ارتوپدی چیست
ارتوپدی Orthopedics شاخه ای از جراحی است که در حیطه سیستم حرکتی
بدن فعالیت دارد. سیستم حرکتی شامل
استخوان ها،
مفاصل، عضلات و دیگر بافت
هایی است که در اندام های حرکتی وجود دارند. متخصص ارتوپدی که به آن متخصص استخوان
و مفاصل یا جراح استخوان و مفاصل یا ارتوپد هم میگویند سعی میکند تا با استفاده از روش های جراحی
و غیر جراحی به درمان مشکلات سیستم حرکتی بدن اهتمام ورزد. مشکلاتی مانند :
- آسیب های استخوان ها و مفاصل بدنبال ضربات مثل
شکستگی،
در رفتگی،
کشیدگی و رگ به رگ
شدن، پاره شدن تاندون ها و رباط ها و …
- آسیب‌های ورزشی
- خراب شدن مفاصل بدن مثل
آرتروز و ساییدگی
مفصل
- عفونت اندام‌ها
- تومورهای استخوان
و بافت‌های نرم اندام
- بیماری‌های مادرزادی اندام‌ها
کلمه ارتوپدی ریشه یونانی داشته و اولین بار آنرا آقای نیکولاس
آندری Nicolas Andry در سال 1741 میلادی از ادغام دو لغت ارتو Orthos به معنای صاف
و مستقیم و لغت پدی Paideion به معنای کودک و بچه درست کرد. علت این ترکیب آن بود که
در ابتدا ارتوپدی بدنبال صاف کردن اندام‌ها در بچه هایی بود که دست و پا یا
ستون فقرات کج داشتند.
آموزش ارتوپدی
در ایران افرادی که مدرک دکترای پزشکی دارند با طی یک دوره تخصصی
چهار ساله در دانشکده های پزشکی مدرک تخصصی ارتوپدی را دریافت می‌کنند. دوره چهار ساله
تخصصی ارتوپدی را دوره رزیدنتی Residency میگویند و پزشکی که در حال طی این دوره است
را رزیدنت Resident می‌نامند. پس از طی این دوره چهار ساله از فرد رزیدنت امتحانی به
نام بورد تخصصی ارتوپدی Orthopedic board گرفته میشود و کسانی که در این امتحان قبول
می‌شوند را صاحب بورد تخصصی می‌نامند.
به علت گسترش انفجارگونه علوم در همه شاخه ها من جمله ارتوپدی،
پزشکی ارتوپدی به زیر شاخه هایی تقسیم شده است و بسیاری از متخصصین ارتوپدی فعالیت
کاری خود را به یک زیر شاخه محدود کرده‌اند. آنها به این طریق سعی می‌کنند بیشترین
تمرکز خود را در یک زمینه بگذارند تا علم و تجربه بیشتری را در آن زمینه کسب کنند.
این زیر شاخه ها عبارتند از
- جراحی دست
- جراحی شانه و آرنج
- جراحی ستون مهره
- جراحی لگن و مفصل ران
- جراحی زانو
- جراحی پا
- جراحی ارتوپدی کودکان
- حراجی تومورهای سیستم حرکتی
- جراحی تروما و آسیب‌های اسکلتی
- جراحی آسیب‌های ورزشی
البته همه زیر شاخه های تخصصی ذکر شده فقط محدود به ارتوپدی نیستند.
بطور مثال متخصصین جراحی عمومی هم یک زیر شاخه تخصصی بنام جراحی دست دارند و یا متخصصین
جراحی اعصاب هم اعمال جراحی ستون فقرات را انجام می‌دهند.
در بعضی از این زیر شاخه ها و در بعضی از کشورها دوره های تخصصی
چند ماهه تا یک ساله ای وجود دارد که به آنها فلوشیپ Fellowship میگویند. متخصصین ارتوپدی
با گذراندن این دوره ها در دانشکده های پزشکی، سعی می‌کنند مهارت‌های عملی خود را در
درمان بیماری‌های یک زیر گروه تخصصی خاص بیشتر کنند.
