تب کردن همیشه هم مضر نیست!
تب نشانهٔ مبارزهٔ بدن
در
برابر عوامل بیماریزا است و گاهی نیز پاسخ دمایی دستگاه ایمنی بدن نسبت
به عفونتهای داخلی تلقی میشود. در واقع در گرمای حاصل از تب بسیاری از
میکروبها توانایی رشد ندارند
تب نشان می دهد بدن شما کوشش میکند که
با یک عفونت بجنگد. تب ناراحت کننده و گاهی اوقات دردناک است، اغلب در شب
بدتر میشود و میتواند خواب شما را به هم بزند. تب را جدی بگیرید.در
هنگام تب گاهی تمام بدن شما درد دارد و احساس مریضی و گرما میکنید.
اگر
به تب مشکوک هستید؟ حالا دما را اندازه بگیرید اگر درجه حرارت دهانی بیشتر
از۵/۳۷ درجه سانتی گراد است؟ به پزشک مراجعه کنید؛ در غیر اینصورت، در
صورت لزوم از داروی ضد تب استفاده کنید.
اگر مشکل طبی جدی دارید، در
صورت لزوم از داروی ضد تب استفاده کنید. و یا احساس سردرد شدید دارید و یا
توهم دارید یا گیج هستید؟ توصیه های خانگی را مطالعه کنید.
همچنین
اگر بعد از ۲ ساعت پس از درمان خانگی، دمای بدن شما بیش از ۵/۳۸ درجه سانتی
گراد دهانی است؟ و یا خیلی ناخوش هستید؟ به بیمارستان مراجعه کنید.
اگر بیش از ۳ روز تب داشته اید، هم به بیمارستان مراجعه کنید.
دمای
بدن با دماسنج طبی اندازهگیری میشود. دمای بدن میتواند از راه دهان
(زیر زبان)، مقعد (دقیقترین شیوه؛ که برای نوزادان و کودکان خردسال
استفاده میشود)، زیر بغل و یا پردهٔ گوش (از طریق اندازهگیری اشعههای
فروسرخ) انجام گیرد.
دمای به دست آمده از طریق دهان و زیر بغل نسبت
به دمای به دست آمده از طریق مقعد پایینتر هستند (تفاوتی برابر ۰٫۴°C
برای اندازهگیری از طریق دهان؛ ۰٫۸°C از طریق زیر بغل)؛ بنابراین این
تفاوت باید به هنگام اندازهگیری میزان تب مورد توجه قرار گیرد.
دمای
طبیعی بدن انسان که از راه دهان و در حالت استراحت اندازهگیری شود برابر
است با ۰٫۴±۳۶٫۸ درجهٔ سلسیوس. به این ترتیب هر دمایی که از طریق دهان
اندازهگیری شود و بین ۳۶٫۴ و ۳۷٫۲ باشد طبیعی است.
دماسنج طبی نشانگر تب ۳۸٫۵°C
با
این وجود، موارد بسیاری هستند که در تغییر دمای بدن نقش دارند؛ و باید
هنگام اندازهگیری مورد توجه قرار گیرند. سن، لباسهای فرد، دمای اتاق و
ساعات مختلف در طول روز در دمای بدن تغییر میگذارند. دمای بدن در طول
شبانهروز به طور طبیعی تغییر میکند. کمترین دمای بدن در حدود ساعت ۴ صبح،
و بیشترین دما حدود ساعت ۱۸ میباشد (البته به شرط این که عادت فرد این
باشد که در روز بیدار باشد و در شب بخوابد). به این ترتیب، دمای ۳۷٫۵ درجهٔ
سلسیوس که از طریق دهان و به هنگام عصر گرفته شده باشد، الزاماً تب نیست؛
در حالی که همین دما صبحگاه تب محسوب میشود.
به هنگام اندازهگیری
دمای بدن از طریق دهان باید در نظر داشت که خوردن، نوشیدن و سیگار کشیدن
حداقل ۲۰ دقیقه قبل از اندازهگیری موجب تغییر دمای دهان میشود. دمای بدن
پس از صرف غذا افزایش مییابد.
