دستگاه گوارش
دستگاه گوارش
گذرگاهی طولانی است که دهان را به مقعد وصل می کند . گوارش از دهان آغاز می
شود ، جایی که غذا با آنزیم های بزاقی مخلوط می شود . هنگامی که شما غذا
را فرو دادید ، غذا از طریق مری به سمت معده رانده می شود ، جایی که با
آنزیم های قوی گوارشی و اسید کلریدریک موجود در شیره معده شکسته می شود .
از معده ، غذا به درون روده
کوچک منتقل می شود ، جایی که شیره لوزالمعده و اثنی عشر فرایند هضم را
ادامه می دهند . روده کوچک غذا با حرکات دودی (حرکت ناشی از انقباض و
استراحت متناوب عضلات ) به پیش رانده می شود و در همین جا است که بیشتر
مواد مغذی جذب بدن می شوند . ضایعات گوارش نشده ( مدفوع ) به اولین قسمت
روده بزرگ ( کولون ) حرکت می کند ، جایی که انقباض عضلات آن را به آرامی
حرکت می دهد و آب اضافی آن جذب می شود . درست قبل از دفع ( کار کردن شکم ) ،
مدفوع به درون راست روده حرکت می کند و سپس از مقعد دفع می شود .
مصرف و از دست دادن روزانه مایعات
روده قادر است هر دو عمل دفع و
جذب مایعات را انجام دهد . به طور کلی ، تخمین زده می شود که روزانه ۹ لیتر
مایعات از روده عبور می کند ، که فقط دو لیتر این مقدار از نوشیدنی ها و
خوراکی ها به دست می آید . هفت لیتر باقی مانده از خود بدن ، به صورت بزاق
دهان ، صفرا ، شیره معده ، لوزالمعده و روده ترشح می شود . این ترشحات
شرایط لازم برای هضم سریع و جذب بهینه مواد غذایی و مواد معدنی را فراهم می
کند . از این نه لیتر ، حداکثر ۸/۸ لیتر یا بیشتر باز جذب می شوند ، بدین
ترتیب روزانه کمتر از ۲۰۰ گرم آب به صورت مدفوع دفع می شود . بدین ترتیب
روده ها بسیار کار آمد هستند و ۹۸ درصد یا بیشتر آب و مواد معدنی را که از
آن میگذرند باز جذب می کنند . اگر چیزی مانع از این باز جذب شود ، تا کمتر
از ۹۸ درصد آب باز جذب شود ، انگاه میزان مدفوع افزایش می یابد و شما اسهال
می گیرید .
روده بزرگ
در روده بزرگ ، مواد مایعی که
از روده کوچک وارد می شوند هنگامی که آب آن ها جذب می شود به جامد تبدیل می
شوند ، و مواد ضایع باقی مانده ذخیره می شوند تا انقدر بشوند که شکم شما
کار کند . اگر شما از برنامه غذایی شناخته شده غربی پیروی می کنید ، حدود
نود درصد ۵/۱ لیتر یا بیشتر از مایعاتی که در ۲۴ ساعت به روده بزرگ شما می
رسد جذب می شود و کمتر از ۲۰۰ میلی لیتر از مواد نیمه – جامد برای دفع باقی
می ماند . غذا حدود یک تا سه ساعت را در معده ، دو تا شش ساعت را در روده
کوچک و ۱۲ تا ۴۸ ساعت را در روده بزرگ می گذراند . نسبتا به آرامی از روده
بزرگ عبور می کنند تا مایعات بتوانند جذب شوند . – فرایندی که به طور عمده
در روده سمت راست بالا رونده و میانی ( افقی ) رخ می دهد . انقباضات
قدرتمند عضلات چندین بار در روز مدفوع جامد را به قسمت تحتانی روده بزرگ (
سیگموئید ) و راست روده می راند . دفع مدفوع در نتیجه تعامل پیچیده بین عصب
حسی و حرکتی درون جداره روده و سیستم اعصاب مرکزی رخ می دهد . این تعامل
عضلات لگن خاصره و راست روده و عضله حلقوی کنترل کننده مقعد ( اسفنکتر ) را
تحریک می کند تا به شیوه ای هماهنگ استراحت کنند و منقبض شوند ، تا روده
بزرگ تخلیه شود . زمان تخلیه روده بزرگ معمولا در مردان کوتاه تر از زنان
است و مدفوع مردان سنگین تر از مدفوع زنان است .
علائم چه هستند ؟
از آنجا که هیچ گونه تست
آزمایشگاهی یا معاینه دیگری وجود ندارد که تشخیص نشانگان روده تحریک پذیر
را تایید کند ، پزشکان مجبورند فقط به علائم تکیه کنند . این علائم در
افراد مختلف متفاوتند ، اما سه نوع اصلی هستند . علامت اصلی ممکن است یبوست
دردناک باشد ، یا مشکل اصلی ممکن است اسهال بدون درد ، اما نگران کننده
باشد ، یا هر دو نوع اختلال دفع ممکن است همراه با درد شکمی وجود داشته
باشند . علائم دیگر ممکن است شامل نفخ ( اتساع ) شکم با باد ، حرکات دفعی
نا منظم و غیر قابل پیش بینی باشد که در روزهای مختلف فرق می کند . بعضی
تفاوت های جنسیتی وجود دارد : فشار و دفع مدفوع سخت ممکن است در زنان شایع
تر باشد ، در حالی که مردان بیشتر احتمال دارد که مدفوع شل ، و به دفعات
بیشتر داشته باشند .
اولین کاری که دکتر انجام می
دهد استفاده از مقیاس مانینگ برای تعریف نشانگان روده تحریک پذیر با
استفاده از فهرست علائم همراه با این نشانگان است . این فهرست شش علامت
اصلی را تعریف می کند :
۱ – درد شکمی که با اجابت مزاج ( کار کردن شکم ) برطرف می شود
۲ – شل شدن مدفوع همراه با شروع درد شکمی
۳ – افزایش دفعات اجابت مزاج با شروع درد شکمی
۴ – نفخ شکم
۵ – وجود موکوس در مدفوع
۶ – حس عدم تخلیه کامل
به تازگی ، یک گروه بین المللی
از متخصصان گوارش علائم بیشتری را هم فهرست کردند که به نام مقیاس رم
شناخته می شود . بر اساس این مقیاس تشخیص نشانگان روده تحریک پذیر هنگامی
صورت می گیرد که بیمار حداقل ۱۲ هفته در ۱۲ ماه گذشته درد یا ناراحتی شکمی
واجد دو تا از مشخصات زیر را داشته باشد :
۱ – درد با دفع تسکین می یابد
۲ – شروع درد همراه با تغییر در دفعات اجابت مزاج است
۳ – شروع درد همراه با تغییر در قوام ( ظاهر ) مدفوع است
بر اساس مقیاس رم ، تشخیص
نشانگان روده تحریک پذیر با بروز علائم اضافی قوت می گیرد ، بعضی از این
علائم در تقابل با یکدیگر هستند . افرادی که یبوست بارز دارند ممکن است در
طول هفته کمتر از سه بار شکمشان کار کند ، و مدفوعی سخت یا حجیم داشته
باشند ، در حالی که کسانی که اسهال بارز دارند ممکن است در طول روز سه بار
یا بیشتر اجابت مزاج با مدفوعی شل ( نرم ) یا آبکی داشته باشند . دیگر
علائم شامل فشار هنگام اجابت مزاج ، فوریت ( عجله برای اجابت مزاج ) ، حس
عدم تخلیه کامل ، دفع بلغم یا مدفوع مایع هنگام اجابت مزاج ، و انباشتگی ،
نفخ یا اتساع شکم است .
طیف گسترده ای از علائم غیر
روده ای هم ممکن است همراه با نشانگان روده تحریک پذیر بروز کنند . به
علاوه ، حدود ۹۰ درصد افرادی که نشانگان روده تحریک پذیر دارند سوهاضمه هم
دارند . علائم ممکن است در طول سالیان از نوع اساسا همراه با اجابت مزاج به
نوع اساسا همراه با هضم تغییر کنند .
