چند تکنیک ساده برای این‌که کودکان را تنبیه نکنیم!
او را تشویق کنید:
بهتر است به جای تنبیه کردن کودک، او را برای انجام اعمال خوبش مورد
تحسین و تشویق قرار بدهید. در این حالت به طور ناخودآگاه متوجه می‌شود با
انجام کارهای خوب، چقدر مورد توجه پدر و مادر است و بر عکس با اذیت کردن و
بهانه گرفتن از یکسری مزایا محروم می‌شود و هم خود و هم پدر و مادرش از این
وضع خوشحال و راضی نیستند…
با این عمل، کودک به تدریج تشویق می‌شود رفتارش را متعادل کرده تا بیشتر
مورد لطف و محبت والدین خود قرار گیرد. بنابراین برای این‌که بتوانید از
این روش تربیتی حداکثر استفاده را ببرید باید او را همواره به خاطر کارهای
خوبش مورد تشویق قرار دهید تا به تدریج رفتار درست در او درونی شود.
– نشاندن او بر روی صندلی مخصوص:
برای کودکتان توضیح دهید اگر کار بد انجام دهد، چند دقیقه او را روی صندلی
مخصوص می‌نشانید. برای کودک زیر دو سال که به خوبی متوجه صحبت‌های شما
نمی‌شود، می‌توانید با زبان اشاره ارتباط برقرار کنید. به عنوان مثال اگر
کودک یک ساله شما به سمت پریز برق می‌رود، او را بغل کنید و با دست و حرکات
سر به او بگویید: “نه، خطرناک است.” بعد از چند بار او متوجه می‌شود و
دیگر سراغ آن نمی‌رود. بعد از دو سالگی شما می‌توانید وقتی کار اشتباهی
انجام داد، علاوه بر این‌که او را به طور شفاهی متوجه کارش می‌کنید، بر روی
صندلی مخصوصی نیز بنشانید. اگر احساس کردید از این کار می‌ترسد می‌توانید
او را مدتی کنار خود بنشانید. ولی او باید متوجه شود که این عمل به دلیل
کار نادرستش بوده است. یادتان باشد این صندلی فقط مخصوص همین کار است، در
موارد دیگر سعی کنید از این صندلی استفاده نکنید. او به مرور زمان ارتباط
بین رفتار بد و نشستن روی صندلی را متوجه می‌شود.
با ارتباط کلامی، راحت‌تر می‌توانید منظور خود را به کودکتان منتقل
کنید. در دو سالگی، اغلب کودکان ارتباط بین رفتار بد و نشستن بر روی صندلی
را به خوبی درک می‌کنند. با افزایش سن کودک، بیشتر می‌توانید برای او در
این باره توضیح دهید. این موضوع در مورد همه کودکان به یک صورت نیست. به
عنوان مثال “لورن” دختر دومم چون مرتب شاهد نشستن خواهرش روی صندلی مخصوص
بود، با این عمل آشنایی کامل داشت. اگر هم کار نادرستی انجام می‌داد، فقط
کافی بود با نگاه کردن در چشم‌هایش او را متوجه رفتارش بکنیم. بنابراین همه
کودکان به یک صورت نیستند، برای هر کودکی روش خاصی مورد نیاز است.
مواقعی که بیرون از منزل هستید:حتی اگر بیرون از منزل هستید و رفتار
نادرستی از کودکتان سر زد، می‌توانید به همین صورت با او رفتار کنید.
به عنوان مثال اگر در فروشگاه، و یا پارک هستید و کودکتان رفتار بدی از
خود نشان داد، او را روی یک صندلی یا نیمکتی بنشانید تا کاملا متوجه کار
نادرستش بشود. بنابراین همواره در تربیت کودکتان ثابت قدم باشید.