نکتهٔ دیگر این است دمای طبیعی افراد
نسبت به یکدیگر، و حتی نسبت به روزهای مختلف متغیر است. در زنها دمای
بدن با توجه به چرخهٔ ماهیانه نیز تغییر میکند (به طور متوسط، دمای بدن
زنان به مدت ۱۴ روز پس از تخمکگذاری ۱°C افزایش مییابد).
بهعلاوه، عوامل روانشناختی نیز موجب تغییر دمای بدن میشوند.
تب نتیجهٔ پاسخ دمایی در برابر عفونتها و برخی از بیماریهاست:
– بیماریهای عفونی چون آنفلوآنزا، سرماخوردگی، ایدز، مالاریا، گاستروآنتریت (التهاب ویروسی معده و رودهها) و مونونوکلئوز عفونی
– التهابهای پوستی چون کورک، آکنه و آبسه
– بیماریهای نقص ایمنی چون سارکوئیدوز و لوپوس منتشر
–
تخریب بافتها، همچون همولیز (تخریب گلبولهای قرمز)، انفارکتوس (مرگ
ناگهانی همه یا بخشی از سلولهای یک بافت به علت کمبود اکسیژن)، سندرم
لهشدگی، رابدومیولیز و خونریزی مغزی
– تبهای حاصل از مصرف
داروهایی چون لاموتریژین، پروژسترون و نیز شیمیدرمانی؛ تبهای حاصل از
مصرف برخی داروها به عنوان اثر جانبی دارو (همچون آنتیبیوتیک)؛ و تبهای
حاصل از قطع برخی داروها چون هروئین و فنتانیل
– سرطانها، بهخصوص سرطان خون، سرطان لنف و سرطان کلیه
– برخی اختلالات متابولیسم چون نقرس و پورفیری
فواید تب
این
که تب برای بدن مفید است یا مضر سؤالی است که به دیدگاه پزشکان و
کارشناسان بستگی دارد. در هر حال، از لحاظ علمی، تب پاسخی ایمنی است که به
بدن کمک میکند تا دربرابر عوامل بیماریزا مقابله کند، و از این نظر مفید
است.
تب مانع از رشد و حتی موجب مرگ برخی از عوامل بیماریزا
میشود. به علاوه، بالا رفتن دمای بدن موجب تکثیر گلبولهای سفید و افزایش
بازده آنها در مقابل میکروبها میشود.
تحقیقات نشان میدهند که تب آثار مؤثری بر بهبودی دارد:
– افزایش تحرک گلبولهای سفید
– تقویت فاگوسیتوز در گلبولهای سفید
– کاهش اثر آندوتوکسین موجود در غشای سلولی باکتریها
– تکثیر لنفوسیتهای تی
– تقویت عملکرد اینترفرون
– افزایش میزان تولید پادتن
پیش
از آن که آنتیبیوتیکها ابداع شده و به بازار بیایند، برای درمان سیفیلیس
عصبی، به طور عمدی و مصنوعی، در بیمار تب ایجاد می کردند که این عمل
نتیجهبخش هم بود.
درمان
هر
تبی لزوماً مورد درمان مستقیم قرار نمیگیرد. تب نشانهٔ مبارزهٔ بدن در
مقابل عوامل بیماریزا است، و در صورتی که مقدار آن خیلی زیاد نباشد، اغلب
داروهایی برای درمان بیماری، و نه درمان مستقیم تب مصرف میگردند. با این
وجود، برای جلوگیری از افزایش تب و ایجاد نقص در بدن، تب باید دائماً کنترل
شود.
برای تب کمتر از ۴۰ درجه به تنهایی نیازی به درمان نیست، مگر
آن که پزشک ملاحظات دیگری دربارهٔ بیمار داشته باشد. به بیمارانی که تب
دارند توصیه میشود به مقدار کافی مایعات بنوشند، چرا که تب موجب تبخیر آب
بدن میشود. از آنجا که مصرف آب بیش از حد موجب هیپوناترمی (کاهش نمکهای
محلول در پلاسمای خون، به خصوص سدیم) میشود، مصرف سایر نوشیدنیها نیز
توصیه میشود.
بسیاری از بیماران به علت علایم تب از دارو استفاده
میکنند. تب موجب افزایش تپش قلب میشود؛ و ممکن است به افراد مسن یا
افرادی که دچار بیماریهای قلبی و عروقی هستند فشار وارد کند.
