امام رضا (ع) و 20 توصیه ناب تغذیه ای
از نخستین کسانی که در زمینه علم پزشکی
کتاب نوشته‌اند، امام علی بن موسی‌الرضا علیه‌السلام است. امام وقتی به سوی
طوس می‌آمدند، در نیشابور در مجلس مأمون با جماعتی از فلاسفه و پزشکان،
چون یوحنابن‌ماسویه و جبرئیل‌بن‌یخشوع و ابن‌بهله‌هندی و دیگر کسان گرد
آمدند و سخن از طب به میان آمد. وقتی مأمون دراین‌باره از امام علیه‌السلام
پرسش کرد، حضرت فرمود: برای من به مرور زمان تجربیاتی حاصل گشته که آن را
برای شما می‌نویسم. حضرت علیه‌السلام، کتابی را درباره امور پزشکی نوشت و
برای او فرستاد و مأمون دستور داد تا آن را با آب طلا بنویسند؛ از این رو
به “رساله ذهبیه” موسوم گردید.
در
ادامه، قسمتی از سخنان گوهربار حضرت امام رضا علیه‌السلام را در مورد رعایت
نکات بهداشتی و حفظ سلامتی بدن آورده‌ایم. امیدواریم با توجه به توصیه‌های
آن حضرت و بهره‌گیری از علوم جدید پزشکی، همیشه از بدنی سالم و به دور از
هرگونه بیماری برخوردار باشید.
1.
کسی که نمی‌خواهد معده‌اش آزار و آسیب ببیند، موقع غذا خوردن آب ننوشد.
کسانی که هنگام غذا خوردن آب می‌نوشند، دستگاه هاضمه را از ابتدای کارش،
از کار بازمی‌دارند. این افراد به عارضه ضعف دستگاه گوارشی مبتلا خواهند
شد؛ زیرا نوشیدن آب در اول غذا، معده را از هم باز می‌کند و عارضه گشادی
معده می‌آورد.
2.
آنان که می‌خواهند از بیماری بواسیر و رنج روده‌ای و درد قسمت پشت بدن در
امان باشند، هر شب ده دانه خرمای برشته‌شده را با روغن گاو بخورند.
3.
کسانی که به ضعف حافظه دچارند، بهتر است همه‌روزه هفت مثقال کشمش سیاه
ناشتا بخورند و نیز سه تکه زنجبیل که در عسل خوابانده‌اند (زنجبیل پرورده)
با کمی خردل ضمن غذای روزانه خود بخورند. برای تقویت نیروی فکری خوب است که
همه‌روزه سه دانه هلیله با نبات کوبیده بخورند.
4.
از افراط در خوردن تخم‌مرغ بپرهیزید زیرا این افراط کبد را از عمل منظم
بازمی‌دارد و در سر و معده بادهای زیان‌بخشی به وجود می‌آورد.
کسی که نمی‌خواهد معده‌اش آزار و آسیب ببیند، موقع غذا خوردن آب ننوشد.
کسانی که هنگام غذا خوردن آب می‌نوشند، دستگاه هاضمه را از ابتدای کارش،
از کار بازمی‌دارند. این افراد به عارضه ضعف دستگاه گوارشی مبتلا خواهند شد؛
زیرا نوشیدن آب در اول غذا، معده را از هم باز می‌کند و عارضه گشادی معده می‌آورد
5.
هر کس می‌خواهد در فصل زمستان از بیماری سرماخوردگی در امان بماند،
همه‌روزه سه قاشق عسل بخورد. آن دسته از عسل‌ها که وقتی جلوی بینی
می‌گیرید، بوی تندش شما را به عطسه وا‌می‌دارد یا عسلی که آدم را دچار
بی‌حالی و سستی می‌کند و آن عسلی که زبان آدم را می‌سوزاند، عسل‌های خوبی
نیستند.
6. برای جلوگیری از گرمازدگی در روزهای تابستان، ضمن پرهیز از آفتاب خوردن، روزی یک عدد خیار فایده فراوانی دارد.
7.
کسانی که می‌خواهند از سردرد و باد شکم در امان باشند، ماهی تازه بخورند.
این کار را هم در فصل زمستان و هم در تابستان انجام دهند؛ زیرا ماهی تازه
برای پیشگیری از این‌گونه دردها بسیار سودمند است.
8. آنان که می‌خواهند همیشه بانشاط باشند، تا می‌توانند از شام بکاهند و شب‌ها سبک‌بار به رختخواب بروند.