– مدت زمان تنها ماندن او طولانی نباشد:
بعد از این‌که کودکتان رفتار بدی از خود نشان داد، فورا او را روی صندلی
مخصوصی بنشانید و یا اگر بزرگ‌تر بود او را به اتاقش بفرستید تا او راحت‌تر
متوجه منظور شما بشود. بهتر است از قبل برای او توضیح دهید که چه کاری خوب
و چه کاری بد است. اگر باز هم به صحبت‌های شما توجهی نکرد او را سرزنش
نکنید و نگویید: “هزار بار به تو گفتم این کار را نکن. پس حالا برو و تا
نگفتم از اتاقت بیرون نیا.” با این عمل باعث می‌شوید او عصبانی و خشمگین
شود و با شما مقابله به مثل کند. مدت زمانی که او را روی صندلی مخصوص
می‌نشانید و یا او را به اتاقش می‌فرستید، نباید زیاد طولانی باشد. سعی
کنید برای هر کار اشتباهی یک زمان مشخصی را تعیین کنید. به عنوان مثال اگر
لگد زد، پنج دقیقه او را به اتاقش بفرستید، اگر حرف بد زد شش دقیقه و …
– سکوت کنید:
کودک باید یاد بگیرد وقتی به او می‌گویید به اتاقت برو، داد و فریاد راه
نیندازد و خیلی راحت اشتباه خود را بپذیرد. شما نیز نباید او را سرزنش کرده
و صحبت‌های خود را تکرار کنید. اگر هم نیاز بود به کودکتان موردی را گوشزد
کنید، آن را در وقت مشخصی که کاملا آمادگی دارد، انجام دهید. تا بتوانید
نتیجه بهتری بگیرید.
– ساعت تنظیم کنید:
زمان برای کودکان زیر سه سال معنا و مفهومی ندارد. مثلا اگر بگویید دو
دقیقه به اتاقت برو. او متوجه زمان نمی‌شود. بنابراین بهتر است تایمر یا
ساعت زنگ‌داری را تنظیم کنید تا سر موقع زنگ بزند. بعد از شنیدن صدای زنگ،
نیاز نیست به کودک بگویید حالا می‌توانی کار دیگری انجام دهی. بگذارید خودش
تصمیم بگیرد. او با این عمل به تدریج متوجه منظور شما می‌شود و اشتباهاتش
کاهش می‌یابد.
– مکان مناسبی را انتخاب کنید:
اگر کودکان نوپا کار اشتباه انجام دادند و رفتار نامناسبی داشتند، آن‌ها را
روی صندلی و یا چهارپایه مخصوصی بنشانید. در مورد کودکان بزرگ‌تر،
می‌توانید آن‌ها را به اتاقی بفرستید. اگر بیرون از منزل هستید، تنها کافی
است کودک را از محلی که مرتکب اشتباه شده، دور کنید. دور کردن او از محیط
تاثیر زیادی روی کودک می‌گذارد و متوجه اشتباهش خواهد شد. همواره به خاطر
داشته باشید در اتاقی که کودک را می‌فرستید تلویزیون روشن نباشد و یا وسایل
جذاب وجود نداشته باشد، بر عکس باید مکانی باشد که حوصله‌اش سر برود و
خسته شود تا بیشتر متوجه اشتباهش بشود.
تنبیه بدنی کودک
هیچ گاه کودکان را تنبیه بدنی نکنید
– عکس‌العمل شما هنگام مخالفت کودک:
چند دقیقه‌ای کنار او بنشینید و به او بگویید: “من مادرت هستم. پس باید به
حرف من گوش کنی و به اتاقت بروی.” اگر شما عصبی نشوید و مدت زمان تنهایی
نیز کوتاه باشد، دلیلی برای مخالفت او وجود ندارد. ولی اگر متوجه شدید
کودکتان ناراحت است و جیغ و داد می‌کند، کمی به او فرصت دهید و بعد بگویید:
“عزیزم، الان موقع آن است که لورن تنها باشد.”
اگر کودک بزرگ‌تر باشد و متوجه صحبت‌های شما بشود، سعی کنید برای او
توضیح دهید که چرا او را به اتاقش می‌فرستید. به او بگویید: “وقتی رفتار
بدی داری و یا کار اشتباهی انجام می‌دهی، بهتر است آن را بپذیری، به اتاقت
بروی و در مورد آن فکر کنی.”
همواره به خاطر داشته باشید کودکان زیر پنج سال نمی‌توانند به خوبی فکر
کنند و تصمیم‌گیری کنند. این وظیفه شماست که به آن‌ها آموزش دهید اگر کار
نادرستی انجام دهند، مجبورند چند دقیقه‌ای تنها بمانند. مطمئن باشید اگر در
روش تربیتی‌تان ثابت قدم باشید، آن‌ها خیلی زود به این عمل عادت می‌کنند.
