معرفی رشته مهندسی نقشه برداری
رشته
مهندسی نقشه برداری که امروزه گاهی اوقات مهـندسی ژئودزی و ژئوماتیک نیز
خوانده می شود در بــرگیرنده کـلیه فعالــیتهایـی است که به نوعی منجر به
برآورد مختصات یـک یا چند نقطه از سطـح درون ویا برون زمین می
گردد.علاوه براین از آنجا که درگذشته کلیه فعالیت های مزبور به تهـیه
نقشه از محدوده ای از زمین منجر می شده لـذا به رشــته مهنــدسی نقشه
برداری معروف گردیده وبه سبب آنکه هرنوع فعالیت وسـاخت وساز عمرانی
درنخستین گام مستلزم استفاده از نقشه بوده است ،این رشته ازجمله گرایش
های مهنـدسی عمران به حساب می آمده است. لیکن امروزه با گسترش دامنه
فعالیت های مهندسین این رشته شاهد حضور آنان درسایر کاربردهای علمی
تحقیقاتی وصنعتی اعم از کنترل سدها، برج های بلند، هدایت هواپیماها، پیش
بینی زلزله، باستان شناسی، ساخت قطعات صنعتی و … می باشیم به همین سبب
شاید بتوان نام مهندسی ژئودزی و ژئوماتیک را دارای وجه تسمیه مناسب تری
برای این رشته دانست.
2– گرایش تحصیلات تکمیلی
بنا
به کاربردهای متنوع رشته مهنسی نقشه برداری ونیاز به پرورش متخصصین با
توانایی های ویژه در این رشته، درمقاطع کارشناسی ارشد ودکترا درنقاط مختلف
جهان دارای گرایش هایی نظیر ژئودزی، هیدروگرافی فتوگرامتری و سنجش از
دور وسیستم های اطلاعات جغرافیایی ( GIS )بوده و وجه مشترک همه گرایش ها
سرو کار داشتن بامختصات نقاط زمینی و کاربردهای آن می باشد.
درحال
حاضر از میان گرایش های مذکور به جز گرایش تحصیلی هیدروگرافی ،درکشور ما
چند سالی است دانشجویانی در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکترا مشغول به
تحصیل هستند.
3-ویژگی های تحصیلی
از
آنجا که هدف عمده در این رشته، برآورد مختصات نقاط زمینی است لذا دو
مسئله به عنوان مبنا مطرح می باشد :اولا از آن رو که مختصات یک کمیت
ریاضی است ،محاسبات ریاضی از هندسه اقلیدسی ،مثلثات و هندسه فضایی گرفته
تاریاضیات مهندسی پیشرفته و هندسه دیفرانسیل جزء مبانی رشته محسوب
می‌گردد،ثانیا به سبب آنکه موضوع مورد مطالعه نقاط زمین می باشد لذا
آگاهی از فیزیک و دینامیک زمین واجرام سماوی دیگر ،قطعأ نقش به سزایی در
پیشرفت در این رشته بــازی
می کند.
از
این رو ناگفته پیداست که اولین گام برای موفقیت دانشجویان وفارغ
التحصیلان رشته مهندسی نقشه برداری ،مطالعات عمیق و دقیق ریاضیات کابردی و
فیزیک می باشد.
دومین
نکته قابل ذکر که از ویژگی های خاص این رشته است تعداد واحدهای دروس
عملی نسبتا زیادی است که دانشجویان می گذارنند چرا که برآورد مختصات و
تهیه نقشه در مرحله اول مستلزم جمع آوری اطلاعا ت زمینی است.
با
توجه به نکات مذکور باید گفت که دانشجویان رشته مهندسی نقشه برداری باید
به دو مسئله مطالعات تئوریک ومشاهدات عملی توجه ویژه ای مبذول دارند
،درعین حال نظر به گسترش تکنولوژی های نو،توفیق درمطالعه و کار با نرم
افزارهای بی شمار موجود و اینترنت نیز یکی دیگر از کلیدهای موفقیت
دانشجویان می باشد.
در
هر حال یکی از خصوصیات منحصر به فرد گرایش تحصیلی ژئودزی و ژئوماتیک آن
است کــه این رشته تمامی خواسته ها وسلایق تئوریک وعملی دانشجویان خود را
ارضا خواهد کرد.
