بهداشت حرفه ای

دانستنی های ظروف یکبار مصرف

درباره وب

این وبلاگ توسط همکاران محترم بهداشت حرفه ای ساوه اداره می شود
منتظر نظرات انتقادات ومقالات شما هستیم. پیشنهادات شما باعث بهتر شدن وبلاگ خواهد شد.
تلفن : 08642229891
آدرس پست الكترونيكي ما :
[email protected]
زندگی زیباست زندگی اتشگهی دیرنده پابرجاست گر بیفروزیش نقش شعله ای در آن پیداست ورنه خاموش است وخاموشی گناه ماست

نويسندگان

واحد مهندسی بهداشت حرفه ای ساوه

موضوعات وب

کلیات بهداشت حرفه ای

دانلود ویژه

بهداشت عمومی

عمومی ( بهداشت حرفه ای )

بیماریهای ناشی از کار

سایت های مرتبط با بهداشت حرفه ای

وسایل حفاظت فردی

فال حافظ

رتبه الکسا

ویژه اسلایدتم

قالب وبلاگ
تور مشهد هوایی
| زیباساز
سیستان دانلود

لینک دوستان

گروه بهداشت حرفه ای قم

واحد بیماریها ی مرکز بهداشت ساوه

سازمان جهاني بهداشت

تهیه msds

سازمان بین المللی ارگونومی

سازمان بین المللی کار

MSDS فارسی

مركز تحقيقات و تعليمات حفاظت و بهداشت كار

ايمني و بهداشت حرفه اي ايران

جستجو مخاطرات مواد شيميايي

ارگونومي

مهندسی بهداشت حرفه ای

ايين نامه هاي حفاظت فني وبهداشتكار

پورتال دانشگاه علوم پزشکی اراک

بکوش و بیاموز

فال روزانه

ساعت

دانستنی های ظروف یکبار مصرف

دانستنی های ظروف یکبار مصرف

	این روزها استفاده از انواع ظروف یکبار مصرف چنان متداول شده که به سختی می توان دنیای بدون ظروف یکبار مصرف را مجسم کرد. همان طور که شیوه زندگی مردم روز به روز تغییر می کند و فناوری های جدید جایگزین بیشتر کارهای روزمره سنتی می شود، دیگر خانم های خانه دار هم تمایلی برای استفاده از دیگ های مسی و سنگی ندارند.

این روزها استفاده از انواع ظروف یکبار مصرف چنان متداول شده
که به سختی می توان دنیای بدون ظروف یکبار مصرف را مجسم کرد. همان طور که
شیوه زندگی مردم روز به روز تغییر می کند و فناوری های جدید جایگزین بیشتر
کارهای روزمره سنتی می شود، دیگر خانم های خانه دار هم تمایلی برای استفاده
از دیگ های مسی و سنگی ندارند. قابلمه های چدنی شیک، تفلون و پیرکس با
انواع و اقسام مارک ها جای ظروف لعابی و سفالی را گرفته اند و آنچه این
روزها حضور پررنگ تر و مصرف بیشتری در زندگی ماشینی ما دارد که همه
کارهایمان با عجله و شتاب شده ظروف یکبار مصرف کاغذی، پلاستیکی و مقوایی در
انواع و اقسام طرح ها و رنگ ها است…

● یکبار مصرف اینجا، آنجا، همه جا

امروزه به دلیل اشتغال خانم ها و نداشتن فرصت کافی برای شستن
ظروف غذا، بیشتر آنها ترجیح می دهند بلافاصله پس از مصرف غذا و نوشیدن
مایعات ظروف آن را دور بیندازند و از شر و زحمت شستن نجات پیدا کنند. در
خانه، محل کار، همایش ها و جلسات علمی و اداری، مجالس عروسی و عزا و افطاری
و توزیع نذورات و همه جا برای پذیرایی از میهمانان و توزیع در مکان های
متعدد برای صرف غذا و نوشیدن چای و قهوه، آب و نوشابه از ظروف یکبار مصرف
استفاده می شود. این ظروف ظاهرا کاملا بهداشتی و مقرون به صرفه است چون نمی
شکند و برای شستشو نیاز به مصرف وقت و هزینه و نیرو، آب و مایع ظرف شویی
ندارد اما آیا همین قدر هم برای سلامت بدن مفید است؟

● یکبار مصرف ها و سرطان

ظروف یکبار مصرف انواع مختلف دارد چون در ساخت آنها ممکن است
مواد شیمیایی استفاده شده باشد که پلاستیک را می سازند بنابراین بهتر است
ترجیحا از ظروف یکبار مصرف کاغذی به جای پلاستیکی استفاده شود. غذاهای داغ
مانند سوپ، آش و مانند آن یا نوشیدنی هایی مانند چای و قهوه نباید در ظروف
یکبار مصرف شفاف ریخته شود. نوشیدن چای داغ در لیوان های پلاستیکی با حرارت
بالا مضر است.

استفاده نابه جا از ظروف پلی اتیلن یا پلاستیکی موجب آزاد شدن
مواد آلی و ترکیبات شیمیایی موجود در دیواره ظروف و ورود آنها به داخل
مواد غذایی می شود که مصرف آنها برای سلامت مضر است و ممکن است سبب بروز
برخی بدخیمی ها در افراد شود. کارشناسان بهداشتی معتقدند در ساخت ظروف
یکبار مصرف باید به منظور جلوگیری از شکنندگی آنها از مواد پلاستیکی لایزر
استفاده شود که اگر در درون این ظروف آب جوش یا غذای داغ مانند آش ریخته
شود این مواد حل شده و وارد بدن می شوند و به دلیل داشتن ترکیبات خاص موجب
بروز سرطان های متعدد می شوند. کمی در مورد رنگ ظروف یکبار مصرف احتیاط
کنید. چون اصولا جنس ظروف یکبار مصرف به گونه ای است که توانایی نگهداری
رنگ را ندارند و هنگام تماس با چای یا غذای داغ حل می شود و یک لایه از آن
همراه با غذا یا چای میل می شود پس سعی کنید حداقل از ظروف یکبار مصرف
پلاستیکی شفاف یا سفید استفاده کنید.

