علت گزگز، مورمور و سوزن سوزن شدن یا سوزش اندام چیست
گزگز،
مورمور و یا سوزن سوزن شدن یا سوزش توصیفاتی هستند از یک احساس ناخوشایند
که معمولا در دست ها و یا پاها ایجاد شده و فرد احساس میکند که پوست او را
با سوزن های متعددی فشار میدهند که معمولا دردناک نیست ولی احساس میشود و
یا فرد احساس میکند مورچه های متعددی بر روی پوست او حرکت میکنند. گزگز یا
مورمور یک علامت است نه یک بیماری و وجود آن نشانه اینست که علتی موجب بروز
آن شده است که باید کشف و درمان شود.
گاهی
اوقات گزگز طبیعی است. مثلا موقعی که برای یک مدت طولانی یک پای خود را بر
روی پای دیگر میگذاریم و یا مدت زیادی بر روی پای خود مینشینیم یا در حالت
دوزانو قرار میگیریم ممکن است در پاهای خود احساس سوزن سوزن شدن کنیم. این
وضعیت با برداشته شدن فشار از روی پا بعد از حداکثر یک دقیقه خودبخود خوب
میشود. تنفس تند و سریع، قرار گرفتن دست و پا در معرض سرمای شدید و کم شدن
آب بدن از دیگر عللی هستند که میتوانند موجب گزگز موقت و گذرا در دست و پا
شوند ولی با تصحیح موقعیت بسرعت از بین میروند.
|
|
احساس
گزگز و سوزن سوزن شدن دست و پا میتواند با علائم دیگری مانند کم حسی،
بیحسی و یا درد همراه باشد ولی گاهی اوقات بصورت منفرد وجود دارند و یا
ممکن است فرد در ابتدا فقط گزگز داشته باشد و بعد از چند روز یا چند هفته
دیگر علائم هم به آن اضافه شوند.
علت گزگز و سوزن سوزن شدن تحریک اعصاب حسی است. قبل از ورود به مبحث بررسی علل گزگز باید قدری در مورد آناتومی عصب بهتر بدانیم.
آناتومی
در
زیر پوست گیرنده های بسیار ریزی وجود دارند که به لمس و فشار حساس هستند و
تحریک آنها موجب تولید جریان خفیفی از الکتریسیته میشود. این جریان
الکتریکی توسط رشته های بسیار باریکی به نام آکسون (که به چشم دیده
نمیشوند) از پوست دور میشوند. آکسون های متعددی در کنار هم قرار گرفته و یک
دسته را میسازند و سپس دسته های آکسون ها هم در کنار هم قرار میگیرند تا
چیزی را بسازند که ما به آن عصب حسی میگوییم. این عصب ها سپس به سمت نخاع و
مغز میروند.
پس عصب حسی مسئول انتقال
حس لامسه از پوست به مغز است. این عصب ها از پوست شروع شده و بعد از
پیوستن به هم در طول اندام به سمت بالا حرکت کرده و پس از طی مسیری در نخاع
عاقبت به مغز میرسند. تحریک این اعصاب در پوست بصورت حس لمس در مغز تفسیر
میشود. عصب حسی میتواند در طول مسیرش از پوست تا مغز در هر ناحیه ای دچار
اختلال شود و این اختلال میتواند موجب بروز احساس گزگز و مورمور گردد. در
این وضعیت عصب نمیتواند پیام حسی را به درستی به مغز منتقل کند. مغز این
پیام ناقص و پر اعوجاج را بصورت گزگز و مورمور تفسیر میکند.
شکل
کلی سیستم عصبی حسی در اندام چیزی شبیه ریشه های یک درخت است. ابتدا از
ریشه های بسیار ریز شروع شده و پس از به هم پیوستن آنها به هم ریشه ها
بزرگتر و بزرگتر میشوند تا به تنه درخت برسند. تنه درخت در انسان همان نخاع
است که اعصاب را به مغز میرساند.
