چطور کودک مان را نخوابانیم؟!
ساعت هشت شب، مادر به همراه کودک سه ساله به اتاق می روند، چرا که زمان
خواب او از نظر مادر فرا رسیده است. کمی لالایی، تعریف چند داستان، کمی
تلاش و کلنجار برای خواباندن کودک روی پا، دراز کشیدن در کنار کودک، نوازش
کودک، بی محلی کردن به کودک و بستن چشم ها به منظور تشویق او به بستن چشم
ها، بستن در برای جلوگیری از خروج کودک از اتاق و در نهایت داد زدن بر سر
او و عصبانیت از اینکه چرا در حالی که ساعت حدود 10 است! او هنوز نخوابیده.
مادر عصبانی و خسته از اتاق بیرون می آید. پشت سر او کودک خوشحال و خندان
با چشم هایی نیمه باز که نمی تواند هنوز نور چراغ را تحمل کند، به نشیمن می
آید و سریع خودش را روی مبل کنار پدر جا می دهد!
به
راستی چطور می توانیم برنامه خوابی مناسبی برای بچه ها داشته باشیم تا
آنها با کمترین میزان درگیری و کشمکش بخوابند و البته بدون وابستگی به ما
بتوانند خودشان به خواب بروند؟!
زیر دو ماهگی
اولین
نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که در بدو تولد، نوزاد در
پی سازگار شدن با تغییرات زیادی است که در محیط اطراف او روی داده است. در
این شرایط نمی توان و البته نباید هم از نوزادان انتظار چندانی داشت. آنها
در این سن نه بلدند بخوابند و نه می توانند نیاز خود به خواب را تشخیص
دهند. نوزاد شما نیاز به کمک شما برای خوابیدن دارد اما علی رغم این نکته
مهم، با توجه به برخی نکات می توانید به نوزاد خود کمک کنید که زودتر با
خواب شب آشنا شده و در واقع فرآیند سازگاری او را تسریع کنید.
تا دو
ماهگی کودکان متوجه تفاوت شب و روز نبوده و در نتیجه خواب بسیار نامنظمی
دارند اما برای نظم بخشیدن به خواب آنها می توانید قدم هایی بردارید. به
عنوان مثال در طول روز اصراری به تاریک کردن محل خواب او و البته حذف سر و
صدا نداشته باشید اما در مقابل در طول شب تلاش کنید تا حد امکان اطراف او
را تاریک کرده و اگر در طول شب، ناچار از عوض کردن او شدید (اتفاقی که در
دو ماه اول ممکن است زیاد پیش بیاید) بدون صحبت و با کمترین نور ممکن این
کار را انجام دهید.
در زمان شیر دادن در طول شب نیز با او صحبت
نکنید اما در مقابل در طول روز در وقت شیر خوردن برای او آواز بخوانید یا
حرف بزنید. توجه داشته باشید که خواب کودک شما در این سن تنها از نوع خواب
REM هست و هنوز خواب non REM آغاز نشده است. خواب REM خوابی است که با
کمترین میزان سروصدا یا نور می تواند بر هم بخورد. پس اگر می خواهید
فرزندتان شب ها خوب بخوابد، باید عوامل محیطی را به خوبی مدیریت کنید.
دو تا شش ماهگی
واقعیت
این است که بین دو ماهگی تا شش ماهگی روش خواباندن ما می تواند به فرزند
ما یاد بدهد که تا حدود سه سالگی به چه شکلی به خواب برود. به این معنا که
اگر او را با شیر دادن بخوابانید، او یاد می گیرد که با شیر خوردن یا بطری
به دست به خواب برود. بر همین مبنا نیز اهمیت دارد که در این زمان سعی در
اجرای سیستمی داشته باشید که بتوانید تا حدود سه سال آن را اجرا کنید.
البته
تاکید بر اهمیت این دوران برای پایه گذاری عادت خواب در سنین بالاتر به
این معنا نیست که امکان تغییر عادت در سنین بالاتر وجود ندارد. خوشبختانه
غالب بچه ها انعطاف زیادی در زمینه تغییر برنامه هایشان دارند و شما می
توانید با کمی پشتکار در هر زمانی در عادات آنها تغییر ایجاد کنید اما در
عین حال توجه داشته باشید که تغییرات مداوم برای کودک خوب نیست و هم او را
ناراحت و مضطرب می کند و هم باعث کلافگی خود شما خواهد بود. پس سعی کنید در
جایی که می توانید عادات مناسبی را پایه گذاری کنید که نیاز به تغییر به
ویژه در کوتاه مدت نباشد.
