه بیمار معمولا به همان genet یا
کلون قارچ تعلق دارند . گرچه آلودگی ممکن نیست به صورت مقطعی و موضعی به
این روش سامان داده شده باشد ،وقتی بیماری ایجاد می شود مهم است مرکز
بیماری را شناسایی کنیم تا بتوانیم درک کاملی از همه گیری ( اپیدومولوژی)
محلی بیماری به دست بیاوریم .
● راز بقا اینکلوم :
میسلیوم در ریشه های کلنی شده و ریزومورف هایی که آنها تولید می کنند،
متعارفترین اینکلوم ها هستند . در کل inocula چوبی قطعات بزرگتر بیشتر
آلودگی تولید می کنند تا قطعات کوچکتر . آرمیلاریا برای ۵۰ سال یا بیشترمی
تواند در stumps (از پا درآمده ،) بسته به آب و هوا و اندازه stumps و سایر
عوامل؛ زنده بمانند .
● استرس
در بعضی از موارد بیماری آرمیلاریا armilaria موجب خسارت فراوانی به
درختانی می شودکه توسط یک یا چند عامل زنده یا غیر زنده تحت استرس قرار
گرفته اند . آنها شامل : خشکی ، از بین رفتن برگ ، سایر بیماری ها و حشرات ؛
فشردگی خاک وسایر مشکلات خاک و عوامل بسیار زیاد دیگر .
نقش استرس در بیماری گاهی اوقات آنقدر کلی است که بیماری معمولا به عنوان
مسئله جانبی سایر مشکلات توصیف می شود . در حقیقت بیماری گاهی اوقات علت
اصلی است که به میزبان سالم حمله می کند و در موارد دیگر علت فرعی است و به
میزبان های تحت استرس حمله می کند . مثالی از عامل فرعی بودن بیماری مربوط
به استرس در جنگل های بلوط شرق آمریکا است .
Armilaria gallica معمولا یک پاتوژن درچنین جنگل هایی است اما تمایل دارد
تا پوسیدگی کنده (butt rot ) ایجاد کند . ( تخریب آهسته چوب داخلی قدیمی تر
ریشه های اصلی و پایه ساقه) و به ندرت درختان را از بین می برد .همچنین یک
ساپروفیت کارآمد است که سیستم های ریشه درختان و stump های در حال مرگ را
کلنی می کند . گرچه وقتی درختان در طی چندین سال توسط gypsy moth (
Lymantria dispar ) ( یک حشره غیر بومی ) دچار بی برگی می شود، درختان حساس
تر می شوند و . Armilaria gallica بیشتر به بافت های حیاتی ریشه و پایه
ساقه حمله می کند و درختان را می کشد و گرچه بیماری در اینجا مربوط به
استرس است و عامل فرعی به حساب می آید اما مسئله مرگ و زندگی این درختان به
حساب می آید .
انهایی که بیماری آرمیلاریا به آنها حمله نکرده است معمولا می توانند از بی
برگی جان بدر برند و دوباره رشد طبیعی خود را در عیبت بی برگی بازیابند .
برعکس A, mellea یک بیماری کشنده اولیه در بسیاری از جنگل های مخروطیان و
کشتزار هاو دربسیاری از تاکستان ها است . در برخی اینکلوم برای چنین بیماری
به سیستم ریشه های جنگل قبلی بر می گردد . اما در برخی موارد درمیان باغات
و درختان مو شیوع اتفاق نمی افتد.
● مدیریت بیماری :
گرچه بیماری ریشه آرمیلاریا جزء شایعترین بیماریهای درختان است که در جهان
بر روی آن مطالعه شده و رویکرد های بالقوه بسیاری برای مدیریت این بیماری
وجود دارد اما واقعیت آن است که در بسیاری از موارد ما ابزاری کارآمد و
عملی برای کاهش بیماری نداریم . علاوه بر این ما درک نمی کنیم و نمی توانیم
با اطمینان تاثیر برخی فعالیت های مدیریتی را مانندنازک کزدن جنگل کاری بر
توسعه بیماری پیش بینی کنیم . گرچه در برخی مناطق و برخی سیستم های میزبان
، برخی از رویکرد ها ی زیر می تواند در کاهش وقوع بیماری کارآرایی داشده
باشد ؛ در مواردی که بیماری فرعی است و به دنبال عوامل استرس رخ می دهد ،
میدیریت بهتر است به سمت از بین بردن استرس جهت گیری شود تا کنترل مستفیم
بیماری آرمیلاریا .