هر
قسمت از پوست ما یک عصب حسی جداگانه دارد. مثلا سطح کفی هر کدام از انگشتان
دست یا پا یک عصب حسی مخصوص به خود دارد. سطح پشتی انگشتان هم همینطور کف و
پشت دست و پا هم همینطور. قسمت خارجی ساعد، قسمت داخلی ساعد. جلوی ساق،
پشت ساق عصب های مخصوص خود را دارند. میتوان سطح پوست کل بدن را به تکه های
کوچکی تقسیم کرد که مانند کشورها در نقشه جغرافیا در کنار هم قرار گرفته و
هر قسمت عصب مخصوص خود را دارد. عصب های کوچک چند منطقه کوچک که در کنار
هم قرار دارند به هم پیوسته و عصب بزرگتری را میسازند که حس یک منطقه
بزرگتر را به طرف مغز منتقل میکنند.
آسیب شناسی
هر
عصب در هر قسمت از مسیرش میتواند بیمار شود و بسته به اینکه کدام عصب
بیمار میشود احساس گزگز و سوزن سوزن شدن در محدوده پوستی است که آن عصب
مسئول آن است. بطور مثال ممکن است فقط عصب کوچکی که مسئول رساندن حس نوک
انگشت شست پا به مغز است بیمار شود. در اینجا فرد فقط احساس گزگز و مورمور
در نوک شست پا میکند. گاهی هم ممکن است عصب بزرگی که مسئول رساندن حس کل کف
و پشت پا و ساق به مغز است بیمار شود که در اینجا در تمام این ناحیه احساس
گزگز بوجود میاید.
علل گزگز و سوزن
سوزن بسیار متنوع هستند و آنقدر زیادند که عملا نمیتوان با دانستن اطلاعاتی
مختصر از آنها علت گزگز و سوزن سوزن شدن اندام خود را پیدا کرد. پزشک با
دانستن اطلاعات کافی از هر کدام از بیماری های زیر و با کنار هم گذاشتن
دیگر علائم همراه با گزگز در بیمار و همچنین با معاینه وی و در صورت لزوم
انجام آزمایشات و تصویربرداری ها سعی میکند مانند یک کارآگاه راه را پیدا
کرده و به تشخیص درست برسد. پس از آن میتوان درمان مناسب را هم انجام داد.
علل گزگز دست و پا را میتوان به دسته های زیر تقسیم کرد
- فشار ارجی بر روی عصب حسی
- از بین رفتن غلاف میلین عصب و خراب شدن آکسون
- بیماری های غدد داخلی و متابولیسم
- کمبودهای غذایی
- مسمومیت دارویی
- مشکلات عروقی
- عفونت
- علل روان شناختی
- بیماری های التهابی عروق
- علل ژنتیکی
علت خواب رفتن،گزگز،بی حسی و مور مور شدن انگشتان دست و درمان آن
گزگز
دست یا هر دو دست نشان دهنده، نبودن احساس یا حواس در دستان یا انگشتان
شما است. اغلب، گزگز دست همراه با علائم دیگر از قبیل سوزن سوزن شدن دست،
کرختی یا سوزش کف دست است. بازو، دست یا انگشتان ضعیف یا بدترکیب می
شود.گزگز و خواب رفتن دست در راستای یک عصب اتفاق می افتد یا در هر دو دست در یک الگوی منقارن وجود می آید.