کیفیت زندگی
گر چه ، از نظر پزشکی ، نشانگان
روده تحریک پذیر بیماری کشنده ای نیست ، اگرچه شما به این ناراحتی دچار
باشید می دانید که چقدر می تواند فعالیت های اجتماعی شما را محدود کند و
کیفیت زندگی شما را پایین بیاورد . دردهای مزمن وابسته به غذا ممکن است
باعث شوند که شما از غذا خوردن با دوستان و خانواده اجتناب کنید ، و ترس از
نیاز فوری به اجابت مزاج ممکن است به شدت احساس توانایی شما در انجام کار
ها را محدود کند . بیش از ۴۰ درصد افرادی که نشانگان روده تحریک پذیر دارند
می گویند از بعضی فعالیت ها مانند کار ، مسافرت ، فعالیت های اجتماعی ،
تماس جنسی ، تفریحات ، یا خوردن بعضی از غذاهای خاص ، به دلیل علائمشان ،
اجتناب می کنند . اغلب بیماران در تعیین شدت بیماری شان به این موارد
اختلال کیفیت زندگی بیشتر از خود علائم توجه دارند .
افرادی که نشانگان روده تحریک
پذیر دارند اضطراب و خواب نا آرام را هم ، همراه با خستگی و ناتوانی در
گذران زندگی تجربه می کنند . این علائم به سادگی می توانند بر وجود بیمار
مسلط شوند . اگر پزشک خانواده شما نمی تواند دلیل علائم شما را به آسانی
تشخیص دهد ، احتمال دارد که نگران و مجبور شوید برای انجام آزمایش های
ناخوشایند به نزد پزشک خانواده و یا درمانگاه بیماران سرپایی بیمارستان
بازگردید . گاهی ، به خصوص اگر شما زن هستید ، ممکن است برای بهبود علائم
به جراحیغیر ضروری ف مانند برداشتن کیسه صفرا یا رحم تن دهید . این کار
ممکن است اختلال موجود را بدتر کند ، هم چنین عوارض بعد از عمل ، مانند
دردجای عمل چسبندگی ( زخم درونی باعث چسبندگی برخی احشاء شود ) را به همراه
داشته باشد .
شناخت درد
غیر از کسانی که علامت اصلی آن
ها اسهال مکرر بدون درد است ، بیشتر افراد مبتلا به نشانگان روده تحریک
پذیر از درد شکایت دارند ، در حالی که آزمایش های آن ها نشان می دهند که
هیچ ناهنجاری ساختاری در روده های ایشان وجود ندارد . پس درد از کجا ناشی
می شود ؟
درد اغلب نشانه این است که شما
صدمه بزند – برای مثال ، گرفتن دسته داغ قابلمه – یا ممکن است به شما یاد
آوری کند که در گذشته از سوختگی یا کوفتگی صدمه دیده اید و بدن شما به زمان
نیاز دارد تا بهبود یابد . درون بدن ، عصب های حساسی وجود دارند که ، وقتی
تحریک می شوند ، پیام هایی به مغز می فرستند که به صورت درد ادراک می شود .
گرچه درد در اصل مکانیسمی دفاعی است و ممکن است شما را برانگیزد تا با
پزشکتان مشورت کنید ، به طور ایده آل باید با رفع مشکل برطرف شود . درد
هنگامی حاد توصیف می شود که تازه ( و اغلب شدید ) باشد و اگر زمان قابل
توجهی درد داشته باشید مزمن توصیف می شود .
انواع درد های شکمی
اغلب برای پزشکان مشکل است که
بین درد ناشی از ناهنجاری ساختاری یا بیماری ( درد عضوی ) و دردی که ناشی
از ناهنجاری ساختاری قابل شناسایی یا بیماری نیست ( درد کارکردی ) تمایز
قایل شوند . درد کارکردی به این معنی است که درد نتیجه اختلال در کارکرد
قسمتی از بدن است . درد کارکردی می تواند به اندازه درد عضوی شدید و ناتوان
کننده باشد – برای مثال ، زنان ممکن است حمله های درد عضوی شدید و ناتوان
کننده باشد – برای مثال ، زنان ممکن است حمله های درد کارکردی ناشی از
نشانگان روده تحریک پذیر را بدتر از درد زایمان توصیف کنند . در بیشتر
افرادی که به نشانگان روده تحریک پذیر مبتلا هستند درد کارکردی شکم از
عملکرد بد روده ناشی می شود . واژه ( درد کارکردی شکم ) به معنی درد هر
نقطه ای درون حفره شکم ، از جمله دستگاه گوارش است . به نظر می رسد زنان
بیشتر از مردان این درد را تجربه می کنند ، به خصوص نزدیک به دوران قاعدگی ،
که تغییرات هورمونی بر فعالیت عضلات روده تاثیر می گذارند گاهی حتی برای
پزشکان با تجربه هم مشکل است که به شما بگویند درد شما کارکردی است یا عضوی
. در هر صورت ، خیلی مهم است ، تا از تشخیص نادرست دردی عضوی مانند (
تومور روده ) به جای دردی کارکردی ( برای مثال ، نشانگان روده تحریک پذیر )
جلوگیری شود . مشکل پزشک این است که بدون وادار کردن شما به انجام آزمایش
هایی که ممکن است فشرده ، اغلب ناراحت کننده ، به ندرت خطرناک و معمولا پر
هزینه باشند این دو نوع درد را از هم تشخیص دهد . چنین آزمایش هایی برای
کسانی که درد کارکردی دارند لازم نیستند . از سوی دیگر ، پزشکان باید مراقب
باشند که خیلی سریع فردی را ممکن است درد عضوی داشته باشد مرخص نکنند . در
این کتاب من شرح میدهم که پزشکان چگونه از دستورالعمل ها استفاده می کنند
تا به آن ها کمک کند رویکرد درست را انتخاب کنند .
چه چیزهایی درد های شکمی را تحریک می کند ؟
احشاء شکم به بسیاری از محرک ها
که اگر روی پوست شما اعمال شوند خیلی دردناک هستند ، غیر حساس هستند :
برای مثال : بریدن ، پاره شدن یا له شدن روده ، دردی را که باعث نمی شوند .
با این حال ، پایانه های عصب رشته های درد دیواره عضلانی روده ها به کشیده
شدن و فشرده شدن حساس هستند ، به همین دلیل اتساع بیش از اندازه یا انقباض
شدید ( اسپاسم ) دیواره روده باعث درد می شوند .
درد احشایی و جا به جا شده
۲ نوع درد شکمی که در ibs روی
می دهند درد احشایی ( دردی که از اعضای درون شکم و روده ها ناشی می شود ) و
درد جا به جا شده ( که در نقطه ی دیگر از بدن حس می شود ) هستند .
درد احشایی
درد احشایی در نتیجه بعضی محرک
های داخل خود روده در شکم احساس می شود . درد معمولا مبهم و متمرکز بر
اطراف خطی است که از وسط شکم به پایین کشیده می شود . ممکن است بسته به
مکانی که عصب از عضو مبتلا منشاء می گیرد ، بالاتر یا پایین تر باشد .
هنگامی که داوطلبان در تجربیاتی
شرکت کردند که از بالونی استفاده می شد تا نقاط مختلف روده اتساع پیدا کند
، درد را در وسط شکم احساس می کردند . درد ناشی از اتساع مری پشت جناغ
سینه احساس می شود ، درد ناشی از تحریک دوازدهه ( اولین قسمت روده کوچک )
بین دنده های پایینی در وسط و درد قسمت تحتانی روده کوچک ( تهی روده
وایلئوم ) در اطراف ناف احساس می شود . درد ناشی از اتساع روده بزرگ در
قسمت میانی پایین شکم احساس می شود . در این مطالعات ، به درد ناشی از
بالون هایی که در نقاطی خارج از الگوی درد شکمی تجربه شده توسط افراد مبتلا
به بیماری های عضوی مطابقت نزدیکی دارد . با این حال ، مکان درد در افرادی
که درد کارکردی شکمی دارند ، خیلی کمتر مشخص است و اغلب در مقایسه با درد
شکمی بیماری های عضوی نامعلوم است .
