آرایه ی ادبی رجوع
به این ابیات توجه کنید:
دلم رفت آنکه با صبر آشنا بود خطا گفتم مرا خود د ل کجا بود
(امیر خسرودهلوی)
چه زشت و چه زیبا همه نقش قلم اوست
نـــــی نـــی نکند زشت نگــــــارنده ی زیبا
آن خال که دیده بر رخت می بیـــــند
زاغی است که جز بر گل تر ننشیند
نی نی غلطم که در گلستان رخت
هندو بچه ای برهنه گل می چیند
تئ مشت درشت روزگاری از گردش قرن ها پس افکند
نی نی تو نه مشت روزگاری
ای کوه نیم ز گفته خرسند
تو قلب فسرده ی زمینی
از درد ورم نموده یک چند (قصیده دماوندیه از ملک الشعرای بهار)
شاعر در بیتی سخنی بر زبان می آورد و
در ابیات بعد از گفته ی خود باز می گردد و به عبارتی حرفش را پس می گیرد که
بدان آرایه ی ادبی بازگشت یا رجوع یا استدراک گویند.
در
این نمونه ها هنرمند و شاعر نخست سخنی می گوید سپس از آنچه گفته سر باز
می زند و اظهار پشیمانی می کند و سخنی بهتر و پسندیده تر از قبل می گوید
.انگار حرف قبلی خود را پس گرفته و از آن باز می گردد. این آرایه ی ادبی را
رجوع یا باز گشت می نامند.
انشاهای من/25-آسمان پر ستاره در یک شب مهتابی /الیاس امیرحسنی
آفتاب که غروب می کند خیلی زود اولین ستاره طلوع می کند .بعد
کم کم ستاره های دیگر پیدایشان می شود . مثل یک مجلس مهمانی که یکان یکان
مهمانانش از راه می رسند ودر خانه ای به وسعت آسمان می نشینند .بعضی از
ستاره ها شکل یک بادبادک رامی سازند بعضی دیگر شکل خرس ،ماهی ،شیر، عقرب
،خرچنگ ،کمان ،خوشه، گاو و ترازوو…..وبه همین نام ها نیز خوانده می شوند .
اگر درشبی که هوا صاف است مثلًا در جایی مثل کویر در پشت بام خوابیده باشی نظاره ی ستارگان زیبای آسمان که آسمان را به شکل چادر گلی
آبی رنگی در آورده اند هوش از سر آدم می ربایند .ماه در گوشه
ای از آسمان مثل یک صورت نورانی یا رهبری آسمانی گویی پادشاه شب است .
ستاره ها در پناه او سو سو می زنند و ماه حرکت می کند و از آن ها سان می
بیند .آدم های عاشق صورت یار را به صورت ماه تشبیه می کنند ودر دوری یار با
ماه نجوا می کنند وستاره می شمرند .شب و آسمان و ستاره ها از اسرار
خداوندند .چیز هایی برای آرامش انسان سکوت و شب وماه و آسمان