اعمال جراحی ارتوپدی
درمان‌های مختلفی به توسط متخصصین ارتوپدی انجام میشود که شایعترین
آنها عبارتند از
- جا اندازی شکستگی‌ها
بصورت بسته با کمک عمل جراحی
- اعمال جراحی تعویض مفصل
- آرتروسکوپی مفاصل
- استئوتومی استخوان‌ها و تصحیح تغییر شکل آنها
- پیوند استخوان
- ترمیم یا جابجا کردن تاندون ها
علت زانو درد چیست ؟
بسیاری از مردم در سنین مختلف از درد زانو رنج می‌برند، این در حالی است که پزشکان معتقدند کم‌تحرکی و دوری از ورزش علل اصلی درد زانوان است.
زانو درد
یکی از شایعترین مشکلات عضلانی اسکلتی است که علل متعددی در ایجاد آن
دخالت دارند و این روزها باعث مراجعه تعداد زیادی از افراد به پزشک میشود.
عملکرد مهم مفصل زانو خم
و راست شدن پاست. به علاوه قادر به چرخیدن و پیچیدن نیز هست. به منظور
انجام همه این کارها بر تعدادی ساختار شامل استخوان، لیگامان، تاندون و
غضروف تکیه دارد. بسته به این که این قسمت از بدن تحت چه استرسی قرار گرفته
باشد و کدام بخش آن بیشتر آسیب دیده باشد انواع زانو درد تجربه میشود.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، یکی از علل زانودرد شکستگی‌های استخوانی هستند. علل دیگر شامل پارگی تاندون ، لیگامان‌ها ، صدمات منیسک ، دررفتگی زانو، دررفتگی کاسه زانو هستند.
یکی دیگر از انواع زانودرد ، درد مزمن آن است. این درد ممکن است در اثر آرتریت شامل روماتوئید ، استئوآرتریت ، آرتریت کریستالی، بروزیت یا آماس کیسه مفصلی ، عفونت ، تاندونیت یا التهاب تاندون رخ می‌دهد.
یک هدف کلی در درمان بسیاری از انواع زانودرد، شکستن چرخه التهاب است.
این چرخه با یک جراحت یا در اثر بیماری
آغاز میشود. پس از وقوع آسیب، موادی که باعث التهاب می‌شوند به زانو حمله
می‌کنند که منجر به التهاب بیشتر میشود.
این چرخه التهاب به درد پایدار و دائمی
می‌انجامد اما با کنترل موادی که باعث التهاب می‌شوند و با محدود کردن
جراحت بیشتر بافت می‌توان این چرخه را شکست.
برخی روش‌های مراقبتی موثر در این مورد
شامل استراحت، حفاظت از زانو و استفاده از کمپرس یخ، و بالا بردن زانو
میشود. این کار به کاهش تورم و بازگشت مایع جمع شده در زانو کمک میکند.
داروهای مسکن که بدون نسخه مصرف می‌شوند ،
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ناپروکسن و ایپوپروفن یا ادویل نیز
در درمان زانو درد موثرند.
این داروها مستقیما درد را کنترل می‌کنند و
در دزهای بیشتر به عنوان عوامل ضد التهاب عمل می‌کنند که باعث شکسته شدن
چرخه التهاب می‌شوند اما داروهای مسکن نیز مانند سایر داروها عوارض جانبی
دارند.
برای مثال در مبتلایان به زخم‌های معده یا بیماری‌های کلیوی مشکل آفرین خواهند بود.
از استامینوفن نیز می‌توان برای کنترل درد زانو استفاده
کرد اما این دارو اثر ضدالتهابی داروهای غیراستروئیدی را ندارد اما هنوز
هم در درمان انواع زانو درد از جمله درد ناشی از پوکی استخوان موثر است.