برای
پایین آوردن تب یا قطع آن از تببُرهایی چون پاراستامول، ایبوپروفن و گاه
آسپیرین استفاده میشود. استامینوفن و ناپروکسن هم با تب مرتبط هستند.
مکانیسم اثر داروهای ضد تب، جلوگیری یا مختل کردن تولید یا فعالیت
آنزیمهای مربوط به سنتز (تولید) پروستاگلاندین است.
علاوه بر مصرف
دارو، استفاده از لباس یا حولهٔ مرطوب و خنک، پاشویه و حمام با آب ولرم
موجب کاهش دمای بدن میشود. این روش برای نوزادان از اهمیت بالایی برخوردار
است؛ چرا که بهتر است از مصرف دارو جلوگیری شود.
همچنین دمای بدن میتواند از طریق تبخیر (عرق کردن) یا جریان همرفتی کاهش یابد.
تب در نوزادان
تب
در نوزادان میتواند موجب تشنج شود. خردسالانی که کمتر از ۵ سال سن
دارند، بهویژه نوزادان و کودکان ۶ ماهه تا ۳ ساله آمادگی ابتلا به تشنج در
کنار تب را دارند. برای جلوگیری از این حالت، باید دمای بدن نوزاد به
آرامی پایین بیاید.
در گذشته، برای کاهش تب نوزادان حمام با آبی که
۲°C از دمای بدن نوزاد خنکتر است و مصرف با هم پاراستامول و آسپیرین، به
منظور جلوگیری از تشنج و تبخیر آب بدن و نیز افزایش آرامش کودک، توصیه
میشد. با این وجود، هیچیک از تحقیقات جدید تأثیر تببُرها را در جلوگیری
از تشنج ثابت نکردهاست.
بهعلاوه، تعداد کمی از نوزادان (۲ تا ۵٪)
دچار تشنج میشوند. بنابراین، از آنجا که هدف از تب مبارزه با عفونت است،
استفاده از تببُر برای نوزادانی که ریسک تشنج ندارند ضروری نیست.
درمان تب
درصورتی که دمای بدن نوزاد به ۳۸٫۵°C برسد، مصرف تنهای پاراستامول توصیه میشود.
در
صورت تب نوزاد، هرچند خفیف، باید به پزشک مراجعه شود (مراجعه به اورژانس
بههنگام تب شدید ضرورت دارد). در این فاصله، پایین آوردن تب نوزاد با
استفاده از لباسهای نازک، مصرف نوشیدنیهای خنک و کاهش دمای اتاق نیاز
است.
در موارد زیر باید سریعاً به یک پزشک مراجعه کرد:
– نوزاد کوچکتر از ۳ ماه
– دمای بیش از ۴۰°C
– کاهش وزن
– تشنج مکرر یا طولانی با وجود تلاش برای کاهش دما
– لکههایی بر روی پوست
– بیهوش شدن
– گریهٔ دائم
– سایر موارد خطرناک
نکات مهم:
–
تب بالای ۳۹/۵ درجه سانتی گراد در یک کودک یا نوجوان غیر عادی نیست. اما
در بزرگسالان هنگام تب بالای ۳۸/۳درجه سانتی گراد، باید به پزشک مراجعه
کرد.
– وقتی تب خیلی بالا باشد، میتوانید از بستههای یخ روی کشاله
ران و زیر بغل کودک استفاده کنید، اما بهتر است اول با پزشک، در این باره
مشورت کنید.
– اگر تب بالا با گرفتگی گردن، تنفس سخت، گیجی شدید،
سستی و رخوت، هذیان گویی، تشنج یا سرفه با خلط رنگی همراه باشد، به پزشک یا
اوژانس زنگ بزنید.
– هرگز از الکل برای ماساژ پوست جهت کاهش تب
استفاده نکنید. بخار آن سمی است و الکل از طریق پوست جذب میشود. به جای آن
از آب ولرم استفاده کنید.
توصیه های خانگی
۱- هنگامی که بیمار بزرگسال تب دارد باید لباس خنک بپوشد و خود را با پتو نپوشاند.
۲- هنگامی که بیمار شروع به لرز می کند باید لباس گرم بپوشد تا لرز تمام شود سپس دوباره لباس سبک به تن کند.