● کمی در مورد جنس ظروف یکبار مصرف

پلاستیک ها به طور کلی پلی مرهایی هستند که از سنتز مواد
اولیه ای به نام مونومر تهیه می شود. مونومرها موادی سمی و برای سلامت
انسان مضر است. در حالی که پلی مرها خنثی هستند و شکلی ندارند اما اشکال
این است که به طور معمول در فرآیند تهیه پلی مرها مقداری از مونومرها باقی
می ماند.

اگر این فرآیند اصولی و مطابق استانداردهای لازم صورت گرفته
باشد مشکلی برای سلامت به وجود نمی آید. بنابراین در استفاده از پلاستیک ها
به عنوان ظروف غذا باید بسیار محتاط بود. مواد افزودنی شامل پایدارکننده
ها، نرم کننده ها و روان کننده ها و رنگ دانه ها که به منظور بهبود خواص
پلی مر به آن اضافه می شود ممکن است به همان صورت اولیه یا به فرم شیمیایی
تغییر شکل یافته به داخل مواد غذایی نفوذ کند. بدین ترتیب باید حد مجازی
برای آنها در نظر گرفت.

در هنگام ساخت این محصولات باید توجه داشت که کدام نوع از
موارد کاربردی سمی است و برای سلامت ضرر دارد و همچنین عناصری که امکان
نفوذ آنها به داخل مواد غذایی وجود دارد بررسی و محدود شود.

● قابل توجه مصرف کنندگان ظروف یکبار مصرف

▪ شما به عنوان مصرف کننده ظروف یکبار مصرف توجه کنید که این
ظروف را از جای معتبری که از مواد اولیه مرغوب و مطلوب استفاده می کند تهیه
کنید.

▪ به علامت اختصاری که در کف ظروف حک شده توجه کنید مانند pp
یا ps و… این علایم نشان دهنده این است که تولیدکننده ظروف به این وسیله
سعی در اطلاع رسانی به مصرف کننده از نظر نوع کاربرد ظروف داشته است و هر
یک از این علایم نشانگر نوع مصرف و کاربرد ظروف یکبار مصرف است.

▪ پشت ظروف پلی استایرین علامت ps حک می شود که این علامت
برای ظروف pvc نیز همان علامت pvc است، هر دو نوع ظرف شفاف هستند. ظروف پلی
استایرین خش پذیر نیست و pvc هم اگر به آن نرم کننده نزنند خش پذیر نیست.
همچنین اگر ظروف pvc گرم شود در صورت تماس با فلزات به آنها می چسبد.
هنگامی که ظرف نوع pvc را در مقابل شعله نگه داریم با شعله زرد می سوزد اما
به دلیل اینکه دارای کلر هستند به سرعت آتش خاموش می شود اما ظروف پلی
استایرن در هنگام سوختن با شعله دود می کند.

▪ ظروف پلی استایرن در لیوان آب، کارد، چنگال و قاشق و ظروف
غذایی مورد استفاده می گیرد. ظروفی که به صورت فوم هستند نوعی پلی استایرن
هستند.

▪ استفاده از ظروف یکبار مصرف شفاف و کاغذی بهتر از انواع دیگر است.

▪ کیفیت جنس و مرغوبیت آن را در اولویت خرید قرار دهید نه
قیمت آن را، زیرا ممکن است بعضی از انواع این ظروف با قیمت ارزان وارد
بازار شود اما دارای کیفیت لازم نباشد.

▪ افرادی که قصد اطعام و توزیع نذورات را دارند و از این ظروف استفاده می کنند حتما سلامت مصرف کنندگان را مدنظر داشته باشند.

▪ غذا نباید با دمای بیش از ۴۰ درجه درون این ظروف قرار گیرد و بیش از دو ساعت هم نباید در این ظروف بماند.

▪ نوشیدن چای داغ در لیوان های پلاستیکی اعم از شفاف و مات یا سفید با حرارت بالا مضر است.

● بطری های یکبار مصرف

در میان تمام انواع ظروف یکبار مصرف بطری آب آشامیدنی پرمصرف
ترین انواع این ظروف هستند. بطری هایی که در ماه های گرم سال حتی پس از
خالی شدن از آب معدنی به طور مرتب از آب شهری پر می شوند و درون یخچال و
فریز قرار می گیرند تا خنک شوند و حتی برای استفاده از آب لیمو و آب غوره
هم مورد استفاده قرار می گیرند.

اگر چه جنس این بطری ها pvc است و مشکلی برای سلامت ایجاد نمی
کند اما اگر بیش از شش ماه نگهداری شود آلوده است. بنابراین بهتر است از
استفاده مکرر این ظروف خودداری شود.

همچنین نباید از این بطری ها برای سرکه، آب غوره و آب لیمو که
خاصیت اسیدی دارند استفاده شود. تحقیقات تازه نشان می دهد استفاده طولانی
از یک بطری یکبار مصرف به عملکرد مغزی آسیب می رساند. به گفته دانشمندان
دوز کم ماده شیمیایی BPA یا بیسفنول آکه کاربرد گسترده ای در ساخت ظروف
پلاستیکی دارد به عملکرد مغز آسیب می رساند.