شایان
ذکر است جایگاه کنونی رشته نقشه برداری از حیث تئوری و عملی درکشور
،قابلیت رقابت با مسائل روز دنیا رادارد به شرط آن که در زمینه های عملی
و کاربردهای مختلف نیز زمینه های فرهنگی لازم برای ارجاع کار به فارغ
التحصیلان مهندسی نقشه برداری کشور ،فراهم شود.
مهندسی نقشه برداری چیست؟
مهندسی
نقشه برداری رشته ای است که به مباحثه مربوط به روشهای مختلف جمع آوری
اطلاعات زمینی به منظور تهیه نقشه برای کاربران مختلف از روشهای متفاوت
می پردازد.
اصولاً
لزوم تهیه نقشه کاملاً واضح و روشن است برای مثال در فعالیتهای عمرانی
نظیر احداث راهها , خطوط انتقال نیرو و آب , احداث تونل و مترو و مواردی
دیگر وجود یک نقشه مناسب اولین و ضروری ترین پارامتر می باشد.
نقشه برداری به شاخه های مختلفی تقسیم می شود :
1-
Geodesy ( ژئودزی) علمی است که هدف از آن تعیین شکل و اندازه زمین و
مختصات نقاط روی سطح زمین و یا بالای آن و همچنین بررسی تغییرات زمانی در
شکل و میدان ثقل زمین می باشد.
ژئودزی خود به گرایش های مختلفی تقسیم می شود مانند :
الف- ژئودزی فیزیک – (فیزیکال ژئودزی) : هدف تعیین پارامترهای میدان ثقل زمین
ب- ژئودزی دینامیک : هدف بررسی تغییرات لحظه ای در شکل و اندازه زمین
ج- ژئودزی ماهواره ای : هدف تعیین مختصات با روش های ماهواره ای نظیر LLR – SLR , GPS
2-
فتوگرامتری : علم است که هدف از آن تعیین مختصات نقاط است با استفاده از
اطلاعات بدست آمده از روی عکس که این رشته نیز به گرایش های مختلفی تقسیم
بندی می شود.
الف- فتوگرامتری هوائی : هدف تهیه نقشه جهت مناطق وسیع یا مناطقی است که بروشهای زمینی نمی توان از آنها نقشه تهیه کرد.
ب-
فتوگرامتری برد کوتاه : هدف تعیین مختصات نقاط به شرطی که فاصله نقاط تا
دوربین عکسبرداری خیلی کم باشد این شاخه از فتوگرامتری در فعالیتهای
صنعتی نیز استفاده می شود.
3- سنجش از راه دور : در این رشته از اطلاعات بدست آمده از تصاویر ماهواره ای جهت تهیه نقشه استفاده می شود.
4- GIS : سیستم اطلاعات جغرافیایی به منظور طبقه بندی اطلاعات در لایه های مختلف و ارائه مناسب به کاربر
5- هیدروگرافی : تهیه نقشه های دریایی جهت ناوبری از وظایف این رشته است.
برنامه دوره کارشناسی عمران نقشه بردار ی
جدول
شماره 1- دروس عمومی:فرهنگ،معارف و عقاید اسلامی جدول شماره 2- دروس پایه
(27 واحد) جدول شماره 3-دروس اصلی وتخصصی الزامی (73 واحد)
رشته نقشه برداری
رشته نقشه برداریرشته نقشه برداری
تاريخچه ي مهندسي عمران به اصطلاح engineering Civil به قرن هجدهم باز مي‌گردد. در آن زمان مهندسي عمران در مقابل مهندسي طراحي Military engineering
قرار داشت. اصطلاحي كه به همه ي امور مهندسي كه به مسايل ساخت و ساز
بناهاي دست ساز بشر باز مي‌گشت. مانند سدها، ساختمان ها، پل‌ها و كانال‌ها
گفته مي‌شد. البته طي گذشت سال هاي متمادي و با پيشرفت علم و تخصصي شدن
علوم، به مرور علوم مختلف، از جمله مكانيك Civil engineering جدا
شده اما اين اصطلاح هم چنان نام خود را براي عمران حفظ مهندسي كرد. در
كشور ما نيز اين رشته تا قبل از انقلاب فرهنگي به نام ” مهندسي راه و
ساختمان” معروف بود. اما بعد از انقلاب فرهنگي عنوان “مهندسي عمران” براي
آن در نظر گرفته شد. زيرا عنوان “عمران” به اصطلاح Civil engineering نزديك تر است.