9.
کسانی که نمی‌خواهند گوش‌هایشان سست و فرو آویخته باشد یا این که از
افتادن و بزرگ شدن لوزه‌های خود بیمناک هستند، بهتر است هر وقت که شیرینی
می‌خورند، به دنبالش اندکی سرکه غرغره کنند.
10. آنان که از بادهای دردناک و شدید در بدن خود می‌ترسند، هفته‌ای یک‌بار سیر بخورند.
11.
آنان که به دندان خود علاقه‌مند هستند قبل از خوردن شیرینی، کمی نان
بخورند؛ زیرا خرده‌های نان میان دندان‌ها را پر می‌کند و نمی‌گذارد مواد
شیرین به آن‌ها آسیب برساند.
12.
کسانی که از بوی بد دهان رنج می‌برند انجیر می‌تواند آن‌ها را از این رنج
نجات دهد. امام رضا علیه‌السلام در این مورد فرموده‌اند: اَلتّینُ یَذهَبُ
بِالبَخرِ؛ انجیر بوی بد دهان را برطرف می‌کند. (1) علاوه بر این
می‌فرمایند: «یشّد الفم و العظم» انجیر، دهان و استخوان را محکم می‌کند.
(2) و درخت انجیر شبیه‌ترین گیاه به گیاهان بهشتی است. (3)
13.
در بهار گوشت‌های چربی‌دار و سایر غذاهای مخصوص زمستان را تبدیل به غذاهای
سبک و معتدل و زودهضم کنید، این غذاها عبارت‌اند از: حبوبات، سبزی‌ها و
میوه‌ها. در ماه دوم بهار گوشت و چربی کم بخورید و بیشتر از غذاهای با طبع
سرد استفاده کنید، آب زیاد بنوشید و صبح‌ها استحمام کنید و بانشاط به تلاش
مشغول شوید.
14.
بهترین غذاها در تابستان میوه، شیر و سبزی‌ها و انواع نوشیدنی‌های حلال
(گیاهی) هستند. حمام با آب سرد در صبح و عصر مفید است، به شرطی که
بلافاصله پس از کار یا پس از خوردن غذا نباشد. مصرف گوشت در این فصل مناسب
نیست چون سموم آن به واسطه عرق فراوان هم دفع نمی‌شود. مصرف انواع ترشی‌ها
نیز برای دفع صفرا مفید است.
15.
در تابستان به دلیل گرمای هوا چربی‌های بدن آب می‌شوند؛ از این رو در
پاییز نیاز ضروری به ذخیره کردن مواد چربی که مولد حرارت هستند، پیدا
می‌شود و باید با مصرف غذاهای مناسب آن را ذخیره کنید تا بدن خود را برای
مقابله با سرمای زمستان مجهز کنید. بدن به انواع غذاهای اصلی و میوه‌هایی
مانند انگور و انار نیاز دارد. همچنین استفاده از نوشیدنی‌هایی که از آن‌ها
تهیه می‌کنند، مفید است. به طور کلی مصرف میوه‌های ترش قبل از غذا و
میوه‌های شیرین بعد از غذا مفید است.
16.
در زمستان باید غذاهای پر انرژی مصرف کرد. مالیدن روغن و ماساژ استخوان‌ها
در حال استراحت با روغن‌های شب بو، زیتون و گل سرخ به تقویت و استحکام
آن‌ها کمک می‌کند. مصرف سیر نیز هفته‌ای یک بار مفید است و موجب تحریک جنسی
می‌شود. مصرف خرما گاهی با شیر و تخم‌مرغ مناسب است و از سستی اواخر و
نیمه دوم زمستان و اوایل بهار جلوگیری می‌کند.
کسانی
که می‌خواهند از سردرد و باد شکم در امان باشند، ماهی تازه بخورند. این
کار را هم در فصل زمستان و هم در تابستان انجام دهند؛ زیرا ماهی تازه برای
پیشگیری از این‌گونه دردها بسیار سودمند است
17.
آنان که می‌خواهند غذایشان زود هضم شود و دستگاه هاضمه‌شان کار خود را به
آسانی انجام دهد، هر وقت که می‌خواهند با شکم سیر به رختخواب بروند، به
پهلوی راست بخوابند و پس از مدتی به پهلوی چپ بغلتند تا به خواب راحت فرو
روند.
18.