یکی از مهمترین اهدافی که تمامی والدین در
رابطه با خواب دنبال می کنند، این است که فرزندشان خودش به خواب رود. اگر
می خواهید چنین هدفی را دنبال کنید، در این زمان و وقتی بین دو تا شش ماه
سن دارد، زمان مناسبی برای آغاز این موضوع است.
برای این منظور
فرزندتان را زمانی که خواب آلود اما هنوز بیدار است، در رختخوابش بگذارید و
با تاریک کردن محیط و آرام سازی فضا به خوابیدن او کمک کنید. با این کار
کودک شما متوجه خواهد شد که توانایی خوابیدن بدون کمک گرفتن از روش های
کمکی را دارد و در واقع خود او توانایی آرام سازی خود و خوابیدن را داراست.
نکته
کلیدی در موفقیت این روش، شناخت درست حالات کودک است، چرا که تنها زمانی
که او احساس نیاز به خواب دارد، شما باید او را در رختخوابش بگذارید، در
غیر این صورت هم فرآیند به خواب رفتن او طولانی خواهد شد و هم بعد از مدتی
رختخواب برای او به محلی برای بازی تبدیل می شود.
شش ماهگی به بعد
بعد
از شش ماهگی و با آغاز حرکت کردن کودکان به صورت سینه خیز، چهار دست و پا و
البته بعد از آن با راه رفتن، مسائل جدیدی نمایان خواهد شد.
تا قبل
از شش ماهگی کودکان اگر در زمانی که خواب آلود هستند در رختخواب گذاشته
شده و با آنها تمرین شود، می توانند خودشان به خواب بروند اما با افزایش
سن، محیط جذابیت بیشتری پیدا کرده و کودکان حتی در زمانی که به خواب نیز
نیاز دارند، ترجیح می دهند شیطنت کنند.
در این شرایط اگر دقت نداشته
باشیم، رختخواب نیز خیلی سریع می تواند به محلی برای بازی تبدیل شود. برای
جلوگیری از این موضوع، به هیچ عنوان از رختخواب او به عنوان فضایی برای
بازی استفاده نکنید. علاوه بر آن در عین حال که به میزان خستگی او توجه
داشته و تنها زمانی که او به خواب نیاز دارد، او را آماده خواب می کنید سعی
کنید چند متغیر دیگر را نیز برای آماده شدن او برای خواب اضافه کنید.
به
عنوان مثال مسواک زدن، پوشیدن لباسی مشخص، ماساژ کودک و بعد قرار گرفتن در
رختخواب، فقط توجه داشته باشید که این برنامه خواب خیلی طولانی نباشد و
البته امکان اجرایی شدن در موقعیت های مختلف را تا حد ممکن داشته باشد.
همراه
شدن این متغیرها از حدود نیم ساعت یا یک ربع پیش از رفتن به رختخواب، کودک
شما را از نظر روانی آماده خواب کرده و او با آمادگی بیشتری وارد فضای
خواب خود خواهد شد.
علاوه بر این موارد بهتر است در ساعات نزدیک به
خواب فرزندتان در برنامه خانه نیز تغییراتی ایجاد کنید تا جذابیت های محیطی
برای او کاهش بیابد. به عنوان مثال تا حد امکان نور محیط را کم کنید،
تلویزیون را خاموش کرده یا صدای آن را بسیار کم کنید، از یک ساعت قبل از
خواب، از بازی فرزندتان با وسایلی چون تبلت و گوشی تلفن همراه خودداری کنید
و البته تلاش کنید تا با نزدیک شدن به زمان خواب، بازی های آرام، بدون
فعالیت بدنی زیاد و البته بدون هیجان شدید داشته باشد.
البته برخی
والدین با دیدن این نکته که لازم است آنها نیز محدودیت هایی را تجربه کنند،
کمی دلخور شده و خیلی با انجام آن موافقت نمی کنند اما شاید اگر آنها به
این نکته توجه داشته باشند که این محدودیت ها بیشتر برای دو سال اول است و
در صورت پایه گذاری عادات خواب مناسب، کودک آنها و البته خود والدین در
سنین بالاتر مشکلات بسیار کمتری برای خوابیدن خواهند داشت، بهتر بتوانند
همکاری کنند.