● انتخاب گونه های درخت :
گرچه گونه های بسیاری از درختان میزبان بیماری آرمیلاریا هستند اما تفاوت
هایی در میان حساسیت بین گونه های محلی وجود دارد . در برخی مناطق شدت
بیماری با تغییر گونه هماهنگی دارد .
● از بین بردن اینوکلوم
آقای رابرت هارتیگ در سال ۱۸۷۴ برای اولین بار توصیه کرد که سیستم های ریشه
آلوده از خاک برداشته شود تا راهی برای کاهش آلودگی های بعدی باشد . از
بین بردن stump در سالیان طولانی معمول ترین راه برای کنترل بیماری در
باغات میوه با ارزش بوده است . به تازگی فهمیده اند که این کار در جنگل ها
نیز موثر است . گرچه اینکار در بعضی جنگل ها انجام شده است اما عملکرد آن
به مکان های با ارزش ، شیب ملایم ، نوع خاک و سیستم های silvicultural
(وابسته بپرورش جنگل .)
خاص بستگی دارد . کارآمدترین حالت وقتی است که برای از بین بردن ریشه های
متوسط که با stump بیرون کشیده شده اند ، با root raking ریشه همراه شود .
● اجتناب :
وقتی که امکان انتخاب مکان برای سرمایه گذاری پرورش جنگل silvicultural و
یا کاشت درختان جنگلی horticultural وجود دارد . حضور گونه ها و فراوانی
آرمیلاریا باید تعیین کننده مکان کاشت باشد . برای به حداقل رساندن میزان
بیماری در آینده باید بر اساس دانش محلی از رفتار گونه های آرمیلاریا سایت
را انتخاب کرد . علاوه بر فراوانی و گونه های آرمیلاریا فاکتور های دیگری
هم مانند نوع خاک را باید در محل شناسایی کرد و آن را با امکان بیماری
آرمیلاریا مرتبط ساخت . مثال پرهیز از ایجاد campgrounds های جدید در جنگل
ها است . وقتی که بیماری ریشه آرمیلاریا یک نگرانی بالقوه است مکان های
کاندید شده باید نسبت یه ترکیب گونه های درخت و حضورو فراوانی گونه های
آرمیلاریا مقایسه شوند.
لحاظ کردن اسن اطلاعات موجب انتخاب سایتی می شود که پوشش جنگل مطلوبی در
campgrounds خواهد داشت . و از به وجود آمدن درختان بیمار که برای campers
خطرناک هستند جلوگیری می شود .
● تنک کردن :
تنک کردن به صورت بالقوه یک شمشیر دو لبه است که بر بیماری ریشه آرمیلاریا
اثر می گذارد . جایی که تراکم درخت باعث استرس می شود و استرس بیماری را
افزایش می دهد . تنک کردن بیماری را کاهش می دهد به همین ترتیب از تنک کردن
می توان برای تنظیم ترکیب گونه ها به نفع گونه های مقاومتر استفاده کرد .
گرچه تنک کردن از طرف دیکر می تواند ، با فراهم کردن منابع stump برای قارچ
ها و افزایش اینوکلوم بالقوه، بیماری را تحریک کند. ما به درستی نمی دانیم
چه چیزی کدام یک از این اثرات را تعیین می کند بنابراین پیش بینی اثر تنک
کردن مشکل است .
● کنترل بیولوژیک :
امید زیادی به استفاده از کنترل بیولوژیک برای بیماری ریشه آرمیلاریا وجود
دارد . بیشتر چهارچوب ها stump ها را نشانه رفته اند . با استفاده از قارچ
آنتوگونیست برای کلنی کردن پیش گیرانه و یا با حذف گونه های آرمیلاریا در
درخت .
گرچه تحقیقات بیشتر که بیشتر آنها برای میزبان های محلی طراحی شده باشد ، شرایط و جوامع قارچی قبل از شروع عملیات لازم است .
● موانع خاک :
در بعضی موقعیتها خصوصا در باغات میوه ایجاد یک مانع در خاک برای ریشه و
رشد ریزومورف می تواند یک راه عملی برای محدود کردن گسترش پاتوژی باشد .