هدف از تشكيل رشته نقشه برداري:
هدف از اين رشته تربيت نيروهاي متخصصي است كه بتوانند در پروژه‌هاي مختلف
عمراني در زمينه‌هاي ساختماني ، راه‌سازي ، پل‌سازي ، سازه‌ها و بناهاي
آبي، جمع‌آوري و دفع فاضلاب و … مسووليت طرح ، محاسبه و اجرا و نظارت بر
اجرا را بر عهده گيرند.
مهندسي عمران از جمله رشته‌هايي است كه
بيانگر كاربرد علم در ايجاد سازندگي و عمران كشور است. يعني هرچيزي كه به
آبادي يك كشور باز مي‌گردد، مانند: سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دكل‌هاي
مخابرات، ساختمانهاي مقاوم در مقابل زلزله، سيل و آتش و نيروگاههاي برق و
مصالح سبك، ارزان و با كيفيت مناسب براي ساخت و ساز، در حيطه كار مهندس
عمران قرار مي‌گيرد.
مهندسي عمران طيف بسيار وسيعي از كارها را در بر
مي‌گيرد. يعني اگر بخواهيم ساختمان، پل، برج، تونل، راه، سيلو و يا
شبكه‌هاي فاضلاب بسازيم در آغاز به يك مهندس كارآمد عمران نياز داريم تا
علاوه بر رعايت جنبه‌هاي فني و اجرايي، اقتصادي نيز عمل كند. چون اقتصادي
بودن يك اصل در مهندسي عمران است.فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند پس از
پايان تحصيلات، مسووليتهاي متفاوتي نظير طراحي، محاسبه، اجرا و نظارت بر
اجراي طرحهاي مختلف عمراني را به عهده گيرند. از جمله مي‌توان به موارد زير
اشاره نمود:
1. محاسبه ، ساخت و اجرا و تا حدودي طراحي ساختمانهاي
مختلف مسكوني، اداري و صنعتي اعم از آجري، بتني و فولادي، نظير ساختمانهاي
مسكوني ويلايي، چندطبقه، آپارتمانها و برجهاي بلند و همچنين كارهاي
ساختماني اداره‌ها، مدرسه‌ها، بيمارستانها ، كارخانه‌ها و مراكز صنعتي،
ساختمانها و مراكز ورزشي ، تالارهاي اجتماعات و … .
2. طراحي ،
محاسبه و اجراي راهها و جاده‌هاي مختلف ارتباطي داخل و خارج شهرها و
روستاها اعم از : راههاي شوسه، راههاي آسفالته، بزرگراه ها و نيز راه‌آهن
(شامل مسيريابي ، پياده كردن مسير ، زيرسازي و روسازي) .
3. ساخت و اجرا
و در مواردي طراحي و محاسبه انواع پلهاي بتني و فلزي با دهانه‌ها و ابعاد و
شكلهاي متفاوت نظير: پلهاي داخل شهري و روگذرها، پلهاي خارج شهري و
جاده‌ها.
4. اجراي سدهاي مختلف خاكي و بتني و نيز بندهاي انحرافي و
ساير تاسيسات وابسته نظير تونل يا كانال انحراف آب رودخانه (جهت اجراي
عمليات كارگاهي در ضمن ساخت سد)، تاسيسات آبگيري از سد و كنترل ارتفاع آب
در پشت سد و …
5. اجراي كارهاي مربوط به ساماندهي رودخانه‌ها.
6.طراحي
، محاسبه و ساخت خطوط انتقال آب اعم از انواع كانالهاي تحت فشار و يا
كانالهاي با سطح آزاد آب كه به منظور انتقال آب از سدها و درياچه‌ها و …
براي مصارف كشاورزي، شرب و صنعتي به منطقه‌هاي مورد نياز و نيز جهت انتقال
آب از تصفيه‌خانه‌هاي آب به مخازن آب و از آنجا به مناطق مصرف، ساخته
مي‌شوند.
