رشته صنایع غذایی
مقدمه
مجموعه علوم و صنایع کشاورزی که
با عنوان مهندسی کشاورزی توسط داوطلبان گروههای آزمایشی علوم ریاضی و علوم
تجربی انتخاب می شود، به علوم و صنایعی اطلاق می شود که طی آن مواد خام
غذایی گیاهی و حیوانی، تولید، برداشت و فرآوری شده، برای مصرف آماده می
گردد. رشد بی رویه جمعیت همراه با کاهش منابع غذایی، اهمیت به کارگیری
روشهای علمی موثر برای افزایش تولید محصولات کشاورزی و دامی، بهبود کیفیت و
کاهش ضایعات این محصولات را آشکار می سازد و دست یابی به این اهداف در
قالب رشته های مهندسی کشاورزی ممکن و میسر است.
بدین سبب در آزمون سراسری، مجموعه مهندسی کشاورزی برای تربیت متخصصان این رشته در گرایشهای مختلف با مقاطع کارشناسی و کاردانی در نظر گرفته شده است.
1- علوم و صنایع غذایی
1-1) تعریف و هدف
این رشته در گذشته با نام مهندسی کشاورزی – صنایع فرآورده های کشاورزی
در دانشگاههای کشور ارائه شده و از سال 1371 به طور رسمی به علوم و صنایع
غذایی تغییر نام داده است. کلیه عملیاتی که پس از صید و برداشت محصولات
زراعی و باغی و یا ذبح دام انجام شده و مواد خام را به ماده غذایی آماده
مصرف تبدیل می کند، شامل روشهای نگه داری، فرآوری، بسته بندی و… زیر
مجموعه این گرایش می باشند.
هدف از این رشته، تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در زمینه هایی
چون اجرای عملیات تبدیل مواد غذایی، نگه داری محصولات کشاورزی، کنترل
کیفیت، کمک به طراحی و بهینه سازی خطوط تولید در کارخانه های مورد نظر
فعالیت کرده هدایت، نظارت و مسوولیت فنی واحدهای تولید فرآورده های مختلف
غذایی را بعهده گیرند.
1-2) اهمیت و جایگاه در جامعه
نیاز روز افزون جامعه به غذا و رشد بی رویه جمعیت و کاهش منابع غذایی،
یکی از مهمترین مسائلی است که توجه دولتمردان، اندیشمندان و محققان را به
خود معطوف داشته است. در این راستا، لزوم استفاده بهینه از منابع غذایی
موجود و به کارگیری روشهای مطلوب نگه داری و جلوگیری از ضایعات بی رویه
محصولات کشاورزی، تأمین منابع جدید غذایی، بسته بندی مناسب به منظور حفظ و
بهبود کیفیت محصولات و …، از جمله مواردی است که اهمیت آن بر هیچ کس
پوشیده نیست.
علاوه بر این، رشد و توسعه جوامع و پیشرفت علوم و صنعت،
سبب پیدایش عادات و سبک های نوین غذایی شده، به گونه ای که نیاز به تنوع
محصولات و پیدایش فرآورده های جدید غذایی و کمک غذایی به شکل روز افزونی
احساس می گردد. بدین سبب رابطه مستقیم رشته صنایع غذایی با سلامت مردم و
توجه خا
آشنایی با شغل کارشناس صنایع غذایی
اگر شما دقت و تمرکز زیادی داشته و به تولید و تهیه مواد غذایی علاقه زیادی دارید، این شغل ایده آل شماست.
امروزه
صنایع تولید انواع مواد غذایی مختلف در جهان بسیار رشد کرده است. به دلیل
تغییر سبک زندگی مردم و افزایش نیاز به مواد غذایی بسته بندی شده، هر از
چند گاهی شاهد ظهور یک کارخانه جدید مواد غذایی هستیم. برای اینکه محصولاتی
سالم و باکیفیت بدست مصرف کننده برسد، کارهای زیادی در کارخانه اعم از
استفاده از روش های بهینه در تولید مواد غذایی، طراحی فرآیندهای مناسب برای
تولید، کنترل و نظارت دائم بر سلامت مواد اولیه و محصولات تولیدی و …انجام
می شود.
متخصص صنایع غذایی با توجه به رشته ای که در آن تحصیل و
تخصصی که آموخته است، در فرآیند تولید مواد غذایی وظایف خاصی را برعهده
دارد. البته برخی از وظایف آنها با یکدیگر مشترک می باشد.