توصیه امام رضا علیه‌السلام به عنوان یک روش اصولی برای کنترل وزن کاستن
از حجم غذای شام و نه ترک کامل آن است. آن حضرت می‌فرماید: کسی که می‌خواهد
سالم و بدنی سبک و کم گوشت داشته باشد از شامش بکاهد. (4)
19. امام رضا (ع) برای ماه آب که تقریباً مطابق شهریور است در طب‌الرضا می‌فرمایند:
آب سی و یک روز است، بادهای سموم در این ماه شدید می‌شود. هنگام شب زکام
به هیجان می‌آید باد شمال وزیدن می‌گیرد در این ماه مزاج به ترید و چیزهای
مرطوب خوردن صالح و سالم می‌گردد. (5) همان طور که اشاره شد امام رضا (ع)
احتمال ابتلا به زکام در این ایام را دور از انتظار ندانسته‌اند. بنابراین
یکی از ناراحتی‌های پایانی فصل تابستان ممکن است ابتلا به زکام باشد. امام
رضا (ع) در بیانی دیگر برای پیشگیری از این بیماری می‌فرمایند: مَن أرادَ
دَفَعَ الزُّکامِ فِی الشِّتاءِ أجمَعَ، فَلیَأکُل کُلَّ یَومٍ ثَلاثَ
لُقَمِ شَهدٍ؛ هر کس می‌خواهد در همه زمستان از زکام ایمن بماند، هر روز،
سه لقمه عسل با موم آن بخورد. (6)
20.
امام رضا (ع) برای ماه آب همچنین خوردن ماست را نافع دانسته‌اند و در
ادامه فرموده‌اند: هر کس مایل به خوردن ماست است و نیز می‌خواهد که زیانی
به او نرسد آن را با زنیان مصرف کند.
خواص مواد غذایی از نظر طب چینی
سبک زندگی و نوع تغذیه‌ی ما روی گردش انرژی و در نهایت سلامت ما تأثیر
بسزایی دارد. از نظر طب چینی مواد غذایی مصرف شده موتور انرژی را در بدن
راه می‌اندازد. با ما همراه باشید تا بیشتر با نظرات طب چینی در مورد تأثیر
مواد غذایی آشنا شوید.
تقسیم بندی بدن از نگاه طب چینی
اطبای چینی بدن را به چهار بخش تقسیم می‌کنند:
قسمت اول: سر، بازوها و تنه
قسمت دوم: پایین تنه، پاها
قسمت سوم: بخش خارجی بدن که از پوست تشکیل شده است.
قسمت چهارم: قسمت داخلی که از ارگان‌ها تشکیل شده است.
به
عقیده‌ی این اطبا برخی از خوردنی‌ها انرژی را به سمت بالای بدن راهنمایی
می‌کنند و برخی دیگر انرژی را به سمت پایین بدن هدایت می‌کنند. همین طور هم
برخی از خوردنی‌ها جریان انرژی را به قسمت‌های بیرونی و برخی دیگر به
قسمت‌های درونی می‌رسانند.
مواد غذایی مناسب برای کنترل هیجانات و احساسات
زمانی
که انرژی در قسمت بالای بدن تجمع می‌کند امکان دارد اعصابتان به هم بریزد،
دچار سردرد و بی‌خوابی شوید، سرفه‌های مداوم داشته باشید یا این که دچار
آبریزش حساسیتی شوید. برای همین لازم است در این مواقع به سمت مصرف مواد
غذایی مناسبی روی بیاورید که انرژی را به سمت پاها هدایت می‌کند. مواد
غذایی با طعم شیرین یا کمی ترش به خوبی از عهده‌ی این کار بر می‌آید. مصرف
این قبیل مواد غذایی برای افرادی که به ویژه در فصل پاییز دچار بی قراری و
نگرانی می‌شوند توصیه می‌شود. برای این که اعصاب آرامی داشته باشید و
مانند یک کودک آرام و راحت بخوابید؛ جو، موز، گندم سبوس دار، جلبک‌های
دریایی، غذاهای دریایی، ماهی، سفیده‌ی تخم مرغ، خیار، سویا، لوبیا سبز،
بادمجان، انگور، طالبی، هلو، نارنگی و هندوانه میل کنید.
