راه های فاصله گرفتن سالمندان از افسردگی
پدرم خیلی بی حوصله است. هرچه به او اصرار می کنیم حداقل روزی یک بار برای پیاده روی از منزل خارج شود اعتنایی نمی کند…
–
وقتی می خواهیم جایی مثلا میهمانی برویم، مادرم می گوید من نمی آیم، شما
بروید. ما می مانیم که چه کنیم. از یک طرف دلمان می خواهد برویم یا اساس
مجبوریم که برویم و از طرف دیگر دلمان پیش او می ماند. همه اش می ترسیم
برایش اتفاقی بیفتد. مجبور می شویم رسیده یا نرسیده خداحافظی کنیم و
برگردیم…
اینها نمونه هایی از گلایه هایی است که گاه و بیگاه از
زبان خانواده های سالمندان این مرز و بوم شنیده می شود. به راستی سالمندان
ما تا این حد مردم گریز و انزواطلب هستند؟ چرا از فرصتی که دارند استفاده
نمی کنند؟ چرا به دامان بی عملی افتاده اند؟ آیا پیری و سالخوردگی آنها را
چنین می کند یا باید جای دیگری دنبال علت گشت؟ حقیقت این است که پاسخ این
سوال های آنقدرها ساده نیست یا بهتر بگوییم تنها یک پاسخ برای آنها نمی
توان یافت.
این
مدعا که سالمندی و افسردگی عجین هستند و افسردگی بخشی از سالمندی طبیعی
است مدت هاست رد شده و بی اساس بودن آن در پژوهش های مختلف به اثبات رسیده
است. برعکس، بسیاری از مطالعه ها نشان داده اند گرچه سالمندان با بیماری
های مزمن متعدد و گاهی معلولیت هایی دست به گریبانند، وقتی شرایط مناسبی
برایشان مهیاست، از روحیه بالایی برخوردارند و حتی در مقایسه با افرادی که
وضعیت آنها را از بیرون ارزیابی می کنند، مانند اعضای خانواده یا پزشکشان،
دید مثبت تری نسبت به وضعیت خود و آینده دارند.
بدیهی است سالمندانی
که از قدیم خویی افسرده و مضطرب داشته اند، وقتی به دوران سالمندی می رسند
کماکان این خصلت خود را حفظ می کنند، ولی این موضوع در مورد بیشتر
سالمندان صادق نیست.
نتایج مطالعه هایی که در سال های اخیر روی
سالمندان کشور ما انجام شده نشان می دهد علائم افسردگی در آنها، در مقایسه
با بسیاری از دیگر کشورهای جهان شایع تر است (20 تا 30 درصد در مقایسه با 8
تا 15 درصد در مطالعه های انجام شده در کشورهای غربی). این تفاوت را چگونه
می توان توجیه کرد؟
پیرشدن جمعیت در کشور ما پدیده ای تازه و شاید
بتوان گفت تا حدودی غافلگیرکننده است. هنوز زیرساخت های لازم برای اینکه
سالمندان بتوانند از اوقات فراغتشان لذت ببرند به اندازه کافی وجود ندارد.
باید باشگاه هایی مختص سالمندان احداث کنیم
در
برخی از نقاط دنیا این مشکل را با ایجاد باشگاه های سالمندان در محله ها
تا حدودی حل کرده اند. باشگاه سالمندان محلی است با امکانات فرهنگی، ورزشی و
تفریحی نه چندان گسترده که خود سالمندان در برنامه ریزی و مدیریت آن سهم
دارند.
چنین
مکانی امکان آن را فراهم می کند که سالمندان دور هم جمع شوند و از مصاحبت
یکدیگر لذت ببرند و کنار آن با شرکت در فعالیت های آموزشی، فرهنگی و
گردشگری اوقات خود را به گونه ای ارزشمند پرکنند. در برخی از شهرهای کشور
ما نیز رفته رفته این گونه مراکز راه اندازی شده است (بیشتر زیر نظر
شهرداری ها) ولی دامنه آنها محدود است و به دلیل تبلیغات ناکافی اغلب
سالمندان امکان حضور در آنها را ندارند.
در نتیجه، تنها امکاناتی
که برای بیشتر سالمندان مهیاست، پارک ها هستند. بسیاری از سالمندان به
دلایل مختلف رفتن به پارک را دوست ندارند، یکی از آنها مساله آلودگی هوا و
دیگری عدم مناسب سازی پارک هاست که باعث می شود سالمندان برای جلوگیری از
ابتلا به بیماری های قلبی و تنفسی یا زمین خوردن از رفتن به پارک صرف نظر
کنند.
