روش خواندن برگه های آزمایش
انواع آزمایشات
آزمایشات روتین شامل
الف- آزمایش خون:CBC_FBS_BS_Hb-HCT_PLT-PT-PTT-Cholestrol_Fb-Cr- BUN-Na-K-Ca-LDL-HDL-
ب- آزمایش ادرار:,UA-UC
ج-آزمایش مدفوع:گایاگ و کشت مدفوع
سایر آزمایشات غیر روتین است و در مورد بیماران خاص استفاده می شود شامل
د- آزمایش مغز نخاع
و-آزمایش خلط
ه- آزمایش کشت تراشه
ی- سایر آزمایشات
حروف اختصاصی در هر آزمایش
FBS قند خون ناشتا
MCHC غلظت متوسط همو گلوبین
WBC شمارش گلبول های سفید
RBC شمارش گلبول های قرمز
HB همو گلوبین
HC هماتو کریت( درصد گلبول های قرمز در خون )
HCV حجم متوسط گلبول های قرمز
HCH مقدار متوسط همو گلوبین در گلبول های قرمز
R.D.W ضریب تغییرات اندازه گیری گلبول های قرمز
PLT شمارش پلاکت ها
PTE در صد پلاکت ها
MPV حجم متوسط پلاکت ها
MCH وزن متوسط هموگلوبین
MCV حجم متوسط هموگلوبین
M/E نسبت سلول های زاینده گلبول سفید به قرمز
RDW پهنای گلبول قرمز در منحنی
UA تجزیه کامل ادرار ( PH،رنگ ،بو،توده های متراکم )
TGs تری گلیسیرید ( چربی که باعث رسوب در رگ هاو عروق می شود )
HCG تست حاملگی
FSB آزمایش قند خون
انواع آزمایش های خون
>> RBC
RBC مخفف کلمه سلول قرمز خون است. این
سلولهای قرمز یا همان گلبولهای قرمز، در واقع اصلی‌ترین قسمت خون و عامل
رنگ قرمز آن هستند. خود این رنگ قرمز به دلیل وجود ماده‌ای به نام
هموگلوبین است که کمک میکند گلبول قرمز، اصلی‌ترین وظیفه خود یعنی حمل و
نقل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن را انجام دهد. به طور خلاصه میشود گفت
گلبولهای قرمز وسیله حمل و نقل اکسیژن از ریه به بقیه سلولهای بدن
هستند.مقادیر طبیعی: بین 7/4 تا 1/6 میلیون در هر میکرولیتر خون. این عدد
برای خانم‌ها مقداری کمتر و در کودکان مقداری بیشتر است.
نکته:
گلبول قرمز به طور طبیعی بعد از تولید در
مغز استخوان 120 روز در خون زندگی میکند و در آخر عمر خود خرد میشود و به
عناصر سازنده‌اش تبدیل میشود.
مقدار RBCها در طی بارداری به طور طبیعی کمی کمتر نشان داده میشود چون حجم مایع خون افزایش پیدا کرده است.
عدد RBC در واقع مقدار دقیق گلبولهای قرمز در 1میلی‌لیتر خون محیطی است.
بسته به آزمایشگاه و نوع کیت مورد استفاده، ممکن است مقیاس شمارش این سلول فرق کند.
خوردن داروهایی مثل کلرامفنیکل هم باعث کاهش RBC میشود.
>> HCT
هموتوکریت یا HCT هم یکی از مقادیر
اندازه‌گیری گلبول قرمز است. به طور کلی «هم» به معنی آهن است و هر جا در
هر کلمه‌ای آمد حتما آن کلمه ارتباطی با گلبول قرمز دارد. هماتوکریت درصدی
از حجم کلی خون است که از گلبول قرمز ساخته شده و با اندازه‌گیری قسمت قرمز
رسوب خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه‌گیری میشود. به
خاطر بیماری‌ها و شرایط مختلفی که می‌توانند اندازه‌گیری RBC و Hgb را با
اشکال مواجه کنند، HCT هم اندازه‌گیری میشود تا به طور مستقیم نشان‌دهنده
اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز در خون باشد. این عدد معمولا با درصد نشان
داده میشود. مقادیر طبیعی: اعداد بین 42 تا 52 درصد برای آقایان و 37 تا
47 درصد برای خانم‌ها نرمال به حساب می‌آید. در خانم‌های باردار درصد
بالاتر از 33 طبیعی است.
محدوده خطر: HCT بالاتر از 60 درصد و پایین‌تر از 15 درصد باید باعث نگرانی پزشک شود.
نکته:
بیماری‌هایی که باعث به وجود آمدن شکل‌های
غیرطبیعی گلبول قرمز میشوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسی‌‌شکل) مقدار HCT
را تغییر می‌دهند.
وقتی مقدار گلبول سفید به شدت بالا باشد بر مقدار HCT موثر است.
در صورت طبیعی بودن اندازه‌های گلبول قرمز، مقدار هماتوکریت 3 برابر هموگلوبین است.
هماتوکریت را نباید بلافاصله بعد از خونریزی شدید اندازه‌گیری کرد.
>> WBC
این سه حرف مخفف «سلولهای سفیدخون» و
نشان‌دهنده گلبولهای سفید است. اندازه‌گیری مقدار گلبولهای سفید خون یکی
از روش‌های اصلی تعیین وجود عفونت در بدن است چون این سلولها که جزو سیستم
دفاعی بدن هستند در شرایط بیماری‌های عفونی و غیرعفونی واکنشهای مختلفی
از خود نشان می‌دهند.
شمارش WBCها دو جزء دارد. یکی مقدار کلی
گلبولهای سفید در یک میلی‌لیتر خون و جزء دیگر شمارش جزء به جزء این
سلولها چون گلبول سفید خود متشکل از پنج نوع مختلف است که کم و زیاد شدن
هر کدام از این انواع معنی خاص خود را دارد. کلمه «diff» که در جلوی CBC به
معنی آزمایش خون نوشته میشود درخواست برای شمارش همین انواع مختلف
گلبولسفید است.مقادیر طبیعی: در بزرگسالان و بچه‌های بالاتر از 2 سال
مقدار گلبولسفید بین 5 تا 10 هزار در هر میلی‌لیتر خون طبیعی است.
محدوده خطر: WBC کمتر از 2500 و بیشتر از 30000 هر کدام نشان‌دهنده بیماری‌هایی هستند که می‌توانند گاهی خطرناک باشند.
نکته:
عمل اصلی گلبولسفید مبارزه با عفونت و حذف عوامل خارجی و مزاحم است و در مواقع آلرژ‌ی‌ها هم این سلولها مسوول بروز واکنش هستند.
تغییر هر کدام از انواع WBC معنی خاص خود را دارد و ممکن است نشان‌دهنده عفونت با میکروب، ویروس و یا حتی استرس باشد.
فعالیت شدید بدنی و ورزش سنگین هم برای مدتی
باعث بالا رفتن تعداد WBC در خون میشود. بارداری و زایمان هم این مقدار
را افزایش می‌دهند.
>> Hgb
در برگه‌های آزمایش مختلف ممکن است به
صورت‌های مختلف HGB،Hg، یا Hgb نوشته شود. هم اینها مخفف کلمه هموگلوبین،
یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده گلبول قرمز است. این ماده که در آن آهن به
کار رفته خود از اسید آمینه تشکیل شده و جایگاه‌های مختلفی برای ترکیب با
اکسیژن دارد. هموگلوبین در جایی که اکسیژن زیاد وجود دارد با آن ترکیب
میشود و در محیط کم اکسیژن آن را آزاد میکند.اندازه‌گیری مقدارکلی
هموگلوبین در واقع نوعی نشان‌هنده تعداد گلبولهای قرمز است.مقادیر اصلی:
مقدار طبیعی برای آقایان بین 14 تا 18 گرم در هر دسی‌لیتر است و برای
خانم‌ها مقادیر بین 12 تا 16 گرم در هر دسی‌لیتر طبیعی محسوب میشود.
محدوده خطر: هموگلوبین زیر 5 و بالای 20 مقادیر بحرانی به حساب می‌آیند و حتما نیازمند رسیدگی فوری هستند.
نکته:
مقدار Hgb در بارداری کاهش می‌یابد چون با
اینکه خونسازی کمی بیشتر شده است اما حجم مایع بدن و خون بالا رفته و
مقدارکلی هموگلوبین در هر دسی‌لیتر آن کاهش می‌یابد.
زندگی در ارتفاع هم به خاطر نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و کمبود اکسیژن محیط باعث تولید بیشتر هموگلوبین میشود.
در طحال اغلب سلولهای پیرخون تخریب
میشوند. بزرگ شدن طحال یعنی تخریب بیشتر سلولها و به همین دلیل به دنبال
آن کاهش RBC و Hgb رخ میدهد.