درد جا به جا شده
درد جا به جا شده ممکن است از
جایی که درد واقعا از آنجا ناشی می شود فاصله داشته باشد . نمونه آن درد
ناشی از سنگ کیسه صفرا است که اغلب جایی بین شانه ها احساس می شود . این
مسئله زمانی پیش می آید که مغز تکانه های درد نقطه ای از بدن را از ناحیه
ای با همان گذرگاه های عصبی عضو درگیر تفسیر کند . درد جا به جا شده ممکن
است در پوست یا بافت های عمیق تر احساس شود ، اما معمولا به یک نقطه خاص
محدود می شود . گاهی ، پوستی که آن ناحیه را پوشانده است به طور نامعمولی
حساس می شود و عضلات زیرین ممکن است حالت حساس یا دردناک پیدا کنند .
آستانه درد
آستانه درد سطحی از تحمل است که
در آن افراد ناراحتی را به صورت درد ادراک می کنند . بعضی افراد آستانه
درد پایینی دارند و کمتر از افرادی که آستانه درد بالایی دارند می توانند
درد را تحمل کنند . آستانه درد شما عامل شخصی است که ممکن است در زمان های
مختلف ، بسته به شرایط ، خلق و خوی شما ، دلیل واقعی یا فرضی درد ، و
بسیاری از عوامل موثر دیگر متفاوت باشد .
دلایل نشانگان روده تحریک پذیر
دستگاه گوارش به گونه ای طراحی
شده که غذا را هضم کند و مواد زائد جذب نشده را برای دفع به انتهای روده ها
براند . دستگاه گوارش این کار را با استفاده از انقباض و استراحت هماهنگ
عضلات دیواره روده انجام می دهد . گرچه ما کاملا علت نشانگان روده تحریک
پذیر را نمی دانیم ، یکی از عوامل این نشانگان انقباض های نا منظم عضلات
روده است . از آنجا که این بی نظمی ها بیش از آن که به دلیل آسیب یا اختلال
ساختاری در روده باشند مربوط به مشکلات عملکردی روده هستند ، نشانگان روده
تحریک پذیر اغلب به عنوان اختلالی کارکردی توصیف می شود . چرا بعضی افراد
دچار نشانگان روده تحریک پذیر می شوند ، در حالی که بقیه به آن دچار نمی
شوند ؟ ما پاسخ این سوال را نمی دانیم ، گرچه بعضی از عوامل که با افزایش
احتمال ابتلای یک فرد به نشانگان روده تحریک پذیر همراه هستند ، شناخته شده
اند . عوامل اصلی بدین قرار اند :
عوامل روانشناختی
فعالیت غیر طبیعی عضلات و اعصاب روده
افزایش حساسیت روده
عفونت های دستگاه گوارش
برنامه غذایی ، عدم تحمل غذا و آلرژی غذایی
عوامل روانشناختی
تمام افراد دارای علائم شبیه
نشانگان روده تحریک پذیر با پزشک مشورت نمی کنند ؛ این نسبت از ۱۰ تا ۵۰
درصد تغییر می کند ، و تحت تاثیر سن و جنس قرار دارد . علائم برای بعضی
افراد دردسر آفرین هستند ، در حالی که بعضی توجهی به آن ها نمی کنند .
مطالعاتی که در مورد مراجعه افراد به پزشک انجام شده نشان داده اند بین
کسانی که از علائمشان شکایت دارند و کسانی که شکایت ندارند تفاوت های
جسمانی و روان شناختی وجود دارد . همانطور که ممکن است انتظار داشته باشید ،
افرادی که علائم بیشتر و درد شدیدتری دارند ، همین طور کسانی که علائم
روانشناختی مانند اضطراب و افسردگی دارند ، بیشتر احتمال دارد که شکایت
داشته باشند . افرادی که به علائم نشانگان روده تحریک پذیر دچار هستند و به
پزشک مراجعه نمی کنند نسبت به کسانی که به این بیماری دچار نیستند کمتر یا
بیشتر به علائم روانشناختی مبتلا نیستند . حدود ۸ تا ۱۵ درصد افرادی که
درباره علائم نشانگان روده تحریک پذیر با پزشک خانواده شان مشورت می کنند
علائم روانشناختی هم دارند ، که این فقط کمی بیشتر از درصد افرادی است که
به نشانگان روده تحریک پذیر مبتلا نیستند . با این حال ، علائم روانشناختی
در افرادی که به درمانگاه های گوارش ارجاع داده می شوند خیلی شایع تر هستند
.
به علاوه به نظر می رسد این
علائم در افراد مبتلا به نشانگان روده تحریک پذیر حاضر در بیمارستان ها
نسبت به افراد مبتلا به انواع بیماری ورم روده ( ibd ) مانند بیماری کرون
یا کولیت اولسراتیو شایع تر هستند . به علاوه چندین پژوهش هم رابطه بین
شروع نشانگان روده تحریک پذیر و رویداد های استرس زا مانند مشکلات استخدامی
، داغدیدگی ، استرس های زناشویی ، و عمل جراحی را نشان داده اند . بعضی از
پژوهش ها هم رابطه بین پیشرفت علائم نشانگان روده تحریک پذیر و مشکلات
اجتماعی وابسته به شغل ، امور مالی ، خانه داری و یا روابط فردی را نشان
داده اند . این یافته ها پیشنهاد می کنند که خلق و خو و عواطف فرد بر شیوه
پاسخدهی به علائمش اثر می گذارد ( برای مثال ، این که به پزشک مراجعه کند )
، همینطور تاثیر مستقیمی بر روده هایش دارد . استرس هم نقش مهمی در بروز
دردهای روده ای دارد . در هر صورت ، بر خلاف این یافته ها ، بسیاری از
افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر هیچ گونه مشکلات روانشناختی و فردی
ندارند .
افسردگی و نشانگان روده تحریک پذیر
مشخص شده است که حدود ۱۰ تا ۱۵
درصد افراد مبتلا به نشانگان روده تحریک پذیر که به درمانگاه های گوارش
ارجاع داده می شوند افسردگی شدید دارند و اقلیتی از آنها حتی ممکن است
افکار مربوط به خودکشی هم داشته باشند . به همین دلیل است که پزشک درباره
علائمی که ممکن است نشاندهنده افسردگی باشند از شما سوالاتی می پرسد –
مانند اختلال خواب ، بی حوصلگی و تغییر در میزان انرژی . با این حال ، گاهی
، کشف افسردگی بسیار مشکل است ، و ممکن است پزشکتان شما را برای ارزیابی
کامل روانی ارجاع بدهد . اگر افسردگی وجود داشته باشد ، شناخته و درمان شود
، درد ، حتی اگر شدید باشد ، اغلب نا پدید می شود .
تاثیر خلق و خو بر روده
هنگامی که شما افسرده هستید ،
احتمال دارد عبور مواد زائد از درون روده به تاخیر بیفتد ، در حالی که
اضطراب با تسریع عبور این مواد از درون روده کوچک همراه است . بیشتر افراد
گاهی به دلیل اضطراب به دل پیچه یا اسهال دچار می شوند . استرس حاد هم عبور
محتویات روده از روده کوچک را تسریع می کند و سرعت کار تمام روده بزرگ را
افزایش می دهد ، چه به نشانگان روده تحریک پذیر مبتلا باشید چه نباشید ،
بدین ترتیب شما مجبور می شوید بیشتر به دستشویی بروید . تحقیقات نشان داده
اند که با استفاده از روش هایی مثل آرمیدگی یا هیپنوتیزم می توان درد را
آرام تر کرد ، در حالی که معلوم شده تنفس شدید ( تنفس سریع که هنگام اضطراب
و حملات وحشت زدگی پیش می آید ) آستانه درد را پایین می آورد ، بدین ترتیب
هد دردی مشکل آفرین تر می شود .