۳-
اگر بیمار ناخوش است یا تب بالا دارد هر ۴ ساعت استامینوفن به وی بدهید
بروفن هم می تواند مثل استامینوفن مفید باشد. بروفن را می توان هر۶ تا ۸
ساعت مصرف کرد از آ اس آ(اسپرین) در افراد زیر ۲۰ سال استفاده نکنید.
۴-
اگر بیمار داروی ضد تب را استفراغ کند می توانید از شیاف استامینوفن
(استعمال از طریق مقعد) استفاده کنید از دکتر داروساز کمک بخواهید.
۵- توصیه ما این است که در زمان تب و لرز استحکام نکنید. استحمام باعث لرز می شود و لرز باعث بالا رفتن دوباره دمای بدن می گردد.
۶- بیمار تشویق کنید زیاد مایع بنوشد. هنگام تب از دست رفتن مایعات زیاد می شود.
۷- دارو را هر ۴ ساعت تکرار کنید به خصوص اگر تب بالا رفته باشد.
۸- اگر بیمار علاوه بر تب گلودرد، سرفه، گوش درد یا دیگر مشکلات را هم بیان می کند شاید دچار سرماخوردگی شده باشید.
۱۰ فایده ی علمیِ حمام کردن
حمام کردن تاریخچه ی طولانی و مفصلی دارد. فرو رفتن در آب، چه در وان حمام
باشد و چه استخر، و یا در چشمه های طبیعی اثرات مثبتی بر بهداشت شخصی،
آسودگی روان و سلامتی مان دارد. هیچ چیزی لذت بخش تر از این نیست که در یک
روز گرم برای شنا تن به آبِ دریا دهید یا در ماه های سردِ سال یک حمام داغ
معطر داشته باشید.
قرن ها است که از روش آب درمانی استفاده می کنند. استفاده از آب سرد و همین طور آب گرم بر بدن مان اثرات مفیدی دارند.
آب
داغ را می توان به صورت طبیعی از چشمه های آب گرم به دست آورد و مکان های
متعددی مانند نیوزلند و ایسلند (و همین طور در ایران.م) وجود دارند که آدم
ها می توانند به طور طبیعی از استخرهای آب گرم استفاده کنند و از آب های
سرشار از مواد معدنی شان بهره مند شوند. از طرف دیگر، کرایوتراپی یا حمام
آب سرد، می تواند به کاهش فشار عضلانی کمک کند و بسیاری از ورزشکاران به
ویژه دوندگان خود را در آبِ در حال انجماد غوطه ور می کنند تا آسیب یا فشار
ناشی از تمرین را کاهش دهند.
صرف نظر از دمای آب، فواید حمام کردن به صورت علمی اثبات شده است و می تواند سلامت مطلوب ذهن و بدن تان را تضمین کند.
در ادامه به ۱۰ فایده ی علمی حمام کردن اشاره می کنیم:
۱. حمام کردن سلامتی قلب مان را بهبود می بخشد
اگرچه
حمام کردن در دماهای بالا به ویژه در شرایطی که از پیش دچار بیماری قلبی
باشید، می تواند فشار زیادی بر قلب تان وارد کند، ولی در شرایط مساعد حمام
گرم باعث می شود ضربان قلب تان سریع تر شود و عملکرد سالمی داشته باشد.
حمام آب گرم می تواند جریان خون را در سراسر بدن بهبود بخشد و عملکرد رگ ها
را بهتر کند. در افرادی که سابقه ی بیماری قلبی ندارند و به طور کلی سالم
هستند، حمام آب گرم می تواند باعث کاهش فشار خون و بهبود عملکرد قلب شود.