کار متخصص
صنایع غذایی که در رشته علوم و صنایع غذایی تخصص دارد، کنترل کیفی و بهداشت
مواد غذایی در فرآیند تولید می باشد. کار این فرد با سلامت افراد جامعه
رابطه نزدیکی دارد. متخصص صنایع غذایی معمولا مسئول فنی کارخانه های تولید
مواد غذایی می باشند. در هر کارخانه باید از همان ابتدا که مواد اولیه وارد
می شوند تا زمانی که محصولات بسته بندی و آماده عرضه می گردد، کنترل و
نظارت کافی توسط مسئول فنی وجود داشته باشد. این فرد در مراحل مختلف از
مواد در حال تولید نمونه برداری کرده و آن را در آزمایشگاه مورد ارزیابی
قرار می دهد. متخصص صنایع غذایی در مورد اصول و روش های نگهداری، بسته بندی
و کنترل کیفی مواد غذایی دانش و تخصص لازم را دارا می باشد.
متخصص
(مهندس) صنایع غذایی که در گرایش صنایع غذایی مهندسی کشاورزی تحصیل کرده
است، در زمینه روش ها و عملیاتی که مواد خام (اعم از محصولات کشاورزی و
دامی) را به مواد غذایی قابل مصرف و باارزش تبدیل می کند، دانش و تخصص
دارد. این روش ها در حوزه نگهداری، فرآوری و تبدیل، بسته بندی و حمل و نقل
مواد غذایی می باشد. رشد جمعیت کشور و نیاز به مواد غذایی بیشتر همراه با
وجود ضایعات بالای در بخش کشاورزی و دامی موجب شده تا حضور این متخصصان
برای رفع این مشکلات بسیار ضروری و حیاتی باشد.
حوزه کاری متخصص
صنایع غذایی که در حوزه مهندسی شیمی گرایش صنایع غذایی تخصص دارد، طراحی هر
یک از واحدهای فرآیند تولید، طراحی خطوط مختلف آماده سازی، فرآوری و بسته
بندی مواد غذائی وهمچنین طراحی کارخانجات تولیدی صنایع غذائی می باشد. او
با توجه به خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، میکروبیولوژی، تغذیه ای و بهداشتی
مواد غذائی به طراحی یا ایجاد واحدهای تولید پرداخته و مشکلات خطوط تولیدی
صنایع غذائی را رفع می نماید.
کارشناس صنایع غذایی باید به دقت بالا
داشته، به جزئیات توجه کرده و به قوانین بهداشتی اهمیت ویژه بدهد. به عنوان
متخصص صنایع غذایی باید در زمینه هایی مانند مهندسی شیمی، برنامه ریزی
تولید، تحقیقات بازار، رفتار مشتری و مدیریت مالی مطلع باشد.
وظایف متخصص صنایع غذایی
در این بخش وظایف کارشناس صنایع غذایی به طور کلی بیان می شود که برخی از آنها بین تخصص های مختلف آن مشترک و برخی اختصاصی می باشد :
- تهیه اطلاعات غذایی صحیح برای برچسب های محصولات
- بررسی راه های نگهداری تازه و ایمن مواد غذایی
- یافتن راه های تولید سریع و ارزان مواد غذایی
- آزمایش سلامت و کیفیت مواد غذایی
- کارکردن روی مواد تشکیل دهنده جدید برای رسیدن به ترکیب غذایی جدید
- اصلاح مواد غذایی مانند تولید محصولات فاقد چربی
- انجام آزمایشات لازم و تولید نمونه محصولات
- کنترل کیفیت و بهداشت مواد غذایی
- طراحی فرآیند های تولید محصولات غذایی به صورت انبوه
- طراحی دستگاه ها و کارخانجات تولید مواد غذایی
- مهارت و دانش مورد نیاز متخصص صنایع غذایی
- دانش بالا در شیمی، زیست شناسی و ریاضی
- علاقه به کار در حوزه تولید مواد غذایی
- دقت بالا و توجه زیاد به جزئیات
- رعایت دقیق کلیه دستور العملهای بهداشتی
- توانایی کار تیمی
- توان جسمی مناسب
- توانایی کار در محیط کارخانجات (که اغلب در شهرهای کوچک یا خارج از شهرهای بزرگ هستند)
- آشنایی با اصول و مقررات حوزه بهداشت و کیفیت
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل کارشناس صنایع غذایی
فارغ
التحصیلان رشته های علوم و صنایع غذایی، مهندسی کشاورزی گرایش صنایع غذایی
و مهندسی شیمی گرایش صنایع غذایی می توانند وارد این شغل شوند.