>> Plt
پلاکت‌ها، اجزای کوچک دیسک شکلی هستند که در
خون وجود دارند و از بقیه سلولهای خونی بسیار کوچک‌ترند. این ساختارها
حاوی آنزیم‌هایی هستند که باعث انعقاد خون میشوند و وظیفه اصلی آنها
جلوگیری از خونریزی و خارج شدن گلبول‌قرمز از داخل رگ است.
Plt نشان‌دهنده تعداد پلاکت‌ها در هر میلی‌لیتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ‌ترین عدد برگه آزمایش خون است.
به غیر از کنترل سیستم انعقادی خون، از
میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری‌های خونی
هم استفاده میشود.مقادیر طبیعی: پلاکت بین 150 هزار تا 400 هزار در هر
میلی‌مترمکعب خون برای بزرگسالان طبیعی است. در نوزادان این مقدار کمی
بیشتر است.
محدوده خطر: پلاکت زیر 50 هزار یا بیشتر از یک میلیون کاملا غیرطبیعی است و نیازمند توجه ویژه است.
نکته:
ورزش شدید و قدرتی باعث افزایش میزان پلاکت میشود. در هنگام قاعدگی مقدار پلاکت کمی کاهش پیدا میکند.
قرص‌های ضدبارداری باعث بالا رفتن مقدار پلاکت میشوند. در حالی که استامینوفن پلاکت را کاهش میدهد.
صبح آزمایش خون بدهید
آزمایش گروه های خونی
در پلاسمای خون انسان عناصری وجود دارند که
به آنها” آگلوتاسیون” می گویند واین خاصیت را دارند که اگر سلول خونی خارجی
وارد خون شود آنها را به هم چسبانده و منعقد و بالاخره متلاشی می کند.خون
اشخاص به چهار گروه تقسیم می شوند
گروه خونیA:– پلاسمای این گروه دارای آگلوتین مخصوص برای به هم چسباندن گویچه های گروه B است.
گروه خونی B: – پلاسمای این گروه دارای آگلوتین مخصوص برای به هم چسباندن گویچه های گروه A است.
گروه خونیAB: – پلاسمای این گروه دارای آگلوتین مخصوص برای به هم چسباندن گویچه های گروهAB است.
گروه خونیO: – پلاسمای این گروه دارای آگلوتین مخصوص برای به هم چسباندن گویچه های گروه O است.
وقتی به بیماری خون تزریق می شود باید آن
خون هم کروه بیمار باشد و یا از نوعی باشد که عمل آگلوتاسیون بین خون بیمار
و خون دهند موجود باشد(آزمایش کراسمچ)در این حالت خون داده شده با خون
بیمار موافق است.
هر گروه خونی می تواند از هم گروه خون دریافت کند
گروه خونی O می تواند به تمام گروههای دیگر خون بدهد و دهنده همگانی است
گروه خونیAB: می تواند از همه گروهها خون بگیرد و گیرنده عمومی است ولی به هیچ گروه دیگر جزخودش نمی تواند خون بدهد
گروه AوB فقط به هم گروه خود و گروه AB می توانند خون بدهند
صرفنظر از این موضوع عوامل دیگری از جملهRh در تطبیق خون شخصی به خون دیگر مهم است
مشاهده شده که اگر خون انسان را با خون نوعی
میمون به نام رزوس مخلوط کنند گاهی ممکن است اگلوتاسیون انجام شود و گاهی
انجام نمی شود .اگر انجام شودRh مثبت و اگر انجام نشودRh منفی است
عامل
رزوس در خون بعضی افراد وجود دارد و برخی وجود ندارد که به آن Rh مثبت یا
منفی می گویند.این عمل از طریق ارث منتقل می شود .اگر پدری Rh مثبت و مادر
Rh منفی باشد فرزند آنها ممکن است این عامل را از پدر یا مادر به ارث برده و
خونش Rh مثبت باشد خونش با مادر غیر موافق است که منجر به عوارض شدیدی
برای فرزند می شود.
امار نشان میدهد که 15 درصد مردم جهان Rh منفی و بقیه Rh مثبت هستند.
آزمایش قند خون
این ماده منبع اصلی تأمین انرژی در تمام موجودات زنده است. برای اندازه گیری قند خون فرد حتما باید ناشتا باشد،
به همین دلیل واژه Fasting به کار می رود، یعنی بعد از مدت کوتاهی گرسنگی
قند خون اندازه گیری شده است. این مدت حدود 10 تا 12 ساعت می باشد.
اگر سطح قند خون فردی بعد از 12 ساعت ناشتا بیشتر از 105 میلی گرم در
دسی لیتر باشد، نشان دهنده استعداد ابتلاء وی به دیابت در طی ده سال آینده
است.
میزان نرمال قند خون بین حداقل 65 تا 70 و حداکثر 100 تا 110 در محدوده
بالا می باشد، البته افزایش خفیف قند خون ممکن است در اثر دریافت اخیر فرد
باشد، اما اگر در آزمایشات مکرر میزان آن تغییری نکرد، فرد نیاز به توصیه
های رژیمی برای پیش گیری از ابتلا به دیابت در آینده دارد.
>>> آزمایش چربی خون
آزمایش چربی خون شامل اندازه گیری کلسترول کل، کلسترول HDL (خوب)، کلسترول LDL (بد) و تریگلیسرید میشود.
>> آزمایش خون
برای اندازه‌گیری دقیق چربی‌های خون باید 9 تا 12 ساعت پیش از خون گرفتن، چیزی به جز آب نخورید و ننوشید.
تریگلیسرید نوعی از چربی خون است که در اثر مصرف مواد قندی و نشاسته ای بالا می‌رود.
کلسترول خون هم با مصرف چربی های غذایی مثل کره، چربی های گوشت، تخم مرغ
و مواد لبنی پرچرب، روغن های جامد و مایع، غذاهای سرخ شده و … زیاد می
شود.
>> مقادیر کلسترول و تری گلیسرید خون
میزان کلسترول و تریگلیسرید خون معمولا به “میلیگرم در دسی‌لیتر” اندازه‌گیری میشوند.
این جدول‌ها میزان‌های طبیعی و غیرطبیعی انواع چربی‌های خون را نشان میدهد.
> میزان کل کلسترول (میلیگرم در دسی‌لیتر)—تفسیر
کمتر از 200— مطلوب
200 تا 239— حد مرزی بالا
240 و بالاتر— بالا
> کلسترول بد یا LDL (میلی گرم در دسی‌لیتر)—- تفسیر
کمتر از 70 —-مطلوب برای افراد در معرض خطر بسیار بالای بیماری قلبی
کمتر از 100—-مطلوب برای افرادی در معرض خطر بیماری قلبی
100 تا 129 —-نزدیک به طبیعی
130 تا 159 —-حد مرزی بالا
160 تا 189 —- بالا
190 و بالاتر —- بسیار بالا
> کلسترول خوب یا HDL (میلیگرم در دسی‌لیتر)—— تفسیر
مردان: کمتر از 40—— بد
زنان :کمتر از 50—— بد
50 تا 59 —— بهتر
60 و بالاتر —— بهترین
> تریگلیسرید (میلی گرم در دسی‌لیتر)———-تفسیر
کمتر از 150——— مطلوب
150 تا 199——— حد مرزی بالا
200 تا 499——— بالا
500 و بالاتر——— خیلی بالا
الکترولیتهای موجود در خون
اندازه گیری الکترولیت
هایی همچون پتاسیم،سدیم،کلر و گازکربنیک در خون معمولا در در شرایطی همچون
دیابت کنترل نشده،COPD،بیماری کلیوی،بیمارانی که گاواژ میشوند ، بعضی
اختلالات داخلی ، آسیب ، ورم و اسیدوز/آلکالوز انجام میشود.
پتاسیم:K
بدن به تغییر مقدار پتاسیم بسیار حساس است. با بالا یا پایین رفتن پتاسیم، آریتمی قلبی یا آسیب های عصبی اتفاق می افتد.
مقادیر نرمال آن در خون5- 3.6 میلی اکی والان در لیتر است.
کاهش پتاسیم خون(هایپوکالمی) در مواردی همچون کاهش دریافت غذایی و در
وضعیت کاتابولیک ، اسهال، استفراغ ،سیروز کبدی و یا آسپیراسیون رخ
میدهد.علاوه بر این مصرف بعضی داروها همچون داروهای مدر و شیرین بیان نیز
باعث کاهش سطح پتاسیم خون میشوند.
افزایش پتاسیم خون (هایپرکالمی) در اثربیماری کلیوی، آسیب های ناشی از
تصادفات،عفونت و خون لیز شده اتفاق می افتد.مصرف داروهایی همچون ممانعت
کننده های ACE نیز باعث افزایش پتاسیم میشوند.