از سوی دیگر، مشارکت اجتماعی در سلامت سالمندان خصوصا سلامت روان آنها نقش عمده ای دارد.
روابط اجتماعی کم سالمندان آنها را منزوی می کند
باید
به این نکته نیز توجه کنیم که کاهش ارتباط با دوستان به دلیل بازنشستگی،
بیماری یا از دست دادن آنها، جدا شدن فرزندان به دلیل تحصیل، ازدواج یا
مهاجرت و… شبکه اجتماعی سالمند یا مهاجرت و… شبکه اجتماعی سالمند را
محدود و او را به تنهایی و انزوا تهدید می کند، بنابراین سازمان ها و
نهادهای مسئول ارائه خدمت به سالمندان باید هرچه زودتر درصدد برنامه ریزی
برای اوقات فراغت آنها برایند تا سالمندان سالم تر و شادتر بمانند. این کار
مقرون به صرفه نیز هست چون با پیشگیری از ابتلا به بیماری های روانی از
هزینه های درمان سالمندان به میزان قابل توجهی می کاهد.
شیوه زندگی تان را تغییر دهید
اگرچه
تلاش برای ارتقای کیفیت زندگی سالمندان مسئولیتی جمعی است، ولی نباید در
این میان مسئولیت فردی خود سالمندان را نادیده گرفت. ماندن در خانه، روی
گرداندن از فعالیت های ارزشمند و لذت بخش، انتخاب شیوه زندگی غیرفعال و…
باعث می شود روحیه سالمندان به سمت افسردگی برود. هر فردی وقتی از دنیای
بیرون می بُرد و به درون خود پناه می برد، خود را عملا در معرض انواع
بیماری ها قرار داده است.
وقتی رویداد بیرونی جالبی را تجربه نکرده
ایم که به آن فکر کنیم به کند و کاو در وضعیت خودمان می پردازیم و از آنجا
که سالمندی با دشواری ها و استرس هایی همراه است دنیا را تیره و تار می
بینیم. هرچه دلتنگ تر و بی حوصله تر شویم، آستانه تحملمان پایین تر می آید،
درد بیشتری حس می کنیم و خود را ناتوان تر می بینیم. به عبارت دیگر، در
چرخه معیوبی می افتیم که روز به روز بیشتر ما را به سوی ناامیدی می برد.
برای شکستن این چرخه معیوب باید فعالانه برخورد کنیم.
7 مشکل پوستی سالمندان
با افزایش سن، سلول های بدن پیر می شود. پوست نیز همگام با تمام سلول ها
تغییر و مشکلاتی پیدا می کند. در این مطلب به مشکلات پوستی دوران سالمندی و
راه های پیشگیری از آنها اشاره می کنیم؛ مشکلاتی که مهم ترین آنها عبارتند
از: خشکی پوست، چین و چروک، کبودی و خونمردگی، تومورهای پوستی، عوارض
پوستی ناشی از بیماری زمینه ای، بیماری عفونی پوست و تاخیر در ترمیم زخم.
1- خشکی پوست
عارضه
ای که بیش از همه در سالمندان جلب توجه می کند، خشکی پوست است. هرچه سن
بالاتر می رود تحلیل بافت چربی در همه نقاط از جمله صورت بیشتر می شود.
کاهش چربی باعث افزایش دفع آب از طریق پوست و خشکی در آن می شود. به دنبال
خشکی پوست، ترک هایی در سطح آن ایجاد می شود که سرمنشاء خارش است.
خارش
در فصل پاییز و زمستان که خشکی هوا زیاد است، شدت بیشتری دارد. اغلب
سالمندان در اثر خارش زیاد در فصول خشک سال دچار التهاب و اگزمای پوستی هم
می شوند. برای رفع خشکی پوست، می توان از کرم های مرطوب کننده قوی استفاده
کرد.
2- چین و چروک پوست
کلاژن
موجود در پوست با افزایش سن از هم گسسته می شود و باعث خواهدشد خاصیت
کشسانی و الاستیسیته پوست از بین برود. پوست بدون کلاژن، قوام سفت خود را
از دست می دهد و به اصطلاح چروک می خورد یا می ریزد. این پدیده در بدن قابل
پیشگیری نیست و دیر یا زود، با افزایش سن رخ می دهد. اصلی ترین علت چروک
پوست، نور آفتاب است و اگر از همان دوران جوانی از پوست محافظت شود، میزان
چروک شدن پوست به حداقل می رسد.
