احادیثی در باب ارزش و اهمیت حفظ قرآن کریم
–ارزشمندترین ثروت معنوی:قال
رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : حَمَلَةُ القُرْآنِ هُمُ
المَحْفُوفونَ بِرَحمَةِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ
کَلامَ اللهِ مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَی اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَی
اللهَ. مستدرک الوسائل /ج4/ص 254 حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در برکنندگان نور خدا و آموزگاران کلام خدایند. کسی که با آنان دوستی نماید با خدا دوستی نموده است.
2ـ بالاترین درجه:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: عَدَدُ دَرَجِ الجَنَّةِ عَدَدُ
آیِ القرآنِ. فَإذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الجَنَّةَ قیلَ لَهُ إرْقَ و
اقْرَأ. لَکُلِّ آیَةٍ دَرَجَةٌ فَلا تَکونُ فَوْقَ حافِظِ القُرآنِ
دَرَجَةٌ. بحارالانوار/ج89/ص 22 تعداد
درجات بهشت به تعداد آیات قرآن است، هنگامی که حافظ قرآن وارد بهشت
می‌گردد به او گفته می‌شود: « بالا برو و قرآن بخوان. هر آیه رتبه‌ای
دارد». پس بالاترین از مرتبه حافظ قرآن درجه‌ای نیست.
3ـ همراه با انبیاء:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : إنَّ اَکْرَمَ العِبادِ إلَی
اللهِ بَعْدَ الاَنبیاءِ العُلَماءُ ثُمّ حَمَلَةُ القُرآن. یَخْرُجونَ مِن
الدُّنیا کَما یَخْرُجُ الاَنبیاء. وَ یَحْشُرونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ
الاَنبیاءِ و یَمُرُّونَ عَلی الصِّراط مَعَ الاَنبیاءِ و یَأخذون ثوابَ
الاَنبیاء. فَطوبی لِطالب العِلْمِ و حامِلِ القرآنِ ممّا لَهُم عِندَاللهِ
مِن الکرامَةِ وَ الشَّرف. بحارالانوار /ج 89/ ص 18ـ 19 گرامی
ترین بندگان بعد از انبیاء علما و سپس حافظان قرآن هستند. مانند انبیاء از
دنیا می‌روند؛ همراه انبیاء از قبرهایشان خارج می‌شوند به همراه انبیاء از
صراط می‌گذرند و ثواب انبیاء را می‌برند. پس خوشا به حال پوینده راه علم و
حافظ قرآن به سبب آن کرامت و شرافتی که نزد خدا دارند.
4ـ بالندگی قدرت حافظه:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: مَنْ جَمَعَ القُرآنَ مَتَّعَهُ
اللهُ بِعَقْلِهِ حَتّی یَموت. کنز العمال / ج 1 / حدیث 2318 آنکه قرآن را گرد آورد خداوند تا هنگام مرگش وی را از عقلش بهره‌مند می‌سازد.
5ـ پرچمداران اسلام:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: حامِلُ القُرْآنِ حامِلُ رأیَةُ
الاِسلامِ مَنْ أکْرَمَهُ فَقَدْ أکْرَمَ الله و مَنْ اَهانَهُ فَعَلَیْهِ
لَعْنَةُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ. کنز العمال/ ج 1 / حدیث 2344 6ـ.
6-با فضیلت‌ترین نعمت:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : مَنْ اَعْطاهُ اللهُ حِفْظَ
کِتابِهِ فَظَنَّ اَنَّ أحَداً أُعطیَ أفْضَلَ مِمَّا أُعطیَ فَقَدْ غَمَطَ
أفْضَلَ النِّعمَةِ. کنزالعمال / ج1/ حدیث 2317 هر
کس که خداوند حفظ کتابش را به او اعطا کرده اگر گمان برد به کسی چیزی بهتر
از وی داده شده است با فضیلت‌ترین نعمت را کوچک شمرده است.
7ـ دوستان خدا: قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: حَمَلَةُ القُرآنِ أوْلِیاءُ اللهِ. کنز العمال / ج 1/ حدیث 2295 حافظان قرآن دوستان خدایند.