معمولا به این عمل ( خندق کندن )trenching می گویند . این کار با کندن
گودالی به عمق یک متر و گذاردن یک لایه لاستیک و پر کردن مجدد انجام می شود
.البته برای اینکه کار امد تر باشد باید پاتوژن را از اطراف هم محدود کرد.
● معالجه شیمیایی :
قارچ کش هایی نظیر کلروپیکرین chloropicrin بی سولفیدکرین carbon
disulphide ، و متیل بوماید گاهی بعد از برداشتن stump و قبل از کاشت
استفاده می شوند
قارچ کش ها همجنین به صورت موفقیت آمیزی برای از بین بردن قارچ ها از stump استفاده شده اند امادر عمل استفاده نمی شوند .
معالجه treatment خاک اطراف درختان موجود برای جلوگیری از آلوده کردن یا
معالجه آلودگی های موجود معمولا موفقیت آمیز نبوده است یا اثر آن دائمی
نبوده است .
مبارزه با انگلهای خارجی در دام
پيشگفتار
يكي از مسائل ومشكلات موجود در دامداري ها كه سبب بروز
خساراتي نيز مي شود مسئله وجود انگل خارجي است.هر چند پي بردن به وجود
انگلها كمي مشكل است ولي خوشبختانه پس از تشخيص، مبارزه با آنها راحت وبا
هزينه كمي امكانپذير است.
از علائم آلودگي دام به انگلها،تغييرحالت در پوست،استرس در دام و نتيجه آن كم شدن رشد و كاهش توليد در محصولات دام و طيور است
مقدمه
با انجام آموزش ترويج مي توان دامداران را با
زيانهاي ناشي از وجود انگلها آشنا نموده ومزاياي بهسازي اماكن دامي جهت
كنترل انگلهاي خارجي و بيماريهاي منتقله توسط آنها را به دامداران آموزش
داده شود و حمايتهاي لازم براي دامداران فراهم كرد.
انگل(خارجي) چيست ؟ به طوركلي به هر
موجود زنده كه روي بدن موجود ديگر زندگي مي كند و باعث ضايعاتي در بدن
موجود شود انگل گفته مي شود.انگلهاي خارجي در تمامي گونه هاي دامي وجود
داشته و خسارات فراواني به دام ها وارد مي كنند.اين آسيبها به 3 طريق به
واحدهاي دامپروي وارد مي شود:
1)كاهش بازدهي دام به علت ايجاد بيماري پوستي، كم خوني، لاغري وكاهش رشد دام
2) انتقال عوامل بيماريزا
3) ايجاد خسارت به پوست وچرم وفرآورده هاي دامي و كاهش توليد شير
راههاي مبارزه با انگلهاي خارجي دام
1) روش فيزيكي:ممكن است مستقيم با دام سروكار داشته باشيم وكنه ها را در سطح بدن دام ببينيم و برداريم
2) روشهاي بيولوژيكي:به وسيله پرتو افكني و
بهره بردن از راديو اكتيو كه كنه را عقيم مي كند ودر نتيجه انقطاع نسل
ايجاد شده ويا اينكه از دشمنان طبيعي كنه استفاده مي كنند.
3)روشهاي شيميايي:به وسيله استفاده از مواد شيميايي با انگلهاي خارجي مبارزه مي كنند كه معمولي ترين راه مي باشد.
|
|
انگلهاي خارجي در دام
اين انگلها عمدتاً شامل انواع كنه، جرب، شپش، انواع مگس و پشه، ساس و كك مي باشند.
كنه ها:بند پاياني هستند كه چهار جفت
پا دارند روي بدن دام زندگي و از خون ميزبان خود تغذيه مي كنند.كنه ها جثه
بزرگي داشته و با چشم غير مسلح هم ديده مي شوند.اين انگل بسته به نوع پوشش
بدن به دودسته سخت و نرم تقسيم مي شوند،بر اساس اين تقسيم بندي كنه هاي سخت
در نشخوار كنندگان ايجاد مشكل مي كنند و كنه هاي نرم كه به كنه مرغي معروف
هستند در پرنگان ايجاد مشكل مي كنند..كنه ها بر رويبدن دام باعث ايجاد
حالت هيجان وخارش مي شوند كه در اين حالت حيوان بدن خودرا به دروديوار مي
مالد وخود عمل خارش در سطح بدن ايجاد زخم و عفونتهاي ثانويه مي كند كه سبب
آن لطمه وارده به پوست مي باشد.كنه ها باعث انتقال بيماري هاي تك ياخته
اي و ويروسي در دام مي نمايند.