سدیم:Na
سدیم مهمترین یون در مایع خارج سلولی است و به خاطر خاصیت احتباس دهنده آب ، ارزشمند است. مقادیر نرمال آن در خون 135-145 mEq/L است.
این الکترولیت در بدن نقشهای زیادی اعمال
میکند. از جمله : فعالیت آنزیمها،کنترل اسمولالیته مایعات داخل عروقی،
کنترل تعادل اسید و باز، هدایت ایمپالسهای عصبی ماهیچه ای از طریق پمپ سدیم
(همزمان با خارج شدن پتاسیم ، سدیم وارد سلول میشود) و …
کاهش سطح سدیم خون (هایپوناترمی)،در اثر از دست دهی سدیم یا احتباس آب
یا هردو رخ میدهد. به عنوان مثال اسهال،استفراغ،تعریق زیاد، تزریق مداوم
سرم قندی 5% ،رژیم کم نمک، سوختگی، واکنشهای التهابی، آسیب بافت ها و …
تست بررسی سدیمانتاسیون گلبولهی قرمز (ESR)
تست بررسی سدیمانتاسیون گلبولهای قرمز
خون( ESR )یکی از تستهای رایج در آزمایشگاه های تشخیص طبی میباشد که بنا به
درخواست پزشک برای بسیاری از بیماران انجام میشود. این تست یک تست ارزان
قیمت و البته غیر اختصاصی میباشد که نتایج آن همراه با نتایج سایر تستها
ارزشمند و کمک کننده میباشد. ESR تحت شرایطی مانند بیماری های اتو ایمیون
به ویژه روماتیسم مفصلی، در عفونتها، التهابات حاد و مزمن و سرطانها افزایش
میابد بنابراین با تنها افزایش میزان رسوب گلبولهای قرمز به تشخیص دقیقی
نمیتوان دست یافت.سرعت رسوب گبولهای قرمز خون بر حسب میلیمتر بر ساعت
میباشد. در این تست خون گرفته شده همراه با ضد انعقاد سیترات سدیم در لوله
های بلند و باریکی کشیده شده و به صورت عمودی روی پایه های سدیمان قرار
داده میشود. پیپت های ESR پیپت های بلندی هستند که از قسمت سر به انتها از 0
درجه بندی شده اند. خون داخل پیپت ها تا عدد 0 کشیده شده و بعد از طی 1
ساعت میزان رسوب گلبولها از عدد 0 تا جایی که پلاسما شفاف وجود دارد خوانده
میشود.
موارد درخواست تست :
این تست در موارد مشاهده علائمی مبنی بر
التهابات و یا بدخیمی ها و همچنین علائم مربوط به رماتیسم مفصلی مانند درد و
ورم مفاصل در خواست میشود. لازم به ذکر است که با توجه به غیر اختصاصی
بودن این تست حتما همراه با سایر تستهای ارزشمند و کمک کننده به تشخیص
نهایی مانند الکتروفورز پروتئینهای سرم، اندازه گیری فیبرینوژن و … بنا به
علائم بیمار درخواست میشود. همچنین بعد از تشخیص بیماری این تست به منظور
ارزیابی میزان پاسخ به درمان در فرد بیمار به صورت دوره ای درخواست میشود.
کاهش ESR از مقدار قبلی نشانه از بهبودی و افزایش مجدد آن نشانه ای از عود
بیماری میباشد.مقدار نرمال ESR در مردان تا 10 و در زنان تا 20 میلیمتر بر
ساعت میباشد.
CRP :
CRP یکی از پروتئینهای فاز حاد بوده که
مانند ESR یک تست ارزشمند در موارد التهابات محسوب میشود و حتی میتوان گفت
که این تست از ESR ارزشمندتر میباشد زیرا به محض بروز هر گونه التهابی در
بدن افزایش یافته و به مجرد کاهش التهاب و بهبودی میزان آن کاهش میابد
بنابر این علی رغم غیر اختصاصی بودن از حساسیت خوبی برخوردار میباشد.
بنابراین همراه با تست ESR تست CRP نیز انجام میشود. سایر تستهای همراه با
ESRبنا به علائم بیمار شامل تست RF به منظور بررسی رماتیسم مفصلی, تست ANAو
سایر تستهای اتوایمیون به منظور بررسی اختلالات اتوایمیون، اندازه گیری
سطح فیبرینوژن ، الکتروفورز پروتئین سرم، CBC و سایر تستها میباشد.
موارد افزایش ESR :
افزایش ESR نشانه ای از افزایش گلبولینها و یا فیبرینوژن پلاسما بوده و نیاز به بررسی های بیشتری دارد.
1- افزایش خفیف در التهابات خفیف و جزئی،
حاملگی و آنمی. در آنمی ها به دلیل اینکه میزان گلبولهای قرمز کم میشود
دافعه بین این سلولها کمتر از حالت عادی شده و بنابراین میزان رسوب افزایش
میابد حال اینکه در پلی سیتمی به دلیل افزایش در تعداد اریتروسیتها دافعه
بین سلولی بیشتر شده و این امر باعث کاهش رسوب و کاهش ESR میگردد.
2- افزایش شدید این تست میتواند بیانگر
افزایش در پروتئین های خون از جمله گلبولینها باشد. افزایش گلبولینها در
مواردی مانند عفونتها، مولتیپل میلوما، ماکروگلبولنمی والدنشتروم ( در این
مورد حتی در غیاب التهاب افزایش ESR باز هم دیده میشود.) و رماتیسم مفصلی
دیده میشود.
3-در زنان معمولا میل به افزایش در ESR بیشتر بوده و در دوران قاعدگی و بارداری میزان آن افزایش میابد.
4- داروها شامل دکستران، متیل دوپا، تئوفیلین، پنیسیلین پروکاینامید و داروهای پیشگیری از بارداری خوراکی باعث افزایش ESR میگردند.
*کاهش ESR معمولا حالت مهمی نبوده و گاهی
در موارد پلی سیتمی، لکوسیتوز و ناهنجاری گلبولهای قرمز مانند سیکل سل دیده
میشود. همچنین داروهایی مانند آسپیرین، کورتیزون و کینیون باعث کاهش ESR
میگردند.
CBC :
CBC حروف اول سه کلمه انگلیسی زیر است.
کامل=C) COMPLETE)، خونBLOOD B)) ، شمارشCOUNT= C))
درنتیجه : CBCبه معنای شمارش کامل گویچه های خون است
> CBC شامل :
1- شمارش تعداد گویچه های سفید خون در میلی متر مکعب ازخون (WBC)-
2.شمارش تعداد گویچه های قرمز خون در میلی متر مکعب ازخون (RBC )
3- شمارش تعداد پلاکت های خون در میلی مترمکعب ازخون platelet count-
4- شمارش افتراقی گویچه های سفید خو ن( تعیین Diff) -Count white blood cell differential
5 – اندازه گیری مقدارهماتوکریت خون – (HCT)
6- تعیین مقدار مقدارهموگلوبین خون (HGB)
7- تعیین اندیکس های (index) گویچه های قرمز خون
RBC Index
الف: تعیین میانگین حجم یک گویچه قرمز (A- (MCV
ب: تعیین میانگین مقدار هموگلوبین در یک گویچه قرمز و غیره…..(B – (MCH
ج : گزارش مرفولوژی گویچه های قرمزخون C -Red Blood Cell morphology report D -Immature cells report
د: گزارش سلولهای نارس
ه: گزارش انگل خونی از جمله انگل مالاریا در صورت مشاهده E – Malaria Parasit report
آزمایش CBC به طور کامل توسط کارشناس آزمایشگاه انجام می گردد که نتیجه آن بسیار ارزشمنداست
تفسیر آزمایش کامل ادرار
آزمایش کامل ادرار UA آزمایش ساده ومهم و گاهی وسیله ای کلیدی برای
تشخیص بیماری های کلیوی و اورولوژیک می باشد. این آزمایش شامل بررسی
فیزیکی، شیمیایی و میکروسکوپی می باشد. گاهی همین آزمایش ساده و راحت
اطلاعات بسیار مهم و الزامی برای تشخیص بیماران را فراهم می آورد. در تمام
بیماران اورولوژی و نفرولوژی U/A الزامی است. با این حال این آزمایش چنانچه
به درستی تفسیر نشود ، می تواند باعث گمراهی پزشک شود.آزمایش کامل ادرار
توسط (dipsticks) و میکروسکوپی انجام می شود، خصوصیات فیزیکی ادرار نیز ذکر
می گردد.
>> در این قسمت خلاصه ای از این موارد ذکر میگردد
الف) خصوصیات فیزیکی
1- رنگ ادرار ـ ادرار طبیعی به رنگ زرد کم رنگ (pale yellow) است که به
علت پیگمان یوروکروم(urochrom) می باشد. دلایل تغییر رنگ ادرار عبارت اند
از: میزان غلظت ادرار، خوراکی ها ، دارو ها، تولیدات متابولیسم بدن، عفونت
ادراری.