بیشتر بدانیم
یک نکته در ارتباط با خستگی
به
صورت معمول افراد هر چه خسته تر باشند، بهتر می خوابند اما یادتان باشد در
سنین پایین و به ویژه زیر شش ماهگی، ممکن است در ارتباط با بسیاری از بچه
ها چنین قانونی صدق نکند.
برخی بچه ها وقتی احساس خستگی زیاد می کنند،
تنها بداخلاق تر می شوند و دچار مشکل در خواب شده یا خواب شان چند تکه می
شود. این موضوع به ویژه زمانی که خستگی با گرسنگی همراه شود، می تواند
تشدید شود چرا که در سنین پایین بچه ها توانایی اولویت بندی بین نیازهای
خود را نداشته و نمی توانند به عنوان مثال اول به دنبال خوردن باشند و سپس
بخوابند.
در این شرایط ممکن است خوردن در وعده های کم، چرت های
کوتاه بین آن و البته گریه های فراوان تنها بهره آنها از خستگی باشد. با
توجه به این نکته به طمع خواب بهتر در شب، سعی در حذف خواب طی روز فرزند
خود یا کوتاه کردن آن را نداشته و سعی کنید کودک شما به اندازه کافی در طول
روز نیز بخوابد.
البته با افزایش سن، شما می توانید این موضوع را در نظر داشته و به دنبال خسته کردن فرزندان برای داشتن خوابی بهتر باشید.
26 روش ساده برای خواباندن نوزاد
ارتباط چشمی برقرار نكنید
به
هیج وجه قبل از خواب نوزاد را هیجان زده نكنید. ارتباط چشمی طولانی و
معنادار شما با نوزاد محرك ترین عامل برای نوزاد است. حواستان را جمع كنید و
وقتی می خواهید كودك را بخوابانید یا وقتی بیدار شده است، او را آرام كنید
با او ارتباط چشمی برقرار نكنید.
نوزاد را حمام كنید
آب گرم و بعد از آن نوازش آرام و عاشقانه با حوله حمام به آرام شدن نوزاد كمك می كند.
اسباب بازی های آب پاش را از داخل وان جمع كنید و با آرامش و دور از هیاهو و بازی نوزاد را حمام كنید تا تجربه ای آرام بخش باشد.
كنار نوزاد بخوابید
چه
موافق و چه مخالف خواباندن نوزاد كنار خودتان باشید اما تحقیقات نشان داده
است كودكانی كه كنار والدین می خوابند در بزرگسالی عزت نفس بالاتر و
اضطراب كمتری خواهند داشت. برای امنیت كودك از تختخواب هایی استفاده كنید
كه كنار تخت شما قرار می گیرند. (خواباندن كودك روی تخت خودتان توصیه نمی
شود.)
نوزاد را سیر كنید
اگر
كودك شما از آن دسته كودكانی است كه نیمه شب گرسنه از خواب بیدار می شود،
تغذیه قبل از خواب می تواند مفید باشد. بهتر است قبل از اینكه بخوابید،
سراغ كودك بروید و در حالی كه خواب است به او غذا بدهید و صبر نكنید تا
خودش گرسنه از خواب بیدار شود. این وعده اضافی شكم كودك را به اندازه كافی
پر می كند و به او كمك می كند بهتر بخوابد.
تخت كودك را خلوت كنید
فضای
خواب كودك را از هر چیزی خالی كنید. ملحفه و بالشتك اضافی یا عروسك های
پارچه ای می توانند خطرناك باشند و احتمال خفگی یا تنگی نفس كودك را افزایش
دهند. فقط یك ملحفه روی تشك بكشید و اگر نگران گرم ماندن نوزاد هستید بهتر
است به جای استفاده از روانداز از كیسه خواب مخصوص نوزاد استفاده كنید.
فضا را خوشبو كنید
بعضی
بینی های كوچك با بوی مطبوع یك یا دو قطره خوشبو كننده یا روغن طبیعی روی
دستمال كنار تخت خوابشان زودتر به خواب می روند. بعضی از خوشبو كننده ها و
روغن های طبیعی به عنوان آرام كننده و ضد اضطراب شناخته شده اند. البته
استفاده از خوشبو كننده ها تا قبل از 6 ماهگی نوزاد توصیه نمی شود.برای
نوزادان كمتر از 6 ماه یا نوزادانی كه پوست و شامه حساسی دارند از خوشبو
كننده استفاده نكنید و حتی برای شستشوی ملحفه های تخت از شوینده های بی بو
استفاده كنید.