فعالیت غیر طبیعی عضلات و اعصاب روده
کار روده ها از طریق چندین قسمت
متفاوت سیستم عصبی کنترل می شود . تغییر در فعالیت اعصاب روده ها در افراد
مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر مشاهده شده است : کارکرد غیر طبیعی در
قسمتی از این اعصاب ( عصب واگ ) با یبوست ارتباط دارد ، در حالی که در قسمت
دیگری ( که به نام دستگاه عصبی سمپاتیک شناخته می شود ) با اسهال ارتباط
دارد . عوامل روانشناختی می توانند بر این اعصاب اثر بگذارند و بدین ترتیب
ممکن است سرعت عبور محتویات روده ها را تغییر دهند . همزمانی فعالیت های
غیر طبیعی اعصاب و عضلات روده بزرگ با دوره های درد در بعضی از افراد نشان
داده شده است . در افرادی که درد کارکردی شکم دارند ، استرس های طبیعی
زندگی روزانه ممکن است به طور نا معمول واکنش های عضلات و اعصاب معده و
روده کوچک را تحریک کند . بر خلاف این مشاهدات ، رابطه بین اختلال عصبی –
عضلانیدر روده و درد شکمی هنوز قطعی نیست . معلوم نیست که این اختلال نتیجه
نا هنجاری در فعالیت عصب یا عضله روده است یا با تحریک محرک های غیر طبیعی
.
به نظر می رسد افرادی که یبوست
دارند ، از جمله افراد مبتلا به نشانگان روده تحریک پذیر که این علامت در
آن ها برجسته است ، امواج دودی ضعیف تر و کمتری در عضلات روده بزرگ دارند .
با این حال ، گروه دیگری هم هستند که انقباض های افزایش یافته در قسمت
انتهایی روده بزرگ دارند . مطالعات عبور سریع محتویات روده در ibs با اسهال
غالب و گذر آهسته محتویات در ibs با یبوست غالب را نشان داده اند . بعضی
از افرادی که نشانگان روده تحریک پذیر دارند ممکن است اختلال در انقباض
روده کوچک را هم تجربه کنند . هنگامی که غذا می خوریم ، غذای ما افزایش
فعالیت عصبی و عضلاتی روده بزرگ را تحریک می کند ، که پاسخ یا بازتاب معده –
روده بزرگ نامیده می شود . این اثر یکی از دلایل اصلی است که چرا کودک بعد
از غذا پوشکش را کثیف می کند . این رفلکس به طور کلی با محتویات چربی غذا
تحریک می شود که توضیح می دهد چرا افرادی که به نشانگان روده تحریک پذیر
دچار هستند ممکن است بعد از خوردن ، به خصوص غذاهای چرب درد را تجربه کنند .
حساس شدن روده ها
مطالعاتی که از بالون های باد
شده در قسمت هایی از روده بیماران استفاده کرده بودند تا پاسخ های درد
افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر را مطالعه کنند نشان داده اند که
آنها نسبت به دیگر افراد بیشتر به انبساط ( یا کشیدگی ) حساس هستند . در
افراد مبتلا به نشانگان روده تحریک پذیر ، این حساسیت غیر طبیعی در تمام
قسمت های دستگاه گوارش ( مری و روده های کوچک و بزرگ ) یافت می شود – و
بعضی از نواحی را برای تولید درد تحریک می کند که ممکن است در قسمت های
بالایی ، میانی و پایینی روده در شکم باشد ، و به قسمت های مختلف بدن دور
از شکم ، مانند پشت ، ران و بازوها ارجاع داده شود .
افراد مبتلا به درد کارکردی شکم
ناشی از نشانگان روده تحریک پذیر به افزایش حساسیت به درد ناشی از اتساع
روده با گاز دچار هستند ، در حالی که واکنش قسمت های دیگر بدن محرک های درد
تغییر نمی کند اگر چه آنها ممکن است محرک های روده را در مقایسه با افرادی
که به این نشانگان دچار نیستند با شدت کمتری ناخوشایند یا دردناک توصیف
کنند ، آستانه در آنها هنگامی که با سرمای شدید یا تحریک های الکتریکی پوست
مواجه می شوند ممکن است طبیعی یا حتی افزایش یافته باشد . هیچ کس نمی داند
چرا این مورد پیش می آید ، اما توضیح ان احتمالا به مغز و روش ادراک انواع
مختلف محرک های درد مربوط میشود .
عفونت های دستگاه گوارش
گاهی ، علائم نشانگان روده
تحریک پذیر ممکن است بعد از دوره حادی از استفراغ و اسهال بروز کنند .
مشکلات دائمی عملکرد روده ( کژکاری روده ) حدود یک چهارم افراد را بعد از
مسمومیت غذایی ناشی از باکتر هایی مانند انواع کامپیلوبکتر ، شیگلا ، و
سالمونلا مبتلا می کند . عواملی که علائم را دائمی می کنند بیشتر احتمال
دارد شامل نوعی بیماری حاد شدید تر ( برای مثال اسهالی که بیش از ۷ روز طول
بکشد ، استفراغی که منجر به کاهش وزن شود ، درد شدید شکمی و وجود بلغم در
مدفوع ) ، و همچنین سطوح بالاتر اضطراب و شمار بیشتری از رویدادهای استرس
زا در شش ماه قبل از بیماری باشند.این نوع از عفونت مسئول علائم طولانی مدت
در بیست و پنج درصد افرادی است که به نشانگان روده تحریک پذیر مبتلا
هستند، اما با بهبود یا ناپدید شدن علائم در طول یکی دو سال آینده خوبی در
انتظار آنها است.
رژیم غذایی ، عدم تحمل غذایی و آلرژی غذایی
خوردن، بخصوص غذاهای چربف درد
کارکردی شکم را در حدود سه چهارم افراد مبتلا به نشانگان روده تحریک پذیر
تحریک میکند.تمایز این عدم تحمل غذایی کلی از عدم تحمل غذایی نسبت به غذایی
خاص خیلی اهمیت دارد، که ممکن است علائمی را در افراد خاص بوجود آورد.نقش
عدم تحمل واقعی (خاص ) به عنوان دلیلی برای نشانگان روده تحریک پذیر مورد
تردید است.عدم تحمل غذایی واقعی واکنش منفی روده ها به رژیم غذایی خاص است و
هر زمانیکه شخص آن غذای خاص را بخورد بروز میکند.نمونه ای از آن نفخ شکم و
اسهال به دلیل عدم تحمل لاکتوز (ناتوانی در هضم قند شیر)است.
آلرژی غذایی ، در مقابل، هنگامی
که فرد غذاهای محرک خاص ، مانند توت فرنگی یا صدف را میخورد باعث بروز
علائم ناگهانی میشود.این علائم حساسیت ممکن است به دستگاه گوارش (مانند
استفراغ)مربوط باشند اما اغلب بر دیگر قسمتهای بدن هم اثر میگذارد و باعث
بروز دانه های پوستی ، حمله آسم یا آب ریزش بینی میشوند.