در صورت تغییر رنگ ادرار باید، تمام این موارد بررسی
شوند. سندروم کهنه ی قرمز(red diaper syndrome)به علت باکتری سراشیا
مارسسنس می باشد که باعث نگرانی مادران می گردد.
2-توربیدیتی (شفافیت) ـ ادرار تازه شفاف است و شایع ترین علت کدری آن
فسفاتوری است. در موارد کریستال فسفات اضافی در ادرار قلیایی شروع به رسوب
می کنند، معمولا متناوب هستند و پس از مصرف غذا یا مقادیر زیاد شیر رخ می
دهد. بیمار بی علامت بوده و چنانچه ادرار با اسید استیک (سرکه) اسیدی شود،
شفاف خواهد شد. از طرف دیگر در آزمایش میکروسکوپی کریستال های فسفات آمورف
دیده خواهد شد.علت دیگر کدری ادرار پیوری است که حضور تعداد زیاد WBC در
ادرار و بوی تند و زننده باعث افتراق آن از سایر علل خواهد شد.از علل نادر
کدری ادرار کایلوری است که ناشی از ارتباط غیر طبیعی سیستم لنفاوی و ادراری
میباشد.
3- وزن مخصوص ادرار ـ با(dipsticks) یا با وسیله ی اپتیک خاصی انجام می
گردد. محدوده ی آن از001/1تا035/1 می باشد. وزن مخصوص ادرار معمولا نشان گر
وضعیت هیدریشن بیمار است؛ ولی، می تواتند، ناشی از عمل کرد غیر طبیعی کلیه
نیز باشد. وزن مخصوص طبیعی بین 008/1 تا 020/1 است، اگر، زیر 008/1 باشد،
رقیق است و اگر بالای 020/1 باشد غلیظ می باشد. اگر در چند آزمایش متوالی
010/1 باشد، تشخیص CRF یا ARF مطرح است.
– علل کاهش وزن مخصوص ادرار
i. مصرف مایعات زیاد
ii. مصرف دارو های مدر
iii. دیابت بی مزه
iv. کاهش توانائی کلیه درتغلیظ ادرار
– علل افزایش وزن مخصوص ادرار
i) کاهش مصرف مایعات
ii) دیابت شیرین
iii) دهیدریشن به علت تب ، تعریق،استفراغ،اسهال
iv) ترشح نابجایADH
v) تزریق مواد کنتراست ( پس از IVP میتواند تا 035/1 برسد)
– علت اسمولاریته ادرار، مواد محلول آن است و از 50 تا 1200 میلی اسمول
در لیتر متغیر است. اسمولاریته نیز، تحت تاثیر هیدریشن و عوامل موثر بر وزن
مخصوص ادرار قرار می گیرد. نسبت به وزن مخصوص اسمولاریته ادرار نمایش گر
بهتری از کار کلیه می باشد، ولی، توسطdipsticks قابل انجام نیست.
4- pH ادرار ـ توسط dipsticks چک می شود. PH ادرار از 5/4 تا 8 متغیر
است. متوسط آن در حالت طبیعی 5/5تا5/6 است. اگر زیر 5/5 باشد، اسیدی و اگر
بالای 5/6 باشد، قلیایی در نظر گرفته می شود. در کل pH ادرار نشان گر pH
سرم است، مگر، در موارد خاصی مثل RTA وبیماری های خاص کلیه که قدرت اسیدی
کردن ادرار مختل است.عدم توانایی کلیه در اسیدی کردن ادرار به میزان زیر
5/5 پس از لود اسید برایRTA تشخیصی است.درUTI چنانچه ادرار قلیایی باشد،
احتمالا، عامل آن باکتری های اوره آز مثبت مثل پروتئوس می باشد. این باکتری
ها با این آنزیم اوره ادرار را به آمونیاک تبدیل می کنند.در تشکیل سنگ های
ادراری pH موثر است. سنگ های سیستینی و اسید اوریکی در ادرار اسیدی ایجاد
شده و قلیایی کردن ادرار به درمان و پیشگیری آن ها کمک می کند.
ب) آزمایش شیمیایی ادرار
Dipsticks یک روش آسان، سریع و ارزان می باشد. موادی که با این روش چک
می شود شامل خون، پروتئین، گلوکز، کتون، یوروبیلینوژن، بیلیروبین، و گلبول
سفید هستند.با این حال چون این آزمایش بر پایه کلرومتری (رنگ) می باشد، هر
رنگ اضافی ادرار مثل فنازوپیریدین در این آزمایش اختلال ایجاد می
نماید.مصرف ویتامین ث زیاد منجر به تداخل در واکنش اکسیداسیون شده و منفی
کاذب را در گلوکز و بیلیروبین باعث می گردد.ادرار بیش از حد قلیایی منجر به
مثبت کاذب پروتئین و از طرفی پایین خوانده شدن وزن مخصوص ادرار می
گردد. اگر Dipsticksتاریخ گذشته باشد یا برای مدت طولانی در معرض هوا قرار
گرفته باشد، خراب شده و نتیجه آزمایش قابل قضاوت نخواهد بود.
1) هماچوری ـ حضور RBC بیش از 3 عدد در ادرار سانتریفوژ شده را هماچوری
می نامند که Dipsticks حساسیت بیش از 90% برای شناسایی آن دارد. ولی،
اختصاصیت آن به علت مثبت کاذب بالا پایین است. حضور گلبول قرمز، هموگلوبین و
میوگلوبین آنرا مثبت می کند. برای افتراق آن ها از هم ابتدا آزمایش
میکروسکوپی انجام می شود، اگر، گلبول قرمز دیده شد، تشخیص هماچوری است؛
اگر، دیده نشد، باید خون بیمار سانتریفوژ شود. اگر سرم بیمار قرمز یا صورتی
بود، هموگلوبینوری و اگر شفاف بود میوگلوبینوری مطرح است. علل هماچوری
مثبت کاذب شامل آلودگی ادرار با خون قاعدگی و دهیدریشن و ورزش می باشد.
هماچوری می تواند، نفرولوژیک یا اورولوژیک باشد. در موارد نفرولوژیک RBC
دیس مورفیک و چروکیده و اکثرا همراه پروتئینوری واضح و گاهی کست RBC و
ghost cells (RBC که حین عبور از لوله های جمع کننده کلیه هموگلوبین خود را
از دست داده اند) است. در هماچوری اورولوژیک حداکثر پروتئینوری 2+یا 3+
(100-300 میلیگرم در میلی لیتر) است و گلبول های قرمز گرد و با هموگلوبین
یکنواخت هستند.
2) پروتئینوری ـ روزانه یک فرد بالغ بین 80تا 150میلی گرم پروتئین از
ادرار دفع می کند. پروتئینوری می تواند ناشی از بیماری های رنوواسکولار،
گلومرولار، توبولواینتراستیشیل و یا سرریزی(overflow) پروتئین غیر طبیعی
سرم باشد. پروتئین ادرار تحت تاثیر هیدریشن می باشد. ولی، هیچ گاه در این
حالت بیش از 20 میلی گرم در دسی لیتر نخواهد شد. ولی، برعکس در پروتئینوری
پاتولوژیک اگر مصرف مایعات خیلی زیاد باشد، می تواند، به زیر 20 میلی گرم
در دسی لیتر هم برسد . آستانه ی تشخیص آن در ادرار با dipsticks 30-20 میلی
گرم در دسی لیتراست، میزان کمتر از150 میلی گرم در دسی لیتر پروتئین نرمال
در نظر گرفته می شود.پروتئین ادرار شامل تام هاسفال (40%)، گلوبولین های
سرم (30%) و آلبومین (30%) است.
علل منفی کاذب د ر dipsticks شامل ادرار شدیدا قلیائی، ادرار رقیق، حضور پروتئینی غیر از آلبومین است.
3) کتون و گلوکز: به علت باز جذب گلوکز در لوله های پروگزیمال نفرون
نباید، در افراد نرمال گلوکز ادرار مثبت باشد. حد نهایی باز جذب در ادرار
در بالغین 180 میلی گرم در دسی لیتر و در کودکان و نوزادان 120 میلی لیتر
در دسی لیتر است. سایر قندها در dipsticks قابل شناسایی نیستند.
4) بیلیروبین و اروبیلینوژن: بیلیروبین غیر کونژوگه در ادرار دیده نمی
شود و فقط در صورت افزایش نوع کونژوگه ی آن در سرم، در ادرار ظاهر می گردد.
ولی، اروبیلینوژن به مقادیر بسیار کمی در ادرار یافت می گردد. در گردش
هپاتوبیلیاری بیلیروبین کونژوگه در روده ی کوچک پس از تاثیر باکتری های
روده روی آن بازجذب شده که مقادیر کم آن از طریق ادرار به نام اوروبیلینوژن
دفع می گردد. 50% اروبیلینوژن از ادرار و نیم دیگر از مدفوع دفع می گردد.
