روشهای تکثیر درخت گردو – 6
نگارنده علاوه بر مطالعه فعالیتهای انجام شده در خصوص گردوی
ایرانی و نحوه تکثیر آن، روشهای مختلف ازدیاد آن(بذر، قلمه، پیوند،
خوابانده هوایی و کشت بافت) را مورد بررسی قرار داد و متوجه شد که تیمار
سرمادهی در دوره های مختلف زمانی به طور قابل ملاحظه‌ای باعث افزایش درصد
جوانه زنی بذر، تثبیت و رشد بعدی نهالهای بذری در مزرعه می شوند. این تیمار
همچنین اثر بارزی برکاهش مقاومت مکانیکی پوشش بذر و ترکیدگی آن دارد. بنا
بر این می‌توان اثر سرما را از دو جنبه در رفع خواب فیزیولوژیکی و مکانیکی
گردو مورد توجه قرار داد. تیمار هورمونی (جیبرلیک اسید) پس از اعمال
تیمارهای دمایی، اثر چشمگیری بر افزایش درصد جوانه زنی بذر ندارد ولی
شکافدهی بذر و در پی آن اعمال تیمار سرمادهی، به طور کاملاً معنی داری موجب
افزایش درصد جوانه زنی و نیز تثبیت نهالها در مزرعه می شوند. کاشت پاییزی
بذر با 68% جوانه زنی و همین میزان تثبیت نهال در مزرعه برتری کاملی نسبت
به کاشت زمستانی (با 46% جوانه زنی و تثبیت) نشان داد. به علاوه نهالهای
حاصل از کاشت پاییزی سازگاری خوبی نشان داده و از رشد بعدی بهتری برخوردار
خواهند بود. جهت کاشت بذر در خارج از فصل، حد اقل دو هفته سرمادهی داخل
تنزیب مرطوب توصیه می شود. مناسبترین عمق کاشت بذر گردو حدود 10 سانتیمتر
از سطح و روش مطلوب قرار دادن بذر در بستر، حالت به پهلو است به طوری که خط
حد فاصل دو قسمت پوسته قابل روئیت باشد. بذرها با فاصله 20 سانتی متر در
محل داغ آب جوی و پشته با عرض حدود نیم متر در آذر ماه و قبل از شروع
یخبندان کاشته می شوند در چنین حالتی ریشه چه و ساقه چه مسیر طبیعی رشد خود
را به سهولت ادامه می دهند و درصد جوانه زنی افزایش خواهد یافت.
تلاش
جهت ریشه دار نمودن قلمه های گردو با هورمون موفقیت آمیز نبود ولی مشاهده
شد که عواملی چون قطر و سن قلمه محل قلمه روی گیاه مادری، میزان رطوبت و
دمای بستر، نوع و سطح برش قاعده قلمه و کاربرد غلظت مناسبی از هورمون
گیاهی( اکسین) و مصرف کربوهیدرات در میزان کالوس تشکیل شده در قاعده قلمه
ها تأثیر داشته و بدین ترتیب آثاری از ظهور ریشه مشاهده شد. با توجه به
موفقیت ریشه زایی قلمه های دو گونه مجاور گردو (Pradox و J. nigra) می
توان به موفقیت آمیز بودن این روش در مورد گردوی ایرانی هم امیدوار بود.
زمان پیوند زنی یکی از عوامل مهم گیرایی پیوند گردو بوده و لازم است با
شرایط آب و هوایی منطقه تنظیم گردد. در مورد پیوند چوبی پس از پایان سرمای
زمستانه و قبل از شروع فعالیت گیاه وحرکت شیره نباتی در آوندها، روی پایه
های دوساله با قطر حدود 5/1 سانتیمتر موفقیت آمیز است. مناسبترین نوع و
زمان انجام پیوند جوانه، پیوند وصله‌ای در اواخر خرداد روی شاخه های یکساله
است. اگر چه پیوند جوانه را تا پایان فصل رویش گیاه می توان انجام داد،
ولی چون پیوندک فرصت رشد کافی ندارد در مقابل سرما قادر به مقاوت نیست.
انجام پیوند در زمانی از روز که هوا خنک است، آبیاری مه فشان و پوشاندن محل
پیوند با برگهای پایه(جهت جلوگیری از تابش مستقیم و کاهش رطوبت)، باعث
افزایش درصد موفقیت گیرایی پیوند خواهد بود. در بررسی نگارنده پیوندهای
شاخه(اسکنه و گوه ای) و جوانه (وصله‌ای و سپریTشکل) و نیز جوانه انتهایی
روی بذر های تازه جوانه زده به عنوان روش تکثیر رویشی با هدف حفظ ژنوتیپ
پایه های برگزیده به کار گرفته شدند. پیوند های شاخه اسکنه در فروردینماه
روی پایه های بذری دو ساله و پیوند های وصله ای در اواخر خردادماه روی شاخه
های رشد جاری پایه های دو ساله بهترین نتیجه را دادند (به ترتیب 40 و 55
درصد موفقیت).
در بررسی تکثیر به روش خواباندن هوایی مشخص شد که ورمیکولایت
آغشته به اکسین(IBA با غلظت 50 قسمت در میلیون) جهت تشکیل کالوس بسیار
مناسبتر از خزه بوده، به طوری که حفظ رطوبت در حد مطلوب به مدت
طولانی(حدود2 ماه) به ریشه زایی شاخه های خوابانیده منجر شد. زخمی کردن
قسمت بالای محل پوست برداری به تحریک تشکیل کالوس و ریشه زایی کمک کرد.
در بررسی جهت تکثیر آزمایشگاهی گردو از طریق قطعات لپه و
اندوسپرم ژلاتینی بذرهای نارس(9-6 هفته پس از گرده افشانی ) پس از مراحل ضد
عفونی سطحی روی محیط کشت مصنوعی خاص تکثیر گردو(DKWc ) قرارگرفتند و پس از
اعمال تیمارهای هورمونی و سرمادهی، جنینهای سوماتیکی ایجاد شدند. با کشت
این جنین ها روی محیط های اندام زایی ابتدا شاخه و سپس ریشه ظاهر و گیاهچه
های کامل تولید و پس از طی مراحل سازگاری آزمایشگاهی به گلدان منتقل شدند.