8ـ با ارزش‌ترین سرمایه:قال
رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: لا یَنْبَغی لِحامِلِ القُرآنِ إنْ
یَظِنَّ إنَّ أحَداً أُعطیَ إفْضَلَ مِمّا اُعطیَ لأنَّه لَوْ مَلِکَ
الدُّنیا بأسْرِها لَکانَ القرْآنُ أفْضَلَ مِمّا مَلَکَهُ. مستدرک
الوسایل/ ج 4/ ص 237 برای حافظ
قرآن سزاوار نیست گمان کند چیزی بهتر از آنچه به او داده شده ( حفظ قرآن )
به دیگری داده شده است زیرا اگر او مالک تمام دنیا می‌شد قرآن از آنچه او
صاحبش شده بود برتر می‌بود.
9ـ غنای فرهنگی:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: أغْنَی النَّاسِ حَمَلَةُ
القُرآنِ مَنْ جَعَلَهُ اللهُ تَعالی فی جوْفِهِ. کنزالعمال/ج1/حدیث 2261 بی نیازترین مردم حافظان قرآن هستند. همان کسانی که خداوند متعال قرآن را در وجودشان جای داده است.
10ـ احترام زمین:قال
رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: إذا ماتَ حامِلُ القُرآنِ أوحَی
اللهُ إلَی الأرض أَن لا تَأکُلی لَحْمَهُ. قالَتْ: إلهی کَیفَ آکُلُ
لَحْمَهُ و کَلامَکَ فی جَوْفِه. کنزالعمال/ج1/حدیث 2488 هنگامی
که حافظ قرآن از دنیا می‌رود خدای تبارک و تعالی به زمین وحی می‌نماید که «
گوشت بدن او را نخور!» زمین عرض می‌کند « پروردگارا! چگونه گوشت او را
بخورم در حالی که کلام تو ( قرآن ) در قلب اوست.
11ـ رضایت الهی:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: إنَّ اللهَ تَعالَی لَیَغْضِبُ
فَتُسَلِّمُ الملائِکَةُ لِغَضَبِهِ فَإذا نَظَرَ إلی حَمَلَةِ القُرآنِ
تَمْلَأُ رِضاً. کنز العمال/ج1/حدیث 2484 همانا خداوند متعال خشمگین می‌شود و ملائکه تسلیم خشم او می‌گردند. پس هنگامی که حافظان قرآن را می‌نگرد سرشار از رضایت می‌شود.
12ـ دعای مستجاب:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: مَنْ جَمَعَ القُرآنَ فَإنَّ
لَهُ عِنْدَ اللهِ عَزَّوَجَلَّ دَعْوَةً مُسْتَجاتَةً إنْ شاءَ عَجَّلَها
لَهُ فِی الدُّنیا و إنْ شاءَ إذْخَرَها لَهُ فِی الآخِرَة. کنز
العمال/ج1/حدیث 2414 برای کسانی که
قرآن را گرد آورد نزد خدای متعال یک دعای مستجاب است اگر (خدا) بخواهد در
دنیا برایش مستجاب می‌کند و اگر بخواهد برای آخرتش ذخیره می‌نماید.
13ـ حق شفاعت: قال
رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: لِحاملِ القُرآن إذا عَمِلَ بِهِ
فَأحَلَّ حَلالَهُ و حَرَّمَ حَرامَهُ شَفْعٌ فی عَشْرَةِ أهْلِ بَیْتِهِ
یَوْمَ الْقِیامَةِ کُلُّهم قَدْ وَجَبَتْ لَهِ النّارُ. کنز العمال / ج 1/
حدیث 2327 حافظ عامل به قرآن که
حلال آن را حلال و حرام آن را حرام می‌شمارد فردای قیامت در مورد 10 نفر از
بستگانش حق شفاعت دارد که همگی آنها اهل آتشند.
14ـبرتری الهی:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: فَضْلُ حَمَلَةِ القُرآنِ عَلَی
الّذی لَمْ یَحْمِلْهُ کَفَضلِ الخالِقِ عَلِی المَخْلوقِ. کنز العمال/
ج1/حدیث 2299 برتری حافظ قرآن بر کسی که حافظ نیست مانند برتری آفریدگار بر مخلوق است.