مصرف
آنتی بیوتیک های وسیع الطیف و انسداد مجاری صفراوی منجر به کاهش
اروبیلینوژن خواهد شد و همولیز و بیماری کبدی برعکس باعث افزایش آن می
گردد.
منفی کاذب بیلیروبین ادرار در مصرف اسید اسکوربیک زیاد و مثبت کاذب آن در مصرف فنازوپیریدین دیده می شود.
5) لکوسیت استراز و نیتریت: فعالیت لکوسیت استراز نشانگر حضور WBC در
ادرار است و وجود نیتریت نشان گر باکتریوری است. لکوسیت استراز آنزیم تولید
شده از نوتروفیل ها می باشد. نیترات های ادرار توسط باکتری های گرم منفی
تبدیل به نیتریت می شود. مهم ترین عامل مثبت کاذب این دو آزمایش آلودگی
است. برای کشف UTI هردوی این آزمایش ها باید انجام شود و امکان تشخیص UTI
را به 95% می رسانند، ولی نیاز به کشت ادراری را مرتفع نمی کنند. چنانچه
نیتریت مثبت باشد، ولی لکوسیت استراز منفی، باید، علل پیوری استریل (تومور،
سنگ، TB) و UTI با باکتری های غیر از گرم منفی مد نظر قرار گیرند.
ج) بررسی سدیمان ادراری: 10 میلی لیتر از ادرار مید استریم برای مدت 5
دقیقه با سرعت 2000تا 3000 دور بر دقیقه سانتریفوژ شده، سپس، ادرار روی آن
دور ریخته وته نشین آن با مقدار کم ادرار باقی مانده در ته لوله حل شده و
یک قطره از آن روی لام ریخته و با بزرگنمایی X100 وX400 زیر میکروسکوپ
بررسی می گردد. گاهی برای راحت تر دیدن گلبول ها و باکتری ها با متیلن بلو
رنگ آمیزی می گردد.
باید، تمام لام با بزرگ نمایی کم دیده شود و توجه
روی حضور کست ها، اریتروسیت، گلبول سفید، کریستال سیستین، ماکروفاژ، oval
fat ، پارازیت ها ( تریکوموناس واژینالیس، تخم شیستوزومیا هماتوبیوم) است.
با قدرت بزرگنمایی زیاد، بیش تر، توجه روی شکل اریتروسیت ها (دیس مورفیک) باکتری و قارچ است.
کستهای ادراری
کست ادراری یک انعقاد پروتئینی در توبول های کلیوی است که محتویات توبول
ها درآن گیر می کنند و بر همین اساس تقسیم می گردد.Tamm-horsfall پروتئینی
است که تولید کست می نماید که دراصل ماتریکس سلول های توبولی می باشد.
کست هیالن: کستی فاقد هر گونه المان در داخل آن می باشد و تماما از
پروتئین تام هاسفال تشکیل شده است و پس از ورزش، در معرض گرما قرار گرفتن
فرد، پیلونفریت یا بیماری های مزمن کلیوی دیده می شود.
کست RBC : حاوی RBC می باشد و تشخیص هماچوری گلومرولی را مسجل می کند و اکثرا ثانویه به گلومرولونفریت است.
کست WBC: در گلومرولونفریت ها، پیلونفریت حاد و نفریت اینتراستیشیل حاد دیده می شود.
کست های گرانولر و واکسی(waxy): ناشی از دژنرسانس المان های سلولی ایجاد می شود و بر بیماری توبولی دلالت دارد.
کست fatty: در سندرم نفروتیک، لیپیدوری و هایپوتیروئیدیسم دیده می شود.
کریستال ها
دیدن کریستال در بیماران با سنگ ادراری مهم است و می تواند نشان گر نوع
سنگ ادراری فرد باشد، به شرطی که، هم زمان بیمار کولیک کلیوی داشته باشد.
دیدن کریستال سیستین، استراویت و اسید اوریک همیشه پاتولوژیک هستند.
کریستال اسید اوریک، سیستین و کلسیم اگزالات در ادرار اسیدی و کریستال
فسفات کلسیم و تریپل فسفات ( استراویت) در ادرار قلیایی دیده می شوند. در
اثر باقی ماندن ادرار در محیط اتاق کریستال های اگزالات کلسیم در آن ایجاد
می شود که اهمیت کلینیکی ندارد. کریستال ها را می توان از روی شکل شان
شناسایی کرد. کریستال اگزالات به شکل دو هرم مربع القاعده که از قاعده به
هم چسبیده اند و کریستال استراویت مثل درب تابوت وکریستال سیستین به شکل
حلقه 6 ضلعی بنزن و اسید اوریک به شکل کریستال های پهن با اشکال گوناگون می
باشد.
باکتری
ادرار طبیعی فاقد باکتری است و دیدن باکتری در ادرار آلوده نشده نشان گر
عفونت ادراری است. چون هر حجم hpf برابر1/20000تا1/50000 میلی لیتر است
دیدن هر باکتری در hpf برابر 20000تا 50000 باکتری در هر میلی لیتر است و
دیدن 5 باکتری برابر 100000 کلونی در کشت ادرار است. باکتری های گرم منفی
به صورت باسیل های گرم منفی، استرپتوکوک به صورت رشته ای از کوکسی گرم مثبت
و استافیلوکوک به صورت دسته هایی از کوکسی گرم مثبت دیده می شود.
قارچ
شایع ترین قارچ سیستم ادراری کاندیدیاآلبیکنس است که حالت جوانه زدن (budding) hyphae دارند. بیشتر در دیابت شیرین دیده می شوند و در خانم ها با عفونت واژینال مونولیایی نیز به صورت آلودگی ادرار موجود است.
پارازیت ها
تریکوموناس واژینالیس یک عامل شایع واژینیت در خانم ها است که گاهی در
یورترای مردان نیز دیده می شود، این پارازیت به شکل سلول بزرگ با فلاژلی با
حرکات تند دیده می شود.
تفسیر آزمایش خون
توضیحات: VLDL :
مخفف و مختصر شده VERY LOW DENSITY LIPOPROTEIN است که از دسته خانواده
لیپوپروتین ها محسوب میشود (شیلومیکرون –HDL- LDL) . شیلومیکرون چربی های
غذایی را در خون حمل و نقل میکند درحالی که VLDL چربی های داخلی مخصوصا
کلسترول را .
CHYLOMICRONES :
شیلومیکرون ذراتی است حاوی پروتئین و چربی که در واقع چربی های غذایی را
از روده به کبد و عضلات و قلب منتقل میکند و عمدتا حاوی تریگلیسرید
میباشند
BILIRUBIN :
ماده ای است که از کاتابولیسم هم HEME زنجیره گلوبین به وجود میاید .
چنانچه این ماده در خون زیاد شود یرقان یا زردی به وجود میاید. یرقان
میتواند به چند علت به وجود آید یا ناشی از همولیز شدید گلبولهای سرخ باشد –
یا ناشی از نقص های انزیمهای کبدی باشد – و یا ناشی از انسداد باشد.
HBA1C :
در گلبولهای سرخ انواع مختلفی از هموگلوبین ها وجود دارد که بیشترین
غلظت را در افراد بالغ هموگلوبین نوع A تشکیل میدهد اما مقدار کمی از این
نوع توسط کربوهیدراتها گلیکوزیله میشود که به آن HBA1C میگویند این نوع از
هموگلوبین در افراد دیابتیک غلظت بیشتری دارد و در واقع نشان دهنده میزان
قند خون این افراد طی دو سه ماه گذشته میباشد.
RETIC:
مخفف و مختصر شده reticolocyte است که از دسته سلول های سرخ خون بحساب
میاید . بدلیل نابالغ بودن در رنگ امیزی حیاتی شبکه هایی از رشته های
ریبوزومی در آن مشاهده میشود . این سلول ها از نظر اندازه بزرگ هستند. حضور
این سلولها درخون رابطه مستقیم با فعالیت خونسازی مغز استخوان دارد. تعیین
درصد این سلو لها درخون جهت براورد میزان خونسازی موثر است.
PBS: مخفف و مختصر شده برای peripheral blood smear می باشد که منظور از
آن مشاهده اسمیر خون محیطی است . و گزارش اشکال غیر طبیعی و اندازه های
غیر طبیعی از گلبولهای سرخ خون محیطی است.
Diff: مخفف و مختصر شده differential است که منظور از آن تعیین درصد
گلبولهای سفید خون بصورت چشمی است .در این ازمایش تعداد 100 تا 200 عدد
گلبول سفید بطور چشمی شمارش میشود و در صد عدد انواع مختلف سلول های سفید
خون گزارش میگردد.عمدتا در عفونتهای میکروبی نوتروفیل ها درصد بالایی پیدا
میکنند و در عفونتهای ویروسی عمدتا درصد لنفوسیتها افزایش پیدا میکند.