● راه رفتن یکبار مصرف ها روی اعصاب

مواد سمی موجود در ظروف یکبار مصرف ابتدا در چربی مواد غذایی
حل می شود و پس از ورود به بدن هم جذب بافت های چربی بدن می شوند. تجمع این
مواد سمی در بافت های چربی بدن در طولانی مدت ممکن است به سلامت آسیب
رسانده و موجب ایجاد بیماری شود. اولین اثر مضر ظروف یکبار مصرف و محصولات
ساخته شده از پلی استایرن تاثیر مواد سمی آنها بر اعصاب است که سیستم مرکزی
و ثانویه اعصاب انسان را مورد حمله قرار می دهد.

به عقیده کارشناسان نظارت بر مواد غذایی، تجمع مواد پلی
استایرن محلول در چربی در بافت های غنی از چربی مغز و نخاع می تواند موجب
اختلالات مزمن یا حاد در سیستم عصبی شود. حتی تماس طولانی مدت با مقادیر کم
این مواد موجب ایجاد اختلالات عصبی مانند خستگی، حالات عصبی، بی خوابی و
حتی اختلالات خونی مانند کاهش پلاکت های خونی و هموگلوبین و اختلالاتی از
قبیل ناهنجاری های کروموزومی و لنفاوی می شود.

● تاثیر یکبار مصرف ها روی سیستم گوارشی

با توجه به افزایش روزافزون زندگی ماشینی و تغییر شیوه زندگی
تنوع مواد غذایی و تغییر عادت های غذایی، بیماری های گوارشی از جمله سرطان
های دستگاه گوارشی مانند مری، معده و روده بزرگ، لوزالمعده و کبد بیش از
گذشته شده و بی شک استفاده نکردن صحیح از ظروف یکبار مصرف و عدم دقت در
انتخاب نوع مرغوب و مناسب آن نقش به سزایی در بروز این نوع بیماری ها دارد.

چنانچه مواد داغ داخل ظروف یکبار مصرف ریخته شد و در صورتی که
مواد موجود در ظروف با موادغذایی ترکیب شود، سبب آسیب جدی به دستگاه
گوارشی می شود و در درازمدت این مواد تاثیرات سوء بر سلامت خواهد داشت.

● ظروف یکبار مصرف با منشأ گیاهی

یک خبر خوش برای کسانی که به هر دلیلی از طرفداران پر و پا
قرص ظروف یکبار مصرف هستند. هم در وقت شان صرفه جویی شده باشد و زندگی راحت
تری داشته باشند و هم سلامتشان تهدید نشود.

و آن جز اینکه ایران به فناوری ساخت ظروف گیاهی دست پیدا کرده
است ظروف یکبار مصرف گیاهی نه تنها عوارضی ندارد بلکه پس از حداکثر شش ماه
نیز تجزیه می شود. همانطور که گفتیم گزارش های متعددی نشان داده است که
ظروف یکبار مصرف پلاستیکی موجب ایجاد انواع سرطان ها و حتی انتقال مواد
خطرناک از طریق ژن ها از نسلی به نسل دیگر می شود ضمن اینکه تا حدود ۳۰۰
سال نیز قابل تجزیه نیست.

یک دسته از ظروف یکبار مصرف گیاهی، ظروفی است که تهیه شده از
نشاسته ذرت اصلاح شده است. این ظروف سازگار با محیط زیست بوده و قدرت تجزیه
پذیری در خاک حداکثر از پس شش ماه را دارد و عاری از هر گونه آثار مضر
پلاستیکی است که در اثر تماس با مواد غذایی داغ ایجاد می شود بدون هیچ آثار
تخریبی بر محیط زیست پس از تجزیه شدن در خاک است.

هیدروزن سولفوره وخطرات ان

معرفي ماده :

هيدروژن سولفوره با نامهاي دي‌هيدروژن سولفايد، سولفورهيدروژن
سولفورات، هيدروسولفوريك، گازترش، Swamp gas ، هپاتيك اسيد، Sour gas ،
Sewer gas و Stink damp خوانده مي‌شود. نام شيميايي آن سولفيدهيدروژن و از
خانواده Inorganic مي‌باشد.

هيدروژن سولفوره گازي بي‌رنگ و شديداً سمي است كه به آساني در آب حل شده و داراي قابليت اشتعال و انفجار است. سولفيد هيدروژن (S2H ) گازي خطرناك و كشنده است كه در غلظتهاي پايين بوي تخم‌مرغ گنديده و در غلظتهاي بالا بوي شيرين دارد.

اين گاز قابل انفجار بوده و چنانچه در غلظتهاي بين 4% تا 44%
در هوا، در معرض شعله باز و يا منبع توليد جرقه قرار گيرد باعث ايجاد حريق و
انفجار مي‌شود. شعله آن آبي رنگ است و با افزايش دما و حرارت، شدت اشتعال
آن بيشتر مي‌گردد. به هنگام نشت، چون سنگين تر از هواست، بدون اينكه به سمت
بالا حركت كند تا مسافت زيادي پخش شده و در صورت مشتعل شدن خسارات جانی و
مالي فراواني بر جاي مي‌گذارد.