به هر حال اگر پس از دو سه روز، با مصرف این داروها، درد برطرف نشد باید به پزشک مراجعه کرد.
پزشک پس از آگاهی از چگونگی درد، محل،
سابقه و عوامل تشدیدکننده یا تخفیف دهنده آن و اطلاع از شیوه زندگی، مشکلات
خاص پزشکی، مصرف داروهای خاص، به کمک معاینه بدنی، عکس‌برداری با اشعه
ایکس و اسکن، ام.آر.آی اقدام به تشخیص میکند.
در صورتی که علایم عفونت یا آرتریت وجود
داشته باشد پزشک با یک سرنگ مایع جمع شده در زانو را بیرون می‌کشد. سپس این
مایع برای تشخیص فراتر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
گاهی در صورت وجود آرتریت کریستالی،
کریستال‌ها زیر میکروسکوپ قابل رویت هستند. آزمایشات خون و آرتروسکپی بخش
دیگری از اقدامات تشخیصی محسوب می‌شوند.
● پیشگیری
همانطور که
گفته شده زانو درد علل مختلفی دارد. پیشگیری بسیاری از انواع آن دشوار است
اما می‌توان با یکسری توجهات آسان از احتمال جراحت زانو و درد آن کاست.
این ملاحظات شامل حفظ وزن متعادل و جلوگیری
از چاق شدن، تناسب اندام و توزیع عضلانی مناسب در بدن، تقویت عضلات، ورزش
صحیح، انجام حرکات نرمشی، حفاظت از زانو به هنگام فعالیت‌های ورزشی و غیره
می‌باشد.
● علت سائیدگی زانو چیست ؟
این بیماری ناشی از روند فرسودگی است که
بطور طبیعی و بالا رفتن سن ایجاد می شود ،البته تقریباً همیشه عواملی وجود
دارند که موجب تسریع این روند می شوند . شایعترین عامل چاقی می باشد که
اثر سوء بر روی زانو دارد ولی چنین اثری را بر روی ران و مچ پا ندارد .
عوامل مساعد کننده دیگر عبارتند از شکستگی
هایی که سبب ناهمواری سطوح مفصلی می گردد . بیماری قلبی که باعث آسیب دیدن
غضروف مفصلی شود از جمله آنها می توان روماتیسم مفصلی
، عفونتهای مفصلی زانو پارگی منیسکها و غیره … را نام برد . در یک راستا
نبودن استخوان ران و استخوان درشت نی که در نزدیک یا دور شدن زانوها از هم
دیده می شود .
در این بیماری غضروف مفصلی فرسایش یافته
استخوان زیر آن سخت شده رشد آن در کناره های مفصلی سبب ایجاد خارهای
استخوانی می گردد که مشخصه بیماری می باشد .
● علائم سائیدگی زانو چیست ؟
معمولاً بیمار یک خانم چاق مسن است که از
درد زانو شاکی می باشد . در اغلب موارد هر دو زانو گرفتار می باشند. درد
مفصل بتدریج افزایش می یابد و پس از فعالیت غیرعادی بدتر می باشد . حرکات
زانو تا حدودی محدود شده و با صدایی شبیه خرد شدن همراه هستند . ورم مفصل
مگر از فعالیت شدید دیده نمی شود . در نگاه عضله چهار سرران تحلیل رفته است
. در موارد شدید بیماری زانو خم شده و تغییر شکل بصورت دور یا نزدیک شدن
زانوها از هم دیگر ایجاد می شود .
● تشخیص
پزشکان معمولاً بیماری را با انجام یک
رادیو گرافی ساده ( بصورت رخ و نیمرخ ) زانو تشخیص می دهند . باریک شدن
فضای مفصلی که در اکثر مفاصل بدن نشانه سائیدگی است ، در مورد زانو ، اغلب
تا مراحل پیشرفته بیماری قابل مشاهده نمی باشد .