فضیلت حفظ قرآن کریم
برای پی بردن به فضیلت و اهمیت حفظ قرآن کافی است
اندکی در احادیث رسیده از پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار
(علیهم السلام) در اينباره و نیز در سیره عملی ايشان در تعامل با قرآن و
اهل آن دقت کنیم. به طور کلی قرآن کریم در نگاه آن بزرگواران از جایگاهی
رفیع و منزلتی ویژه برخوردار است و بالتبع مسائل مربوط به آن، از جمله
«تلاوت و قرائت، تدبر و عمل به فرامین آن و آموختن و آموزاندن آن» و نيز
«حفظ قرآن و در سينه داشتن آن»، مورد سفارش ایشان قرار گرفته است.
به چند نمونه از احادیث مرتبط با حفظ قرآن توجه کنید:
1ـ قال
رسول الله (صلي الله عليه و آله): «حَمَلَةُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ
بِرَحمَةِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ كَلامَ اللهِ.
مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَي اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَي اللهَ.»:[1]
حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در بركنندگان نور خدا و آموزگاران كلام
خدايند. كسي كه با آنان دوستي نمايد با خدا دوستي نموده و كسي كه با آنان
دشمني كند خدا را دشمن داشته است.
2ـ قال
رسول الله (صلي الله عليه و آله): «إنَّ اَكْرَمَ العِبادِ إلَي اللهِ
بَعْدَ الاَنبياءِ العُلَماءُ ثُمّ حَمَلَةُ القُرآن. يَخْرُجونَ مِن
الدُّنيا كَما يَخْرُجُ الاَنبياء وَ يَحْشُرونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ
الاَنبياءِ و يَمُرُّونَ عَلي الصِّراط مَعَ الاَنبياءِ و يَأخُذونَ ثوابَ
الاَنبياء. فَطوبي لِطالب العِلْمِ و حامِلِ القرآنِ ممّا لَهُم عِندَ
اللهِ مِن الكرامَةِ وَ الشَّرَفِ.» [2]: گرامي*ترين
بندگان بعد از انبياء علما و سپس حافظان قرآن هستند. مانند انبياء از دنيا
مي*روند، همراه انبياء از قبرهايشان خارج مي*شوند، به همراه انبياء از صراط
مي*گذرند و ثواب انبياء را مي*برند. پس خوشا به حال پوينده راه علم و حافظ
قرآن، به سبب كرامت و شرافتي كه نزد خدا دارند.
3ـ قال
رسول الله (صلي الله عليه و آله): «مَنْ اَعْطاهُ اللهُ حِفْظَ كِتابِهِ
فَظَنَّ اَنَّ أحَداً اُعْطِيَ أفْضَلَ مِمَّا اُعْطِيَ فَقَدْ غَمَطَ
أفْضَلَ النِّعمَةِ.»: [3] هر كس كه خداوند حفظ كتابش را به او ببخشد و گمان برد به كسي چيزي بهتر از او داده شده، بافضيلت*ترين نعمت را كوچك شمرده است.
4ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): «أغْنَي النَّاسِ حَمَلَةُ القُرآنِ؛ مَنْ جَعَلَهُ اللهُ تَعالي في جوْفِهِ.»: [4] بي*نيازترين مردم حافظان قرآن هستند؛ همان كساني كه خداوند متعال قرآن را در وجودشان جاي داده است.
5ـ* قال
رسول الله (صلي الله عليه و آله): «إذا ماتَ حامِلُ القُرآنِ أوحَي اللهُ
إلَي الأرضِ أَن لا تَأكُلي لَحْمَهُ. قالَتْ: إلهي كَيفَ آكُلُ لَحْمَهُ و
كَلامُكَ في جَوْفِه.»: [5] هنگامي كه حافظ قرآن از دنيا
مي*رود خداي تبارك و تعالي به زمين وحي مي*كند كه «گوشت بدن او را نخور.»
زمين مي*گويد: «پروردگارا، چگونه گوشت او را بخورم در حالي كه كلام تو
(قرآن) در قلب اوست.»
