ویژگی ها و انواع رقص های لری (1)
بخش اول – ویژگی های عام هنری رقص های لری
رقص
– رقص های مردم لرستان مانند موسیقی ، ریشه در کار و زندگی آنان دارد . هم
آهنگی ضرب آهنگ های موسیقی با حرکات موزون پاها و بدن رقصندگان ، تند و
کند شدن سرعت رقص ها و جهش و سکون در حرکات ، همه و همه گویای آن است که
رقص ها نشانگر روح ایستادگی ،هیجان و شادمانی است . چنین می نماید که با
اجرای این رقص ها نوازنده و رقصنده ، خود و تماشاچی را برای بهتر زیستن و
غلبه بر طبیعت و نگاهی درونی تر برای پالایش روح و احساسات ، برمی انگیزد.
در حرکات رقص ، بخصوص انگاه که با موسیقی همراه است ، ذهن از محیط و دل
مشغولی های گذشته و آینده فارغ می شود . این جنب و جوش و هیجان به تخلیه
فشارهای روحی کمک کرده و به این ترتیب ذهن و جسم آزاد و رها شده و شادمانی ،
سرور ، امید و پندار نیک از ژرفای وجود انسان می جوشد و برجان او جاری می
گردد. این شور و نشاط و هیجان ، بدون شک علاوه بر تاثیرات فوق ، شفابخش
بیماری های جسمی و روحی انسان است .
ویژگی های رقص های لری
۱-
این رقص ها معمولا به همراه سرنا و دهل در محوطه هائی باز اجرا می شوند .
البته در محیط های سربسته و کوچک مناطق شهری است ، استفاده از سازهای
کمانچه و تمبک مناسب تر است .
۲- از آنجا که در زندگی ایلات و عشایر
زنان و مردان دوش به دوش یکدیگر کار کرده و زندگی را پیش می برند، در هنگام
رقص هم ، به طور جمعی می رقصند ، رقصندگان پنجه در پنجه و بازو به بازو و
سرشار از شادمانی و سرور به استواری کوه ها و با ایمانی به سترگی دار بلوط ،
رقصی پر هیجان را نمایش می گذارند.
۳- رقص ها بیشتر در عروسی ها ، جشن و میهمانی ها اجرا می شود.
۴- رقص دسته جمعی را در لرستان چوپی یا
بازی می گویند ، نفر اول صف رقصندگان را سرچوپی یا چوپی کش می نامند . تمام
رقصندگان بایستی ریتم و حرکات بدن ، پاها و دستان خود را با او هم آهنگ
کنند . سرچوپی با یک یا دو دستمال رنگین ، حرکات نمایشی تهییج کننده ای را
انجام می دهد و بقیه رقصندگان دستان یکدیگر را گرفته و با حرکات موزون پاها
، سر و بدن ، رقص را پی می گیرند ، نفر آخر صف رقصندگان با تکان دادن
دستمال حرکات نمایشی رقص را زیباتر می کند.
۵- سرچوپی به لحاظ رعایت احترام دیگر
رقصندگان یا از سرخستگی و احیانا عدم مهارت کافی ، جای خود را با دیگر
رقصندگان عوض می کند. تماشاچیان برای هواداری و احترام به دوستان و
خویشاوندان و یا کسانی که زیبا می رقصند ، پول شاباش می کنند و زنان و
مردان با کِل و هلهله ، هیجان شاباش را بیشتر می کنند.
۶- کلیه رقص های لری از مجموعه ترانه
هائی تشکیل می شوند که تک خوان ابیات مختلف را می خواند و بقیه رقصندگان
ترجیع وار یک بیت را تکرار می کنند . این ملودی ها با تغییرات (واریاسیون
های ) گوناگون به یکدیگر وصل می شوند و یک قطعه رقص ، با زمان آزاد را به
وجود می آورند.
۷- رقص ها اکثرا با یک گروه رقصنده ثابت
شروع می شوند که این گروه یک دوره رقص را از سنگین ، نیمه تند و در نهایت
به تند ختم می کنند. البته در اجرای سنتی یک دوره رقص ، از سنگین آغاز و پس
از طی مراحل نیمه تند و تند ، مجددا با اجرای سنگین پایان می پذیرد.