كنترل: استفاده از انواع سموم حشره كش در مبارزه با اين انگلها موثر است.
جرب: بدنشان شبيه كنه
و چهار جفت پا دارند(فرم بالغ) وبر روي بدن آنها خار يا مو ديده مي شود كه
اين خود باعث ايجاد حساسيت وتحريك پوست مي شود.جرب ها بر روي بدن دام از
قسمت ريشه مو و غده چربي اطراف موها نفوذ مي كنند وموجب خارش، چروكيدگي،
بيماريهاي پوستي و ريختن مو وپشم حيوان مي شود وهمچنين باعث عوارض ثانويه
نيز مي شوند،جرب ها از عوامل ايجادكننده بيماري گال يا گري مي شوند.جرب ها
بر روي بدن ميزبان خود به صورت دائمي زندگي مي كنند وباعث ايجاد هيجان و
استرس در دام مي شود.
روش مبارزه: حمام دادن دام ها با سموم ونيز حشره كشهاي تزريقي
شپش:شپشها به دو گروه عمده تقسيم
بندي ميشوندكه عبارتند از شپشهاي خونخوار و شپشهاي گزنده كه دسته اول باعث
بروز كم خوني در ميزبان شده وبيماري هاي عفوني را منتقل مي نمايند كه اين
نوع در دام هاي اهلي ديده مي شود، شپش هايي كه روي بدن گاوهاي شيري زندگي
مي كنند معمولا خاكستري رنگ بوده و به اسم شپش هاي دماغ بلند معروف هستند
كه در دامداري ها ايجاد خسارت مي كنندو باعث كاهش اشتها واسترس در دام نيز
مي شود همچنين باعث كلفت شدن پشم حيوان و پيچيدگي در آن مي شود، ودسته دوم
باعث ايجاد خارش پوستي واذيت و آزار ميزبان مي شود كه سبب ريختن پر و مو
وايجاد دلمه و تحريك پوستي است كه اين نوع در پرندگان ديده مي شود.شپش ها
ناقل بيماريهاي باكتريايي، ويروسي ويا تك ياخته اي هستند.
روش پيشگيري و مبارزه : تميز نگه
داشتن بدن دام با شستشو وهمچنين نظافت وضد عفوني جايگاه، استفاده ازسم به
صورت پودر- پودر و آب (ريختن مستقيم) موءثرتر است ، همچنين تركيبات كلره
درمحل نگهداري پرندگان بهترين راه پيشگيري از شيوع انگل، نظافت عمومي،
داشتن نور وهواي كافي ودر اختيار گذاشتن خاك نرم براي حمام خاك گرفتن
پرندگان و آب تازه فراوان.
ساس :ساسها اغلب اوقات خود را لا به
لاي شكافها،تركها و ساير محلهاي قابل اختفا و نيش آنها ممكن است باعث اثرات
پوستي خيلي شديد،خارش و برافروختگي ، ودر مواردي موجب تهوع و تند شدن نبض
مي شوند.برخي از انواع ساسها نيز موجب كم خوني در پرندگان وهمچنين تحريك
پوست وخارش مي شوند.اين نوع بيشتر پرندگان را آلوده مي كند.نيش بسيار
دردناكي دارد وبه علت دردزا بودن پرنده از غذا خوردن مي افتد،همچنين در
انسان وسگ مورد توجه وباعث انتقال بيماري نيز مي شود.
كك:نوعي از انگلهاي خارجي هستند كه از طريق فرو بردن نيش خود درپوست بدن ومكيدن خون ميزبان تغذيه مي كنند.سه
جفت پا دارند وپاهاي عقبي رشد بيشتري داشته وبر خلاف انگلهاي قبل كشيده
ترهستند و به آنها كمك مي كند كه به بدن دام بچسبند و از خون آنها تغذيه
كنند .كك ها لابه لاي موي بدن پرندگان، حيوانات و انسان ها زندگي مي
كنند وبيماري را به انسان منتقل مي كنند،موجب تحريك پوست، خارش، واسترس در
دام شده و نتيجه آن كاهش توليد است.