علت
گزگز و
خواب رفتن دست علامت تنوع گسترده ای از بیماری ها یا اختلالات است که یا
جریان خون را محدود می کنند یا به عصب ها آسیب وارد می کنند. خواب رفتن
انگشتان دست بطور موقت می تواند ناشی از هر فعالیتی مثل فعالیت های حرکتی
ظریف (نقاشی کردن)، حرکت مکرر و اشتباه خوابیدن بر روی یک دست باشد که باعث
ایجاد فشار زیاد بر یک یا چند عصب می شود. گزگز دست و یا گزگز مچ دست یا
کف دست همچنین ناشی از بیماری های مثل سندروم تونل کارپال، بیماری تخریب
دیسک در ستون فقرات گردن و اسپرز استخوان است که باعث فشرده شدن یک عصب
خاص می شود. گزگز مچ و کف دست می تواند شامل بی حسی دست یا کرختی انگشتان
هم شود. بی حسی انگشت کوچک و انگشت حلقه در پشت و کف دست می تواند ناشی از
گیر افتادن یا فشرده شدن عصب زند زیرین در بازو باشد که احتمالا به دلیل
مشکلات مفصل آرنج است با این حال، عصب زند زبرین همچنین در ناحیه شانه،
استخوان ترقوه یا مچ دست نیز فشرده می شود. گزگز و مورمور شدن دست در ناحیه
انگشت شست، سبابه و نیمی از انگشت حلقه تا حدود زیادی به دلیل مشکلات عصب
میانی است و با سندروم تونل کارپال بوجود می آید.
علائم
سندروم تونل کارپال معمولاً به تدریج ایجاد میشود و علائمی همچون احساس سوزش، خارش، مور مور شدن یا گزگز دست،
بی حسی انگشتان دست یا کف دست دارد. گاهی اوقات این علائم در شب بیشتر
احساس میشود و اشخاص با بروز علائم در خواب، بیدار میشوند. بسیاری از
افراد احساس میکنند که لازم است برای خلاص شدن از این علائم دست‌های خود
را تکان بدهند.
علائم گزگز و خواب رفتن دست از قرار زیر است:
- احساس سوزش کف دست
- سرد شدن دست ها یا انگشت ها
- احساس درد در دست، انگشت یا بازو
- افزایش کرختی و بی حسی دست در حین تایپ کردن یا نوشتن
- احساس خارش
- گرفتگی عضلانی
- گردن درد
- احساس سوزن سوزن شدن دست
- جوش زدن
- حساسیت لمسی
- انقباض
علائم همراه با گزگز
درد منتشر بدن: این
درد در سراسر بدن حس میشود، اما گاهی در ناحیه‌های مشخصی مانند کمر یا
گردن شدت بیشتری می‌یابد. این درد معمولاً مداوم است، اگرچه گاهی اوقات
شدیدتر یا ملایم‌تر میشود. درد فیبرومیالژیا از نوع سوزشی، خنجری، تیر
کشنده و تیز و گاهی به صورت خواب رفتن و گزگز دست و پا است.
درمان
در ادامه راه و روش های درمان گزگز، بی حسی، مورمور، سوزن سوزن شدن و خواب رفتن دست آورده شده است.
دارو و تزریق
در موارد
خاص، داروهای متعددی می توانند باعث تسکین درد، التهاب و خواب رفتن دست
ناشی از سندروم تونل کارپال شوند. داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مثل
آسپرین، ایبوپروفن و داروهای مسکن غیزتجویزی دیگر باعث تسکین علائم از جمله
گزگز و مور مور دست به صورت کوتاه مدت یا علائم ناشی از فعالیت سنگین می
شوند. داروهای ادرار آور باعث کاهش التهاب می شوند. کورتیکواستروئیدها یا
داروی لیدوکائین به منظور کاهش فشار بر روی عصب میانی و تسکین فوری و موقتی
علائم خفیف تا متوسط به صورت مستقیم تزریق می شوند یا به صورت خوراکی مورد
استفاده قرار می گیرند. (توجه: افراد مبتلا به دیابت یا افرادی که در معرض
ابتلا به دیابت هستند باید به این مساله توجه داشته باشند که استفاده
طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید باعث ایجاد مشکل در تنظیم سطوح
انسولین می شود. داروهای کورتیکواستروئید نباید بدون تجویز پزشک مصرف
شوند). علاوه بر این، برخی از مطالعات نشان می دهند که مکمل های ویتامین B6
(پیریدوکسین) باعث تسکین علائمی چون بی حسی و گزگز دست و مچ دست می شوند.