با توجه به جمیع جوانب به ویژه سهولت کاربرد و اقتصادی بودن تکثیر بذری،
توصیه می شود که با رعایت اصول علمی از نظر انتخاب بذر و بستر، عمق، زمان و
نحوه کاشت، این روش توسعه یابد. با انتخاب بذر از تک پایه‌های برتر که به
اندازه کافی از سایر پایه ها فاصله دارند، می‌توان تاحدی به حفظ صفات مادری
امیدوار بود. به رغم اینکه روشهای پیوند گردو هنوز در تمام مناطق
گردوخیز متداول نشده است و به واسطه وجود بازدارنده ها درصد گیرایی آن
کاملاً مطلوب نیست، با این وجود با هدف حفظ کامل صفات، تکثیر از طریق پیوند
اجتناب ناپذیر است. زیرا روش کشت بافت به سبب نیاز به امکانات و تجهیزات
خاص آزمایشگاهی بسیار پر هزینه و تخصصی بوده و در حال حاضر در سطح وسیع در
کشور قابل توصیه نمی باشد.
تکثیر در گیاهان
گیاهان میتوانند که به روش های گوناگونی تکثیر شوند. در مورد
یکی از آنها که تکثیر از طریق خوابانیدن زمینی در یاس در تکثیر جنسی که طی
آن در اثر ترکیب گامت نر و ماده تخم بوجود میآید که ما از اون به عنوان
عاملی برای تکثیر گیاه استفاده میکنیم. که برای این کار بذر باید در تاریکی
قرار بگیرد زیرا که لازمه جوانه زنی در بذر تاریکی میباشد. البته همیشه در
گیاهان استثنایی هم وجود دارد که من فعلا نمیخوام به اونا بپردازم. در
واقع در بذز برای جوانه زنی باید شرایط مناسب باشد از جمله رطوبت که در
بعضی بذر ها به علت اینکه پوسته سخت و غیر قابل نفوذی دارند در ورود آب به
بذر مشکل ایجاد میشود و ایجاد نوعی رکود میکند که برای بر طرف کردن این
رکود میتونیم از روش های شیمیایی یا فیزیکی استفاده کنیم برای مثال در مورد
روش فیزیکی میتونیم خراشی در بذر ایجاد کنیم که آب بتونه به درون بذر نفوذ
کنه و در واقع جوانه زنی در بذر آغاز بشه. ولی اگه بخوایم که به خاطر صفت
خاصی در یک گیاه اونو تکثیر کنیم استفاده از بذر زیاد جالب نیست به خاطر
اینکه ما در بذر تنوع صفات داریم و ممکنه صفت مورد نظر ما که به خاطر اون
میخواستیم گیاه خاصی را تکثیر کنیم تغییر کنه برای جلوگیری از این کار
بهتره که از روش های غیر جنسی یا همون کلون کردن استفاده کنیم تا گیاه حاصل
مانند گیاه والد مورد نظر باشه.
قلمه زنی روشی است که ما میتونیم حتی
از اون در خانه برای گیاهان زینتی نیز استفاده کنیم. در واقع قلمه هایی که
استفاده میکنیم ممکنه یکی از این حالات باشند:1- قلمه خشبی 2- قلمه نیمه
خشبی 3- قلمه چوب نرم 4- قلمه علفی 5- قلمه جوانه برگ
قلمه خشبی: این
قلمه در فصلی که گیاه در استراحت است و از درختان خزان دار گرفته میشود. ما
میتونیم این قلمه را از ساقه های یک ساله و گاها ساقه های دو ساله به طول
10 الی 25 سانت بگیریم. بعد از اینکه از درخت مورد نظر قلمه گرفتیم آن را
در جای خنکی قرار میدهیم که در زمان مناسب یعنی در بهار آن را بکاریم.
قلمه نیمه خشبی: این قلمه را هم میتوانیم از درختان خزان دار و هم از
درختان همیشه سبز بگیریم. که از شاخه های فصل جاری ودر فصل رشد گرفته میشه.
بهترین زمان برای گرفتن این قلمه ها اواخر بهار میباشد. هنگام گرفتن قلمه
برگ های پایینی ان را حذف کرده و برگ های بالایی را کاری نداریم. از
گیاهانی را که به این صورت میشه به این صورت قلمه زد: زیتون و مرکبات و …
قلمه چوب نرم: از گیاهان خزان پذیر از سرشاخه های در حال رشد که نرم و
ابدار هستند گرفته میشوند. از اونجایی که این قلمه آنچنان ذخیره غذایی
ندارند باید با برگ باشند تا بتونن موادی را که لازم دارند بسازند.
قلمه علفی: این قلمه از گیاهان علفی مانند خیلی از گیاهان زینتی گرفته
میشوند و بعد از گرفتن قلمه برگهای پایینی را حذف میکنیم و با برگهای
بالایی کاری نداریم.