نكته:مهمترين بيماري كه توسط كك ها انتقال پيدا مي كندطاعون است.
مبارزه:بهترين راه مبارزه با كك ها
رعايت نكات بهداشتي،نظافت محيط زندگي،جمع آوري زباله و جلوگيري از فعاليت
ورفت و آمد موشها، همچنين استفاده از حشره كش هاي مناسب با دستور دامپزشك
سريعترين راه است.
مگسها و پشه ها:بيماري پاسترولوز در
گاو توسط مگس و حشرات منتقل مي شود ويكي از بيماري هاي مهم كه توسط مگس
منتقل مي شود هيپودرمازيس است كه به وسيله هيپو درما بويس ايجاد مي شود.
ساير انگلهاي خارجي دام عبارتند از انواع مياز، هيپو درما، انواع درماتوميتها، انگلهاي خارجي زنبور عسل مانند كنه واروا وغيره
مبارزه بر عليه انگلهاي خارجي در گوسفندوبز
حمام دادن: حمامهاي ضد انگل خارجي دام در مجموع بهترين
و رايج ترين وسايل مبارزه بر عليه انگلهاي خارج بدن دم مي باشد. با توجه
به چرخه زندگي بند پايان مخصوصا كنه ها كه مهمترين ناقلين انگلهاي تك ياخته
اي خوني،ويروسها وباكتري ها مي باشند و با در نظر گرفتن زمان شروع فعاليت
آنها در هر استاني وبا توجه به مطالعات و تجربه هاي قبلي استان در رابطه
با عوامل ياد شده وپس از فصل سرما، زمانيكه حداكثر درجه حرارت به 20 درجه
سانتيگراد رسيد اولين نوبت انجام عمليات مبارزه با انگلها ي خارجي بدن دام
حمام دادن خواهد بود.توصيه مي شود دو يا سه نوبت حمام دادن به فاصله يكماه
به مدت زمان 30 الي60 ثانيه با توجه به نوع سم مصرفي و توصيه كارخانه توليد
كننده در بهار انجام شود.
نكته مهم:آغاز فعاليت كنه براي يافتن ميزبان زماني است كه
درجه حرارت به 20 درجه سانتي گراد مي رسد وتعداد دفعات مبارزه بستگي به
شرايط و وضعيت آلودگي خواهد داشت.
در مورد گوسفند وبز كوچ رو مبارزه با انگلهاي خارجي بدن دام
در دو مرحله، يكي در مسير كوچ از مناطق قشلاقي به ييلاقي و مرحله بعد
هنگام مراجعت از ييلاق به قشلاق انجام گيرد.
نكته:در مراكز پرواربندي علاوه بر ايام مذكور در دو نوبت اوائل پائيز واوايل زمستان كه تراكم دام در جايگاه مي باشد انجام مي گيرد.
رعايت موارد مهم در هنگام استحمام دام ها:
1)تمام مراتب حمام دادن بايد تحت نظر افراد مجرب وكارآزموده به اجرا درآيد.
2) سموم بايد طبق توصيه كارخانه سازنده ابتدا با مقداري كم آب حل شده وسپس به آب داخل حوضچه افزوده شود.
3) هرگز سموم مختلف را با هم مخلوط نكنيد.
4) آب به مقدار كافي در اختيار باشد.
5)پيش از حمام به سلامت دام دقت شود.
6) دامهاي خسته ،زخمي، ضعيف، تشنه، فحل و آبستن سنگين هرگز نبايد حمام كنند.
7) دامهاي تشنه پيش از حمام سيراب شوند.
8) پشم گوسفندان چند روز قبل از حمام كوتاه شوند.
9) بهتر است دامهاي زير سه ماه حمام داده نشوند.
10) درجه حرارت هوا بايستي معتدل باشد.
11) بهتر است زمان استحمام با زمان فعاليت انگلها(بخصوص كنه ها) هماهنگ باشد و فواصل استحمام حداكثر 10 روز باشد.
12)بعد از حمام، دامها نبايد به مدت طولاني زير آفتاب بمانند و آب آشاميدني كافي در اختيارشان قرار گيرد.
13) بهتر است استحمام دامها همزمان با سمپاشي جايگاه باشد.