عدم تحمل غذایی
مطالعاتی که پاسخهای افراد به
غذاهای خاص را با حذف آنها از برنامه غذایی افراد آزمایش میکنند و سپس
دوباره آنها را یکی یکی به برنامه غذایی اضافه میکنند دریافتند که بین یک
سوم تا دو سوم افراد مبتلا به نشانگان روده تحریک پذیر نسبت به غذاهای خاصی
عدم تحمل دارند.شایعترین عدم تحمل غذایی گزارش شده در انگلستان نسبت به
گندم است، به دنبال آن محصولات لبنی (کره ، ماست ، شیر)، قهوه، سیب زمینیف
ذرت، پیاز ف گوشت گاو و شراب سفید قرار دارند.بعضی افراد بعد از خوردن مواد
قندی که جذب نمیشوند و ممکن است در روده ترش شوند مانند لاکتوز (قند شیر)
یا فرکتوز(قند میوه) به علائم شناخته شده نشانگان روده تحریک پذیر مانند
نفخ، دل پیچه و اسهال دچار میشوند.حذف این مواد از برنامه غذایی ممکن است
علائم و همچنین تولید گاز در روده ها را کاهش دهد، که نشان میدهد آنچه شما
میخورید بر تخمیر ناشی از عملکرد باکتریها در روده بزرگ اثر میگذارد.
تولید کم لاکتوز- آنزیمی که
لاکتوز را میشکند- در پوشش دیواره روده کوچک ممکن است در بزرگ سالان بروز
کند و نسبتا شایع است.تخمین زده میشود که ده درصد افرادی با تبار اروپای
شمالی به این ناراحتی دچار میشوند، که در آسیایی ها به شصت درصد افزایش
میابد و در چینی تبارها به نود درصد میرسد.انتظار میرود افرادی که روزانه
مقدار قابل توجهی لاکتوز (بیش از نیم لیتر شیر روزانه)مصرف میکنند از محدود
کردن مصرف لاکتوز سود ببرند، در حالیکه آنهایی که مقدار کمتری لاکتوز مصرف
میکنند از این محدودیت سودی نخواهند برد، چون مصرف پایین معمولا به بروز
علائم عدم تحمل منجر نخواهد شد.رژیم حذفی(یعنی رژیمی که تمام مواد غذایی
بجز یک نوع میوه ، یک نوع گوشت، یک نوع سبزی را حذف میکنند) در دو -سوم
افراد شرکت کننده در تحقیق علائم را بهبود بخشید.امروزه رژیم های حذفی
عملیتر ، که محدودیت کمتری را برآنچه میخورید تحمیل میکند، گسترش یافته
اند.این رژیم ها فقط غذاهایی را حذف میکنند که معمولا در عدم تحمل غذایی
نقش دارند. این رژیم ها موفقیت کمتری (حدود پنجاه درصد)دارند اما دنبال
کردن آنها آسانتر است.ارزیابی اینکه آیا تحمل رژیم برای عدم تحمل غذایی
کاری عاقلانه است یا نه خیلی مشکل است. به این دلیل که پاسخ به دارو نما
(که در آن شما فقط چون انتظار دارید حالتان بهتر میشود)نمیتواند نادیده
گرفته شود مگر اینکه غذاها به چنان روشی ارائه شوند که نه شما و نه
پژوهشگران ندانید که چه زمانی پاسخ شما ارزیابی میشود.حتی اگر غیر از غذای
خورد شده که از طریق لوله ای از راه بینی به شکم فرستاده میشود چیز دیگری
به شما داده نشود،هنوز هم غیرممکن است که نقش مهم جنبه های اجتماعی ،
روانشناختی و فیزیکی خوردن را ارزیابی کنیم، که احتمال دارد حداقل به
اندازه اثر مستقیم غذاهای خاص بر روده مهم باشند.با این حال ، پژوهشی جالب
که در آن افراد به این طریق با غذاهای مشکوک تغذیه میشدند نشان داد که شش
تا بیست و پنج درصد افرادی که نشانگان روده تحریک پذیر دارند به درستی
تشخیص میدهند که یکی از غذاهای ارائه شده عدم تحمل آنها را تحریک میکند.
بنظر میرسد عدم تحمل نسبت به
غذاهای خاص در شمار ناچیزی از افراد باعث بروز علائم میشود.اگر پزشک در
مورد شما به چنین چیزی مشکوک است ، مطلوب است که شما به مرکز تخصصی، برای
انجام آزمایشهای ویژه ارجاع داده شوید. علاقه و عزم راسخ همه افراد درگیر
ضروری است-شما پزشکان و متخصصان تغذیه -چون این مطالعات باید چندین هفته یا
ماه بطول انجامد.
آلرژی غذایی
آلرژی عذایی واقعی خیلی کمتر از
عدم تحمل غذایی شایع است و معمولا شناسایی آن مشکل نیست.بخصوص هنگامیکه
خوردن غذای (یا غذاهای )خاصی با ظهور دانه های پوستی ، آسم یا آب ریزش بینی
همراه باشد، و نتایج مثبت آزمایشهای آلرژی مانند آزمایش پوستی پریک و
آزمایش خون نرخ بالایی (هفتاد درصد)داشته باشند.اگر شما به این نوع آلرژی
مبتلا هستید، بیشتر احتمال دارد که به متخصص ایمونولوژی ارجاع داده شوید تا
متخصص دستگاه گوارش به این دلیل که احتمال کمی وجود دارد که پزشک فکر کند
شما به نشانگان روده تحریک پذیر مبتلا هستید.پژوهشی در مورد افرادی که
منحصرا به علائم روده ای مبتلا هستند نشان داده است که فقط پانزده نفر از
هشتادو هشت بیماری که باور داشتند آلرژی غذایی دارند در آزمایش دوسرکور
(آزمایشی که نه آزمودنیها و نه آزمایشگرها نمیدانند که کدام غذا را
میخورند)آلرژیشان تائید شد. اگر علائم شما فورا بعد از خوردن غذاهای مشکوک
ظاهر میشوند و نه بعد از چند ساعت بیشتر احتمال دارد که پاسخ آزمایش پوستی
پریک مثبت باشد.
زنان و نشانگان روده تحریک پذیر
گرچه بطور کلی احتمال ابتلای
زنان و مردان به نشانگان روده تحریک پذیر به یک نسبت است،مطالعات نشان
دادند که زنان اغلب بیشتر از مردان با پزشک مشورت میکنند.معلوم شده است که
اضطراب، افسردگی و استرس در زنان بیشتر از مردان بروز میکند، و این امر
ممکن است در بروز علائم نقشی داشته باشد، اما همچنین این امکان وجود داردکه
تفاوتهای هورمونی در تفاوتهای بین جنسها دخالت داشته باشند.برای مثال ،
هنگام قاعدگی علائم نشانگان روده تحریک پذیر مانند درد شکمی ، اسهال و نفخ
در پنجاه درد زنان بدتر میشوند.
زنانگی که به نشانگان روده
تحریک پذیر دچار هستند بیشتر از مردان احتمال دارد که به افزایش حساسیت
روده دچار شوند و سه برابر بیشتر از مردان احتمال دارد که بعد از عفونتهای
روده به نشانگان روده تحریک پذیر دچار شوند.در شصت درصد زنان مبتلا به
نشانگان روده تحریک پذیر ، درد ممکن است گاهی بعد از رابطه جنسی در عمق لگن
احساس شود.این درد ممکن است چند ساعت بعد بروز کند، بخصوص هنگامی که زن
یبوست دارد. تشخیص
درد کارکردی شکم شایع است ، اما
فقط حدود نیمی از افراد مبتلا با پزشک خانواده شان مشورت می کنند و ، از
این تعداد ، فقط حدود یک پنجم در هر سال به پزشک مشاور بیمارستان ارجاع
داده می شوند .
اگر شما با پزشک خانواده تان
درباره درد شکم مشورت کنید ، او سوالات بسیاری خواهد پرسید تا علائم ،
وضعیت روانشناختی و موقعیت اجتماعی ، و همچنین سابقه خانوادگی و شرح حال
شخصی شما را ارزیابی کند . افراد زیر سن ۴۵ سال که به علائم شناخته شده
نشانگان روده تحریک پذیر ، بدون کاهش وزن ، خونریزی از مقعد یا علائم مسئول
بیدار شدن شبانه دچار هستند ، و در معاینات جسمانی طبیعی به نظر می رسند ،
ممکن است به بررسی بیشتری نیاز نداشته باشند . با این حال ، اگر هر گونه
علائم نامعمولی دارید یا اگر علائم شما ، در طول مدت زمان نسبتا کوتاهی
ناگهان ظاهر شده اند ، پزشک شما ممکن است آزمایش های بیشتری را برای بررسی و
رد دیگر مشکلات روده در نظر بگیرد .