۸- گر چه ملودی های اصلی رقص ها در نزد
نوازندگان مختلف یکسان است ولی نوازنده معروف و معتبر ، شگردهای خاص خود را
دارد که او را از دیگران متمایز می کند . برای مثال : رقص دوپای علیرضا
حسین خانی با رقص دوپای پیر ولی و همین طور شامیرزا مرادی متفاوت است و
این یکی از ویژگی های شگفت انگیز موسیقی محلی است .
۹- نوازندگان سرنا یا کمانچه با دنبال
نمودن حرکات رقصندگان ، سعی در به وجد آوردن آنان می نمایند و هرموقع حس
کردند ملودی ها و حرکات در یک رقص به قدر کافی انجام گرفته است ، قبل از
این که کسل کننده شود ، بدون قطع آهنگ ، نوع رقص را تغییر می دهند . همان
گونه که قبلا هم اشاره شد ، تغییر رقص ها گاهی هم توسط سرچوپی ، دیگر
رقصندگان و حتی تماشاچیان از نوازندگان خواسته می شود.
معرفی انواع رقص های آذری و قفقازی (2)
معرفی رقص شالاخو
این رقص یکی از مورد علاقه ترین رقص های
مردان آذربایجان است و اجرا کنندگان سعی می کنند که آن را در نهایت مهارت و
استادی اجرا نمایند.
شالاخو یکی از قدیمی ترین رقص های آذربایجان می باشد. و نحوه تاریخی به وجود آمدن آن هم جالب است.
کولی قاوال به دست که آن را می نواخت و
حیوانات خود مثل خرس (یا میمون) را وادار به پریدن و پشتک زدن و رقصیدن می
کرد. کولی حرفه ای تکه چوبی را بر پشت میمون قرار می داد و اشاره می کرد که
تماشاگران از جلویش رد شوند و خودش هم چنین ماهنی هایی می خواند:
آی یئری، میمون یئری.
داغلاری دولان یئری.
چوبان قویونا گئده‌ر
باهار بویونا گئده‌ر
چوبانین آج توخلوغو
نیشان قویونا گئدر
آی شله کوم، مایاللاکوم
و…
اسم این رقص هم از یک واژه اشاره شده در
ماهنی –شله- گرفته شده است. البته بسیاری هم به خاطر این واژه به جای
“شالاخو” از واژه “شه له خو” برای این رقص استفاده می کنند.
با توجه به تکنیک های مختلف موجود برای
ایفای این رقص و وجود گستره زیادی برای حرکات، این رقص را در حالات و تکنیک
های مختلفی اجرا می کنند.
این رقص را بسیاری از آذربایجانی ها با
علاقه زیادی اجرا می کنند و مشابه این رقص را با تغییراتی کمی در ظواهر آن
در گرجستان هم شاهد هستیم.
موسیقی دان ها روی ملودی این رقص کارهای
زیادی انجام داده و می دهند. افراسیاب بدل بیگلی در اثر “قیز قالاسی” خود
از این ملودی استفاده کرده و همچنین آرام خاچاطوریان هم در اثر ” قایانئ ”
از این ملودی استفاده نموده است.
***********************
معرفی رقص خان چوبانی
یکی
از رقصهای فولکولوریک آذربایجان میباشد. این رقص متعلق به طایفه ای بنام
خان چوبانی است که در قرن ۱۷ـ۱۸ میلادی در منطقه شیروان ساکن یافته اند و
مردان جسور و نیرومند طایفه این رقص را اجرا می نمودند. اکنون هم حرکات این
رقص، دلاوری و بزرگمردی افراد این طایفه را یادآور می شود.
رقص خان چوبانی اساسا با تمب تند و جلد ایفا میگردد و در اجرای تند آن تکنیک رقص به نمایش در میاید.
رقص خان چوبانی در مقام چهارگاه تالیف گردیده و در آلات موسیقی مختلف از جمله : نی ـ بالابان ـ کلارینت ـ زورنا نواخته میگردد.
این
رقص علارغم اینکه برای گروه های مختلف در نظر گرفته شده وتنظیم گردیده لذا
این رقص جزو رقصهای سولو بوده و فقط از سوی مردان اجرا میگردد. به علت
زیبایی خاص رقص این رقص علاوه بر شیروان در بسیاری از مناطق آذربایجان پخش
شده است.