7. ساخت تصفيه‌خانه‌هاي آب و فاضلاب شامل: ساختمانها و تاسيسات مربوط، محوطه‌سازي و …
8.طراحي
، محاسبه و ساخت شبكه‌هاي آب‌رساني به منطقه‌هاي شهري و روستايي جهت تامين
آب شرب مورد نياز افراد و تاسيسات مربوط نظير: مخازن آب، لوله‌كشي ،
انشعابات و … .
9.طراحي ، محاسبه و ساخت شبكه‌هاي جمع‌آوري و دفع
آبهاي سطحي ناشي از نزولات جوي در خيابانها و ساير منطقه‌هاي شهرها و
شهركها و همچنين شبكه‌هاي جمع‌آوري و دفع فاضلابهاي خانگي و صنعتي و انتقال
آنها به خارج از شهر و تصفيه‌خانه‌ها.
10.انجام بسياري از كارهاي
نقشه‌برداري كه براي كارهاي ساختماني مختلف نظير: راه‌سازي، سدسازي، و …
مورد نياز است؛ و همچنين تا حدودي كارهاي نقشه‌كشي طراحي و معماري.
گرايش عمران- نقشه برداري يا surveying:
همان طور كه براي داشتن يك زندگي موفق بايد برنامه ريزي كرده و طرح و
نقشه شخصي داشت، براي انجام يك كار عمراني كه گاه چندين سال به طول
مي‌انجامد، بايد نقشه برداري كرد و اطلاعات دقيقي از ابعاد مكان ساخت سازه ي
مورد نظر به دست آورد. براي مثال درهنگام نصب دكل هاي مخابراتي در آغاز
بايد مسير دكل گذاري و فواصل بين دكل ها، به ياري نقشه برداري تعيين شود و
سپس دكل هاي مورد نظر را نصب كرد.
رشته ي نقشه برداري با جغرافيا و
سنجش از راه دور، ارتباط نزديكي دارد براي مثال وقتي مهندس نقشه برداري
براي تهيه ي نقشه از ماهواره كمك مي‌گيرد، به رشته ي سنجش از راه دور نزديك
مي‌شود. هم چنين نقشه برداري در دو رشته عمران وجغرافي بسيار به يكديگر
نزديك است و تفاوت اين دو بيشتر در اين است كه در جغرافيا از نقشه براي
تهيه ي اطلس هاي جغرافيايي استفاده مي‌شود، اما در مهندسي عمران از نقشه
برداري براي برنامه ريزي و طرح هاي عمراني استفاه مي‌شود.
توانمندي‌ها و ويژگي هاي لازم در نقشه برداري و عمران:
يك مهندس عمران بايد بسيار اجتماعي و داراي توان ايجاد ارتباط با جمله
سايرين باشد. چون رشته مهندسي عمران يك رشته گروهي است. يعني متخصص عمران
در محيط كار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه كارگران، تكنسين‌ها و
مهندسان رشته‌هاي ديگر سروكار دارد و بايد با همه اين افراد ارتباط خوبي
برقرار كند تا بتواند شاهد پيشرفت و موفقيت كارش باشد.
با توجه به
كميت و كيفيت درسهايي كه در اين رشته ارايه مي‌گردد، داوطلب بايد از توان و
دانش برتر در زمينه‌هاي رياضي و فيزيك برخوردار باشد. همچنين توان جسمي ،
قدرت تجزيه و تحليل ، قدرت تجسم و دقت كافي در بسياري از مسايل را داشته
باشد.
رشته مهندسي عمران داراي دو بعد اجرايي و نظري و آزمايشگاهي
است. در اين ميان عده‌اي از مهندسين جذب كارهاي اجرايي مي‌شوند كه در اين
صورت بايد آمادگي كار در كارگاههاي داخل و خارج شهر را داشته باشند يعني
براي برنامه‌ريزي و سروكار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عده‌اي
نيز جذب بعد نظري و آزمايشگاهي مهندسي مي‌شوند كه اين عده نيز بايد آمادگي
كارهاي محاسباتي ، دفتري و آزمايشگاهي را داشته باشند. كارهايي كه به
رياضيات قوي و صبر و حوصله بسيار نياز دارد.