G6PD: مخفف و مختصر شده برای glucose 6 phosphate dehydrogenase است که
یک نوع انزیم درونسلولی است که در گلبولهای سرخ هم یافت میشود این انزیم در
گلبولهای سرخ یک انزیم کلیدی جهت حفظ غشای گلبولهای سرخ محسوب میشود
چنانچه این انزیم کمبود و یا نایاب باشد همولیز گلبولهای سرخ خود بخود رخ
میدهد و فرد دچار انمی ناشی از همولیز خواهد شد.
BUN: مخفف و مختصر شده BLOOD UREA NITROGEN است سنجش این پارامتر سرمی
برای ارزیابی عملکرد کلیه بسیار مفید است . اوره یک محصول فرعی است که از
متابولیسم پروتئین ها در کبد تولید می شود و در واقع ضایعات ناشی از مصرف
پروتئین ها بصورت اوره از کلیه ها دفع میگردد بنابراین شاخص خوبی جهت بررسی
عملکرد کلیه میباشد.
Cr: مخفف و مختصر شده CREATININE است این جسم آلی در بدن از ماده ای به
نام کراتین فسفات حاصل میشود که در عضلات تولید میگردد . مقدار این جسم در
بدن افراد مختلف بستگی متناسب با توده عضلانی فرد دارد مثلا در نوزادان
کمتر و در مردان بالغ با توده عضلانی زیاد بیشتر. از این تست به کمک تست
BUN جهت عملکرد کلیه استفاده میشود.
AST : مخف
آشنایی با آزمایش ادرار و مواردی که مورد بررسی قرار می گیرد
آزمایش‌های روتین ادرار معمولا برای عفونتهای دستگاه ادرار
(کلیه‌ها، حالب و مثانه)، تعیین وجود قند و ادرار در بیماران دیابتی، وجود
سنگ کلیه، فشار خون بالا و بعضی بیماری‌های کلیوی و کبدی خاص انجام میشود.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، در بسیاری از بررسی‌های
روتین نیز آزمایش ادرار برای تعیین سلامت عمومی بدن درخواست میشود.
در آزمايش ادرار ، ظرف كوچكي به شما داده مي‌شود و از شما خواسته مي‌شود
تا كمي از ادرار خون را در آن بريزيد. اين ظرف بايد كاملاً تميز باشد و
البته، تنها با آب فراوان و صابون شسته شده باشد.
جهت جمع‌آوري ادرار، بايد ابتدا كمي از ادرار خود را دفع كنيد، سپس
اندكي از قسمت مياني ادرار خود را درون ظرف بريزيد و در انتها، باقيمانده
ادرار خود را نيز دفع نماييد.
جمع‌آوري قسمت ابتدايي يا انتهايي جريان ادرار، دقت آزمايش ادرار را به
شدت كاهش مي‌دهد. وجود تنها چند ميلي‌ليتر ادرار در لوله آزمايش، جهت بررسي
كافي است.
● چه مواردی در آزمایش ادرار مورد ارزیابی قرار می گیرد ؟
رنگ (color):
رنگ ادرار می تواند به رنگهای زیر باشد :
بی رنگ (colorless)
کم رنگ (straw) یا جدیدا (pale yellow )
زرد (yellow)
کهربایی (amber) یا (deep yellow )
صورتی کم رنگ (less commonly pink)
قرمز (red)
قهوه ای (brown)
رنگ ادرار یکی از اجزای اصلی آنالیز ادرار است و بسته به شرایط مختلف
بدن تغییر میکند. غلظت ادرار، میزان مایع بدن، رنگدانه‌های موجود در ادرار
که از تخریب گلبولهای قرمز و رنگدانه‌ای به نام اوروکروم به وجود می‌آیند
و همچنین رژیم غذایی روی رنگ ادرار تاثیر دارند. بعضی بیماری‌ها هم رنگ
ادرار را تغییر می‌دهند.
ـ حالت طبیعی:
طیف رنگ زرد کمرنگ تا پررنگ
ادرار طبيعي به رنگ زرد كم رنگ (pale yellow) است كه به علت پيگمان يوروكروم(urochrom) مي باشد.
ـ حالت غیرطبیعی:
ادرار قرمز رنگ میتواند به خاطر وجود خون در آن باشد. رنگ نارنجی
میتواند به خاطر وجود ویتامین B اضافه در ادرار باشد. بعضی داروهای خاص
مثل ریفامپین هم می‌توانند ادرار را نارنجی میکنند.
رنگ نارنجی تیره تا قهوه‌ای ممکن است علامت بیماری‌های کبدی مثل زردی و
یا رابدومیولیز (تخریب سلولهای عضلانی) باشد. مصرف لبو و چغندر به ادرار
رنگ صورتی ملایم می‌دهند.
گاهی اوقات مصرف بعضی مواد خوراکی حاوی رنگهای مصنوعی هم باعث تغییر
رنگ ادرار میشوند. دیابت هم میتواند موجب تغییر رنگ ادرار شود. تعریق
زیاد و از دست دادن مایع هم باعث میشود رنگ ادرار زرد تیره شود.
دلايل تغيير رنگ ادرار عبارت اند از: ميزان غلظت ادرار، خوراكي ها ، دارو ها، توليدات متابوليسم بدن، عفونت ادراري.
● ادرار تیره رنگ
اگر رنگ ادرار قهوه‌ای، قهوه‌ای تیره باشد، به این معنی است که آب بدن کم شده است(برعکس ادرار رقیق).
رنگ ادرار میزان آب بدن را نشان میدهد.
بنابراین اگر فردی ادراری تیره همراه باسردرد و گیجی داشته باشد، پزشک باید
ادرار بیمار را چک کند تا علت کمبود آب بدن را بررسی کند. رنگ ادرار باید
به رنگ نی باشد.
علت دیگر که اگر فردی ادرار تیره رنگ دارد باید به پزشک مراجعه کند (مخصوصا
اگر با نوشیدن زیاد آب رنگ ادرار فرقی نکرد) این است که شاید این تیره
رنگی مربوط به خون باشد.
اگر درون ادرار ترکیبات خون(هموگلوبین) وجود داشته باشدٰ میتواند نشانه
اختلال در عملکرد کلیه باشد که به علت عفونت، بیماری کلیه یا حتی سرطان
باشد.
● شفافیت (Clarity)
ادرار به طور طبیعی شفاف است و باید بتوان از پشت شیشه حاوی آن
نوشته‌های یک متن را خواند اما مسایل مختلف باعث تغییر این حالت میشوند.
شفافیت یا (appearances – opacity) ادرار می تواند شامل موارد زیر باشد :
تمیز (clear)
کدر (hazy)
توربید کم و یا حالتی که مه آلود باشد و روزنامه از پشت آن خوانده نشود (less commonly turbid)
ابری (cloudy)
مات (opaque)
ـ حالت طبیعی:
شفاف
ـ حالت غیرطبیعی:
غیرشفاف
عفونت، چرک، باکتری‌های موجود در ادرار به خاطر عفونت ادراری،
کریستال‌ها، گلبولهای قرمز خون، گلبولهای سفید، اسپرم، قارچ، موکوس و یا
حتی عفونتهای انگلی می‌توانند باعث غیرشفاف شدن ادرار شوند البته بعضی
مواقع در حالت‌های طبیعی و بدون بیماری هم ممکن است ادرار غیرشفاف باشد.
مصرف بعضی غذاهای حاوی چربی زیاد، فسفات یا اورات این حالت را ایجاد میکنند.
● بو (odor)
تعیین بوی ادرار هم یکی از اجزای تفسیر این آزمایش است. بوی طبیعی و
معمول ادرار به خاطر وجود اسید وولاتایل است و بوی شبیه به فندق دارد اما
مواد غذایی مختلف و بعضی بیماری‌ها این بو را تغییر می‌دهند.
ـ حالت غیرطبیعی: ادرار بیماران دیابتی معمولا بویی قوی و شیرین شبیه به
بوی استن دارد. بوی شیرین و میوه‌ای هم گاهی از ادرار این بیماران به مشام
می‌رسد.
بوی بسیار بد ادرار نشان‌دهنده عفونت مجاری ادراری و وجود چرک در ادرار
است. افرادی که ادرارشان بوی مدفوع میدهد ممکن است دچار فیستول روده به
مثانه شده باشند.
ادرار دارای بوی شربت افرا (بوی شبیه به چای شیرین) در بیماران فنیل
کتون اوری دیده میشود. نارسایی کبدی هم باعث تغییر بوی ادرار میشود.