رفلاكس معده (ترش كردن)
رفلاكس
معده نوزادان یك بیماری شایع است كه دلیل پزشكی آن هنوز مشخص نشده است و
یكی از عوامل مشكلات خواب در نوزادن است. این بیماری به علت بدكاری ماهیچه
ای است كه مری را به شكم متصل می كند و باعث ترشح اسیدی می شود كه وارد مری
شده و احساس درد را در نوزاد به وجود می آورد. از نشانه های این بیماری
می توان به تف زیاد، گریه با صدای بلند، خس خس كردن، عق زدن و مشكلات تغذیه
ای است. اگر نوزادتان این علائم را نشان می دهد، برای كسب اطمینان به پزشك
او مراجعه كنید.
دستتان را روی بدن كودك بگذارید
وقتی
نوزاد را برای خواب به تختخوابش منتقل می كنید، سعی كنید دستتان را با
مهربانی روی شكم، بازوها و سر كودك بگذارید تا او را آرام كنید.
بعضی اوقات فقط حضور شما كنار كودك كافی است تا حس امنیت به نوزاد منتقل شود و راحت تر بخوابد.
زمان مناسب را انتخاب كنید
خواباندن
نوزادی كه بیش از حد خسته شده است تقریبا غیر ممكن است. مقرر كردن زمان
خواب معین بسیار مهم است و بسیاری از متخصصین عقیده دارند بین ساعت 6:30 تا
7:00 بعدازظهر بهترین زمان برای خواباندن كودكان زیر یكسال است. خوشبختانه
زود خواباندن كودك به زود بیدار شدن كودك در صبح منجر نخواهید شد و بالعكس
خواب مناسب شبانه باعث می شود كودك صبح ها دیرتر از خواب بیدار شود.
لباس خواب مناسب
بعضی
اوقات نوزادان به پارچه هایی كه از الیاف مصنوعی ساخته شده اند، حساسیت
دارند كه می تواند مانع خوابیدن نوزاد شود. از لباس هایی استفاده كنید كه
از الیاف طبیعی مانند كتان تهیه شده اند تا از اذیت شدن كودك جلوگیری كنید.
دمای محیط را پایین نگه دارید
حتما
خودتان هم می دانید که در دمای مناسب بهتر می خوابید! نوزاد هم مانند
شماست. بنا بر توصیه انجمن پزشکان کودک امریکا دمای اتاق نوزاد را بین
18.33 تا 21.11درجه سانتیگراد نگه دارید تا از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد
جلوگیری كنید.
اتاق را تاریک کنید
برای
اینکه به نوزاد کمک تا متوجه فرارسیدن زمان خواب شود، اتاق او را تاریک
کنید. از چراغ خواب استفاده نکنید و از پرده های تیره تا بتوانید تاریکی شب
را در طول روز بازسازی کنید. وقتی زمان بیدار شدن کودک است، چه در صبح و
چه در بعداز ظهر، پرده ها را باز کنید و به نور اجازه ورود بدهید تا نوزاد
متوجه تفاوت بشود.
نوزاد را ماساژ دهید
نوزادان
و کودکان نوپا که پیش از خواب 15 دقیقه ماساژ داده می شوند، سریع تر از
کودکانی که فقط برایشان قصه گفته شده است، به خواب می روند. پس روغن مناسب
ماساژ کودک تهیه کنید و با ملایمت و فشار کم او را ماساژ دهید.
خواب نیمروزی
علاوه
بر تمام فواید خواب نیمروزی که به شما فرصت کارهایی مانند دوش گرفتن، چک
کردن ایمیل یا انجام تماس های تلفنی را می دهد، خواب نیمروزی برای رشد ذهنی
و جسمی کودک بسیار اهمیت دارد.
به خاطر این باور غلط که اگر کودک در روز نخوابد، شب ها بیشتر می خوابد، خواب نیمروز را حذف نکنید چون دقیقا برعکس است.
از پوشک مخصوص شب استفاده کنید
پوشک
خیس هم می تواند از عواملی باشد که مانع خوابیدن نوزاد شود. بهتر است در
طول شب از پوشک هایی که قدرت جذب بسیار بالا دارند استفاده کنید تا اگر
نوزاد با پوشک خیس خوابش برد، مجبور نباشید او را بیدار کنید ( در صورت دفع
حتما پوشک را تعویض کنید). در این صورت برای محافظت از پوست حتما از کرم
های مخصوص پوشک استفاده کنید
به نوزاد پستانک بدهید
دادن
پستانک در زمان خواب به کودک کمک می کند تا آرام شود و به خواب برود.