قلمه جوانه برگ: در بعضی گیاهان ممکن است که ما
برگ را قلمه بزنیم و ببینیم که بعد از مدتی تولید ریشه کرده ولی تولید ساقه
نمیکند پس باید که همراه برگ جوانه ای هم باشد که ساقه بتواند از جوانه
بوجود آید که به آن قلمه جوانه برگ میگویند. در پیوند ما دو قسمت گیاهی
داریم یکی پایه که در زمین قرار گرفته یا میگیره و دیگری پیوندک که در واقع
روی پایه قرار میگیره و رشد میکنه و این دو قسمت یک گیاه واحد را بوجود می
آورند که در واقع پیوند به منظورهای مختلفی استفاده میشود برای مثال اگر
ما بخواهیم درخت میوه ای را با استفاده از بذر تولید کنیم و محصول بگیریم
زمان زیادی طول میکشه که میتونیم با انجام پیوند در این زمان صرفه جویی
کنیم و در واقع زود تر حاصل کار را بگیریم و بعضی از گیاهان هستند که با
روشهای دیگه از جمله قلمه و..تکثیر نمیشن و یا ممکنه که تکثیر اونا خیلی
سخت و با احتمال پایین باشه در این صورت هم میتوانیم از پیوند استفاده کنیم
مثلا در گردو ما با این وضعیت مواجه هستیم در واقع قلمه زدن در گردو رو
مثال میزنم ماده ای دردرخت گردو وجود داره که در ریشه زایی قلمه ها مشکل
ایجاد میکنه برای همین ما میتونیم برای اون از روش پیوند استفاده کنیم و در
پیوند میتونیم از ویژگی های پایه هم استفاده کنیم یعنی ما میتونیم گیاهی
را به پایه ای که دارای مقاموت بالایی در مقابله با بیماریها و آفات خاکزی
است پیوند کنیم و یا اینکه باغی باشه و بخوایم که رقمی را که در باغ کاشته
شده تغییر بدیم که اگه بخواییم برای اینکار درخت ها را کنده و رقم جدید را
بکاریم از لحاظ اقتصادی هزینه بالایی را به باغدار تحمیل میکنه که برای این
کار میتونه با هزینه خیلی کمتر از پیوند رقم جدید به درخت ها استفاده کنه و
حتی میتونیم با انجام عمل پیوند فرم و شکل ظاهری گیاه را عوض کنیم که این
کار برای گیاهان زینتی انجام میشودو یا اینکه حتی میتوانیم چند رقم را روی
یک پایه پیوند بزنیم.
شناسنامه
|
گردو Juglandaceae |
:تیره |
|
Juglans regia L. |
:نام لاتین |
|
Walnut tree – Persan walnut |
:نام انگلیسی |
|
گردو – آقوزدارد |
:نام فارسی |
|
جوز |
:نام عربی |
شرح گیاه
تاریخچه پرورش گردو به زمانهای بسیار دور و نامعلوم بر می
گردد. گفته می شود که گردو در باغ شاه سلیمان پرورش داده می شد. در ایران
قدیم گردو در معامله پایاپای بکار برده می شد که از این طریق به کشورهای
مصر بیزانس ، ایتالیا و حتی کشورهای اروپائی و دنیای جدید انتشار یافته
است. پایه های وحشی گردوی ایرانی در منطقه کوههای کارپاتیان (Carpathian
mountains) در شرق اروپا، سرتا سر ترکیه ، عراق ، ایران ، روسیه جنوبی و
افغانستان تا شمال غربی هیمالیا یافت شده است. بنابراین می توان گفت منشاء
گردو ایران و مناطق اطراف آن می باشد که سپاه اسکندر در بازگشت خود آنرا به
اروپا برده است. گردو درختی یک پایه و دارای برگهایی مرکب از برگچه های
فردو بزرگ است. سنبله گلهای نر آن وضع آویخته دارد. ولی گلهای ماده آن
دارای وضع قائم بر روی شاخه ها است. هر گل نر آن دارای پوششی مرکب از 3 تا 4
قطعه فلس مانند است که تعداد زیادی پرچم را از خارج فرا می گیرند در وسط
پرچم ها نیز معمولاً اثر مادگی رشد نیافته دیده می شود. مجموعه گلهای ماده
درخت گرد و هیچ وقت از 2 تا4 تجاوز نمی کند. هر گل ماده آن دارای پوششی
کوچک از خارج می باشد این پوشش همراه با زوائد بزرگ و کوچک زیر گل (براکته و
براکتئول) به تخمدان پیوسته است. گلهای ماده، مادگی 2 برچه ای دارند که
مجموعاً تخمدانی یک خانه و به وضع تحتانی به وجود می آورند. قسمت آزاد
مادگی نیز به 2 کلاله پهن و دور از هم ختم می شود. میوه آن شفت مانند و
دارای میان برگوشتی و محتوی مواد تلخ است. میاه برگوشتدار میوه، فقط در
گردوی تازه که همه قسمتهای میوه را در بر دارد، دیده می شود درون برگردو ،
سخت و شکننده است و درون آن دانه مرکب از 2 لپه حجیم با اندوخته فراوان از
مواد روغنی، جای دارد. – ارقام گردو عبارتند از : رقم سر (Serr)، رقم
فرانکوت (Franquette)، مایت (Mayette)، پاریزین (Parisienne)، سجنو
(Sejnovo)، هارتلی (Hartly)، پاین (Payne) ، اشلی (Ashley) ، سان لند
(Sunland) ، چیکو (Chico) ، وینا (Vina) ، هاوارد (Howard) ، پدرو (Pedro) ،
چاندلر (Chandler)، ته هاما (Tehama)
نیاز اکولوژیکی
آب و هوا : درخت گردو در طول تابستان نسبت به گرما و سرمای
بیش از حد حساس است در طول دوره خواب زمستانه گردو می تواند سرمای 11- درجه
سانتی گراد را بدون خسارت جدی تحمل کند ولی پس از شروع رشد، سرمای 2- تا
3- درجه سانتی گراد موجب از بین رفتن برگها، شاخه ها و گلها شده و در نتیجه
محصول کاهش می یابد. دمای بالاتر از 38 درجه سانتی گراد موجب آفتاب سوختگی