● وزن مخصوص ادرار (Specific Gravity)
وزن مخصوص ادرار که به شکل عدد بیان میشود معمولا حاصل اندازه‌گیری
اجزای مختلف ادرار شامل مواد دفعی و املاح است. وزن مخصوص بالا نشان‌دهنده
ادرار غلیظی شده است. از این عدد برای تعیین قدرت تغلیظ و ترشح کلیه‌ها
استفاده میشود.
ـ حالت طبیعی:
اعداد بین ۰۰۵/۱ و ۰۳/۱
ـ حالت غیرطبیعی: بیماری‌های کلیوی باعث کاهش وزن مخصوص ادرار میشوند. همچنین مصرف بیش از اندازه مایع هم باعث کاهش این عدد میشود.
غلیظ شدن ادرار و کمبود مایع در بدن (هنگام روزه‌داری یا تعریق زیاد) وزن مخصوص را افزایش میدهد.
عدد وزن مخصوص به تنهایی شاخص خوبی برای تعیین سلامت نیست و باید حتما
در کنار دیگر اجزای آزمایش تفسیر شود. تب، استفراغ و اسهال باعث بالا رفتن و
کاهش دمای بدن، ادرار زیاد و دیابت بی‌مزه باعث کاهش آن میشود.
● PH
مثل همه آزمایش‌های شیمیایی، PH نشان‌دهنده اسیدی یا باز بودن ادرار
است. بعضی اوقات میزان اسیدی یا بازی بودن ادرار در روند درمان یک بیماری
موثر است و پزشک ممکن است به شما آموزش دهد که میزان PH ادرارتان را تغییر
دهید. میزان دفع املاح در ادرار و وجود یون هیدروژن PH ادرار را تعیین
میکند.
اسیدی یا باز بودن ادرار در شکل‌گیری بعضی سنگ های کلیه هم موثر است.
ـ حالت طبیعی: ۶/۴ تا ۸
ـ حالت غیرطبیعی:
بعضی غذاها مثل مرکبات و یا لبنیات و همچنین بعضی داروها مثل
آنتی‌اسیدهای معده روی PH تاثیر دارند. استفراغ، آلکالوز تنفسی، عفونت
مجاری ادراری PH ادرار را بالا می‌برد و در دیابت، اسهال، گرسنگی
طولانی‌مدت و هنگام خواب PH پایین می‌آید و ادرار اسیدی میشود.
● پروتئین
(Prt یا Protein) پروتئین از آن چیزهایی است که به طور طبیعی نباید در
ادرار وجود داشته باشد و حضور آن در ادرار نشان‌دهنده یک حالت خاص و یا یک
بیماری است.
ـ حالت طبیعی:
منفی یا Negative یا میلیگرم۸۰-۵۰ در طول ۲۴ ساعت یا کمتر از ۲۵۰ میلیگرم در ۲۴ ساعت بعد از ورزش شدید
ـ حالت غیرطبیعی: آسیب‌های کلیوی، عفونت ادراری، فشارخون بالا، دیابت،
بیماری لوپوس گلومر ولونفریت (یک بیماری کلیوی) و سرطان باعث ورود پروتئین
به ادرار میشوند.
اگر چه باید توجه داشت تب، ورزش شدید و بارداری هم در حالت‌های طبیعی حضور پروتئین در ادرار یا پروتئینوری را به دنبال دارند.
به طور کلی وجود پروتئین در ادرار جزو آن مواردی است که نیازمند توجه
ویژه پزشک است چون ممکن است مشکلات جدی‌تری را به دنبال داشته باشد.
پروتئینوری اصلی‌ترین علامت بیماری کلیوی است.
● گلوکز (Glucose)
گلوکز، قندی است که در خون وجود دارد و غذای اصلی سلولها محسوب میشود.
به طور طبیعی مقادیر بسیار اندکی از گلوکز در ادرار وجود دارد اما در
شرایط عادی ادرار را عاری از گلوکز در نظر می‌گیرند. در صورت جمع‌آوری ۲۴
ساعته ادرار طبیعی ممکن است مقدار این ماده کمتر از ۵/۰ گرم باشد.
ـ حالت طبیعی: وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی: تغذیه وریدی (مثلا در مورد بیماران بستری در ICU)
میتواند باعث وجود گلوکز در ادرار شود. دیابت کنترل نشده هم باعث میشود
مقدار زیادی گلوکز در ادرار وارد شود.
آسیب غدد فوق کلیوی، آسیب کبدی، آسیب‌های مغزی، بعضی از مسمومیت‌ها و
بعضی از انواع مشکلات کلیوی هم باعث گلوکزوری یا حضور گلوکز در ادرار
میشوند.
اگر چه مثل پروتئینوری، این حالت در زمان بارداری هم میتواند به وجود بیاید که طبیعی محسوب میشود.
● کتون (Ketone)
وقتی چربی‌ها در بدن شکسته میشوند و در جریان سوخت و ساز مصرف میشوند
کتون‌ها به وجود می‌آیند. این کتون‌ها در ادرار ترشح میشوند. اما به طور
طبیعی هیچ کتونی نباید در ادرار دیده شود و حضور آنها نشان‌دهنده این است
که بدن به جای مصرف گلوکز از چربی‌ها استفاده میکند.
ـ حالت طبیعی: وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی:
دیابت کنترل نشده، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید یا بیماری‌هایی
مثل آنورکسیا و مصرف الکل باعث حضور کتون در ادرار میشوند. مصرف بیش از حد
آسپیرین، استفراغ طولانی‌مدت و بیماری‌های تب‌دار در کودکان هم حضور کتون
در ادرار را به دنبال دارند.
● کریستال (Crystals)
افراد سالم فقط مقدار بسیار کمی کریستال در ادرارشان وجود دارد.
کریستال‌ها در واقع مقدمه تشکیل سنگ کلیه‌اند و از روی هم قرار گرفتن
آنها سنگ‌های کلیوی تشکیل میشوند. نوع کریستال‌های ادرار با توجه به
بیماری و PH ادرار فرق میکند.
ـ حالت طبیعی: کم یا وجود ندارد
ـ حالت غیرطبیعی: سنگ کلیه، عفونتهای ادراری و بعضی داروها باعث رسوب املاح و تشکیل کریستال‌ها میشود.
گلبول سفید و قرمز (WBC, RBC)
گلبولهای خونی به طور طبیعی در ادرار وجود ندارند. حضور آنها
نشان‌دهنده هماچوری یا خون در ادرار است که به خاطر بیماری‌های مختلف به
وجود می‌آید. وجود گلبول سفید هم نشان‌دهنده عفونت ادراری است.
ـ حالت طبیعی:
وجود ندارد یا حداکثرش بین ۰ تا ۴ گلبولسفید و کمتر از دو عدد گلبول قرمز
ـ حالت‌های غیرطبیعی:
التهاب، عفونت، سنگ کلیه، تومور کلیوی و مثانه، ضربه به کلیه یا آسیب
مجاری ادراری باعث وجود RBC در ادرار میشوند. WBCها یا گلبو‌های سفید هم
موقع عفونت، بیماری لوپوس، عفونت ادراری و تومور مثانه در ادرار افزایش
می‌یابند.
به غیر از موارد فوق، اجزای دیگری هم در آزمایش ادرار بررسی میشوند
Castها که انواع مختلف دارند و در بیماری‌های مختلف به وجود می‌آیند.
باکتری‌ها که حضور آنها هم با منفی، کم یا زیاد مشخص میشود و نشان‌دهنده
عفونت ادرار است و در صورت لزوم برای تشخیص نوع این باکتری‌ها باید آزمایش
دیگری انجام داد که کشت ادرار میباشد.
● باكتري
ادرار طبيعي فاقد باكتري است و ديدن باكتري در ادرار آلوده نشده نشان گر
عفونت ادراري است. چون هر حجم hpf برابر1/20000تا1/50000 ميلي ليتر است
ديدن هر باكتري در hpf برابر 20000تا 50000 باكتري در هر ميلي ليتر است و
ديدن 5 باكتري برابر 100000 كلوني در كشت ادرار است. باكتري هاي گرم منفي
به صورت باسيل هاي گرم منفي، استرپتوكوك به صورت رشته اي از كوكسي گرم مثبت
و استافيلوكوك به صورت دسته هايي از كوكسي گرم مثبت ديده مي شود.
● كستهاي ادراري
كست ادراري يك انعقاد پروتئيني در توبول هاي كليوي است كه محتويات توبول ها
درآن گير مي كنند و بر همين اساس تقسيم مي گردد.Tamm-horsfall پروتئيني
است كه توليد كست مي نمايد كه دراصل ماتريكس سلول هاي توبولي مي باشد.
كست هيالن: كستي فاقد هر گونه المان در داخل آن مي باشد و تماما از
پروتئين تام هاسفال تشكيل شده است و پس از ورزش، در معرض گرما قرار گرفتن
فرد، پيلونفريت يا بيماري هاي مزمن كليوي ديده مي شود.