پزشک یک
داروی کورتیکواستروئید مثل کورتیزون را برای کاهش درد و گزگز و سوزن سوزن
شدن دست تزریق می کند. داروهای کورتیکواستروئید باعث کاهش التهاب و ورم می
شوند و در نتیجه فشار بر روی عصب میانی کاهش پیدا می کنند. در درمان گزگز و
مور مور شدن دست، داروهای کورتیکواستروئید خوراکی کارایی و تاثیرگذاری
داروهای کورتیکواستروئید تزریقی را ندارند.
مچ بند
مچ بند طبی
آتل دار مچ دست شما را در حین خواب بی حرکت نگه می دارد و باعث تسکین
علائم گزگز دست و خواب رفتن انگشتان دست می شود. مور مور، گزگز، خواب رفتن
دست در حاملگی، مچ بد طبی آتل دار در شب انتخاب خوبی است. مچ بندهای آتل
دار در دو نوع سفت و نرم در بازار موجود هستند، اما مچ بندهای آتل دار نرم
را بهتر می توانید پیدا کنید. اغلب این مچ بندها کارایی مشابهی دارند، اما
با قیمت های متنوعی به بازار عرضه شده اند.مچ بندی را برای خود انتخاب کنید
که مخصوصا برای بیماری و علت گزگز مچ دست شما طراحی شده است، زیرا بستن و
سفت کردن این مچ بند به شکل صحیح و با توجه به وضعیت شما راحت تر است. مچ
بندهای چندکاربرده از فابریک انعطاف پذیر ساخته شده اند و قسمت داخلی سفتی
دارند.
فیزیوتراپی
بسته به علت گزگز مچ دست و کرختی دست های شما، برنامه فیزیوتراپی شامل موارد زیر می شود:
- آموزش تغییر وضعیت مچ دست (خودداری از خم کردن مچ در یک وضعیت برای مدتی طولانی به منظور جلوگیری از خواب رفتن دست)
- وضعیت صحیح گردن و قسمت بالای کمر
(خودداری از قرار گرفتن سر جلوتر از بدن یا خمیده خمیده راه رفتن به منظور
جلوگیری از گزگز دست، مورمور شدن و سوزن سوزن شدن دست) - استفاده ایمن از ابزارها و لوازم تیز در صورتی که تغییر حواس مانند بی حسی دست یکی از علائم این مشکل باشد
- انجام حرکات کششی در طول کار یا فعالیت های روزمره
حرکات ورزشی به منظور افزایش استحکام عضلات دست، انگشتان و ساعد و در بعضی از موارد بالاتند و عضلات پشت
- حرکات کششی به منظور بهبود انعطاف پذیری مچ،دست و انگشتان
- استفاده از گرمادرمانی/ سرمادرمانی برای تسکین درد و سوزش دست
- استفاده از مچ بند آتل دار شبانه برای کاهش ناراحتی در شب وو در صبح هنگام بیدار شدن از خواب
تمرینات ورزشی
حرکات کششی
و استقامتی برای بیمارانی که علائم خواب رفتن دست و گزگز مچ دست آنها تا
حدودی کاهش پیدا کرده است، موثر است. این حرکات ورزشی باید تحت نظارت
فیزیوتراپیست که در زمینه استفاده از حرکات ورزشی برای درمان آسیب های
فیزیکی تخصص دارد یا متخصص درمانی که در زمینه معاینه افراد دارای مشکلات
جسمانی و کمک به آنها به منظور بهبود وضعیت سلامتی و رفاهی آنها تخصص دارد،
صورت بگیرد.