3- کبودی و خونمردگی
کبود
و خونمردگی در پوست سالمندان زیاد دیده می شود. اگر موضوع سالمندآزاری
مطرح نباشد، شایع ترین دلیل کبودی پوست، مصرف داروهای ضدانعقاد است که در
سالمندان مبتلا به بیماری قلبی عروقی، برای جلوگیری از ایجاد لخته تجویز می
شود.
سالمندان به خوبی نمی توانند تعادل خود را حفظ کنند و بیشتر
به اشیا داخل خانه و… برخورد می کنند. به همین دلیل احتمال خونریزی درون
بافتی و دیدن کبودی در بدنشان زیاد است.
4- تومورهای پوستی
مورد
بعدی تومورهای خوش خیم و بدخیم پوستی است. از تومورهای خوش خیم می توان به
خال های عروقی و خال های رنگی اشاره کرد. ضایعه های گوشتی نواحی مختلف
پوست بدن معمولا خطری ندارند و به برداشتن آنها هم نیاز نیست. اگر از نظر
زیبایی مشکلی ایجاد کنند و محلشان طوری باشد که باعث آزار سالمند شود، می
توان زائده گوشتی را برداشت.
در سنین بالا، تومورهای بدخیم پوستی را
هم مشاهده می کنیم. ضایعات پیش سرطانی ممکن است از همان سنین کودکی و
نوجوانی در پوست وجود داشته باشند ولی در دوران سالمندی بروز کنند. سرطان
های پوستی شایع در دوران سالمندی شامل سرطان سلول های پایه ای پوست و سلول
های سنگفرشی پوست است.
بدخیم ترین نوع سرطان از نوع ملانوم است که
این سرطان نیز در سنین بالا دیده می شود. وقتی سالمند دچار زخم پوستی می
شود و زخم هم بهبود نمی یابد، باید به فکر ضایعات بدخیم بود و حتما نمونه
برداری از زخم انجام گیرد.
5- عوارض پوستی ناشی از بیماری های زمینه ای
بیمار
های پوستی سالمندان ممکن است در اثر وجود بیماری زمینه ای دیگری ایجاد شده
باشد. افراد مسن بیشتر به بیماری های کلیوی، کبدی، قلبی عروقی، دیابت و…
مبتلا هستند. بنابراین دیدن عوارض پوستی ناشی از این بیماری ها در
سالمندان طبیعی است. مثلا فردی که کم خون است، پوست رنگ پریده و سردی دارد
یا به علت کم خونی دچار ریزش مو در سر، صورت و بدن می شود. حتی ناخن های
فرد کم خون نیز تغییر شکل می دهند. مشکلات کلیوی می توانند باعث خارش پوست
شوند. بیماری های کبدی نیز باعث خارش و زردی پوست می شوند.
6- بیماری عفونی پوستی
بیماری
های عفونی که در پوست سالمندان دیده می شود به علت ضعیف شدن سیستم ایمنی
بدن است. ضایعات عفونی و قارچی پوستی به دلیل ضعف سیستم ایمنی در سنین بالا
شیوع بیشتری پیدا می کند. تجمع قارچ ها بیشتر در کف پا و ناخن های
سالمندان است. البته ضعف قوای جسمانی سالمندان را هم باید در نظر گرفت که
باعث می شود نتوانند بهداشت خود را به خوبی رعایت کنند بنابراین مراقبان
سالمندان باید به این نکته توجه کنند.
7- تاخیر در ترمیم زخم
افراد
سالخورده پوست آسیب پذیرتری دارند. ترمیم و بهبود زخم در سالمندان بسیار
آهسته تر از یک فرد جوان است. گاهی بهبود زخم آنقدر طول می کشد که لازم است
برای ترمیم و جلوگیری از عفونت، مداخله پزشکی انجام شود. در چنین مواردی
بهتر است برای بیماران آنتی بیوتیک تجویز و محل زخم نیز تمیز نگه داشته
شود. یکی از زخم هایی که در سالمندان دیده می شود، زخم پوستی در اثر دیابت و
درگیری عروقی است.
با توجه به اینکه بهبود زخم در سالمندان در
حالت طبیعی به کندی صورت می گیرد، زخم ناشی از دیابت، خیلی خطرناک تر
خواهدبود، بنابراین سالمندان باید به این نکته توجه داشته باشند و مدام
پاها را معاینه و در صورت دیدن زخم خیلی زود به پزشک مراجعه کنند.