كست RBC : حاوي RBC مي باشد و تشخيص هماچوري گلومرولي را مسجل مي كند و اكثرا ثانويه به گلومرولونفريت است.
كست WBC: در گلومرولونفريت ها، پيلونفريت حاد و نفريت اينتراستيشيل حاد ديده مي شود.
كست هاي گرانولر و واكسي(waxy): ناشي از دژنرسانس المان هاي سلولي ايجاد مي شود و بر بيماري توبولي دلالت دارد.
كست fatty: در سندرم نفروتيك، ليپيدوري و هايپوتيروئيديسم ديده مي شود.
● چه نکاتی را باید قبل از آزمایش ادرار در نظر بگیریم؟
آزمایش ادرار بهتراست صبح‌ها انجام شود. از مصرف بعضی غذاهای خاص مثل لبو و چغندر، آسپارتات و هویج و شاه‌توت خودداری کنید.
ایستادن زیاد قبل از انجام آزمایش و یا فعالیت شدید میتواند نتایج
آزمایش را تغییر دهد. خانم‌ها اگر در زمان قاعدگی قرار دارند، بهتر است
آزمایش انجام ندهند یا به پزشک اطلاع دهند. نیم تا یک ساعت قبل از انجام
آزمایش مقداری آب بنوشید.
مصرف بعضی داروهای خاص مثل اریترومایسین و کوتریموکسازول یا ویتامین C
هم رنگ ادرار را تغییر میدهد. داروهای مصرفی خود را در صورت امکان و با
مشورت پزشک قطع کنید یا به پزشک معالج اطلاع دهید.
نمونه ادرار باید از وسط جریان ادرار تهیه شود. قبل از مصرف دستان خود
را بشویید تا نمونه‌گیری تمیز انجام شود. به هیچ وجه داخل ظرف نمونه‌گیری
را لمس نکنید.
آلت تناسلی را تمیز کنید (خانم‌ها باید این کار را از جلو به عقب انجام
دهند تا باکتری‌های مدفوع محل دفع ادرار را آلوده نکند) شروع به ادرار کردن
کنید و بعد از چند لحظه نمونه را از وسط جریان جمع کنید.
بعد از جمع‌آوری لبه ظرف را لمس نکنید و در آن را بگذارید و به مسوول
آزمایشگاه بدهید. توجه داشته باشید که نمونه‌گیری باید بدون قطع شدن جریان
ادرار انجام شود
در مردان يك نمونه وسط ادرار (Mid-stream) گرفته مي شود كه بايستي در
افراد ختنه نشده، پرپوس قبل از نمونه گيري عقب كشيده شده و گلانز با يك
محلول آنتي سپتيك تمييز شده و با ظرف دهانه گشاد از وسط ادرار نمونه تهيه
شود. اين روش مانع آلودگي ادرار با ميكروارگانيسم هاي پوست و مجرا مي گردد.
در موارد عفونت ادراري مزمن از روش چهار ظرفي استفاده مي گردد كه ظرف
اول (VB1) حاوي 10 ميلي ليتر اول ادرار، ظرف دوم (VB2) حاوي نمونه وسط
ادرار، ظرف سوم(EPS) حاوي ترشحات پروستات پس از ماساژ و ظرف چهارم (VB3)
حاوي ادرار پس از ماساژ پروستات هستند.اين نمونه ها به ترتيب (VB1) فلور
مجرا، (VB2) فلور مثانه ، (EPS) و(VB3) فلور پروستات را نشان مي دهند.
در خانم ها گرفتن نمونه وسط ادرار مشكل تر است . خانم ها بايستي ولو را
با محلول آنتي سپتيك تمييز كرده و در حالي كه لابيا ها را از هم جدا كرده
اند نمونه وسط ادرار را در ظرف بريزند. با اين حال اگر شك به عفونت ادراري
است، اين نمونه صحت كافي براي قضاوت ندارد و بايستي از نمونه حاصل از
كاتتريزاسيون مثانه استفاده نمود.
در نوزادان و كودكاني كه هنوز قادر به دستشويي رفتن نيستند، يك روش
معمول چسباندن يك كيسه ي مخصوص به ناحيه ي تناسلي است. در حالي كه اين
نمونه شديدا آلوده بوده و بخصوص براي كشت و قضاوت بي ارزش است.
بهترين روش نمونه گيري استريل در اين موارد آسپراسيون سوپرا پوبيك مي
باشد. دراين روش ناحيه ي سوپرا پوبيك، 2 ـ1 سانتي متر بالاي استخوان پوبيس،
پس از شستشو با محلول آنتي سپتيك با يك سرنگ با سوزن ظريف به طور عمودي
وارد مثانه شده و نمونه تهيه مي گردد. در كشت ادرار به اين روش نمونه گيري
هر تعداد ميكروارگانيسم گرم منفي عفونت در نظر گرفته مي شود.
تمام نمونه ها بايستي در عرض يك ساعت آزمايش شوند. اگر اين كار امكان
پذير نباشد، بايد، در درجه ي حرارت 5 درجه سانتي گراد در يخچال نگهداري
شوند. باقي ماندن ادرار در درجه ي حرارت اتاق منجر به رشد باكتري، تغيير
(PH)، تخريب كست هاي RBC و WBC مي شود.
● چرا ادرار بوی متفاوت و عجیب دارد ؟
این مورد میتواند کمی جای نگرانی باشد، اما اگر ادرار یک بوی عجیب میدهد، خیلی نگران نباشید.
غذاهایی خاص- مخصوصا مارچوبه- یک اسید آمینه سولفوردار تولید میکند.
بنابراين وقتی غذا هضم میشود، این مواد بودار آزاد میشوند و در کلیه
فیلتر میشوند، و سپس وارد ادرار شده و بوی عجیبی ایجاد میکنند.
به محض اینکه غذا کاملا هضم شده و از سیستم بدن پاک شد، این بو دفع میشود.
● تماس با ماخون در ادرار(hematuria)
وجود خون در ادرار خیلی معنی دارد،بدخیم بودن یا خیلی جدی بودن، از این رو در صورت دیدن خون در ادرار باید به پزشک مراجعه کرد.
در زنان جوان عفونت دستگاه ادراری یکی از عوامل آن میباشد.
همچنین وجود خون در ادرار یکی از هفت علامت سرطان مثانه در زنان و مردان
میباشد. جدا از احتمال عفونت یا سرطان، وجود خون در ادرار میتواند توسط
زخم و یا پارگی (که می تواند به دلیل انجام ورزشهای سنگین و شدید ایجاد
گردد) که اگر این حالت تا 24 ساعت ادامه داشته باشد بهتر است که به پزشک
مراجعه نمایید .
همچنین وجود خون در ادرار می تواند به علت، سنگ کلیه، یا عوارض جانبی
داروی رقیق کننده خون(مانند وارفارین) یا درمان با آسپرین ایجاد شود.
علل وجود خون در ادرار :
اختلالات خونی:
اختلالات پلاکتی: کاهش پلاکت- افزایش پلاکت
اختلالات انعقادی: هموفیلی- در مان با داروی هپارین- مصرف داروی ضد انعقادی خوراکی – کمبود ویتامین k
بیماری یا نشانه سیکل سل
اسکوروی: کمبود ویتامین C
تلانژکتازی ارثی
داروها:
داروهای ضد انعقادی- سیکلوفسفاماید- پنی سیلامین
اختلالات گلومرولی:
اولیه: خونریزی خوش خیم بی دلیل- بیماری برگر-….
ثانویه: پس از عفونت.. استرپتوکوی- ویروسی- عفونت قلبی
ثانویه: بیماری لوپوس- پلی آرتریت گرانولوزا- وگنر- گودپاسچر- …..
اختلالات کلیوی غیر گلومرولی:
نفریت توبولی- بیماری کیستیک کلیه- سنگ کلیه- ضربه به کلیه- سرطان های کلیه- عفونتهای کلیه
اختلالات بعد از کلیه:
سنگ- تنگی- صربه- التهاب مجرای ادرار
ضایعاتروستات-.. سرطان- التهاب- واریس پروستات..
ضایعات مثانه: التهاب- سرطان- خونریزی ناشی از ورزش کردن.. سنگ- جسم خارجی- انومالی های عروقی-…
خونریزی کاذب:
پیگنکانی داخلی: پورفیرین- همگلوبین- میو گلوبین-
داروها: ضد درد- ضد تشنج- آنتی بیوتیک ها- ضد مالاریاها- ملین ها- خواب آور ها- مواد ضد عفونی کننده – مواد غذائی-
خونریزی کاذب به علل متفرقه:
قائدگی- خونریزی وآزینال- خونریزی از اطراف- خود ساخته برای فریب پزشک