فرصت های شغلی و بازارکار متخصص صنایع غذایی
کارشناس
صنایع غذایی می تواند در بخش هایی مانند آزمایشگاه ها یا خط تولید
کارخانجات مواد غذایی، موسسات تحقیقاتی، دانشگاه ها و … مشغول به کار شود.
محل کار او در آزمایشگاه های مواد غذایی، بخش های تحقیقات، بخش های کنترل
کیفیت و یا بخش تولید کارخانه ها می باشد. متخصص صنایع غذایی می تواند پست
هایی از جمله مدیر تولید، مسئول فنی، مسئول آزمایشگاه، مسئول بخش تحقیق و
توسعه، مشاور و … را در هر کارخانه تولید مواد غذایی بر عهده بگیرد.
افراد دارای سرمایه و تجربه کافی می توانند خود برای تاسیس و راه اندازی کارخانه تولید انواع مواد غذایی اقدام کنند.
با
توجه به روند افزایشی جمعیت کشور و نیاز به مواد غذایی بیشتر، کاهش ضایعات
کشاورزی و دامی و تولید مواد غذایی سالم و با کیفیت ضروری و حیاتی است. در
کشور تعداد زیادی کارخانه تولید انواع مواد غذایی در حال فعالیت هستند.
متخصص صنایع غذایی که دانش و تخصص کافی و علاقه و پشتکار زیادی در کار خود
داشته باشد، می تواند فرصت های شغلی مناسبی را در بازارکار کشور بیابد.
وضعیت استخدام این شغل در برخی کشورهای جهان
آمریکا
– پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندسان صنایع غذایی (کشاورزی)
بین سال های۲۰۱۰ تا۲۰۲۰ ، رشد۱۰ درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این
رشد برای همه مشاغل۱۴ درصد می باشد.
استرالیا – در بازه زمانی۵ سال گذشته میزان استخدام در این شغل رشد ۲۴ درصدی داشته و روند کاهشی رشد در آینده برای آن پیش بینی می شود.
میزان درآمد کارشناس صنایع غذایی
اطلاعات
دقیقی از میزان درآمد متخصصان صنایع غذایی در کشور در دسترس نمی باشد. آن
دسته از متخصصانی که در بخش های دولتی مشغول به کار می شوند، مطابق با
قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کنند.
محاسبه حقوق و مزایا در قانون مدیریت خدمات کشوری
ولی
در بخش خصوصی شرایط متفاوت است. سطح تحصیلات، میزان تجربه، مهارت و
توانایی ها و نوع توافق صورت گرفته بین کارفرما و کاربر، تعیین کننده میزان
دریافتی متخصصان صنایع غذایی در این بخش می باشد.
درآمد متخصص صنایع غذایی در برخی از کشورهای جهان
آمریکا
– متوسط درآمد سالانه مهندسان صنایع غذایی (کشاورزی) ۵۸.۴۵۰ دلار و برای
همه مشاغل۳۳.۸۴۰ دلار در سال۲۰۱۰ بوده است. مطابق با آمارهای سال ۲۰۱۳،
درآمد سالیانه این متخصصان حدودا بین ۳۲.۰۰۰ تا ۷۵.۰۰۰ دلار می باشد.
استرالیا – متوسط درآمد سالانه متخصصان صنایع غذایی۷۳.۸۰۰ دلار (قبل از کسر مالیات) می باشد.
انگلستان
– متوسط درآمد سالانه این شغل برای افراد تازه کار بین۳۰.۵۰۰ تا۳۸.۰۰۰
دلار و برای افراد باتجربه بین۴۶.۰۰۰ تا۶۸.۵۰۰ دلار می باشد.
شخصیت های مناسب شغل کارشناس صنایع غذایی
در
یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش
ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در
نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد.
شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است.
البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی
تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.
به
طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و
نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل
موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای
این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی
بیشتری در آن داشته اند.
