مراسم خنچه برون
استان يزد از سرز‌مين‌هاي كهن و تاريخي ايران‌زمين است و در برخي آثار تاريخي و جغرافيايي، بناي نخستين شماري از شهرهاي آن، مانند ميبد را به سليمان پيامبر، يزد را به ضحاك و اسكندر مقدوني و ابركوه را به ابراهيم پيامبر نسبت داده‌اند.
استان يزد در بخش مركزي فلات ايران در كناره‌ي كوير نمك و در مركز ايران قرار گرفته‌است.
در اين استان نيز مانند ساير استان‌هاي كشورمان ازدواج دارا‌ي آداب و رسوم خاص خود مي‌باشد. پس از خواستگاري كه اصطلاحا “خواستگارگذارون” گويند و بعد از موافقت و تعيين مهر، مراسم بله‌برون و انجام ساير مراسم زمان عقدوعروسي، كه معمولا در يک روز انجام مي‌گيرد، نيز مانند ساير موارد مشخص مي‌گردد.
يك روز قبل از مراسم عقد و عروسي، مراسمي به نام خنچه‌برون اجرا مي‌گردد. اين مراسم در كل استان و شهرستان يزد با اختلاف كمي برگزار مي‌گردد. در اين روز هر يک از طرفين اقوام و بستگان خود را به شام دعوت نموده و پس از صرف شام آماده برگذار‌ي اين مراسم مي‌گردند. مراسم از منزل داماد آغاز مي‌گردد بدين صورت كه، بعد از مشخص شدن زمان عقد، هفت، نه، يازده ( تعداد سيني‌ها حتما بايد فرد باشد ) عدد مجمعه ( سيني بزرگ مسي ) تهيه گرديده و روي كف هريک از آنها پارچه ترمه‌اي( پارچه ترمه به پارچه ظريف و لطيفي اطلاق مي‌شود كه از دو سري نخ تار و پود كه با دست بافته شده باشد به نحوي كه پود در پشت پارچه به صورت آزاد و تراكم پودي آن زياد باشد، جنس آن از كرک و پشم يا ابريشم با طرح‌هاي اصيل سنتي ايران است ) انداخته و در كناره‌هاي آن با گل‌و‌برگ و يا گلبرگ و نقل رنگ تزيين مي‌گردد .
درون اولين سيني، كتاب مقدس قرآن مجيد گذاشته مي‌شود كه بايستي توسط مردي كه بزرگ خانواده است و ترجيحا سيد باشد، به منزل پدر عروس حمل مي‌گردد. در شكل سنتي اين مراسم، روي لوازمي كه بايستي به منزل پدر عروس حمل گردد، توري كشيده مي‌شود و سيني‌ها به همان شكل به مدعوين نشان داده مي‌شود، ولي در زمان حال بيشتر لوازم را كادو مي‌نمايند.
درون سيني‌ها، علاوه بر لوازمي كه در روز خريد عروسي براي عروس تهيه گرديده ، مجمعه‌اي شامل: وسايل پا‌ي سفره عقد شامل: هل ، زنجفيل، دارچين، زيره، فلفل، ( لازم به ذكر است اين مواد بايستي به صورت درسته و يا آسياب نشده باشد) به نشانه گرمي زندگي، برده مي‌شود. در قديم روشور و صابون براي بهداشت و پاكيزگي و قند براي شيريني زندگي نيز گذاشته مي‌شد و در پاره‌اي نقاط اسپند و خرما نيز برده مي‌شود.
در ساير سيني‌ها، آينه و شمعدان، لباس عروس، كيف‌وكفش و زيورآلات عروس و ساير وسايل خريداري شده به ترتيب اهميت هركدام داخل مجمعه يا سيني توسط افراد خانواده داماد و مدعوين حمل مي‌گرديد. و در پشت اين افراد، ساير افراد و ميهمانان دعوت شده با عربانه ( دايره ) و كشيدن كل‌وهلهله و شادي، ايشان را همراهي مي‌نمايند. در اين شهرستان اگر فاصله ميان خانه پدر داماد و پدر عروس كم باشد اين مراسم از منزل داماد پياده به طرف منزل عروس انجام مي‌گردد. در زمان حال اگر فاصله ميان دو منزل زياد باشد مسافتي را با وسيله نقليه و از سر كوچه منزل عروس، پياده و با زدن دايره و هلهله و شادي به سمت خانه عروس حركت مي‌نمايند.
در جلوي منزل عروس، پدر عروس، با قرباني نمودن گوسفند به استقبال از ميهمانان رفته و با دادن هديه كوچكي مانند قرآن و يا مبلغي پول به افرادي كه سيني‌ها را حمل مي‌كنند، ايشان را به داخل منزل و به زمين گذاشتن سيني‌ها دعوت مي‌نمايند و به ايشان خيرمقدم مي‌گويد. در شهرستان بافق، خانواده داماد، برنج، گوشت و يا گوسفندي جهت ذبح در عروسي با خود به منزل پدر عروس مي‌برند.
پس از آن ميهمانان به جشن و سرور و رقص و پايكوبي مي‌پردازند. در زمان حال، به همراه ساير سيني‌ها ، مجمعه‌اي حاوي شيريني مي‌باشد كه به همراه ميوه از ميهمانان دوطرف پذيرايي مي‌گردد . پس از جشن مجمعه‌ها جلوي تك‌تك ميهمانان چرخانده شده و وسايل داخل آن را به همه نشان داده مي‌شود.