۲. حمام کردن تنفس را آسان تر می کند
غوطه
ور شدن روی آب به شکلی که تا پایین سینه درونِ آب باشید، می تواند تاثیر
خوبی بر ظرفیت شش و میزان اکسیژن ورودی تان بگذارد. دو عامل در این میان
می توانند تاثیرگذار باشند: دمای آب و فشار آبی که روی سینه و شش های تان
وارد می شود. هر چه آب گرم تر باشد و ضربان قلب تان بیش تر، میزان اکسیژن
ورودی به شش های تان بیش تر می شود و بخار موجود در هوا می تواند سینوس ها و
سینه تان را تمیز کند. غوطه ور شدن در آب سرد مثل شنا کردن در دریاچه های
طبیعی یا استخرهای آب سرد، می تواند خطر عفونت را در آدم هایی که از بیماری
مزمن انسداد شش (COPD) رنج می برند، کاهش دهد. مطالعه روی دخترانی که به
سن بلوغ نرسیده بودند، نشان داد شنا می تواند رشد شش ها را بهبود بخشد و به
دلیل بالا بردن سطح مقاومت بدن و روش خاصی که باید در طول شنا با آن تنفس
کرد، ظرفیت شش ها را بیش تر می کند. در هنگام شنا باید آهنگ تنفس تان عمیق
تر و طولانی تر باشد، که همین عامل قدرت و ظرفیت شش های تان را بیش تر می
کند.
۳. حمام کردن تاثیر مثبت بر دستگاه عصبی و مغزتان می گذارد
فرو
رفتن در داخل آب می تواند درد و التهاب را کاهش دهد و هم چنین دستگاه عصبی
را آرام کند، استرس و اضطراب بدن را کم کند و مزاج تان را بهبود بخشد. به
دلیل آن که فشار و دمای آب به آرامی درد و ناراحتی ستون فقرات را کاهش می
دهد آب درمانی می تواند به بیمارانِ مبتلا به ام اس کمک کند. آب با ایجاد
تعادل و ثبات وضعیِ بدن، می تواند علائم مربوط به بیماری هایی مانند
پارکینسون را کاهش دهد، و آرامش و زندگی باکیفیت تری برای چنین بیمارانی
ایجاد کند.
۴. حمام کردن برای ماهیچه ها، مفاصل و استخوان های تان مفید است
بر
اساس تجربه، تحرک و انجام حرکات کششی در آب تاثیر چندانی بر سلامت مفاصل،
ماهیچه ها و استخوان ها ندارد، ولی به عنوان یک ورزش استقامتی در سلامتی
انسان تاثیر زیادی دارد. هم چنین تمرینات داخل آب باعث می شوند بدن
سالمندان یا افرادی که در معرض خطر سقوط قرار دارند، در مقابل آسیب های
برخورد با زمین و سطوح سفت بیش تر شود. شنا در یک استخر آب گرم می تواند
بدون ایجاد عوارض جانبی یا تشدید علائم، درد بیماری هایی نظیر آرتروز را
کاهش دهد.
۵. با حمام کردن به سلامتی دستگاه گوارشی تان بهبود بخشید
حرارت
حمام آب گرم می تواند دردهای مربوط به هموروئید یا شقاق مقعد را کاهش دهد.
حرارت آب باعث آرامش اسفنکتر می شود و به درمان زخم های ناشی از عمل جراحی
داخلی کمک می کند. با وجود این که به سرعت بعد از غذا خوردن، حمام گرم
توصیه نمی شود، ولی از آن جایی که حمام کردن باعثِ بهبود جریان خون می
شود، می تواند به طور کلی به هضم غذا نیز کمک کند. در حقیقت، به تازگی یک
پژوهش مستقل نشان داده است حمام کردن سطح قند خون را پایین می آورد، که از
این طریق به بیماران دیابتی کمک می کند بتوانند وزن شان را مدیریت کنند.
۶. غوطه ور شدن در آب به فرآیند زایمان طبیعی کمک می کند و از این طریق، به سلامتی دستگاه ادراری بهبود می بخشد
شواهد
زیادی وجود دارد که زنان در نخستین مراحل زایمان می توانند با غوطه ور شدن
در آب گرم آرامش شان را به حداکثر و دردشان را به حداقل برسانند. همین
عامل سبب می شود بتوانند تمرکز بیش تری بر تولد نوزادشان داشته باشند و
زایمان را به خوبی پشت سر بگذارند. هیچ عارضه ی جانبی در اثر زایمان در
حالت غوطه وری در آب، چه در فرآیند زایمان و چه پس از تولد نوزاد، برای
مادر و کودک گزارش نشده است. در برخی فرهنگ ها، حمامِ پس از زایمان با روغن
های معطر و گیاهی به فرآیند درمان جسم و روان مادر کمک می کند. با وجود
این که حمام روزانه می تواند خطر عفونت های مجاری ادراری را – به ویژه در
مورد کسانی همواره از این عارضه رنج می برند – بیش تر کند، حمام گرم باعث
آرامش اسفنکتر ادراری داخلی می شود، که از این طریق درد ناشی از عمل جراحی
را کاهش می دهد و می تواند فرآیند درمان زخم های ناشی از اپیزیوتومی یا
پارگی های دیگرِ مربوط به زایمان سرعت بخشد.