اماكن وجود هيدرو‍ژن سولفوره :

1- فرآيند عمليات حفاري، احداث تونل، معادن زغال سنگ، مردابها

2- عمليات حفاري در لايه‌هاي مختلف زمين جهت كشف نفت و گاز

3- تغييرات مواد آلي توسط باكتريهاي موجود در فاضلاب و مجاري آب

4- بعنوان ماده جانبي در برخي از فعاليت‌هاي صنعتي

5- همراه گاز‌های در فعالیت آتش فشاني

مشخصات ماده :

وزن مولكولي: 08/34 گرم بر مول

· وزن مخصوصH2O=1)): 0.79 در60F(15.6C)

· نقطه ذوب: -75F (-60C)

· نقطه جوش ( 013/1 بار ): 02/6- درجه سانتي‌گراد

· دماي بحراني: 100 درجه سانتي‌گراد

· دانسيته بخار((air = 1: 1.176 در60F (15.6C)

· دانسيته نسبي مايع (Water = 1): 92/0

· فشار بخار: 394.0 psia در100F (37.8C)

· شفافيت/ رنگ: بي رنگ

· بو: بویی مشابه تخم‌مرغ گنديده

درجات خطر مواد

جهت پيش بيني خطرات مواد و نحوه برخورد هنگام خطر‏، شامل حريق
و مخاطرات شيميايي و حتي بهداشتي، كدهاي بين المللي پيش بيني شده است كه
بايد علامتهاي مربوطه بر روي ظروف و بسته بندي هاي مواد درج گردد. كليه
كدها در يك لوزي كه به چهار بخش تقسيم شده است و به آن لوزي خطر گفته مي
شود درج مي گردد.

كليه درجات خطر بين 4-0 تعيين گرديده و مواد را از نظر مخاطرات به صورت زير درجه بندي نموده اند:

توضيحاتي در مورد لوزي خطر :

درجه بندي مواد از نظر اشتعال

0- آتش نمي گيرد.

1- نياز به حرارت قابل توجه دارد تا آتش گيرد.

2- نياز به حرارت مختصري براي آتش گيري دارد.

3- احتمالا در شرايط عادي نيز آتش مي گيرد.

4- مايعات با قابليت اشتعال بالا يا گازهاي مايع شده كه به سرعت آتش مي گيرند.

پايداري مواد از نظر واكنش هاي شيميايي

در اين ويژگي بيشتر واكنش با آب در هنگام حريق در نظر است:

0- در حالت عادي و حتي در مجاورت حريق پايدار بوده و با آب واكنش ندارد.

1- در درجات بالاي حريق و فشار زياد واكنش مي دهند.

2- به آساني دچار تغييرات شديد شيميايي مي شوند.

3- به خودي خود نيز ممكن است تجزيه شده و در صورتي كه در محفظه بسته باشند، حالت انفجاري دارند.

4- در شرايط عادي حرارت و فشار، قابليت انفجار و تجزيه دارند و برخي نيز در اثر ضربه منفجر مي شوند.

مخاطرات بهداشتي مواد هنگام حريق:

0- به هنگام حريق خطر خاصي ندارند.

1- مخاطرات محدودي دارند و هنگام اطفاء حريق ترجيحا نياز به ماسك است.

2- مخاطرات آنها محرز است و با ماسك تنفسي مي توان به محيط آتش آنها رفت.

3- موادي كه براي سلامت بسيار خطرناك هستند و ورود با احتياط و لباس حفاظتي و ماسك امكان پذير است.

4- به شدت مخاطره آميز بوده و مرگ آور هستند حتي مخاطره پوستي نيز ايجاد مي كنند.

خطرات ويژه مواد

عموما مخاطره يا محدوديتهاي خاموش كردن با آب با علامتW يا مواد راديو اكتيو با علامت ستاره علامت گذاري مي شود.

اثرات گاز H2S بر سلامتي انسان

– تماس حاد

در مسموميت حاد، مقدار ماده شيميايي وارد شده به بدن زياد
بوده و علائم در عرض چند دقيقه تا چهار ساعت ايجاد مي‌شود و در صورت اقدام
نکردن جهت درمان، در عرض چند ساعت تا چند روز به مرگ منتهي خواهد شد. ميزان
خطرات ناشي از مسموميت حاد به سولفيد هيدروژن، به غلظت اين گاز بستگي
دارد. زماني كه فرد گاز سولفيدهيدرژن را در غلظتهاي پايين استنشاق مي‌كند،
اين گاز از طريق ريه وارد جريان خون وي می گردد. مكانيسم تدافعي بدن براي
حفاظت، شروع به تجزيه و اكسيد كردن گاز سولفيدهيدروژن كرده و آن را به
تركيب بي ضرري تبديل مي‌كند.

در صورتي كه فرد غلظت زيادي از اين گاز را استنشاق كند و يا به مدت طولاني در اين محيط قرار گيرد، S2H
مانند سيانيد به سيتوكروم اكسيداز موجود در ميتوكندري‌ها وصل شده و مانع
فعاليت آن مي‌شود و از اين طريق از متابوليسم سلولي اكسيژن جلوگيري مي‌كند.
در نتيجه مركز اصلي تنفس در مغز فلج شده و تنفس متوقف مي‌گردد ( فرد دچار
خفگي مي‌شود )، درست مثل اين كه كسي گلوي او را با دست گرفته و فشار داده
باشد. يك كارگر ممكن است در عرض چند دقيقه در اثرا غلظت زياد گاز
سولفيدهيدروژن بيهوش گردد و شانس نجاتش كم باشد.

علاوه بر اثرات خفقان آوری كه به صورت تاكي كاردي، افزايش
تعداد تنفس و در نهايت دپرسيون تنفسي است، افرادي كه پس از تماس اوليه زنده
بمانند، ممكن است به ادم ريوي تأخيري كه ناشي ار اثرات تحريكي مستقيم H2S
بر ريه‌ها است، دچار ‌شوند.

مسموميت حاد با گاز سولفيد هيدروژن ممكن است بدون هيچ‌گونه
هشداري اتفاق بيفتد زيرا حس بويايي در اثر اين گاز سريعاً از كار مي‌افتد و
ظرف مدت چند ثانيه باعث مرگ مي‌گردد.