در هر صورت معاینات کامل جسمانی
، از جمله استفاده از ابزار مشاهده ای کوچکی برای دیدن داخل راست روده و
قسمت تحتانی روده بزرگ ( سیگموییدوسکوپی ) ، همراه با آنچه شما از علائمتان
به پزشک می گویید ، برای تشخیص کافی هستند . گاهی ، ممکن است کمی راست
روده شما را با هوا باد کنند تا با نشان دادن چیزی که درد را تحریک می کند
شما را از تشخیص مطمئن کنند .
اگر شما تاریخچه شناخته شده ایی
از نشانگان روده تحریک پذیر دارید ( با یا بدون تایج منفی آزمایش ها ) ،
پزشک شما معمولت تشخیص نشانگان روده تحریک پذیر را تایید می کند و درباره
بیماری توضیحات مفصلی به شما می دهد . او به شما اطمینان خواهد داد که
بیشتر علائم خود به خود ناپدید می شوند یا حداقل هنگامی که بیشتر علائم خود
به خود نا پدید می شوند یا حداقل هنگامی که بدانید چه چیزی باعث آن ها می
شود قابل تحمل می شوند . پزشک شما ممکن است درمان دارویی ساده یا تغییرات
در برنامه غذایی ، و احتمالا درمانهای روانشناختی مانند آرمیدگی را به شما
پیشنهاد کند که ممکن است مفید باشند . با این حال ، اگر علائم شما ادامه
پیدا کردند ، باید به طور منظم معاینه شوید . فقط پزشک باید بیماری شما را
تشخیص دهد ، این چیزی نیست که شما خودتان بتوانید تشخیص دهید .
چه زمانی پزشک شما را به بیمارستان ارجاع می دهد ؟
اگر برای اولین بار در سنین
بالا به علائم دچار شوید ، یا اگر علائم شما از نوع علائم شناخته شده فرد
مبتلا به نشانگان روده تحریک پذیر نباشند ، احتمال دارد به بیمارستان ارجاع
داده شوید . اگر مدتی است به نشانگان روده تحریک پذیر مبتلا هستید و علائم
شما بدتر شده اند ، یا مشخصه جدیدی بروز کرده است ، ممکن است به متخصص
ارجاع داده شوید ، هر دو برای این که دیگر بیماری های روده بررسی و رد شوند
و اطمینان بیشتری نسبت به آنچه پزشک عمومی می تواند ارائه کند برای شما
فراهم شود .
در طول ۳۰ سال گذشته ، شماری از
آزمایش های جدید مانند اندوسکوپی ( معاینه اعضای داخلی با ابزار مشاهده گر
با استفاده از دور بینی ظریف ) و اسکن برای کمک به تشخیص یا تایید بیماری
عضوی در دسترس است . این معاینات در بیمارستان انجام می شوند . قبل از بعضی
از این اندوسکوپی ها ممکن است مسکن داده شود .
یک رویکرد برای ارزیابی درد شکم
انجام معاینات با استغاده از اندوسکوپی و اسکن است . تشخیص درد کارکردی
شکم یا نشانگان روده تحریک پذیر فقط در صورتی است که نتایج تمام این یافته
ها منفی باشد . گرچه گاهی ممکن است در موارد دشوار معاینات پر هزینه ای
لازم باشد ، بیشتر افراد واقعا به آن ها نیازی ندارند و این معاینات معایبی
هم دارند . از نقطه نظر شما ، این روند ممکن است خیلی دلسرد کننده باشد ،
اضطراب شما را از این که ممکن است مشکلی جدی وجود داشته باشد افزایش دهد و
هر بار که آزمایشی به جواب منفی منتهی می شود اعتماد شما را به پزشکتان
ضعیف تر کند . نا معمول نیست که چنین آزمایش هایی بیماری دیگری را برملا
کند ، که در واقع مسئول علائم شما نیست . اگر پزشک تصمیم بگیرد چنین
مشکلاتی را درمان کند ، گاهی ممکن است با عمل جراحی ، علائم نشانگان روده
تحریک پذیر برای مدت کوتاهی ناپدید شوند و بعد شما با آن ها به عنوان عوارض
جراحی کنار بیایید .
با این حال ، از آنجا که درد
کارکردی شکم ناشی از نشانگان روده تحریک پذیر بسیار شایع تر از درد عضوی
ناشی از بیماری التهابی روده است ، پزشک معمولا می تواند بر پایه علائم شما
و معاینات جسمانی به تنهایی تشخیص مثبت بدهد ، بدون این که به معاینات
بیشتری نیاز باشد .
دیگر علائم
گرچه تشخیص نشانگان روده تحریک
پذیر بر اساس مقیاس های پذیرفته شده طبی انجام می شود ، بسیاری از افراد
علائم دیگری هم دارند ، و شما باید هر علامتی دارید به پزشک متذکر شوید .
همچنین درد شکمی ، معمولا با علائمی از جمله تهوع ، استفراغ ، مشکل در بلع (
نارسایی بلع ) و احساس پری شکم بعد از خوردن همراه است . همچنین ممکن است
متوجه وجود غذاهای هضم نشده در مدفوعتان شوید . این مواد معمولا شامل باقی
مانده سبزیجات مانند پوست گوجه فرنگی یا ذرت است و صرفا نشان دهنده عبور
سریع مواد از دستگاه گوارش است .
علائم غیر گوارشی که افراد
مبتلا به نشانگان روده تحریک پذیر ممکن است تجربه کنند شامل دفع مرتب
ادرار در شب ، نیاز به دفع ادرار به طور مرتب و فوری ، و احساس عدم تخلیه
کامل ادرار است . بعضی افراد همچنین پشت درد ، بد مزه بودن دهان و احساس
خستگی دائمی را تجربه می کنند ، و آمیزش برای زنان ممکن است دردناک باشد .
اگر وزن کم کرده اید ، پزشک
ممکن است از شما بخواهد بعضی آزمایش ها را انجام دهید تا وجود بیماری
خطرناک روده بررسی و رد شود . همچنین ممکن است سوالاتی بپرسد تا وضعیت
روانی شما را ارزیابی کند چون افسردگی هم ممکن است به کاهش وزن منجر شود .
اختلالات مربوط به مشکلات زنانه
پزشک شما می خواهد دیگر دلایل
درد قسمت تحتانی شکم و لگن خاصره را بررسی و رد کند . در مورد زنان ،
اختلالات زنانه بسیاری وجود دارند که ممکن است باعث درد قسمت تحتانی شکم و
لگن خاصره ( قیف استخوانی که شامل مثانه ، راست روده و اعضای داخلی تولید
مثل زنانه است ) شود . این اختلالات شامل موارد زیر هستند :
بیماری التهاب لگن خاصره ، التهاب لوله هایی که تخمدان ها را به رحم وصل می کنند ( لوله های رحم ) و دیگر ساختار های درون لگن خاصره
اندومتریوز ( که در آن سلول هایی از دیواره رحم در لگن خاصره دیده می شود )
دردی که در اواسط قاعدگی بروز می کند که ناشی از پاره شدن فولیکول رسیده تخمک است
ندرتا ، درد تحتانی شکم و
عملکرد مختل روده ممکن است علامتی از سرطان رحم یا تخمدان باشد ، و اگر
احتمال هر یک از اینها وجود دارد ، پزشک ممکن است ترتیب بدهد که به متخصص
زنان ارجاع داده شوید . با این حال ، چنین سرطانهایی در مقایسه با نشانگان
روده تحریک پذیر نادر هستند .