پوست سبز و چروکیدگی مغز گردو می شود و گاهی اوقات نیز میوه ها پوک می
شوند. در رطوبت نسبی کم و دمای بالاتر از 40 درجه سانتی گراد به گردو خسارت
جدی وارد می شود. دمای پائین تابستان نیز مناسب نیست زیرا موجب می شود
میوه ها به اندازه کافی پر نشود بارندگی و رطوبت در اواخر فصل بهار و در
تابستان موجب افزایش شیوع بیماری بلایت گردو می شود ولی ارقامیکه برگهای
آنها دیرتر ظاهر می شود معمولاً از آلودگی مصون می مانند. خاک : قبل از
کاشت گردو ابتدا باید خاک رویی ، خاک زیرین ، تهویه، زهکشی ، واکنش شیمیایی
خاک (PH) و قابل استفاده بودن عناصر مختلف مورد آزمایش قرار گیرد. تجزیه
خاک رویی و خاک زیرین اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت خاک بدست می دهد. خاک
رویی باید حاصلخیز بوده و زهکشی خوبی داشته باشد. میزان اسیدیته خاک در
قابل جذب بودن مواد معدنی موثر است. اکثر عناصر معدنی در دامنه اسیدتیه 6
تا 7 برای گیاه قابل جذب است. معمولاَ در مناطق سرد واکنش شیمیایی خاک
اسیدی است که با اضافه کردن آهک می توان آنرا افزایش داد. غیر از خاک رویی
وضعیت خاک زیرین نیز برای گردو اهمیت دارد زیرا ریشه های آن تا عمق 3 متری
خاک نفوذ می کنند خاک زیرین باید عاری از سنگ ، رس سفت و لایه های غیر قابل
نفوذ که ریشه را محدود می کنند. باشد. درخت گردو خاک فقیر ، خاک سطحی و
خاک خشک را بهتر از شرایط آب و هوای نامساعد تحمل می کند. در ضمن خاک باید
عاری از نماتدهای مولد زخم ریشه و بیماریهای قارچی باشد. پایه و مشخصات
پایه : بذرهای بدست آمده از گرده افشانی آزاد گردوی ایرانی در تمامی دنیا
به عنوان پایه بکار می روند. براساس گزارشهای مختلف بسیاری از گونه های
گردو مثل J.nigra , J. microcarpa ، J.cinerea – J.ailantifolia ،
J.hindsii , J.major و برخی دورگهای آنها کم و بیش باگردوی ایرانی سازگار
هستند در برخی موارد علائم ناسازگاری مثل رشد بیش از حد پایه با پیوندک،
جدا شدن پایه و پیوندک در محل پیوند،کاهش قدرت رشد پیوندک و جوش نخوردن
درصد بالایی از پیوندهای انجام شده مشاهده می شود. مشخصات گردوی ایرانی :
از پایه های بسیار معمول است. و نسبت به بیماری پوسیدگی طوقه و تحمل بیماری
خط سیاه مقاوم است ولی برای خاکهایی که سطح آب زیرزمینی بالاست . خاکهای
شور ، خاکهای آلوده به قارچ ریشه بلوط و خاکهای آلوده به نماتد پایه مناسبی
نیست. این پایه در خزانه به کندی رشد می کند. ازدیاد گردو : گردو از طریق
جنسی (بذر) و یا به روش غیر جنسی زیاد می شود. ازدیاد به وسیله بذر نهالهای
گردوی بذری نیز معمولاً به عنوان پایه مورد استفاده قرار می گیرند برای
این منظور میوه های نامطلوب و پوست سخت کاشته می شوند برای جوانه زنی رشد
خوب استراتیفیه کردن لازم است برای استراتیفیه کردن، میوه های خیس شده را
داخل جعبه و در محیط مناسب مثل ورمی کولایت پیت ماس با ماسه بادی به صورت
لایه های متناوب چیده و به مدت دو یا سه ماه در معرض سرما (3 تا 5 درجه
سانتی گراد) قرار می دهند در طی این مدت میوه ها باید مرطوب نگهداشته و به
اندازه کافی تهویه شوند عوامل متعددی از جمله نوع و اندازه میوه، موقعیت
بذر، عمق کاشت حرارت و رطوبت خاک و تیمار بذر در جوانه زنی بذر تاثیر دارند
اگر میوه های بزرگ گردو در عمق 7 سانتی متر خاک به حالت عمودی قرار گیرند
از جوانه زنی و رشد بهتری برخوردار می شوند. نهالستانها باید در محلی احداث
شود که دارای خاک حاصلخیز بوده و امکان زهکش و آبیاری وجود داشته باشد.
بذور گردو در فصل بهار و در عمق 7 سانتی متر خاک کاشته می شوند فاصله بین
بذرها و فاصله ردیفهای کاشت به مدت زمانی که نهالها در خزانه باقی خواهند
ماند بستگی دارد اگر مدت نگهداری نهالها در خزانه دو سال یا بیشتر باشد
فاصله ردیف های کاشت یک متر و فاصله بین نهالها 30 سانتی متر در نظر گرفته
می شود در مناطقی که طی فصل تابستان بارندگی صورت نمی گیرد استفاده از
مالیج موجب حفظ رطوبت و کنترل علفهای هرز شده سرعت جوانه زنی و رشد نهالها
افزایش می یابد. برای تامین حداکثر رشد نهالها ، آبیاری مکرر و مبارزه با
علفهای هرز ضروری است به منظور مراقبت از نهالهای پیوندی یک سال قبل از
انتقال نهالها به محل اصلی باید ریشه های سطحی آنها در عمق 20 تا 25 سانتی
متری سطح خاک بریده شود. ازدیاد رویشی : شامل پیوند شاخه ، پیوند جوانه ،
خوابانیدن و ریز ازدیادی است (البته ریشه زایی قلمه های گردو موفقیت چندانی
نداشته است). پیوند شاخه و پیوند جوانه : درصد موفقیت از دیاد گردو از
طریق پیوند جوانه بطور قطعی کمتر از میوه های دانه دار و هسته دار می باشد
در نتیجه دقت بیشتری در نحوه عمل پیوند و نقل و انتقال پایه و پیوندک لازم
است. موفقیت بیشتر هنگامی بدست می آید که پیوند نهالها به روش اسکنه و یا
زبانه ای در داخل گلخانه در دمای 28 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 80 تا
100 درصد صورت گیرد و یا نهالها پس از پیوند در داخل اطاق کشت در دمای 1 25
درجه سانتی گراد و رطوبت 2 75 درصد نگهداری شوند. دما و رطوبت مناسب از
شرایط اصلی تشکیل بافت کالوزاست در شرایط هوای آزاد معمولاً عوامل فوق قابل
کنترل نبوده و در نتیجه منجر به عدم موفقیت در عمل پیوند می گردد. در کل
انجام پیوند اسکنه در دیماه و نگهداری نهال به مدت سه هفته قبل از انتقال
به نهالستان در دمای 26 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 90 درصد و پیوند وصله
ای در اواخر خرداد به وسیله چاقوهای دو تیغه ای از روشهای ازدیاد رویشی
گردو در سطح تجارتی است. خوابانیدن : با استفاده از ترکیبی از مواد تنظیم
کننده رشد ریشه زائی خوبی در شاخه های خوابانده شده بدست آمده و روش مناسب
برای ازدیاد گردو می باشد ولی گیاهان مادری ارقام تجارتی در مرحله اول باید
با قلمه زیاد شوند. پیوند سرشاخه : در این روش پایه ها قبلاً بطور کامل
مستقر شده اند پیوندک بسرعت رشد کرده و باردهی آن نیز نسبت به نهالهای
پیوندی که بعداً به محل اصلی منتقل می شوند زودتر آغاز می شود پیوند سرشاخه
معمولاً به صورت پیوند اسکنه و یا پیوند پوست در فصل بهار یا هنگامی که
رشد گیاه تازه شروع شده است انجام می شود. شاخه هایی که به عنوان پیوندک
استفاده می شود باید در دوره خواب زمستانه از پایه های مادر تهیه و قبلاً
در بسته بندی مناسب داخل یخچال نگهداری شوند هنگام می پیوند سر شاخه در
اوایل بهار انجام می گیرد خروج شیزه گیاهی گردو مشکلاتی ایجاد می کند که
برای رفع آن می توان دو هفته قبل از عمل پیوند با بریدن نوک شاخه های
درختان پایه از این عارضه جلوگیری کرد. در روش پیوند سرشاخه سرعت رشد درخت
بیشتر بوده ، زخم شاخه های پیوند شده به سرعت الیتام یافته و درخت بزودی
محصول زیادی تولید می کند محل زخم بعد از پیوند بوسیله چسب پیوند پوشش داده
می شود و برای محافظت آفتاب سوختگی باید تنه درخت را با رنگ سفید رنگ
آمیزی کرد.
کاشت گردو
نقشه کاشت : در زمین مسطح سیستم کاشت به صورت مربع مستطیل با
آرایش پنج تائی بوده ولی در زمینهای شیب دار در روی خطوط تراز و تراس ها
صورت می گیرد در سیستم کاشت مربع فاصله کاشت درختان و فاصله ردیفهای کاشت
مساوی است. در حالیکه در آرایش پنج تائی یک درخت در مرکز چهار درخت کاشته
می شود. در سیستم مستطیل فاصله ردیفها از فاصله بین درختها بیشتر است روش
کاشت مربع به علت سادگی و مناسب بودن از نظر عملیات زراعی و تنک کردن در
باغات گردو بسیار معمول است در صورتیکه کشت در زمینهای شیب دار باشد و شیب
زمین بیشتر از 10 درصد باشد کاشت بر روی خطوط تراز صورت می گیرد با این روش
روی ردیفهای کاشت تمامی درختان در یک سطح قرار می گیرند فاصله ردیفهای
کاشت در شیبهای تند کمتر و بر عکس در شیبهای کم بیشتر است .
کاشت
در خاکهای رسی و خاکهای غیر حاصلخیز ابتدا کودالهایی به ابعاد
یک متر کنده شده سپس داخل آن به وسیله خاک و کود دامی پوسیده به نسبت 2 :1
در آبان ماه پر شود. کلیه علفهای هرز و بقایای گیاهان باید قبل از کاشت از
زمین خارج شود اگر لایه سختی در چاله باشد باید شکسته شود. نهالها را در
یک گودال قرار داده روی ریشه ها را با خاک مرطوب می پوشانند تا از خشک شده
آنها جلوگیری شود. در اواخر دوره خواب یا اوایل بهار گودالی ایجاد می کنند
که سیستم ریشه بطور کامل در داخل آن قرار گیرد نهال را در داخل گودال
قرارداد و ریشه ها را به هر طرف پخش می کنند. و سپس آنرا با خاک پر می کنند
و با پا فشار داده و بلافاصله آبیاری می کنند. نهالها پس از کاشت باید از
فاصله 40 تا 50 سانتی متری بالای محل پیوند سربرداری شوند. آبیاری در سال
اول خیلی مهم است طی تابستان آبیاری مداوم از ضروریات است. ولی هنگام
بارندگی از غرقابی شدن خاک باید جلوگیری شود.تنه نهالها برای جلوگیری از
آفتاب سوختگی با رنگ سفید رنگ آمیزی شود. در صورت وجود باد شدید نهالها به
قیم نیز نیاز دارند علفهای هرز پس از ظهور باید از بین بروند و درختان در
مقابل آفات و بیماریها محافظت شوند.
فاصله کاشت
در طراحی فاصله کاشت چند عامل باید در نظر گرفته شود : (1)
درخت گردو حدود 15 تا 20 سال فضای معینی را اشغال می کند لذا در طراحی
فاصله باید نهایت کار در نظر گرفته شود. (2) در سالهای اول تولید محصول
بطور مستقیم به تعداد درخت بستگی دارد و هر چه درخت بیشتر باشد محصول بیشتر
خواهد بود (3) در نظر گرفتن ارقامی که در جوانه های جانبی بارده هستند.
(4) عملیات هرس و حذف درختان اضافی امکان کشت متراکم را فراهم می کند. (5)
کشت متراکم مدیریت بهتری از نظر آبیاری ، کوددهی ، هرس و کنترل آفات و
بیماریها نیاز دارد. لذا در ارقام مثل هارتلی که رشد رویشی قوی دارند و
جوانه های انتهائی آنها باروری می شود فاصله کاشت 15 تا 20 متر در نظر
گرفته می شود و در رقم وحیکو که رقمی زودرس با باردهی جانبی ولی در دوره
باردهی درختی کوچک و متراکم می باشد فاصله کاشت در مرحله اول رشد 6/6 × 6/6
در نظر گرفته می شود و در نهایت با هرس و حذف تدریجی درختان اضافی فاصله
کاشت به 3/9 × 3/9 تغییر می یابد و یا رقم گردوی وینا (Vina) که رشد زیادی
دارد. و جوانه های جانبی آن بارور و پر محصول می باشد در مرحله اول رشد 3/9
× 3/9 متر و با تنظیم نهایی 3/13 × 3/13 متر می رسد. در صورت نیاز به
ارقام گرده دهنده باید این ارقام در ردیفهای ثابت کاشته شوند و از کاشت
آزاد در ردیف درختان اضافه که بعداً حذف می شوند باید خودداری نمود. درختان
گرده دهنده که از هر هشت ردیف یکبار کاشته می شوند باید در موقعیتی باشند
که در معرض وزش باد قرار گیرند
تاریخچه ی: گردو1
!شناسنامه
|| گردو Juglandaceae|:تیره
Juglans regia L.|:نام لاتین
Walnut tree – Persan walnut|:نام انگلیسی
گردو – آقوزدارد|:نام فارسی
جوز|:نام عربی
||
!شرح گیاه
@#17:تاریخچه پرورش گردو به زمانهای بسیار دور و نامعلوم بر می گردد. گفته
می شود که گردو در باغ شاه سلیمان پرورش داده می شد. در ایران قدیم گردو در
معامله پایاپای بکار برده می شد که از این طریق به کشورهای مصر بیزانس ،
ایتالیا و حتی کشورهای اروپائی و دنیای جدید انتشار یافته است. پایه های
وحشی گردوی ایرانی در منطقه کوههای کارپاتیان (Carpathian mountains) در
شرق اروپا، سرتا سر ترکیه ، عراق ، ایران ، روسیه جنوبی و افغانستان تا
شمال غربی هیمالیا یافت شده است. بنابراین می توان گفت منشاء گردو ایران و
مناطق اطراف آن می باشد که سپاه اسکندر در بازگشت خود آنرا به اروپا برده
است.
گردو درختی یک پایه و دارای برگهایی مرکب از برگچه های فردو بزرگ است.
سنبله گلهای نر آن وضع آویخته دارد. ولی گلهای ماده آن دارای وضع قائم بر
روی شاخه ها است. هر گل نر آن دارای پوششی مرکب از 3 تا 4 قطعه فلس مانند
است که تعداد زیادی پرچم را از خارج فرا می گیرند در وسط پرچم ها نیز
معمولاً اثر مادگی رشد نیافته دیده می شود. مجموعه گلهای ماده درخت گرد و
هیچ وقت از 2 تا4 تجاوز نمی کند. هر گل ماده آن دارای پوششی کوچک از خارج
می باشد این پوشش همراه با زوائد بزرگ و کوچک زیر گل (براکته و براکتئول)
به تخمدان پیوسته است. گلهای ماده، مادگی 2 برچه ای دارند که مجموعاً
تخمدانی یک خانه و به وضع تحتانی به وجود می آورند. قسمت آزاد مادگی نیز به
2 کلاله پهن و دور از هم ختم می شود. میوه آن شفت مانند و دارای میان
برگوشتی و محتوی مواد تلخ است.
میاه برگوشتدار میوه، فقط در گردوی تازه که همه قسمتهای میوه را در بر
دارد، دیده می شود درون برگردو ، سخت و شکننده است و درون آن دانه مرکب از 2
لپه حجیم با اندوخته فراوان از مواد روغنی، جای دارد.
– ارقام گردو عبارتند از : رقم سر (Serr)، رقم فرانکوت (Franquette)، مایت
(Mayette)، پاریزین (Parisienne)، سجنو (Sejnovo)، هارتلی (Hartly)، پاین
(Payne) ، اشلی (Ashley) ، سان لند (Sunland) ، چیکو (Chico) ، وینا (Vina)
، هاوارد (Howard) ، پدرو (Pedro) ، چاندلر (Chandler)، ته هاما
(Tehama)#@
!نیاز اکولوژیکی
@#17:آب و هوا :
درخت گردو در طول تابستان نسبت به گرما و سرمای بیش از حد حساس است در طول
دوره خواب زمستانه گردو می تواند سرمای 11- درجه سانتی گراد را بدون خسارت
جدی تحمل کند ولی پس از شروع رشد، سرمای 2- تا 3- درجه سانتی گراد موجب از
بین رفتن برگها، شاخه ها و گلها شده و در نتیجه محصول کاهش می یابد. دمای
بالاتر از 38 درجه سانتی گراد موجب آفتاب سوختگی پوست سبز و چروکیدگی مغز
گردو می شود و گاهی اوقات نیز میوه ها پوک می شوند. در رطوبت نسبی کم و
دمای بالاتر از 40 درجه سانتی گراد به گردو خسارت جدی وارد می شود. دمای
پائین تابستان نیز مناسب نیست زیرا موجب می شود میوه ها به اندازه کافی پر
نشود بارندگی و رطوبت در اواخر فصل بهار و در تابستان موجب افزایش شیوع
بیماری بلایت گردو می شود ولی ارقامیکه برگهای آنها دیرتر ظاهر می شود
معمولاً از آلودگی مصون می مانند.
خاک :
قبل از کاشت گردو ابتدا باید خاک رویی ، خاک زیرین ، تهویه، زهکشی ، واکنش
شیمیایی خاک (PH) و قابل استفاده بودن عناصر مختلف مورد آزمایش قرار گیرد.
تجزیه خاک رویی و خاک زیرین اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت خاک بدست می دهد.
خاک رویی باید حاصلخیز بوده و زهکشی خوبی داشته باشد. میزان اسیدیته خاک در
قابل جذب بودن مواد معدنی موثر است. اکثر عناصر معدنی در دامنه اسیدتیه 6
تا 7 برای گیاه قابل جذب است. معمولاَ در مناطق سرد واکنش شیمیایی خاک
اسیدی است که با اضافه کردن آهک می توان آنرا افزایش داد. غیر از خاک رویی
وضعیت خاک زیرین نیز برای گردو اهمیت دارد زیرا ریشه های آن تا عمق 3 متری
خاک نفوذ می کنند خاک زیرین باید عاری از سنگ ، رس سفت و لایه های غیر قابل
نفوذ که ریشه را محدود می کنند. باشد. درخت گردو خاک فقیر ، خاک سطحی و
خاک خشک را بهتر از شرایط آب و هوای نامساعد تحمل می کند. در ضمن خاک باید
عاری از نماتدهای مولد زخم ریشه و بیماریهای قارچی باشد.
پایه و مشخصات پایه :
بذرهای بدست آمده از گرده افشانی آزاد گردوی ایرانی در تمامی دنیا به عنوان
پایه بکار می روند. براساس گزارشهای مختلف بسیاری از گونه های گردو مثل
J.nigra , J. microcarpa ، J.cinerea – J.ailantifolia ، J.hindsii ,
J.major و برخی دورگهای آنها کم و بیش باگردوی ایرانی سازگار هستند در برخی
موارد علائم ناسازگاری مثل رشد بیش از حد پایه با پیوندک، جدا شدن پایه و
پیوندک در محل پیوند،کاهش قدرت رشد پیوندک و جوش نخوردن درصد بالایی از
پیوندهای انجام شده مشاهده می شود.
مشخصات گردوی ایرانی :
از پایه های بسیار معمول است. و نسبت به بیماری پوسیدگی طوقه و تحمل
بیماری خط سیاه مقاوم است ولی برای خاکهایی که سطح آب زیرزمینی بالاست .
خاکهای شور ، خاکهای آلوده به قارچ ریشه بلوط و خاکهای آلوده به نماتد پایه
مناسبی نیست. این پایه در خزانه به کندی رشد می کند.
ازدیاد گردو :
گردو از طریق جنسی (بذر) و یا به روش غیر جنسی زیاد می شود.
ازدیاد به وسیله بذر نهالهای گردوی بذری نیز معمولاً به عنوان پایه مورد
استفاده قرار می گیرند برای این منظور میوه های نامطلوب و پوست سخت کاشته
می شوند برای جوانه زنی رشد خوب استراتیفیه کردن لازم است برای استراتیفیه
کردن، میوه های خیس شده را داخل جعبه و در محیط مناسب مثل ورمی کولایت
پیت ماس با ماسه بادی به صورت لایه های متناوب چیده و به مدت دو یا سه ماه
در معرض سرما (3 تا 5 درجه سانتی گراد) قرار می دهند در طی این مدت میوه ها
باید مرطوب نگهداشته و به اندازه کافی تهویه شوند عوامل متعددی از جمله
نوع و اندازه میوه، موقعیت بذر، عمق کاشت حرارت و رطوبت خاک و تیمار بذر در
جوانه زنی بذر تاثیر دارند اگر میوه های بزرگ گردو در عمق 7 سانتی متر خاک
به حالت عمودی قرار گیرند از جوانه زنی و رشد بهتری برخوردار می شوند.
نهالستانها باید در محلی احداث شود که دارای خاک حاصلخیز بوده و امکان زهکش
و آبیاری وجود داشته باشد. بذور گردو در فصل بهار و در عمق 7 سانتی متر
خاک کاشته می شوند فاصله بین بذرها و فاصله ردیفهای کاشت به مدت زمانی که
نهالها در خزانه باقی خواهند ماند بستگی دارد اگر مدت نگهداری نهالها در
خزانه دو سال یا بیشتر باشد فاصله ردیف های کاشت یک متر و فاصله بین نهالها
30 سانتی متر در نظر گرفته می شود در مناطقی که طی فصل تابستان بارندگی
صورت نمی گیرد استفاده از مالیج موجب حفظ رطوبت و کنترل علفهای هرز شده
سرعت جوانه زنی و رشد نهالها افزایش می یابد. برای تامین حداکثر رشد نهالها
، آبیاری مکرر و مبارزه با علفهای هرز ضروری است به منظور مراقبت از
نهالهای پیوندی یک سال قبل از انتقال نهالها به محل اصلی باید ریشه های
سطحی آنها در عمق 20 تا 25 سانتی متری سطح خاک بریده شود.
ازدیاد رویشی :
شامل پیوند شاخه ، پیوند جوانه ، خوابانیدن و ریز ازدیادی است (البته ریشه زایی قلمه های گردو موفقیت چندانی نداشته است).
پیوند شاخه و پیوند جوانه :
درصد موفقیت از دیاد گردو از طریق پیوند جوانه بطور قطعی کمتر از میوه های
دانه دار و هسته دار می باشد در نتیجه دقت بیشتری در نحوه عمل پیوند و نقل
و انتقال پایه و پیوندک لازم است. موفقیت بیشتر هنگامی بدست می آید که
پیوند نهالها به روش اسکنه و یا زبانه ای در داخل گلخانه در دمای 28 درجه
سانتی گراد و رطوبت نسبی 80 تا 100 درصد صورت گیرد و یا نهالها پس از پیوند
در داخل اطاق کشت در دمای 1 25 درجه سانتی گراد و رطوبت 2 75 درصد
نگهداری شوند. دما و رطوبت مناسب از شرایط اصلی تشکیل بافت کالوزاست در
شرایط هوای آزاد معمولاً عوامل فوق قابل کنترل نبوده و در نتیجه منجر به
عدم موفقیت در عمل پیوند می گردد.
در کل انجام پیوند اسکنه در دیماه و نگهداری نهال به مدت سه هفته قبل از
انتقال به نهالستان در دمای 26 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 90 درصد و
پیوند وصله ای در اواخر خرداد به وسیله چاقوهای دو تیغه ای از روشهای
ازدیاد رویشی گردو در سطح تجارتی است.
خوابانیدن :
با استفاده از ترکیبی از مواد تنظیم کننده رشد ریشه زائی خوبی در شاخه های
خوابانده شده بدست آمده و روش مناسب برای ازدیاد گردو می باشد ولی گیاهان
مادری ارقام تجارتی در مرحله اول باید با قلمه زیاد شوند.
پیوند سرشاخه :
در این روش پایه ها قبلاً بطور کامل مستقر شده اند پیوندک بسرعت رشد کرده و
باردهی آن نیز نسبت به نهالهای پیوندی که بعداً به محل اصلی منتقل می شوند
زودتر آغاز می شود پیوند سرشاخه معمولاً به صورت پیوند اسکنه و یا پیوند
پوست در فصل بهار یا هنگامی که رشد گیاه تازه شروع شده است انجام می شود.
شاخه هایی که به عنوان پیوندک استفاده می شود باید در دوره خواب زمستانه از
پایه های مادر تهیه و قبلاً در بسته بندی مناسب داخل یخچال نگهداری شوند
هنگام می پیوند سر شاخه در اوایل بهار انجام می گیرد خروج شیزه گیاهی گردو
مشکلاتی ایجاد می کند که برای رفع آن می توان دو هفته قبل از عمل پیوند با
بریدن نوک شاخه های درختان پایه از این عارضه جلوگیری کرد. در روش پیوند
سرشاخه سرعت رشد درخت بیشتر بوده ، زخم شاخه های پیوند شده به سرعت الیتام
یافته و درخت بزودی محصول زیادی تولید می کند محل زخم بعد از پیوند بوسیله
چسب پیوند پوشش داده می شود و برای محافظت آفتاب سوختگی باید تنه درخت را
با رنگ سفید رنگ آمیزی کرد.#@
!کاشت گردو
@#17:نقشه کاشت :
در زمین مسطح سیستم کاشت به صورت مربع مستطیل با آرایش پنج تائی بوده ولی
در زمینهای شیب دار در روی خطوط تراز و تراس ها صورت می گیرد در سیستم کاشت
مربع فاصله کاشت درختان و فاصله ردیفهای کاشت مساوی است. در حالیکه در
آرایش پنج تائی یک درخت در مرکز چهار درخت کاشته می شود. در سیستم مستطیل
فاصله ردیفها از فاصله بین درختها بیشتر است روش کاشت مربع به علت سادگی و
مناسب بودن از نظر عملیات زراعی و تنک کردن در باغات گردو بسیار معمول است
در صورتیکه کشت در زمینهای شیب دار باشد و شیب زمین بیشتر از 10 درصد باشد
کاشت بر روی خطوط تراز صورت می گیرد با این روش روی ردیفهای کاشت تمامی
درختان در یک سطح قرار می گیرند فاصله ردیفهای کاشت در شیبهای تند کمتر و
بر عکس در شیبهای کم بیشتر است .#@
!کاشت
@#17:در خاکهای رسی و خاکهای غیر حاصلخیز ابتدا کودالهایی به ابعاد یک متر
کنده شده سپس داخل آن به وسیله خاک و کود دامی پوسیده به نسبت 2 :1 در آبان
ماه پر شود. کلیه علفهای هرز و بقایای گیاهان باید قبل از کاشت از زمین
خارج شود اگر لایه سختی در چاله باشد باید شکسته شود. نهالها را در یک
گودال قرار داده روی ریشه ها را با خاک مرطوب می پوشانند تا از خشک شده
آنها جلوگیری شود. در اواخر دوره خواب یا اوایل بهار گودالی ایجاد می کنند
که سیستم ریشه بطور کامل در داخل آن قرار گیرد نهال را در داخل گودال
قرارداد و ریشه ها را به هر طرف پخش می کنند. و سپس آنرا با خاک پر می کنند
و با پا فشار داده و بلافاصله آبیاری می کنند. نهالها پس از کاشت باید از
فاصله 40 تا 50 سانتی متری بالای محل پیوند سربرداری شوند. آبیاری در سال
اول خیلی مهم است طی تابستان آبیاری مداوم از ضروریات است. ولی هنگام
بارندگی از غرقابی شدن خاک باید جلوگیری شود.تنه نهالها برای جلوگیری از
آفتاب سوختگی با رنگ سفید رنگ آمیزی شود. در صورت وجود باد شدید نهالها به
قیم نیز نیاز دارند علفهای هرز پس از ظهور باید از بین بروند و درختان در
مقابل آفات و بیماریها محافظت شوند. #@
| @@{picture=Juglansregia.jpg}@@ |
!فاصله کاشت
@#17:در طراحی فاصله کاشت چند عامل باید در نظر گرفته شود : (1) درخت گردو
حدود 15 تا 20 سال فضای معینی را اشغال می کند لذا در طراحی فاصله باید
نهایت کار در نظر گرفته شود. (2) در سالهای اول تولید محصول بطور مستقیم به
تعداد درخت بستگی دارد و هر چه درخت بیشتر باشد محصول بیشتر خواهد بود (3)
در نظر گرفتن ارقامی که در جوانه های جانبی بارده هستند. (4) عملیات هرس و
حذف درختان اضافی امکان کشت متراکم را فراهم می کند. (5) کشت متراکم
مدیریت بهتری از نظر آبیاری ، کوددهی ، هرس و کنترل آفات و بیماریها نیاز
دارد. لذا در ارقام مثل هارتلی که رشد رویشی قوی دارند و جوانه های انتهائی
آنها باروری می شود فاصله کاشت 15 تا 20 متر در نظر گرفته می شود و در رقم
وحیکو که رقمی زودرس با باردهی جانبی ولی در دوره باردهی درختی کوچک و
متراکم می باشد فاصله کاشت در مرحله اول رشد 6/6 × 6/6 در نظر گرفته می شود
و در نهایت با هرس و حذف تدریجی درختان اضافی فاصله کاشت به 3/9 × 3/9
تغییر می یابد و یا رقم گردوی وینا (Vina) که رشد زیادی دارد. و جوانه های
جانبی آن بارور و پر محصول می باشد در مرحله اول رشد 3/9 × 3/9 متر و با
تنظیم نهایی 3/13 × 3/13 متر می رسد.
در صورت نیاز به ارقام گرده دهنده باید این ارقام در ردیفهای ثابت کاشته
شوند و از کاشت آزاد در ردیف درختان اضافه که بعداً حذف می شوند باید
خودداری نمود. درختان گرده دهنده که از هر هشت ردیف یکبار کاشته می شوند
باید در موقعیتی باشند که در معرض وزش باد قرار گیرند.#@