مطالعات نشان داده اند که استفاده از پستانک ممکن است از بروز سندرم مرگ
ناگهانی نوزاد جلوگیری کند. وقتی نوزاد به خواب رفت، پستانک را از دهانش
خارج کنید تا به خاطر افتادن پستانک از دهانش بیدار نشود. حتما از پستانک
های بسیار نرم استفاده کنید تا اگر روی آن غلت زد، اذیت نشود.
از راهکارهای مخصوص استفاده کنید
هیچوقت
معلوم نیست چه چیزی نوزاد را در نیمه های شب آرام خواهد کرد. همه ما
درباره تکان دادن کودک در تمام شب شنیده ایم یا نشستن در ماشین و گردش آرام
شبانه شنیده ایم. هیچکس نمی تواند قضاوت کند که کدام شیوه برای نوزاد شما
کارآمد خواهد بود. بهتر است شیوه های امنی که برای نوزاد شما مناسب هستند
را پیدا و از آنها استفاده کنید.
یک برنامه خواب منظم داشته باشید
هیچ
شکی در این که یک برنامه منظم خواب می تواند به کودک بفهماند که زمان خواب
فرا رسیده است، وجود ندارد. یک برنامه آرامش بخش تنظیم کنید و به آن عمل
کنید. استمرار در اجرای برنامه خواب، کلید موفقیت شماست.
نوزاد را قنداق کنید
از هر تازه پدر و مادری که سوال کنید به شما در مورد اهمیت یادگیری مهارت مهم قنداق کردن کودک خواهند گفت.
از آنجا که نوزاد در رحم مادر شرایطی شبیه قنداق شدن را دارد، این کار به نوزاد کمک می کند بهتر بخوابد.
قصه بگویید
مهم
نیست برای نوزاد چه قصه ای تعریف می کنید چون او متوجه چیزی که می گویید
نمی شود اما گفتن قصه پیش از خواب با صدای آرامش بخش، نوزاد را آرام می کند
و عادت قصه گفتن و قصه شنیدن در تمام دوران کودکی حفظ می شود.
حالت های نوزاد را بشناسید
به
جای آنکه منتظر بمانید تا بحران اصلی فرا برسد، به دنبال شناخت نشانه های
خستگی نوزاد باشید. ممکن است نوزاد چشمهایش را بمالد، گریه کند یا خمیازه
بکشد.
بعضی
از نوزادان ممکن است کاملا برعکس باشند و در زمان خستگی پرانرژی تر شوند
که این حالت باعث گمراهی والدین می شود. به نشانه های مخصوص کودک خود دقت و
آن ها را شناسایی کنید تا خواباندن کودک راحت تر باشد.
با نوزاد حرف بزنید
وقتی
نوزاد متولد می شود، صدای شما برایش آشناست و به همین علت تاثیر مثبتی روی
کودک دارد. حرف زدن آرام و یا لالایی خواندن پیش از خواب به کودک کمک می
کند تا با اطمینان از حضور مادر با احساس امنیت به خواب برود.
صدای متناوب ایجاد کنید
در
رحم مادر، جنین به شنیدن صداهای متناوب مانند صدای نفس یا تپش قلب و یا
حتی صدای شکم شما عادت دارد و به همین دلیل ممکن است سکوت برایش اسرارآمیز
باشد. بعضی از نوزادن با شنیدن صدای دستگاه تهویه و به طور کلی لوازمی که
صدای متناوب تولید می کنند، بهتر به خواب می روند.
کودک را نوازش کنید
پیش
از خواب کودک را غرق در بوسه و آغوش کنید. با انجام این کار کودک احساس
عشق و امنیت بیشتری از جانب شما خواهد داشت و این حس باعث می شود که عمیق
تر و طولانی تر بخوابد.
لالایی بخوانید
مهم
نیست چه شعر یا ترانه ای را برای خواندن انتخاب می کند چون آواز خواندن به
طور کلی یک روش بسیار عالی برای آرام کردم کودک خواب آلود است و با توجه
به اینکه تحقیقات نشان داده اند که آواز خواندن به کاهش استرس کمک می کند،
این کار به شما هم احساس آرامش خواهد داد.