یبوست
مردم در دفعات اجابت مزاج با هم
متفاوت هستند ، این تفاوت معمولا بین سه بار در روز و سه بار در هفته است .
افرادی که در قسمت های مختلف کشور زندگی می کنند و افرادی که پیشینه قومی
متفاوتی دارند ، احتمالا به دلیل عادت های غذایی مختلف ، ممکن است عادت های
دفع متفاوتی داشته باشند . مدفوع باید جامد ، اما مرطوب باشد و راحت دفع
شود .
روده چگونه کار می کند ؟
انقباض و استراحت روده بزرگ و
راست روده به وسیله سه بخش جداگانه ی دستگاه عصبی تنظیم می شود ( اعصاب
سمپاتیک ، پارا سمپاتیک و شبکه عصبی روده ) ، و اختلالات جسمانی که بر این
گذرگاه ها اثر می گذارند بر تعداد دفعات نیاز شما به اجابت مزاج اثر می
گذارند . فعالیت عضلات روده بزرگ با عواملی مانند غذا و هیجانات نیز تحریک
می شود . هنگامی که مقدار کافی مدفوع در راست روده وجود داشته باشد ، باعث
می شود عضلات صاف به صورت غیر ارادی منقبض شوند و هم چنین باعث می شود
عضلات حلقوی داخلی ( که مقعد را بسته نگه می دارند ) باز شوند . سپس هنگامی
که ما دیافراگم و عضلات شکم را منقبض می کنیم ، و عضلات کف لگن خاصره و
عضلات حلقوی خارجی را منبسط می کنیم ، مدفوع به بیرون رانده می شود
یبوست چیست ؟
یبوست به طور عمده احساسی فردی
است و هیچ تعریف قابل قبول جهانی ندارد . یک فرد ممکن است هنگامی که کمتر
از سه بار در هفته شکمش کار می کند ، یا هنگامی که برای دفع باید زور بزند
دچار یبوست تشخیص داده شود . گرچه یبوست نوعی بیماری نیست ، به ندرت علامتی
برای نوعی بیماری زمینه ای است .
ممکن است در شکمتان احساس
ناراحتی یا نفخ داشته باشید و ممکن است احساسی از پری شکم در راست روده و
مقعد داشته باشید . زور زدن ممکن است به بواسیر منجر شود ، که باعث ایجاد
برآمدگی در مقعد و خونریزی شود . برای زنان هم ممکن است هنگامی که روده
خیلی پر باشد آمیزش جنسی ناراحت کننده شود .
فیبر چیست و چه فایده ای دارد؟
فیبر در قسمت لیفی سخت میوه و
سبزیجات یافت می شود ، به خصوص ساقه و قسمت های بیرونی میوه ها ، دانه ها
یا غلات ( سبوسی که دانه های گندم را پوشانده است ) ، و همچنین در قسمت های
نرم میوه و سبزیجات که در روده کوچک هضم نمی شوند .
بیشتر غذایی که ما می خوریم در معده و روده کوچک هضم می شود ، اما فیبر هضم نمی شود و به روده بزرگ ( کولون ) می رود . در این جا :
مانند صفحه خشک کن عمل می کند ، آب را درون مدفوع نگاه می دارد
مواد لازم برای تکثیر باکتری های مفید در کولون را فراهم می کند .
هر دوی این کار ها حجم مدفوع را
بیشتر ، نرم تر و عبور آن را آسان تر می کنند . مدفوع حجیم دیواره روده
شما را تحریک می کند و امواج جلو برنده انقباض ها ( حرکات دودی ) را افزایش
می دهد ، بدین ترتیب محتویات آن خیلی آسانتر عبور می کنند .
فیبرغذایی فقط در غذاهای گیاهی
یافت می شود ، مانند حبوبات ، میوه و سبزیجات . فیبر در غذاهای حیوانی یافت
نمی شود . بنابراین ، اگر نیاز داریدکه مصرف فیبر را افزایش دهید ، به
تدریج استفاده از غذاهایی که در صفحات بعد فهرست شده اند را شروع کنید .
اگر تعدادی از آنها را مصرف می کرید ، بیشتر از آن ها مصرف کنید . ممکن است
میزان گاز درون روده ها افزایش پیدا کند ( نفخ شکم ) و این امر ممکن است
در ابتدا باعث ناراحتی در شکم شود . این نفخ هنگامی که بدن شما به تغییرات
برنامه غذایی عادت کرد کاهش می یابد . مقدار زیادی مایعات بنوشید ( حداقل
جهار لیتر روزانه ) به این دلیل که فیبر آب جذب می کند . بهتر است در مورد
برنامه غذایی با متخصص تغذیه صحبت کنید .
نان کامل : ترجیحا از این نان
به جای نان های سفید ، قهوه
یبوست کودک را درمان کنید
کودک چه وقت یبوست دارد؟
شیرخواران
ممکن است به طور طبیعی هر 2 تا 3 روز، بدون هیچ مشکلی دفع مدفوع نرم داشته
باشند که در این صورت یبوست تلقی نمی‌شود، اما به طور کلی هرگاه مدفوع سفت
و خشک باشد و دفع آن برای کودک همراه با درد و زور زدن باشد و فواصل دفع
بیش از 2 روز یا بیشتر باشد، می‌توان گفت که کودک یبوست دارد. بنابراین
کاهش نوبت دفع به تنهایی بیانگر یبوست نیست.
در هفته اول زندگی
معمولا نوزاد تا 4 بار در روز ممکن است دفع داشته باشد، اما با بزرگ‌تر شدن
به تدریج کاهش می‌یابد و در 2 سالگی به 2 بار در روز میرسد.
یـبـوست کودکان چه علت‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
بـیشتر
کودکان که دچار یبوست میشوند، مشکل زمینه‌ای خاصی ندارند و به اصطلاح
پزشکان، یبوست آنها علت عملکردی دارد و به عـلـت بیماری خاص یا مشکلات
اعضای گـوارشـی نـیـسـت. اما در موارد کمی هم یبوست کودکان به خصوص اگر از
زمان نوزادی شروع شده باشد، می‌تواند به علت بیماری‌های خاص گوارشی و
روده‌ای بـــاشــد کــه در ایــن صــورت نـیــاز بــه بررسی‌های بیشتر
بالینی و آزمایشگاهی توسط پزشک هست.
چـه عـلامـت‌هـایـی زنـگ خـطـر مـحسوب میشوند؟
بزرگ
شدن و اتساع شکم، عدم دفع گاز، وجود خون در مدفوع، تغییر قطر مدفوع،
اختلال در وزن‌گیری کودک و تاخیر رشد و… علامت‌هایی هستند که در صورت
وجود آنها باید کودک را حتما نزد پزشک برد تا علت یبوست بررسی شود. در
واقع یبوست اگر در بسیاری موارد علت عضوی ندارد، اما می‌تواند نشانه یک
بیماری باشد. بیماری‌های نخاع، بیماری‌های گوارشی، کم‌کاری تیروئید و غیره می‌توانند با یبوست خود را نشان دهـنـد.
یـکـی
از نکات مهم برای رد برخی از بیماری‌های مهم گوارشی و عصبی در کودکان،
دانستن زمان دفع اولین مدفوع دوران نوزادی است. بنابراین یکی از سوالات
مهمی که پزشک از والدین می‌پرسد، زمان اولین دفع در دوران نوزادی است. در
واقع در موارد اندکی به طور مادرزادی، انتهای روده فاقد عصب است و به همین
سبب، روده حرکات کافی برای عبور مواد دفعی را ندارد. در چنین کودکانی، دفع
اولیه در دوران نوزادی دچار اختلال و تاخیر میشود. این بیماری که
هیرشپرونگ نام دارد، نیازمند درمان سریع است، زیرا باقی ماندن مواد دفعی و
افزایش مقدار مواد دفعی همراه با از دست دادن آب آنها بوده و منجر به بزرگ
شدن قطر روده و حتی سوراخ شدن آن میشود.