۷. با حمام کردن از گردش خون و دستگاه ایمنی بدن تان مراقبت کنید
حمام
گرم نه تنها گردش خون را تسهیل می کند، بلکه باعث می شود، تنفس تان – به
ویژه در فضای پر از بخار – عمیق تر و کندتر شود و از این طریق مقدار اکسیژن
بیش تری وارد خون تان شود. حمام داغ یا استخر آب گرم می تواند باکتری ها
را از بین ببرد و به عملکرد دستگاه ایمنی بدن تان کمک کند. هم چنین می
تواند علائم آنفولانزا و سرماخوردگی را نیز کاهش دهد. پژوهش ها نشان می
دهند فرو رفتن در آب سرد می تواند به آسیب های سلولی بهبود بخشد و خطر بافت
مردگی را کاهش دهد و همین طور خطر ابتلا به برخی سرطان ها و احتمال
ماندگاری شان را نیز کم کند.
۸. با حمام کردن هورمون های تان را تنظیم کنید
با
حمام آب سرد می توان به درمان بیماری هایی نظیر سندرم خستگی مزمن و برخی
مسائل مربوط به باروری کمک کرد. هورمون هایی که از غده ی هیپوفیز ترشح می
شوند مانند هورمون آدرنوکورتیکوتروپین یا ACTH و هورمون های دیگری نظیر
هورمون بتااندروفین و کورتیزول با کمک حمام آب سرد تنظیم می شوند. به
علاوه، حمام آب گرم باعث افزایش ترشح سروتونین، هورمون شادی و تن درستی، می
شود.
۹. حمام پوست و مو و چشمان تان را تمیز و مرطوب می کند
حمام
کردن و در معرض بخار قرار دادن بدن، یکی از بهترین راه هایی است که می
توانید با تماس مستقیم با آب، بدن تان را به شکل کامل آب رسانی کنید. درصدِ
زیادی از بدن انسان را آب تشکیل داده است و به همین دلیل همیشه توصیه می
شود مقدار زیادی آب بنوشیم. البته غوطه ور شدن در آب نیز بسیار مفید است.
می توانیم برای کسب نتایج بهتر، مقداری روغن معطر یا نمک های معدنی به وان
حمام مان اضافه کنیم یا در چشمه های طبیعی که سرشار از مواد معدنی هستند،
شنا کنیم. آب گرم منافذ پوست را باز می کند و باعث تعریق می شود؛ تعریق روش
طبیعی برای پاک کردن بدن از سموم و مواد مضر است. به همین صورت، آب سرد می
تواند پوست مان را منقبض کند و میزان تعریق و منافذِ باز پوست مان را کم
کند، و از این طریق پوست را به صورت مطلوب آب رسانی کند.
۱۰. دمای بدن تان را با حمام کردن به بهترین حالت برسانید
برای
تنظیم دمای بدن هیچ راهی دل پذیرتر و سریع تر از حمام کردن نیست. در یک
روز سرد، یک حمام داغ یا استخر آب گرم بهترین راه برای گرم شدن است. و در
اوج گرمای تابستان شنا در ساحل اقیانوس یا دریا بدون شک بهترین راه برای
خنک شدن است.
شواهد زیادی وجود دارند که نشان می دهند حمام کردن،
چه در آب سرد و چه در آب گرم؛ چه در وان و چه در یک چشمه ی طبیعی بدون هیچ
عارضه ی جانبی، فواید زیادی برای سلامتی دارد. هر چند، اگر از بیماری ها
یا شرایط جسمانی خاصی رنج می برید توصیه می شود حتما پیش از هر گونه
عملیات آب رسانی با یک متخصص مشورت کنید