به کودکان بالای پنج سال نیز می‌توانید این چنین توضیح دهید: “اگر مخالفت
کنی، پنج دقیقه دیگر نیز به وقتت اضافه می‌شود.” اگر باز هم به صحبت‌های
شما توجهی نکرد و با شما مخالفت کرد، به او بگویید: “در صورتی که به
حرف‌های من توجه نکنی، امروز و دو روز دیگر هم نمی‌توانی تلویزیون نگاه
کنی.” و یا این‌که به او حق انتخاب بدهید: “ده دقیقه به اتاقت برو و یا
بقیه روز هیچ‌گونه تفریحی نداری.”
– فرصت فکر کردن به او بدهید.
تنهایی این فرصت را ایجاب می‌کند تا روی اعمالشان فکر کنند و در رفتارشان
تجدیدنظر کنند. در این هنگام شما نیز می‌توانید رفتار او را تجزیه و تحلیل
کنید. اگر رفتار کودکتان زیاد بد نبوده است، چند دقیقه‌ای تنها ماندن برای
او کافی است ولی اگر به عنوان مثال باعث آزار شخص دیگری شده و رفتارش شما
را ناراحت کرده است، در این صورت هنگام فرستادن او به اتاقش به او بگویید:
“سعی کن درباره کاری که انجام دادی، خوب فکر کنی. اگر دوستت با تو این کار
را انجام می‌داد، چه کار می‌کردی؟” اغلب کودکان هنگامی که تنها می‌شوند، در
مورد رفتارشان فکر می‌کنند و متوجه اشتباهشان می‌شوند. نیاز نیست مرتب به
کودکتان توضیح دهید که چقدر کارش زشت بوده و شما از او چه انتظاری دارید.
در این صورت صحبت‌های شما برای او تکراری می‌شود. ولی اگر کودک خود متوجه
عواقب کارش بشود، تاثیر آن چند برابر می‌شود و احتمال تکرار آن کاهش
می‌یابد.
شما به عنوان پدر و مادر نیاز به آرامش دارید:گاهی اوقات مادر نیاز به
تنهایی و استراحت دارد. با فرستادن کودک به یک اتاق امن و راحت می‌تواند
این فرصت را برای خود فراهم کند و به آرامش برسد. در حالت دیگری نیز
می‌توانید این کار را انجام دهید. به عنوان مثال اگر مشغول بازی با کودکتان
بودید و او اذیت می‌کرد و به صحبت‌های شما توجهی نمی‌کرد، به او بگویید:
“حالا که این طور شد، من به اتاق دیگری می‌روم و کتاب می‌خوانم، هر وقت
خواستی، خوب بازی کنی به من بگو. من می‌آیم و دوباره با هم بازی می‌کنیم.”
اگر شما مشغول انجام کاری هستید و کودکتان داد و فریاد راه انداخته است و
شلوغ می‌کند، به او بگویید: “تو با این کارهایت آرامش مرا به هم می‌زنی.
به اتاقت برو و خودت را سرگرم کن.” شما با این جمله این پیام را به او
می‌دهید که تنها به فکر خود نباشد و به حقوق دیگران نیز احترام بگذارد.
– آرامش را به محیط منزل برگردانید:
هنگامی که مدت زمان تنها ماندن کودک به اتمام رسید، دیگر قضیه را دنبال
نکنید. به او اجازه دهید به کارهای معمولش بپردازد. از آن به بعد، او خود
متوجه می‌شود که آرام و بی‌سر و صدا بازی کند و مزاحم شما نشود.
– در زمان مناسب داوری کنید:
هنگامی که کودکان بازی می‌کنند، آن‌قدر غرق در بازی می‌شوند که متوجه سر و
صدای خود نیستند. اگر چند نفر از آن‌ها در یک اتاق مشغول بازی باشند، کنترل
آن‌ها کاری دشوار است. در این شرایط بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید
این است که پیش از آن‌که از کوره در بروید، به آن‌ها تذکر دهید که مواظب
رفتارشان باشند و آرام بازی کنند. اگر باز هم به صحبت‌های شما توجهی
نکردند، اسباب‌بازی‌های مورد علاقه‌شان را از اتاق خارج کنید، بچه‌ها را از
هم جدا کنید و آن‌ها را به کار دیگری تشویق کنید و یا این‌که می‌توانید
چند دقیقه از وقت خود را بگذارید و برایشان کتاب داستانی بخوانید. با این
عمل شما به طور ناخودآگاه روی رفتار آن‌ها تاثیر می‌گذارید و آن‌ها را آرام
می‌کنید.