هر چند در مسموميت حادتر، مرگ آوري بيشتر است، اما در صورتي
كه عمليات نجات به موقع و سريع انجام شود احتمال زنده ماندن فرد وجود دارد.

– تماس مزمن

در مسموميت مزمن با گاز H2S ، ماده سمي به مقدار كم و جزئي
در دفعات متعدد و در زمان طولاني وارد بدن شده و علائم ممكن است پس از
سالها بروز يابند. گاز سولفيد هيدروژن اثرات مزمن و تحت حاد گسترده‌اي
دارد. در غلظت‌هاي خيلي پايين، اين گاز باعث سر درد، خواب آلودگي، بي حالي،
حالت تهوع، استفراغ، تحريك چشم‌ها و سيستم تنفسي ( ريه‌ها و مسير ورود هوا
از دهان، بيني و راه‌هاي هوايي ) مي‌گردد.

چشم‌ها در اثر تماس با اين گاز قرمز، ملتهب و دردناك گرديده و
به نور حساس مي‌شوند. اثرات مزمن اين گاز بر روي سيستم تنفسي شامل سرفه،
درد در بيني و گلو و درد هنگام تنفس مي‌باشد.

در صورتيكه تماس با اين گاز ادامه پيدا كند، كارگر ممكن است
دچار مسموميت مزمن گردد. در اين حالت علاوه بر تحريك چشم‌ها و ريه‌ها، ممكن
است كاهش ضربان قلب، خستگي، بي‌خوابي، مشكلات گوارشي و عرق سرد هم در اثر
مواجهه با گاز به وجود آید. طبق تحقيقي كه در كاليفرنيا بر روي كارگراني كه
در تماس با سولفيدهيدروژن بودند انجام شده، مشخص گرديد كه كارگران مذكور
از سردرد، حالت تهوع، استفراغ، افسردگي، تغيیر شخصيت، خون‌ريزي از بيني و
مشكلات تنفسي رنج مي‌برند. در نتيجه مقايسه گروه در معرض خطر با گروه شاهد
مشخص شد كه مواد غير طبيعي مثل عدم تشخيص رنگ‌ها، عدم هماهنگي بين چشم‌ها و
دست، عدم تعادل و مشكلات عصبي بر روي گروه در معرض خطر ديده شده است. طبق
تحقيقات آزمايشگاهي گاز سولفيد هيدروژن در غلظت‌هاي پايين باعث ايجاد
ناقص‌الخلقي در هوش مي گردد.

شواهد باليني مسمومیت با H2S

گاز H2S با توجه به آثار فوري خفقان آوري كه دارد ممكن است
باعث سنكوپ يك يا چند كارگر شود. به همين خاطر در صنايع به آن گاز از پاي
درآورنده مي‌گويند.

جدول اثرات بيولوژيكي گاز هيدروژن سولفوره

اثرات بيولوژيكي	mg/m3	ppm	%VOL
بوي نامطبوع عموماً در غلظت ppm 13/0، قابل استشمام بوده و در غلظت ppm 6/4 به طور كامل قابل تشخيص است. به محض افزايش غلظت، حس بويايي از كار افتاده و تشخيص گاز از طريق استشمام غير ممكن مي‌گردد.	0.18	0.13	0.00013
در استاندارد‌هاي فدرال OSHA سقف غلظت مجاز شناخته شده است.	28.83	20	0.002
حد ماكزيمم قابل قبول بالاتر از سقف غلظت مجاز OSHA يك بار براي مدت 10 دقيقه به ازاي هر هشت ساعت نوبت كاري، در صورتي كه در اين مدت گاز ديگري منتشر نگردد.	27.07	50	0.005
سرفه، سوزش چشم‌ها و از دست دادن حس بويايي پس از 3 تا 15 دقيقه رخ مي‌دهد. اختلال تنفسي، دردچشم و خواب آلودگي پس از 15 تا 30 دقيقه و سوزش گلو بعد از يك ساعت اتفاق مي افتد. طولاني شدن زمان تماس با گاز تدريجاً منجر به افزايش صدمات مي‌شود.	144.14	100	0.01
حس بويايي به طور كامل از كار افتاده، گلو و چشم‌ها به شدت مي‌سوزند.	288.06	200	0.02
سرگيجه، تهوع و از دست دادن حس تعادل و قدرت تشخيص، مشكل تنفس در عرض چند دقيقه نمايان مي‌گردد. افراد مصدوم شديداً به تنفس مصنوعي نيازمندند.	720.49	500	0.05
بيهوشي سريع، تنفس قطع شده و در صورت تاخير در نجات مصدوم مرگ حتمي به وقوع مي‌پيوندد.	1008.55	700	0.07
در صورت نجات ندادن سريع بيمار، بيهوشي قطعي بوده و مغز صدمه دائمي ديده و مرگ حتمي مي باشد.	1440.98	1000	0.1