پس از اينكه خنچه‌هاي داماد به نمايش گذاشته شد، در همان منزل عروس خانواده عروس خنچه‌هايي را كه از قبل آماده نموده و شامل خريدي مي‌باشد، كه براي داماد انجام داده با زدن عربانه و با كشيدن كل‌وهلهله و شادي در حضور ميهمانان چرخانده و به نمايش مي‌گذارند .
در ميان مجمعه‌هاي داماد، سيني‌اي حاوي مقداري حنا حمل مي‌شود كه تقديم به عروس مي‌شود. در قديم اعتقاد بر اين بوده كه حنا هديه حضرت فاطمه بوده و مقدس است و براي عروس خوش يمن مي‌باشد و لذا حناي خشك در ظرفي تقديم مي‌گرديده است ولي در زمان حال حنا را از قبل خويسانده و گاهي به صورت اشكال زيبايي نيز درآورده و به صورت زيبايي تزيين مي‌شود.
بعد از نمايش خنچه‌ها مقداري حنا را روي برگ گل و يا سكه قرار داده و بر روي دست عروس و داماد مي‌گذارند و پس از چند دقيقه شسته مي‌شود. در بسياري از مناطق ايران به مراسم خنچه برون “حنا بندان” مي‌گويند. كه از نظر اينكه در شب قبل از عروسي اين مراسم انجام مي‌پذيرد و از منزل داماد آغاز مي‌شود و در آن مراسم حناگذاشتن براي عروس و داماد اقدام مي‌گردد، شباهت به اين مراسم دارد، ولي در مجموع بسيار با هم متفاوت مي‌باشند.
در قديم در صبح روز خنچه‌برون، جهيزيه عروس توسط خانواده‌اش به منزل داماد برده و چيده مي‌شد. ولي در زمان حال اين امر معمولا يک هفته قبل از روز عروسي انجام مي‌گردد. مدعوين براي بردن جهيزيه عروس، در انتها معمولا هديه كوچكي از پدر عروس دريافت مي‌نمايند.
اين مراسم معمولا تا پاسي از شب گذشته ادامه دارد و اين ضيافت با سرور، شادي و پايكوبي نيز همراه است. پس از پذيرايي و پايان مراسم، خانواده داماد برمي‌گردند تا خود را براي مراسم فردا، كه روز عروسي است، آماده نمايند.
در شهرستان اردكان، مراسم خنچه برون را، سيني بردن گويند. شب بعد از مهربران سيني مي‌برند و معمولا هفت هشت سيني بزرگ تهيه مي‌كنند و در هر كدام آنها چيزي مي‌گذارند، در حالي كه پيشاپيش سيني‌ها، آينه و قرآن حمل مي‌شود، آنها را به خانه عروس مي‌برند در اين شهرستان رايج است كه آينه را يك جوان دلشاد و با نشاط يا كس كه تازه داماد شده و مسرور است، پيشاپيش سيني‌ها ببرد.
سيني را حتما شب مي‌بردند و عقدوازدواج نيز در شب انجام مي‌شود. معمولا درون سيني ها اين چيزها را مي‌گذارند:
دو يا سه سيني براي كله‌قند ( در هر سيني پنج يا شش كله‌قند مي‌گذارند) . دو يا سه سيني براي حلويات شامل : پشمك، باقلوا، قطاب، نيم شكري ( نوعي لوزاست ). يك سيني پر از نان و پنير و سبزي ، يك سيني شامل بشقاب‌هاي تخم مرغ، بادام، گردو و دو كله‌قند كوچك براي سائيدن روي سر عروس .
سيني‌برها، در اوايل شب در حالي كه چند چراغ توري پيشاپيش آنها برده مي‌شود، از خانه داماد به طرف خانه عروس راه مي‌افتند و چون به خانه عروس رسيدند، سيني‌ها را در اتاقي كه قبلا براي اين منظور آماده شده مي‌گذارند و در اتاق ديگر با چاي، شيريني و شربت از سيني‌برها پذيرايي مي‌شود. سپس به هر كدام به طور نقدي انعام مي‌دهند يا اينكه بعد از انجام عقد و ازدواج ، خانواده عروس براي هركدام خلعتي مي‌فرستد كه شامل يک دست لباس است.
ضمنا اين مراسم، تنها براي مراسم عروسي اجرا نمي‌گردد، بلكه در مقياس خيلي كوچک‌تر در ايامي مانند: شب يلدا و عيد نوروز توسط خانواده داماد براي نوعروس اجرا مي‌شود. بدين صورت : در مجمعه‌اي ميوه و شيريني و آجيل چيده و هدايا يي كه مي‌تواند قطعه‌اي طلا و يا پارچه و … باشد، بر روي سر حمل نموده و به منزل عروس برده و در آنجا با همان خوراكي‌ها و غذاهاي رنگين از خانواده داماد پذيرايي مي‌گردد.
اين مراسم معمولا، از منزل داماد آغاز و به منزل پدرعروس برده شده. مسير كوتاهي از كوچه يا خيابان نزديک به منزل عروس را نيز شامل مي‌گردد و مراسم در منزل پدر عروس انجام مي‌پذيرد .