هرگاه
یبوست همراه با اتساع شکم و عدم دفع گاز یا نفخ شدید باشد، یا با درد حاد
شکمی همراه باشد، به عنوان یک فوریت پزشکی تلقی میشود و حتما به سرعت باید
بررسی شود
یبوست عملکردی یعنی چه؟
همان
طور که قبلا گفتیم، در بسیاری از موارد در کودکان، یبوست علت‌های غیرعضوی
دارد که در اصطلاح به آن یبوست عملکردی گفته میشود. واقعیت آن است که این
نوع یبوست به علت مجموعه‌ای از عوامل رفتاری و رژیم غذایی و حتی روانی به
وجود می‌آید. در این نوع یبوست با وجود پیگیری‌ها و اقدامات پزشکی، دلیل
خاصی مبنی بر نقص یا مشکلات جسمی برای یبوست کودک یافت نمی‌شود، اما
نگه‌داشتن مدفوع سبب ایجاد یبوست در کودک میشود. گاهی تغییر غذای کودک از
شیر مادر به شیر گاو به علت تغییر در نسبت پروتئین به کربوهیدرات، سبب سفت
شدن مدفوع و دفع دردناک میشود. در این حالت اگرچه مشکل کودک به صورت حاد
ایجاد شده است و می‌تواند به سرعت برطرف شود، اما امتناع از دفع و نگه
داشتن مدفوع سبب ایجاد یبوست مزمن میشود.
احتباس مدفوع سبب بازجذب آب آن از روده و خشک‌تر شدن آن میشود و مشکل را شدیدتر میکند.
در
بسیاری موارد، کودکان به خصوص در سنین بزرگ‌تر با تغییر محیط، مثلا رفتن
به مسافرت، تغییر مدرسه یا محل اجابت مزاج ناخوشایند، از دفع خودداری
میکنند. به تعویق انداختن دفع به علت بازیگوشی‌های کودکانه هم می‌تواند
سبب ایجاد یبوست شود. در بسیاری موارد استرس‌هایی که پدران و مادران بر
کودک وارد میکنند نیز در این مساله بی‌تاثیر نیست. به خصوص در فرزندان
مادران شاغل، دوری از مادر در ساعات طولانی و عدم احساس آرامش و راحتی از
سوی کودک می‌تواند سبب اختلال دفع در کودک شود. حتی آموزش‌های غلط و
نامناسب مادر و پدر برای از پوشک گرفتن کودک، در بسیاری از موارد نقطه
آغـازگـر یبوست است که کم‌کم دچار سیکل معیوب شده و به سمت مزمن شدن پیش
میرود.
یبوست کودک چه عوارضی در پی دارد؟
یبوست
در اغلب موارد علت‌های ساده‌ای دارد و با آن که به راحتی می‌تواند برطرف
شود، گاهی رو به مزمن شدن میرود و مـی‌تـوانـد سبب ایجاد عوارضی شود.
یکی
از مهم‌ترین عوارض ناشی از یبوست، بزرگ شدن قطر روده‌هاست که سبب احتباس
بیشتر مدفوع و کاهش حرکات دفعی روده‌ها میشود. حتی گاهی در موارد نادر،
سبب سوراخ شدن روده میشود.
یـکـی دیـگـر از عـوارض شـایـع یبوست
مزمن، بی‌اختیاری دفع مدفوع است که با آلوده شدن لباس زیر می‌تواند سبب جلب
توجه والدین شود. از عوارض دیگر یبوست به خصوص در دختر بچه‌ها، عفونتهای مکرر دستگاه ادراری است که با درمان یبوست بهبود می‌یابد.
افزایش فاصله دفع، اغلب منجر به بی‌اشتهایی، استفراغ و نفخ زیاد نیز میشود که در کودکان با سنین کمتر، بی‌قراری و تحریک‌پذیری و کم‌شدن اشتها را به دنبال دارد.
چه غذاهایی به کودک دچار یبوست بدهیم؟
محققان
طب کودکان معتقدند یبوست در شیرمادرخواران نسبت به شیر خشک‌خواران کمتر
اتفاق می‌افتد، اگر چه به علت جذب کامل شیر مادر، دفعات دفع در شیر
مادرخواران کمتر است. ادامه تغذیه انحصاری شیرخوار با شـیر مادر و مراجعه
به پزشک در این مورد ضروری است، زیرا یبوست مزمن در این سنین نیاز به
بررسی‌ها و مداخله‌های پزشک دارد.
با گذشتن سن کودک از مرز 6 ماهگی
و آغاز تغذیه کمکی، میزان ابتلا به یبوست نیز بیشتر میشود. در موارد
زیادی عدم تحمل پروتئین شیر گاو می‌تواند سبب بروز یبوست شود که در این
موارد نیز لازم است مادران در فاصله زمانی کوتاه، شیر گاو را به میزان زیاد
وارد رژیم غذایی کودک خود نکنند و از روزانه حدود چند سی‌سی شروع کنند.
مصرف کافی آب و مایعات و سبزیجات پرفیبر و ملین مانند انجیر، آلو، زردآلو و
سایر میوه‌ها و سبزی‌های تازه سبب نرم شدن مدفوع میشود. علاوه بر آن سبوس
موجود در نان‌های سبوس‌دار و غلات نیز یک منبع خوب برای تامین فیبر غذایی
است.
ذرت بو داده (پاپ کورن) یکی از منابع خوب سبوس است که اغلب
کودکان آن را دوست دارند، اما فراموش نکنید که تمام این مواد غذایی را به
گونه‌ای متناسب با قدرت جویدن کودک فراهم کنید زیرا عدم جویدن غذا خود
می‌تواند یکی از علت‌های یبوست باشد.
هیچ‌گاه
برای کودک خود بدون نظر پزشک داروی ملین استفاده نکنید و در صـورتـی‌کـه
بـا رعـایـت رژیـم غـذایـی، کودک‌تان همچنان یبوست دارد، به پزشک مراجعه
کنید
مادرها و پدرها بدانند:
بیشتر
موارد یبوست در کودکان، با تغذیه صحیح کودک و توجه به مسائل روحی روانی وی
قابل درمان است. کودکان اغلب به دلایل مختلفی هنگام اجابت مزاج، مدفوع خود
را نگه می‌دارند و دفع را به تعویق می‌اندازند که به این ترتیب مدفوع آب
بیشتری از دست میدهد، سفت و خشک میشود و ممکن است دفع آن با سختی و درد
همراه شده و باعث نگه داشتن بیشتر مدفوع توسط کودک شود. این سیکل معیوب
می‌تواند مثلا به دنبال یک شقاق مقعد
که سبب دفع دردناک میشود، ایجاد گردد. بنابراین مهم‌ترین اصل در پیشگیری
از یبوست مزمن، برطرف کردن علت حاد آن است. اضطراب و عجله برای دفع کودک و
سایر مسائل روانی یکی از مهم‌ترین علت‌های ایجاد یبوست است. این مساله به
خصوص در سنین آموزش رفتن به توالت و اجابت مزاج اهمیت بیشتری دارد.
ایجاد
کردن یک الگوی منظم برای دفع در کودک می‌تواند این مساله را تا حد زیادی
حل کند. پدرها و مادرها می‌توانند با یک برنامه منظم پس از صرف صبحانه و
شام برای تخلیه روده کودک 5 تا 10 دقیقه کودک را مجاب به نشستن در توالت
کنند. چنین برنامه منظمی به تدریج الگوی دفعی کودک را تنظیم میکند.
مصرف
داروهای ملین برای کودک حتما باید با تجویز پزشک باشد. قطع این داروها نیز
بدون نظر پزشک و پس از بهبودی اولیه نیز یکی از خطاهای شایع والدین است که
سبب بازگشت یبوست میشود.