اولین نشانه بارز سائیدگی زانو تیز یا
زائده دار شدن کناره های مفصل بویژه دور کشکک و استخوان درشت نی می باشد .
بعداً کاهش فضای مفصلی ایجاد شده و خارهای استخوانی در کناره های مفصل
تشکیل می شوند .
● سائیدگی زانو را چگونه درمان می نمایند :
با وجود آنکه تغییر ساختمانی مفصل غیرقابل برگشت می باشد اما معمولاً درمان علامتی درد تخفیف درد مؤثر است . مؤثرترین روش فیزیوتراپی
می باشد که ورزش های سنگین به منظور تقویت عضله چهار سر ران انجام می دهند
. گرما درمانی موضعی را نیز بکار می برند اما از کمتر از ورزش اهمیت دارد .
لازم به ذکر است که استحکام زانو بستگی به
عضله چهار سرران دارد و در صورت قوی بودن این عضله ، حتی با وجود سائیدگی
واضح ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد .
علاوه بر اینها پزشکان از داروهای مسکن و ضد التهاب نیز استفاده می نمایند .
در موارد پیشرفته سائیدگی زانو که همراه با درد شدید دائمی و تغییر شکل مفصل مشاهده می شود عمل جراحی توصیه می شود .
استخوان های مفصل زانو شامل استخوان ران-درشت نی و کشکک زانو است.
سطوح مفصلی استخوان ران-درشت نی و کشکک
زانو با یک پوشش غضروفی ضخیم چند میلیمتری پوشیده است که باعث فشار بیش از
حد براین سطوح مفصلی می شود.
مینیسک یک دیسک غضروفی هلالی شکل است که در
قسمت داخل و خارج مفصل زانو وجود دارد .مفصل زانو توسط یک کپسول مفصلی
حمایت می شود که خود این کپسول توسط رباط های داخلی و خارجی طرفی زانو
حمایت می شود.
مینیسک داخلی به رباط داخلی طرفی زانو می چسبد در حالیکه مینیسک خارجی به لیگامان خارجی طرفی نمی چسبد.
● علت اختلال:
این ضایعه اغلب وقتی بوجود می اید که زانو
همزمان با چرخش تحت کشش هم قرار بگیرد و غضروف مینیسک بین استخوان زانو و
درشت نی تحت فشار قرار می گیرد.
مینیسک داخلی بیشتر از مینیسک خارجی اسیب می بیند.اسیب مینیسک در بچه ها بسیار نادر است.
● علائم اختلال:
درد در طول مفصل زمانیکه روی مفصل فشار وارد بیاید یا مفصل زانو
بچرخد ایجاد می شود.وقتی حرکت خاصی انجام شود درد ناگهانی ایجاد می شود و
التهاب زانو می تواند اضافه شود.
در بعضی موارد زانو قفل می کند که ناشی از تحت فشار قرار گرفتن مینیسک و متلاشی شدن ان است.
در بعضی موارد یک منطقه حساس ناشی از بیرون
زدگی مایع در مفصل می تواند حس شود(کیست مینیسک)ناراحتی طول کشیده به کاهش
حرکات عضله رانی منجر می شود.
● درمان موارد حاد:
درمان باید بلافاصله بعد از اتفاق شروع
شود. هدف از درمان فوری این است که از جراحات بیشتر پیشگیری شود و تا جایی
که ممکن است خونریزی مهار شود.
درمان موثر باعث کاهش خونریزی- کاهش بافت
ناشی از جوش خوردن زخم و کاهش عوارض میشود که میتواند این مشکلات دوره باز
توانی یا ناتوانی را طولانی کند.
درمان را تحت عنوان اصول Rice دنبال می کنیم :
استراحت و فعالیت ورزشی فورا متوقف شودR=rest
هر چه سریعتر باید یخ در ناحیه اسیب دیده قرار بگیردI=ice
سرمای یخ باعث انقباض عروق خونی و توقف خونریزی می شود. در چنین شرایطی اسپری سرما ساز موثر نیست.