شايان ذكر است كه بسياري
از كارها و طرحهاي عمراني در خارج از محيطهاي شهري بوده و فعاليت نسبتا
زيادي را مي‌طلبد لذا داوطلب اين رشته بايد علاقمند به كارهاي عمراني بوده و
توانايي كار در محيطهاي پرجمعيت را داشته باشد.
درس هاي مهم رشته نقشه برداي:
ضرايب و عنوان درس هاي اختصاصي رشته ي مهندسي عمران در آزمون سراسري به شرح زير است:
رياضيات:4،
فيزيك مكانيك (فيزيك):3، شيمي:1، درس هاي فني:2 ضرايب درس هاي فني براي
دارندگان ديپلم هاي هنرستان هاي فني و حرفه اي و كشاورزي نظام قديم آموزش
متوسطه لحاظ خواهد شد.
گرايش هاي تحصيلات تكميلي:
مديريت
گروههاي اجرايي در عمليات نقشه‌برداري ، طرح و برنامه‌هاي سيستم نقشه،
محاسبات و برنامه‌ريزي در زمينه‌هاي مختلف فني نقشه‌برداري، تدريس و آموزش
در دوره كارداني (پس از طي دوره مربوط به تعليم و تربيت).
امكان
ادامه تحصيل در اين رشته تا حد كارشناسي ارشد در داخل و در سطوح بالاتر در
خارج از كشور موجود است. سازمان نقشه‌برداري وزارت برنامه و بودجه ، وزارت
راه و ترابري ، وزارت نفت ، سازمان آب ، سازمان بنادر و كشتيراني، اداره
جغرافيايـي ارتش و سپاه و بخش خصوصـي و … از جمله محلهاي جذب
فارغ‌التحصيلان اين رشته است.
آينده شغلي و بازاركار:
مراكز
مختلفي به صورت مستقيم و غيرمستقيم در فعاليتهاي عمراني نقش دارند كه هر يك
به تناسب نوع فعاليت خود، اقدام به جذب فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌كنند.
وزارت‌خانه‌هاي مسكن و شهرسازي، راه و ترابري، جهاد سازندگي و نيرو به
صورت گسترده‌تر و ساير وزارت‌خانه‌ها، اداره‌ها ، سازمانها ، مراكز دولتي و
خصوصي نظير : وزارت‌خانه‌هاي آموزش و پرورش ، كشاورزي ، فرهنگ و آموزش
عالي، بانكها و … به صورت مستقيم براي كارهاي عمراني خود مثل طرح و
محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نياز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه
بر آن ، شركتهاي مختلف مهندسان مشاور كه در كشور به صورت گسترده وظيفه
طراحي ، محاسبه و نظارت بر اجراي پروژه‌هاي ساختماني را بر عهده دارند؛
همچنين شركتهاي ساختماني و راه‌سازي دولتي و خصوصي كه در اجراي اين طرحها
فعاليت دارند، تعداد كثيري از فارغ‌التحصيلان رشته عمران را استخدام
مي‌كنند.
اصولا مهندس عمران شانس كاري زيادي دارد چون در طراحي و
ساخت بسياري از كارهاي عمراني مانند: راهها ، پل‌ها ، سدها ، سازه‌هاي
دريايي براي سكوهاي نفتي، آشيانه‌هاي هواپيما و خانه‌هاي مسكوني مقاوم در
مقابل زلزله، مهندسين عمران حضوري فعال دارند. متخصصاني كه يا در دفترهاي
مشاوره به طراحي پروژه‌هاي فوق مي‌پردازند و يا مجري كارهاي عمراني مذكور
بوده و به كيفيت اجراي آنها نظارت دارند.
البته بايد توجه داشت كه هر
دانشجوي مهندسي عمران نمي‌تواند فرصت‌هاي شغلي خوبي داشته باشد. بلكه بايد
در دوران تحصيل به دنبال پژوهش ، تحقيق و يادگرفتن باشد نه اين كه تنها
واحدهاي دانشگاهي را پاس كند و يا حتي به فكر يك معدل خوب دانشگاهي باشد.
چون شركتهاي عمراني خصوصي و دولتي يك نيروي كارآمد را به شاگر اول دانشگاه
ترجیح می دهند.