مواد غذایی مفید برای تقویت سیستم ایمنی بدن
اگر
در حال گذراندن دوره‌ی نقاهت و بهبودی پس از بیماری هستید مصرف برخی از
مواد غذایی می‌تواند به تثبیت بهبودی شما کمک کند، به شما نیرو بدهد و حتی
باک انرژی‌تان را پر کند. برای تقویت سیستم ایمنی
بدنتان غذاهای دریایی، کدو، کاهو، کاسنی فرنگی، انواع کلم‌ها، اسفناج،
کاکائو، گردو، فندق، میوه شاه بلوط، مواد غذایی نشاسته‌ای مانند سیب زمینی و
سیب زمینی شیرین را در الویت برنامه‌ی غذایی‌تان قرار دهید.
زمانی که انرژی در قسمت بالای بدن تجمع می‌کند امکان دارد اعصابتان به هم
بریزد، دچار سردرد و بی‌خوابی شوید، سرفه‌های مداوم داشته باشید یا این که
دچار آبریزش حساسیتی شوید. برای همین لازم است در این مواقع به سمت
مصرف
مواد غذایی مناسبی روی بیاورید که انرژی را به سمت پاها هدایت می‌کند.
مواد غذایی با طعم شیرین یا کمی ترش به خوبی از عهده‌ی این کار بر می‌آید
طعم
نسبتاً شور یا تلخ این مواد غذایی باعث می‌شود که بدن انرژی خود را بیهوده
تلف نکند و آب موجود در عمیق‌ترین سلول‌ها حفظ شود. این مواد غذایی برای
افراد سالمند و همچنین کودکانی که سیستم ایمنی بدنشان حساس است بسیار مفید
می‌باشند. توصیه می‌کنیم در فصل سرما که نیاز بیشتری به تقویت سیستم ایمنی بدن داریم از این مواد غذایی بیشترین استفاده را بکنید. سوپ حاوی این مواد غذایی، برای بدن بسیار مفید است.
مواد غذایی مناسب برای پاک‌سازی و تصفیه‌ی بدن
اگر آنفلوانزا گرفته‌اید و یا دچار بیماری‌های دیگر شده‌اید و تب دارید باید دنبال مصرف مواد غذایی مناسبی باشید که بتواند توکسین ها یا همان سموم بدن را از طریق تعریق دفع کند. برای
تصفیه و پاک‌سازی بدن از شر این سموم ادویه‌هایی مانند فلفل، دارچین،
زنجبیل و همچنین گوشت گاو، مرغ، خردل، قهوه، چای، سبزیجات سالادی، میوه‌های
قرمز رنگ و مرکبات را در الویت قرار دهید. چون زمانی که این مواد
غذایی در حال هضم شدن هستند بدن گرمای بیشتری تولید کرده و میکروب‌ها را
از طریق پوست دفع می‌کند. اگر کمی احساس افسردگی
می‌کند از مصرف این مواد غذایی غافل نشوید. چون به شما کمک خواهند کرد
احساس بهتری داشته باشید. بهتر است از روش کباب کردن یا فر برای آماده کردن
غذا از این مواد غذایی استفاده کنید.
مواد غذایی مناسب برای راه انداختن موتور انرژی‌تان
زمانی که انرژی در قسمت پایین بدن تجمع می‌کند لازم است که آن را به سمت قسمت بالایی بدن هدایت کنید. زمانی
که انرژی در قسمت پایینی انباشته شود اختلالاتی در مثانه ایجاد می‌شود،
دچار اسهال و یا پا درد و غیره می‌شوید. در این صورت نیاز به طعم شیرین
دارید. برای انتقال انرژی چغندر، قارچ، کرفس، هویج، ذرت، پسته،
آناناس، تربچه، کدو تنبل، لوبیا قرمز، تخمه‌ی آفتابگردان، برنج، تخم مرغ،
کلم، عسل، سبزیجات معطری مانند ترخون و جعفری را در الویت برنامه‌ی
غذایی‌تان قرار دهید. مصرف این مواد غذایی برای افراد خجالتی، خسته و کسل
بسیار مفید است. مصرف خام یا بخار پز این مواد غذایی بیشتر توصیه می‌شود.
برای
اینکه قدرت بدنی ما در بهترین حالت خود قرار بگیرد و اینکه همیشه سالم و
تندرست باشیم بدون شک بهترین پزشک، خودمان هستیم. برای این کار تغذیه‌ی
سالمی داشته باشید و به صدای بدن و احساساتتان گوش دهید. نیازهای بدنتان را
به سالم‌ترین و بهترین وجه برآورده کنید، آرامش را به قلب و روحتان هدیه
دهید و مطمئن باشید تندرست خواهید بود.