حتما مشاهده کرده‌اید وقتی کودکان مشغول بازی با یکدیگر هستند، ناگهان
سر و صدایشان بلند می‌شود و با هم دعوا می‌کنند. هنگامی که پیش شما می‌آیند
و شروع به شکایت می‌کنند، بهترین موقعی است که می‌توانید چند دقیقه‌ای
آن‌ها را از یکدیگر جدا کنید و هر کدام از آن‌ها را در جایی دور از هم
بنشانید تا کمی آرام شوند و در مورد کارشان فکر کنند. در این صورت آن‌ها به
تدریج یاد می‌گیرند قدر هم را بدانند و حقوق یکدیگر را رعایت کنند.
این روش تربیتی به هیچ عنوان تنبیه نیست:فرستادن کودک به اتاق و یا او
را روی صندلی نشاندن به هیچ عنوان تنبیه نیست. این عمل جلوی رفتار بد کودک
را می‌گیرد. او باید از همان ابتدا متوجه شود که نمی‌تواند هر گونه رفتار
بدی را از خود نشان دهد. روزی کودک دو ساله‌ام سر میز شام اذیت می‌کرد و
همه خانواده را به ستوه آورده بود. وقتی او را به مدت دو دقیقه روی صندلی
پیانو نزدیک میز شام نشاندم، باعث شد که جلوی رفتار بد او گرفته شود. از آن
زمان به بعد، هر موقع اذیت می‌کرد، به او می‌گفتم، صندلی پیانو، و این خود
یادآوری بود برای آن‌که رفتار بد خود را تکرار نکند. کودکان بین دو تا سه
سال کاملا به این نوع روش تربیتی عادت می‌کنند. یک روز “استافن”، “لورن” دو
ساله را هل داد و او به زمین افتاد. بعد “لورن” پیش من آمد و گفت: “بابا،
استافن مرا هل داد، پس باید شش دقیقه به اتاقش برود. “بنابراین کودکان
خیلی سریع به این طرز برخورد عادت می‌کنند و به تدریج رفتار بد آن‌ها کاهش
می‌یابد.
این روش تربیتی نه تنها برای کودکان اهمیت دارد و جلوی بدرفتاری آنان را
می‌گیرد، بلکه برای والدین نیز بسیار مهم است. در مدت زمانی که کودک در
اتاقش است، پدر و مادر می‌توانند در مورد عملکرد خود فکر کنند، آرامش خود
را حفظ کرده و حتی این عمل جلوی تنبیه بدنی کودک را نیز می‌گیرد. بنابراین
هیچ‌گاه سریع قضاوت نکنید. کمی به خود وقت دهید و بعد تصمیم‌گیری کنید.
چه زمانی و چقدر چرت بزنیم؟
مرتضی مشایخی کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در گفتگو با
باشگاه خبرنگاران افزود: باید سعی شود که خواب به هنگام روز نباید خیلی
طولانی باشد و خوابی در حدود یک ساعت کافی است تا خستگی را رفع کند.
دکتر مشایخی در ادامه افزود: در صورت طولانی بودن خواب به هنگام روز، خواب شبانه دچار اختلال و به هم ریختگی می شود
و از آنجایی که آرامش و استراحتی که بدن به هنگام خواب شبانه به دست
می‌آورد در خواب روز یافت نمی‌شود، توصیه می‌شود افراد خواب روزانه را
جایگزین آرامش خواب شبانه نکنند.
وی ادامه داد: نکته دیگری که
افراد در استراحت‌های روزانه خود باید به آن توجه کنند ساعتی است که به
استراحت و خواب می‌گذرد، ساعتی که انتخاب می‌شود برای خواب روزانه باید سعی
شود حد فاصل بین ساعت بیدار شدن از خواب به هنگام صبح و ساعت به خواب رفتن
شبانه باشد.
این کارشناس ارشد روانشناس بالینی با بیان نکته مهم دیگری در این رابطه گفت: در علم پزشکی ثابت شده است که خواب پس از غذا خوردن اثرات سوء بر بدن و سلامت آن دارد که از این رو افراد جداً از این عمل خودداری نمایند.