6ـ قال
رسول الله (صلي الله عليه و آله): «لِحاملِ القُرآنِ إذا عَمِلَ بِهِ
فَأحَلَّ حَلالَهُ و حَرَّمَ حَرامَهُ شَفْعٌ في عَشْرَةِ أهْلِ بَيْتِهِ
يَوْمَ الْقِيامَةِ كُلُّهُم قَدْ وَجَبَتْ لَهٌ النّارُ.»:[6]
حافظ عامل به قرآن كه حلال آن را حلال و حرام آن را حرام مي*شمارد فرداي
قيامت در مورد 10 نفر از بستگانش ـ كه همگي آنها اهل آتشند ـ حق شفاعت
دارد.
7ـ قال علی (علیه السلام): « اِقرَؤُوا القرآنَ و اسْتَظْهِرُوهُ فإنّ اللّهَ تَعالى لا يُعَذِّبُ قلباً وَعَى القرآنَ. »:[7] قـرآن را تـلاوت كـنـيـد و آن را به خاطر سپاريد، زيرا خداوند متعال دلى را كه قرآن را در خود دارد عذاب نمى*كند.
8ـ قال رسول الله (صلي الله عليه و آله): « إنّ الّذى ليسَ فى جَوْفِهِ شيىءٌ مِنَ القرآنِ كَالبيتِ الخرابِ. » : [8] كسى كه در درونش چيزى از قرآن نيست، دلش مانند خانه ويران است.
9ـ قال
رسول الله (صلي الله عليه و آله): « مَنْ قَرَأ القرآنَ عن حفظِهِ ثمّ
ظَنَّ أنّ اللّهَ تَعالى لا يَغْفِرُهُ فَهو مِمّنِ اسْتَهْزَأ بآياتِ
اللّهِ. »:[9] كـسـى كـه قرآن را از حفظ بخواند و گمان كند خداى تعالى او را نمي*آمرزد، در شمار كسانى است كه آيات الهى را به تمسخر گرفته*اند.
10ـ قال الامام الصادق (عليه السلام): «اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ.»: [10] حافظ قرآن كه بدان عمل كند، در آخرت رفيق و همراه فرشتگان و سفيران الهي خواهد بود.
از بیانات نورانی معصومان در این باب
،
می*توانیم به برخي از برکات حفظ قرآن پی ببریم؛ از جمله: «قرار گرفتن در
پناه رحمت الهي، محشور شدن با انبياء و همراهي با آنان، برخورداري از
بالاترين ثروت فرهنگي (قرآن)، داشتن حق شفاعت در قيامت، ايمني از عذاب
آخرت، آباداني دل و …». البته چنانچه در متن شماري از احاديث تأكيد شده،
شرط اين بهره*مندي آن است كه حافظ قرآن در جهت عمل به احكام و فرامين آن
حركت كند و كلام وحي همواره نصب العين او باشد. بديهي است كه تنها بسنده
كردن به خواندن ظاهري آيات، تمامي اين بركات را به دنبال ندارد.
علاوه
بر موارد فوق، بركات و فوائد مهم ديگري نيز در حفظ قرآن هست كه از
مهم*ترين آنها «انس با قرآن» است. حفظ قرآن را جامع*ترين راه براي انس با
اين كتاب مقدس دانسته*اند و به راستی هم چنين است؛ زیرا حافظ قرآن، به
بهانه ورود به اين وادي مبارك و به سبب آنكه بي*توجهي به آيات و فراموش
كردن آنها پسنديده نيست و نوعي بي*احترامي به كتاب وحي تلقي مي*شود، بايد
تا پايان عمر به تلاوت قرآن و محفوظات خود پايبند باشد و همين نكته و
خواندن مكرر آيات موجبات مؤانست و رفاقت او را با قرآن فراهم مي*كند.
آنچه
گفتيم گوشه*اي از بركات و فوائد حفظ قرآن كريم بود و بركات فراوان ديگری
نيز هست كه مجال پرداختن به آنها در این مختصر فراهم نیست. اما آنچه گفتيم و
نگفتيم تنها به منزله توصيف منظره*اي نيكو و دلكش است و شرط بهره*مندی
کامل از این تصویر زیبا آن است که آستين همت را بالا بزنيد و با توكل بر
خدا و توسل به ذوات مقدس معصومان (عليهم السلام) «حفظ قرآن» را آغاز كنيد.