شواهد باليني مسمومیت با H2S

جدول اثرات بيولوژيكي گاز هيدروژن سولفوره

اثرات بيولوژيكي	mg/m3	ppm	%VOL
بوي نامطبوع عموماً در غلظت ppm 13/0، قابل استشمام بوده و در غلظت ppm 6/4 به طور كامل قابل تشخيص است. به محض افزايش غلظت، حس بويايي از كار افتاده و تشخيص گاز از طريق استشمام غير ممكن مي‌گردد.	0.18	0.13	0.00013
در استاندارد‌هاي فدرال OSHA سقف غلظت مجاز شناخته شده است.	28.83	20	0.002
حد ماكزيمم قابل قبول بالاتر از سقف غلظت مجاز OSHA يك بار براي مدت 10 دقيقه به ازاي هر هشت ساعت نوبت كاري، در صورتي كه در اين مدت گاز ديگري منتشر نگردد.	27.07	50	0.005
سرفه، سوزش چشم‌ها و از دست دادن حس بويايي پس از 3 تا 15 دقيقه رخ مي‌دهد. اختلال تنفسي، دردچشم و خواب آلودگي پس از 15 تا 30 دقيقه و سوزش گلو بعد از يك ساعت اتفاق مي افتد. طولاني شدن زمان تماس با گاز تدريجاً منجر به افزايش صدمات مي‌شود.	144.14	100	0.01
حس بويايي به طور كامل از كار افتاده، گلو و چشم‌ها به شدت مي‌سوزند.	288.06	200	0.02
سرگيجه، تهوع و از دست دادن حس تعادل و قدرت تشخيص، مشكل تنفس در عرض چند دقيقه نمايان مي‌گردد. افراد مصدوم شديداً به تنفس مصنوعي نيازمندند.	720.49	500	0.05
بيهوشي سريع، تنفس قطع شده و در صورت تاخير در نجات مصدوم مرگ حتمي به وقوع مي‌پيوندد.	1008.55	700	0.07
در صورت نجات ندادن سريع بيمار، بيهوشي قطعي بوده و مغز صدمه دائمي ديده و مرگ حتمي مي باشد.	1440.98	1000	0.1

اثرات سرطان زايي گاز H2S

آژانس حفاظت محيط‌زيست، دفتر بين المللي تحقيقات سرطان و
سرویس خدمات بهداشتی و انساني نيز مطالعاتي بر روي سرطان زايي گاز سولفيد
هيدروژن انجام داده‌اند. در اين مطالعات يافته‌هايي مبني بر اثرات
سرطان‌زايي گاز سولفيدهيدروژن شناخته نشده است، ولي مطالعات در اين زمينه
ادامه دارد.

موارد اجتناب از كار با گاز هيدروژن سولفوره

– عدم استفاده از گاز هيدروژن سولفوره در محيط هاي داراي اسيد نيتريك غليظ، سولفوريك اسيد و ساير مواد اكسيد كننده.

2- بخارات هيدروژن سولفوره وقتي با بخارات كلرين، نيتروژن تري فلورايد مخلوط شوند به صورت خود به خودي مي سوزند.

3- بوي هيدروژن سولفوره در مكان هايي كه گازها يا بخارات ساير مواد شيميايي وجود دارد غير قابل تشخيص مي گردد.

4- تماس گاز هيدروژن سولفوره با گرما، آتش يا منابع احتراقي فاجعه بار است.

استاندارد‌هاي مواجهه با گاز هیدروژن سولفوره (H2S)

از آنجايي كه در بسياري از موارد، حذف گاز H2S از محيط‌هاي
كاري امكان‌پذير نمي‌باشد، سازمانهاي مختلف در سطح دنيا حدودي را به عنوان
حدود مجاز در نظر مي‌گيرند. هر سازمان از يك شاخص مختص به خود براي ارائه
حدود مجاز استفاده مي‌نمايد. جدول زير حدود مجاز مواجهه با گاز H2S را
نشان مي‌دهد.

جدول استاندارد حدود مجاز مواجهه با گاز هيدروژن سولفوره

N.I.O.S.H[1]	A.C.G.I.H[2]	O.S.H.A	O.S.H.A[3]	سازمان
I.D.L.H[4]	T.L.V-TWA[5]	TLV- C[6]	P.E.L[7]	واحد‌ها
ppm100	ppm 20	ppm20	ppm10	حدود مجاز مواجهه

در بسياري از موارد، كارگران با مخلوطي از گاز‌هاي محرك در
تماس هستند و متأسفانه در خصوص چگونگي فعل و انفعال اين مواد با يكديگر و
اثر آنها بر بدن، اطلاعات اندكي وجود دارد. هنگام تعيين حدود مجاز مواجهه
در چنين مواردي بايد اثرات تشديد كنندگي را براي آنها در نظر داشت.

شناسايي، اندازه‌گيري و ارزيابي گاز سولفيد هيدروژن

شناسايي، اندازه‌گيري و ارزيابي گاز سولفيد هيدروژن به دو روش دستگاهي و فردي امكان‌پذير است.

روش دستگاهي

تجهيزات ثابت شناسايي گاز: اين تجهيزات شامل كنترولرها، صفحه
نمايشگر، سنسور يا حسگر كابلهاي ارتباطي مي‌باشد و در نقاطي كه احتمال
وجود گاز سولفيد هيدروژن است، نصب مي‌گردند. در صورتي كه ميزان گاز H2S
به مرز خطرناك برسد، آژیر یا علامت خطری به كار مي‌افتد.

تجهيزات متحرك ( قابل حمل): اين تجهيزات داراي پمپ و سنسور
گاز هيدروژن مي‌باشند كه روي كمر كارگر متصل شده و به محض ورود به منطقه
حاوي گاز سولفيد هيدروژن، مقدار اين گاز را نشان مي‌دهند.

تجهيزات آزمايشگاهي: به منظور شناسايي مواجهه كارگر با گاز
H2S ، مقدار سولفید هيدروژن را در هواي تنفسي اندازه‌گيري مي‌نمايند. اين
كار با وسايل خاص آزمايشگاهي انجام مي‌شود. نمونه‌ها بايد تا 2 ساعت پس از
تماس به آزمايشگاه منتقل گردند.