یخ نباید مستقیما با پوست تماس داشته باشد و باید با یک لایه نازک مثلا باند کشی پوشانده شود.
درمان با یخ باید به مدت ۲۰دقیقه در عرض ۳ ساعت اول اسیب انجام شود.
● در صورت امکان درمان باید شامل موارد زیر باشد:
:C بایستی یک باند فشاری البته نه انقدر محکم که مانع جریان خون شود بسته شود.
بانداژ فشاری باید در طول شب برداشته شود ولی مجددا صبح ها تا زمانی که ورم کاهش یابد بایستی انجام شود.
برای افزایش اثر باند فشاری بهتر است از یک
تکه پشم یا نمد به اندازه تقریبا یک سانتی متر ضخامت در زیر باند که درست و
مستقیم در بالای محل خونریزی قرار داده میشود استفاده کرد.
E : تا جایی که ممکن است محل اسیب دیده
بالاتر از سطح قلب قرار گیرد در این حالت باید خونریزی متوقف شود تا
مادامیکه ورم وجود دارد باید این بالا گرفتن عضو اجرا شود.
باز توانی را می توان۴۸-۲۴ساعت بعد از رخداد اسیب شروع کرد.
● معاینه:
اگر اسیب مفصل زانو مورد تردید باشد باید
معاینه پزشکی انجام شود.یک معاینه بالینی طبیعی کافی نیست.پزشک تست های
گوناگون زانو(تست مینیسک)انجام می دهد.
هر چند که در طی چرخاندن زاند حساسیت و درد
ناکی زانو معمولا افزایش می یابد.ارتروس کپی – اسکن MR یا سونو برای تشخیص
اغلب ضروری است .
● درمان:
در موارد مشکوک درمان شامل تسکین درد و
نوتوانی است .اگر ناراحتی کم کم از بین نرفت و اگر مواردی از قفل شدگی زانو
و یا ضایعه واضح مینیسک وجود داشت (مثلا تویط سونو مشخص شده است)جراحی
باید مد نظر باشد.
تحت جراحی سعی می شود که تکه های پاره شده
مینیسک اره شود.(که در این حالت به دوره ی نوتوانی طولانیتری نیاز خواهند
داشت ولی احتمالا در طولانی مدت خطر تحلیل غضروف زانو کاهش می یابد)
تکه های پاره شده مینیسک معمولا خارج می شود ولی در موارد نادری کل مینیسک خارج می شود.
● نوتوانی:
شامل کلیات و مراحل ۱ تا ۴ است.
به دنبال جراحی،اعمال فشار روی زانو به محض
کاهش درد و التهاب می تواند شروع شود. در بهترین موارد فعالیت کامل بعد از
چند هفته امکان پذیر است.
در موارد بدون عارضه می تواند به سطح فعالیت ورزشی قبل خود در طی یک ماه بر گردد.
نوتوانی نباید باعث درد و التهاب در زانو شود .
● عوارض:
اگر بهبودی کافی ایجاد نشد قبل از جراحی
باید از تشخیص مطمئن شد.معاینات تکمیلی شامل :عکس برداری با اشعه ایکسو
سونو گرافی و اسکنMR باید انجام شود.
در موارد خاصی مشکل زیر باید مورد توجه باشد:
● صدمه غضروفی.
_پارگی رباط داخلی-طرفی زانو.
_پارگی رباط خارجی –طرفی زانو.
_پارگی رباط صلیبی-قدامی.
_پارگی رباط صلیبی خلفی.
_از هم گسیختگی غشای استخوانی .
_التهاب زرد پی.
_تجمع مایع در مفصل.
_التهاب کیسه بورس.
_بیماری تحلیل برنده غضروف.
_التهاب چین مخاطی.
به دنبال
یک ارتروس کپی مشکلاتی مانند تجمع مایع در مفصل یا عفونت زخم یا مفصل زانو
ممکن ایت بوجود اید که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد
