تاریخچه شهر طالقان+ جاذبه های گردشگری طالقان
طالقان منطقه ییلاقی است
تاریخچه طالقان:
موقعیت جغرافیایی طالقان
طالقان منطقه ییلاقی در میان کوه های برفگیر البرز، از غرب کندوان، تا 40 کیلومتری شرق قزوین گسترده شده است. طالقان یکی از بخشهای شهرستان ساوجبلاغ از توابع استان تهران می باشد که در 120 کیلومتری شمال غرب تهران واقع شده از شمال به سلسله جبال البرز و رامسر و تنکابن و الموت، از شرق به شهرستان کرج، از جنوب به هشتگرد و ساوجبلاغ از غرب و جنوب غربی به قزوین محدود می گردد.
طالقان در دره بزرگی در میان کوههای البرز قرار دارد. طالقان منطقه ای متشکل از حدود 80 روستای کوهستانی است که طول جغرافیایی آن از شمال شرق به جنوب غرب حدود 80 کیلومتر و عرض جغرافیایی طالقان حدود 15 کیلومتر است و حدود 1300 کیلومتر مساحت دارد. طول شرقی طالقان 50 دقیقه و عرض شمالی آن 36 درجه و 12 دقیقه است.
زبان مردم طالقان فارسی و لهجه تاتی است. یکی از آثار باستانی منحصر به فرد که در طالقان وجود دارد، قلعه‌های زیادی است که اکنون فقط آثاری از آنها باقی مانده است. وجود این قلاع در زمان جنگ های داخلی اهمیت زیادی می‌یافته است. ساخت اکثر این قلعه‌ها به زمان اسماعیلیان بر می‌گردد که حسن صباح ـ رئیس اسماعیلیان ـ برای مبارزه با حکومت سلجوقی این قلعه‌ها را بنا نهاد. دژها و کیفیت جنگی قلعه‌ها، اسماعیلیان را برای نیل به مقاصد و اهدافشان یاری کرد و جای آنان را از حکام عصر، محفوظ نگاه داشت.
وضع طالقان از گذشته تا امروز
زبان مردم طالقان فارسی و لهجه تاتی است
وضع کنونی مردم طالقان را اوّل باید از رساله‌های مختلف با مضمون دارالامن و الامان بودن طالقان جست‌وجو کرد. هر مکان یا سرزمینی که مردم آنجا با عنصر محبت زندگی کردند از آن خاک مردمان معنوی و اثر گذار ظهور کرده اند و این مرهون آرامش و محبّت در یک محیط است که روح انسان را به تعالی و تکامل سوق می‌دهد. فرازی از یک رساله را ذکر می‌کنیم: «به خدا سوگند آن کس که شراب ناب انصاف را از دست‌های لطف و مهر نوشید، تصدیق نماید که الان خطّة طالقان من حیث الامن و الامان چشم و چراغ محروسة ایران و رشک روضة رضوان و محلّ نزول حضرت رحمان گشته و چه مشکات با برکات «الله نور السموات و الارض» مشتعل و روشن شد
فرق دو طالقان ایران و افغانستان
از قرائن حالی که بگذریم، از دلایل و قرائن مقالیه نمی‌توان گذاشت، بلکه می‌توان در آن دقت کرد اینکه در انتهای حدیث «ویحاً للطالقان» از امام علی(ع) سؤال می‌شود: «این الطّالقان؛ طالقان کجاست؟» حضرت فرمود: «نحو الدیلم»؛ یعنی طالقانی که نزدیک دیلم و یا دیلمان است و حال اینکه نزدیک طالقان افغانستان منطقة دیلم وجود ندارد و فقط در ایران کنار طالقان ایران منطقه‌ای به نام دیلم موجود است و…. . وقتی صحبت از ظهور حضرت می‌شود فقط از جنبه‌ها و ویژگی‌های جغرافیایی نیست بلکه مهم خصوصیات یاران آن حضرت از نظر دینی و اخلاقی است و جنبه‌های جغرافیایی ثانی می باشد.
بقاع متبرکه زیادی در یک دره کوچک جمع شده است. طالقان در زمان های قدیم گسترده‌تر از حال بوده است تا آنجا که طالقان تا ری و قم هم ادامه داشته و بر بخش وسیعی از ایران اطلاق می‌شده است. شاید به همین دلیل باشد که گروهی معتقدند منظور از اهل بیت(ع) از طالقان، در آن روزگار، سرزمین ایران بوده است. البته باید دلایل این قول به نحو دقیق‌تری بررسی شود. وجود امام‌زادگان بسیار در منطقه طالقان دلیل علوی بودن این منطقه است و حتّی روستایی در منتهی الیه طالقان است. به نام یَرَکْ وجود دارد. دراین روستای دور افتاده 73 تن یا بیشتر امامزاده وجود دارد به طوری که در هر کوچه‌ای قدم می‌گذارید چند بقعه امام زاده می‌بینید که اینان از کشته شدگان و سادات و علویان در جنگ با کفّار بوده‌اند.
چگونگی ورود تشیّع و رسوخ آن در طالقان:
یکی از مهمترین عناصر انتقال فرهنگ، خود انسان‌ها هستند که حامل عناصر اصلی فرهنگ هستند و باید توجّه داشت که تشکیل مدنیّت شیعی، نوعی ثبات ریشه‌دار را در فرهنگ شیعی را ایجاد نموده؛ خصلت‌های زیر مبتنی بر این اصل، موجب ظهور و بروز ویژة فرهنگ شیعی در طالقان بوده است:
1. جنگ و گریز‌های علویان با دشمنان، حرکت به طرف کوه‌ها و قرار گرفتن در طالقان
2. علاقة باطنی و قلبی مردم طالقان به ائمّه(ع) که از دیرباز به دلیل ایرانی‌الاصل بودن و نیز وجود عنصر مینویِ محبّت به آدم‌های آسمانی صفت در طالقانیان وجود داشته است
3. وسعت طالقان و وجود قریه‌هایی که از قدیم تا 800 آبادی بوده، عدم دسترسی دشمن به جهت کثرت قریه‌ها.
وجود قوم آمادها یا مردها در کنار دریای قزوین (کاسپین) که هرگز زیر بار حکومت‌های جائر آن زمان ـ حتّی حکومت اسکندر- نرفتند و حکومت‌پذیر نشدند و گویا طالقانی‌ها نیز از همین قوم باشند که البتّه نیاز به پژوهش و تحقیق و اثبات علمی و تاریخی دارد. قوت و قدرت بدنی مردان طالقانی که به قول احادیث، جوان‌مردانی چون صخره‌اند و شاید همین جوانمردان صفاتی را از همان «فتیان» در ماجرای اصحاب کهف در قرآن مجید به ارث برده باشند.
اوّلین حکومت شیعی ایران که آل بویه و دیلمان است، در نزدیکی طالقان تأسیس شد و اوّلین وزیر آنها صاحب بن عبّاد، طالقانی می‌باشد و مقرّ حکومتی آنها در اصفهان بوده است. ناگفته نماند، بنابر نقل کتاب «وفیات الاعیان» از ابن خلّکان اوّلین کسی که اصفهان را متشیّع کرد، صاحب بن عباد طالقانی بوده است.
ورود حسن صباح به منطقة طالقان و مستقر شدن در قلاعی که از پیش و در زمان‌های باستان در طالقان وجود داشته، مثل قعلة الموت ـ که نام اصلی آن آموخت یا تعلیم است، این در حالی است که اصلاً این منطقه به نام طالقان معروف بوده است چون از قرن‌ها قبل از امامان(ع) چنین نقل شده و اصل برای ما روایت است ـ کلمة الموت حروف ابجد است که از جمع آن حروف که هر حرف آن مبیّن یک عدد و مجموع آن، اعداد مبیّن تاریخ شب ورود حسن صباح به قلعه بوده است.
اینکه حسن صباح چگونه آنجا را انتخاب نمود، داستان جالبی دارد. نقل می‌کنند، وقتی حسن صباح با یارانش به نزدیک قلعه رسید برای استراحت توقف کردند. حسن صباح در حالی که استراحت می‌کرد، پیرمردی با یک پشته علف زیاد به آنها نزدیک می‌شود. پیرمرد کنار حسن صباح ایستاد، حسن صباح پرسید: پیرمرد اینجا کجاست و نام آن چیست؟ پیرمرد گفت: اینجا طالقان است و من هم طالقانی هستم. حسن صباح گفت: شنیده‌ام مردم طالقان مردمانی آگاه به شریعت هستند، می‌خواهم سؤالی از تو بکنم. سپس حسن صباح چند سؤال شرعی از پیرمرد پرسید و پیرمرد با دقّت تمام مفصّلاً شروع به جواب دادن کرد، در حالی که پیرمرد طالقانی زیر پشتة بزرگی از علف بود. وقتی پرسش و پاسخ تمام شد، حسن صباح از جای خود برخاست و به یارانش گفت: همین قلعه را برای استقرار انتخاب می‌کنیم. یارانش گفتند: چرا این قلعه؟ حسن صباح گفت: چون که چنین مردانی دارد. این پیرمرد زیر این بار بزرگ علف با من مباحثه علمی می‌کند، پس ما همین قلعه را برای قیام خود انتخاب می کنیم.
چشمه های دایمی و فصلی:
چشمه آب گرم خچیره یکی از مهمترین چشمه های طالقان به شمار می رود
تعداد چشمه های دایمی منطقه طالقان 399 و چشمه های اصلی 57 دهنه می باشد که اهمیت وجود آب های زیرزمینی و بالابودن سفره آب زیرزمینی را در این منطقه نشان می دهد و مهمترین چشمه های طالقان به شرح زیر است:
• چشمه آب گرم گنداب در شمال روستای دهدر در جنوب قله ماسه چال
• چشمه آب گرم شمال روستای هرنج.
• چشمه آب گرم گراب بالاطالقان.
• چشمه آب گرم خچیره که در انتهای رودخانه فرعی و خاکرو در شمال روستای خچیره قرار دارد.
طالقان آبشارهای متعددی دارد
میزان بارندگی نسبتا زیاد این منطقه کوهستانی، چشمه ساران فراوان و رودخانه های فصلی و دائمی آن منشاء وجود و پیدایش آبشارهای زیادی است و این پدیده از جمله جلوه ها و زیبایی های طبیعی طالقان محسوب می شود. آبشارهای متعدد فصلی و دایمی در انحنای کوه ها و دامنه ارتفاعات چشم را می نوازد و جلوه خاص دارد.
مجموعه آبشارهای معروف طالقان عبارتند از:
آبشار سفید آب نام یکی از مهمترین آبشارهای طالقان می باشد
* آبشار شلبن روستای بزج در شمال روستای خسبان به طول تقریبی 30متر.
* آبشار نرنو در روستای جزینان در بند.
* آبشار آسکان در زمستان به صورت یخشار جلوه می نماید.
* آبشار سفید آب در غرب قله شاه البرز.
* آبشار خرس چر در جنوب قله خرس چر ناریان
* آبشار فصلی میلین در روستای مهران
* آبشار کوچک ولی زیبای سوهان در قسمت غربی قله کله سنگ سوهان.
* آبشار وارکش در روستای خچیره
غارها و دست کن های طالقان:
طالقان غارهای زیادی دارد که از معروفترین آنها غار پراو است
تاکنون در حدود 900 غار در ایران به ثبت رسیده است که از معروفترین آنها غار پراو است که شهرت جهانی دارد. در طالقان نیز چند غار به ثبت رسیده که ازجمله آنها می توان به غارهای ذیل اشاره کرد:
– غار زالن گاه در شمال غربی روستای دنبلید.
– غار بزج در شمال روستای یزج.
– غار مرغ بند درجنوب قله الانه سر روستای ناریان
– غارها و دست کن های بادامستان درجنوب امامزاده یوسف بادامستان
– غار وی یا واقع درجنوب شرقی روستای ورکش
گل گشت های طالقان:
در فواصل بین کوه های طالقان روستاهای متعدد و مزارع نسبتا هموار وجود دارد
آنچه به ارتفاعات و قله های طالقان زیبای درخور و ظرافتی دلچسب و جان افزا می دهد وجود مزارع سرسبز و پرگل و گلگشت های باطراوت و مفرح و تفرجگاه های دامنه ای است. گوناگونی و زیبایی دامنه های کوه های طالقان یکی از ویژگی های کم نظیر این منطقه است.
در فواصل بین کوه های طالقان روستاهای متعدد و مزارع نسبتا هموار وجود دارد که طالقان را به لحاظ طبیعی از جلوه های چندگانه ای از زیبایی های توام با دشت و کوه بهره مند می سازد. طالقان تنها عزیمتگاه کوهنوردان نیست بلکه تفرجگاهی معتدل برای خانواده ها نیز هست.
این ویژگی بویژه در سالیان اخیر توجه و علاقه بسیاری از گردشگران را به طالقان جلب نموده است، با توجه به نزدیکی این بخش به کانون های اصلی جمعیت شهری نظیر تهران، اجرای برنامه های یک روزه برای بهره مندی از گلگشت های طالقان امکان پذیر است.
از معروفترین گل گشت های طالقان را می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
روستای خچیره از باطراوت ترین و زیباترین روستاهای طالقان است
1- مسیر پیاده روی روستای حسنجون به مزرعه دو روان، بارزترین ویژگی این مسیر زیبا وجود درختان گردودرحاشیه جویبار آن در تمام طول مسیراست.
2- مسیر پیاده روی روستای گوران به روستای اورازان که از پردرخت ترین دره های طالقان به شمار می رود. این مسیر در فصل زمستان دارای جلوه منحصر به فرد تنگه اورازان از زیباترین مناطق طالقان است. وجود یخشارهای مرتفع درحاشیه این تنگه خاکی و زندگی جانوری ویژه، از نوادر طبیعت طالقان به شمار می آید.
3- مسیر پیاده روی روستای خچیره به هفت چشمه: روستای خچیره از باطراوت ترین و زیباترین روستاهای طالقان است. که باحق کلمه خچیر و نیکو را بر آن نهاده اند. این مسیر در واقع مسیر صعود به قلعه وارکش است که در فصل تابستان نیز طراوت ویژه ای دارد.
4- گلگشت گته ده به دختر قلعه گته ده که مسیر صعود به قله کاهار بزرگ نیز می باشد.
5- گلگشت دیگر کته ده به مندانین که مسیر صعود به قله میان کاهار است.
6- گلگشت تکیه ناوه به عالی سر که بهترین فصل آن پاییزمی باشد که رنگ آمیزی برگ درختان این ناحیه بسیاردل انگیزاست.
7- مسیر پیاده روی جنگل آسفاران از رودخانه به روستای آسفاران که متاسفانه اخیرا با احداث جاده دسترسی به روستا آن را مورد تخریب قرار داده اند.
8- مسیرباغ کوچه روستای کوئین به چشمه سار زیبای آن.
با توجه به شرح و توصیف مختصری که این ویژگی های عمده طبیعی طالقان درمی یابیم که به راستی این منطقه سرسبز و پرجاذبه همچون نگینی سبز بر سینه ستبر کشور ایران می درخشد.
پوشش گیاهی شهر طالقان:
مسیر روستای گوران به روستای اورازان از پردرخت ترین دره های طالقان به شمار می رود
قرار گرفتن طالقان در سلسله جبال البرز و وجود خاک حاصلخیز و میزان رطوبت بالا و وجود چشمه سارهای متعددباعث سرسبزی منطقه شده که باغات میوه شامل ( گردو – سیب – گیلاس – گلابی – زیتون – زالزالک – زرشک کوهی – بادام کوهی و…. ) درختان چنار – بید و همچنین وجود گیاهان علفی و داروئی و زینتی از جمله: ریواس – تره کوهی – شنگ – کاسنی – صعلب – آویشن – جو شیر – بومادران – برنجاسف و گون و گلهای شقایق و… وجود دارد که همچون نگینی ارتفاعات را سبز پوش کرده است و به مثال چادری سبز همراه با گلهای زرد – آبی – بنفشو سفید که بر پهنه این منطقه افراشته شده خودنمایی می کرد چشم همه را نظاره گر این طبیعت می نمود.
پوشش جانوری طالقان:
از پستانداران و پرندگان وحشی که در جبال شاه البرز زیست می کند می توان خرگوش، کفتار، گراز، شغال، گرگ، خرس و پرندگانی نظیر عقاب، دم جنبانک، زاغچه، قوش و کبک دری و…. را نام برد.
کوه های طالقان:
طول رشته کوه طالقان که از شمال غربی آبیک قزوین شروع و به رودخانه کرج پایان می یابد
البرز سلسله کوهستانی بزرگ است در شمال ایران به طول 950 و عرض بین 25 تا110 کیلومتر که پهنایی به وسعت حدود 51500 کیلومتر را دربرگرفته است. البرز شکل دیگری از واژه هربرز(Harbors) است و در زبان پهلوی «هر» کوه و «برز» به معنی بلند است. البرز کران کوهی است که از رسوبات دوران اول تا سوم زمین شناسی شکل گرفته و در اثر حرکات دوران چهارم پدیدار شده است. این رشته کوه بزرگ از مرز ایران در آذربایجان شروع و همانند قوس عظیمی سواحل جنوب غربی و جنوبی دریای خزر را دور می زند. و در شمال باختری خراسان به کوه های هندوکش و فلات پامیر به طور مستقیم متصل می گردد. کران کوه البرز را می توان به سه بخش البرز غربی، مرکزی و خاوری تقسیم کرد.
کوهستان مرکزی البرز از کوه های طالقان در استان تهران و شهرستان ساوجبلاغ از غرب به شرق امتداد یافته است. طول رشته کوه طالقان که از شمال غربی آبیک قزوین شروع و به رودخانه کرج پایان می یابد، 94 کیلومتر است و عرض آن درحدود 5 و در نواحی مرکزی به 25 کیلومتر می رسد. رشته کوه طالقان از کوه های متعددی تشکیل شده است از جمله کوه های پیغمبر، حوضک زرچکانی، پردی، نمار، ارچنک، زرده چال، پرگال، گزانایورد، خشگه چال، خاکرود، کوروج، کاهار بزرگ و کوچک، سیاه سنگ، اسر، هزار بند، کرچال، عقیق، سات، شاه البرز و غیره…
قله های طالقان:
یکی از دلایل توجه کوهنوردان به طالقان وجود رشته کوه طالقان است
طالقان از دیرباز مورد توجه کوهنوردان بوده است. شاید یکی از عمده ترین دلیل این بوده که رشته کوه طالقان با یکی از بلندترین رشته کوه های ایران یعنی تخت سلیمان هم مرز است. و روستای پراچان یکی از روستاهای مبدا صعود به قله مرتفع تخت سلیمان و علم کوه و دیگر قلل محسوب می شود. این روستا از معدود اماکنی است که می توان از آن، بیش از 26 قله با ارتفاع بیش از 3500 متر صعود نمود. و سه مسیر پیاده روی مشهور به رود بارک، کلاردشت و دره سه هزار دارد. این ویژگی را در کمتر روستای در ایران سراغ داریم.