جهت شناسايي مواجهه شدن با گاز سولفيد هيدروژن از روش ديگري
نيز استفاده مي‌شود. سولفید هيدروژن سولفايد در بدن انسان تبديل به سولفات و
تيوسولفات شده و از طريق ادرار دفع مي‌گردد، بنابراين با استفاده از وسايل
خاص آزمايشگاهي و اندازه‌گيري تيوسولفات در ادرار شخص در معرض تماس، تا 12
ساعت پس از مواجهه مي‌توان وجود گاز را در بدن فرد شناسايي كرد.

روش فردي

احساس بويايي

گاز هيدروژن سولفوره در غلظت‌هاي پايين بويي شبيه تخم مرغ
گنديده دارد. با افزايش گاز بوي آن تغيير كرده و بوي شيرين مي‌دهد. هنگام
افزايش غلظت، گاز H2S سبب فلج شدن دستگاه تنفسي گرديده و شخص حس بويايي
خود را از دست مي‌دهد. بنابراين، اين روش براي تشخيص گاز قابل اطمينان
نبوده و بايد از آن پرهيز شود.

تحريك مجاري تنفسي

در بين تمام گازهاي تحريكي و سمي گاز هيدروژن سولفوره تنها
گازي است كه مجاري تنفسي را به شدت تحريك و ملتهب مي‌كند، بنابراين با
استشمام اين گاز توسط فرد به سرعت مي‌توان به وجود گاز در محيط پي برد. اين
روش به دليل صدمات دستگاه تنفسي نبايد به عنوان يك روش اصلي در تشخيص گاز
استفاده گردد.

اقدامات كنترلي كاربردي مواجهه با گاز H2S

1- كنترل‌هاي مديريتي: آموزش پرسنل، كوتاه كردن مدت
شيفت كاري اشخاص در معرض تماس گاز هيدروژن سولفوره، انجام معاينات شغلي قبل
از استخدام و انجام معاينات دوره‌اي با توجه ويژه به دستگاه تنفس، قلب و
عروق و چشمها.

2- كنترلهاي مهندسي: استفاده از تهويه مناسب وكاهش ميزان آلاينده، اصلاح فرايند كاري

3- استفاده از تجهيزات كشف و اعلام گاز هيدروژن سولفوره

4- استفاده از تجهيزات حفاظت فردي: در شرايطي كه كنترل‌هاي
فني مهندسي و مديريتي نتوانند سطح تماس با سولفيد هيدروژن را به اندازه
كافي كاهش دهند، استفاده از وسايل حفاظت فردي در محل كار ضروري مي‌باشد.

5- تجهيزات حفاظت فردي موردنياز براي سولفيد هيدروژن عبارتند از:

الف ‌ـ استفاده از وسايل حفاظت تنفسي به صورت ماسك كامل صورت Full Face Mask با كانيستر اختصاصي جذب هيدروژن سولفوره

ب ـ استفاده از رسپيراتورهاي هواي تنفسي self-contained breathing apparatus (SCBA) كه توسط NIOSH/MSHA توصيه مي‌گردد.

ج – تركيبي ازSCBA و سيستم تامين‌هوا بوسيله خطوط لوله‌هوا، براي كار در يك فضاي محصور مانند تونل

د ـ وسايل حفاظتي چشمها حفاظت چشمها در محيط‌هاي آغشته به گاز
هيدروژن سولفوره با استفاده از گاگل ايمني (safety goggle) و حفاظهاي
صورت.

ه ـ وسايل حفاظتي پوست: دستكش‌هايي از جنس لاستيك يا نئوپرن براي حفاظت دستها در مواجهه با حالت گازي يا مايع هيدروژن سولفوره

الزام خدمات كمك‌هاي اوليه مواجهه با H2S

موسسه مهندسي رهاب بايد روشهاي اجرايي مناسبي را براي كاهش
اثرات ناشي از حوادث،‏ اعم از حوادث با آسيب‌هاي جزئي تا كشنده طرح‌ريزي
نمايد.

گستره اين خدمات دربرگيرنده كليه پرسنل، كاركنان و پيمان كاراني است كه در تونل صدمه ديده‌اند. بخشي از روشهاي اجرايي عبارت است از:

1- ايجاد تسهيلات كمك‌هاي اوليه مناسب با خطرات عمليات حفاري و در دسترس بودن كمك‌هاي بعدي مورد نياز.

2- محل‌هايي كه از مراكز كمك‌هاي اوليه دور مي‌باشند، بايد
كمك‌هاي اوليه مناسبي داشته باشند تا هر آسيبي را تا زمان رسيدن كمك‌هاي
پزشكي كنترل نمايند.

3- فرايندهايي را بايد ترسيم نمود تا كاركنان آسيب ديده
سلامت خود را بازيابند و اين كار بايد از طريق ارائه نمودن فعاليت‌هاي
بهبود و احياء به طور مناسب و در حداقل زمان ممكن پس از وقوع حادثه انجام
گردد.

عمليات كمك‌هاي اوليه براي افراد مسموم شده با H2S

1- پيش از كمك به فرد مصدوم، فرد امدادرسان بايد خود از تجهيزات تنفسي استفاده كند تا مسموم نشود.

2- مصدوم را به سرعت به هواي تميز انتقال دهيد.

3- اگر مصدوم تنفس نمي‌كند‏، راه تنفسي را باز كرده و فوراً وسيله تنفس مصنوعي را بكار ببريد.

4- اگر مصدوم نبضي ندارد‏، ماساژ قلبي را فوراً شروع كنيد.

5- مصدوم را گرم نگه داريد.

6- وقتي مصدوم را به هواي تميز انتقال داديد و تنفس طبيعي شروع شد، مصدوم را تحت نظر داشته باشيد تا كمك‌هاي پزشكي برسد.