کشش نیایش گرانه
- دو کف دست خود را در جلوی سینه و دقیقا در زیر چانه خود قرار دهید
- به آرامی دست های خود را به سمت خط کمر
پایین بیاورید و دست های خود را نزدیک شکم قرار دهید و کف دست خود را به هم
بچسبانید تا زمانی که در زیر ساعد خود یک کشیدگی ملایم تا متوسط را احساس
کنید - حداقل به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. این حرکت را دو تا چهار بار انجام دهید.
کشش عضلات خم کننده دست
- بازو خود را در جلوی خود بکشید و کف دست خود را بالا بیاورید.
- مچ دست خود را خم کنید و دست خود را به سمت زمین قرار دهید.
- با دست دیگر خود، به آرامی مچ دست خود
را کمی بیشتر خم کنید تا کشش خفیف تا متوسطی را در ساعد خود احساس کنید.
این حرکت به کاهش علائم از جمله خواب رفتن دست و مور مور، سوزن سوزن شدن
دست و مچ دست کمک می کند. - حداقل به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. این حرکت را ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
کشش عضلات صاف کننده دست
- بازوی خود را در جلوی خود بکشید و کف دست را به سمت پایین بگیرید.
- مچ دست خود را خم کنید و دست خود را به سمت زمین قرار دهید
- با دست دیگر خود، به آرامی مچ دست خود را کمی بیشتر خم کنید تا کشش خفیف تا متوسطی را در ساعد خود احساس کنید.
- حداقل به مدت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. این حرکت را ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.
پیشگیری
در ادامه روش های موثری برای کاهش فشار بر روی دست و مچ به منظور جلوگیری از گزگز و خواب رفتن دست ارائه شده است:
- از نیروی کمتری استفاده کنید:
بسیاری از افراد در حین انجام کارها بیش از حد نیاز از دست های خود
استفاده می کنند. دست و مچ دست خود را شل کنید تا از خستگی و کشیدگی
عضلانی خودداری کنید - زمان استراحت های زیادی به خود بدهید: در حین انجام کارهای تکراری، با انجام حرکات کششی هر چند دقیقه یک بار به دست های خود استراحت دهید
- وضعیت خنثی مچ دست: با
قرار دادن مچ دست در وضعیت خنثی یا به صورت صاف، از خم کردن مچ دست که یکی
از عوامل بروز مورمور شدن و گزگز دست است، خودداری کنید - بهبود طرز نشستن و ایستادن:
مطمئن شوید طرز نشستن و ایستادن شما برای کاری که انجام می دهید مناسب
است. هم تراز بودن بالاتنه، گردن و شانه مانع از کشیدگی بیش از حد و وضعیت
نامناسب مچ دست و دست ها می شود. - دست های خود را گرم نگه دارید:
در صورتی که در محیط های سرد کار می کنید، بیشتر دچار سفتی و درد در ناحیه
دست خود می شود. اگر دما را نمی توانید کنترل کنید، برای گرم نگه داشتن
دست و مچ دست خود حتما دستکش بپوشید. - حفظ سلامتی:
توجه به وضعیت سلامتی گامی مهم برای جلوگیری از گزگز و خواب رفتن دست.
داشتن وزن مناسب و تناسب اندام به شما در کنترل بیماری هایی که در بروز
سندروم تونل کارپال نقش دارند کمک می کند.
خواب رفتن
دست وضعیتی است که تقریبا هر کسی آن را تجربه کرده است، اغلب این موارد با
تغییر وضعیت بهبود می یابند ولی در صورتی که خواب رفتن و گزگز دست بصورت
مکرر تکرار شود و یا همراه با علائمی چون سوزش، کرختی، بی حسی و سوزن سوزن
شدن دست و یا مچ دست باشد بررای تشخیص علت آن باید به پزشک مراجعه کنید.
گاهی این حالت فقط در یک قسمت از دست برای مثال گزگز مچ دست و یا خواب
رفتن سرانگشتان می باشد. اگر با بی حسی و مور مور شدن دست در حاملگی مواجهه
هستید این مطلب را با پزشک خود مطرح کنید.