7- در صورتي كه مصدوم داراي ناراحتي‌هاي چشمي باشد، با محلول
اسيدبوريك آن را شستشو داده و در حالت شديد از كمپرس سرد به مدت 15 دقيقه
استفاده كنيد.

8- در صورتيكه مسموم از خشكي گلو و سرفه‌هاي دردناك شكايت كند، شستشوي گلو با محلول 10 درصد نيترات نقره موثر خواهد بود.

جدول راهنماي اقدامات مديريتي و فني در مواجهه با گاز هيدروژن سولفوره

مقدار ppm	اثرات	نحوه عملكرد
0.13	كمترين غلظتي كه قابل درك با حس بويايي است	مراقب باشيد.
10	چشم‌ها شروع به اشك‌آمدن مي‌كنند و كمي دردناك مي‌شوند	مراقب باشيد.
27	بوي بسيار شديد و نامطلوب ولي قابل تحمل	هواي تازه تنفس كنيد.
100	از بين رفتن حس بويايي	1- مصدوم را به هواي تازه منتقل كنيد. 2- امداد پزشكي را خبر كنيد.
500	از بين رفتن هوشياري و مرگ در يك ساعت	1- قرباني را به هواي تازه منتقل كنيد. 2- كمك‌هاي اوليه را شروع كنيد. 3- امداد پزشكي را خبر كنيد.
1000	فوراً از هوش مي‌رود ، توقف تنفس و مرگ	1- تنفس مصنوعي را اعمال كنيد. 2- در صورت نياز ماساژ قلبي دهيد. 3- امداد پزشكي را خبر كنيد.

اقدامات اورژانس در مواجهه با H2S

– باز كردن راه‌هاي تنفسي براي مسموم ضروري است.

2- مكش (ساكشن) ترشحات مستفرغه مرتباً انجام شود.

3- براي تزريق، يك راه‌ داخل وريدي برقرار كنيد.

4- كنترل مداوم نوار قلبي انجام دهيد.

5- در صورت ايست قلبي تنفسي، اقدامات احياء قلبي ريوي را سريعاً آغاز نمائيد.

6- در صورت وجود اسيدوز متابوليك- با بي كربنات سديم آن را اصلاح كنيد.

7- در صورت مسموميت شديد، مي‌توان با استفاده از نيتريت
سديم توليد متهموگلوبين نمود و اين ماده در تركيب با سولفيد با سيتوكروم
اكسيد از رقابت مي‌كند.

Sodium Nitrite 3% 0.1-0.3 mL/kgw OVER 5MIN

8- در صورت لزوم مي‌توان نصف دوز (مقدار) اوليه را يك ساعت بعد تكرار نمود ولي بايستي درصد متهموگلوبين را در كمتر از 30% نگه داشت.

9- در مسموميت با سولفيدهيدروژن از تيوسولفات نبايد استفاده كرد.

10- در بيماراني كه به اقدامات بالا پاسخ نمي‌دهند، بايستي استفاده از اكسيژن پرفشار را مدنظر داشت.

11- در صورت هيپوتانسيون (كاهش فشار خون و تشنج و اختلالات قلبي)، درمان‌هاي اختصاصي مربوطه انجام شود.

12- در مسموميت با سولفيد هيدروژن، اگر مسموم در طي 4 ساعت
اول از بيهوشي خارج شده و بيدار شود، نشانه خوبي خواهد بود. در مسموميت
خفيف، بيمار بايستي به مدت 6-4 ساعت تحت نظر باشد.

13- جهت درمان نهايي، مسموم را به مركز مجهزي اعزام نماييد.

جدول مخاطرات ناشي از تماس با گاز هيدروژن سولفوره (H2S) در عمليات حفاري تونل

انواع خطرات	علائم	نحوه جلوگيري	كمك‌هاي اوليه/اطفاء حريق
آتش سوزي	شديداً قابل اشتعال	1- كاهش مقادير H2S با تهويه مناسب 2- كنترل منابع جرقه و ممانعت از بروز جرقه، ممنوعيت استعمال دخانيات	قطع تغذيه آتش، خاموش كردن آتش با اسپري آب، پودرخاموش كننده،گاز دي‌اكسيدكربن
انفجار	مخلوط هوا و H2S قابل انفجار است.	تهويه هوا، استفاده از تجهيزات الكتريكي و روشنايي ضد انفجار، ممانعت از ايجاد الكتريسيته ساكن (با اتصال زمين) در كاربردهاي مختلف از هواي كمپرس شده استفاده نشود.	در صورت بروز آتش‌سوزي، سيلندرها را با اسپري آب خنك نگه داريد.
تماس (استنشاق)	سرگيجه، سردرد، سرفه، گلودرد، تهوع، تنفس سخت، بي‌هوشي (علائم ممكن است با تاخير بروز كند)	تهويه مناسب، استفاده از تجهيزات تنفسي	انتقال به هواي تازه، استراحت، نيمه بالاي بدن بالا نگه داشته شود، اعمال تنفس مصنوعي، تنفس دهان به دهان انجام شود.
تماس (پوست)	در تماس مستقيم با مايع تاول‌زدگي ايجاد مي‌شود.	استفاده از دستكش‌هاي مخصوص و محافظ	در صورت تاول‌زدگي، تاول با مقدار زيادي آب شسته شود.
تماس (چشم‌ها)	قرمز شدن چشم‌ها، درد و سوزش شديد	1- استفاده از عينك‌هاي ايمني مخصوص 2- محافظت از چشم‌ها به همراه دستگاه تنفسي	چشم ها با آب زياد شسته شود، به پزشك مراجعه شود.

بهداشت حرفه ای