با این روش شب ادراری کودک را درمان کنید
در دوره ای از کودکی ، یکی از مسائلی که باعث
اذیت شدن والدین می شود. شب ادراری فرزندشان است. بسیاری از خانواده ها
برای درمان این مسئله به پزشک می روند. شب ادراری نه فقط برای خانواده بلکه
برای خود کودک نیز آزار دهنده است.
اگر فرزند شما هم دچار شب ادراری است حتماً می دانید که این مشکل می
تواند بسیاری از والدین را خسته و کلافه کند. البته این تنها والدین
نیستند که از این مشکل رنج می برند؛ بلکه خود کودک هم ممکن است به عنوان
تلخترین تجربه زندگی اش از آن یاد کند. این مشکل حتی از هیولای زیر تخت و
پشت پرده اتاق خواب هم بیشتر کودک شما را آزاد می دهد. به طوریکه او جرات
نمی کند حتی یک شب در جای دیگری غیر از منزل بخوابد تا رازش آشکار نشود.
البته یادتان باشد اگر فرزند شما یکی دوبار اتفاقی جایش را خیس کند، نباید
به او برچسب ابتلا به شب ادراری را بزنید. متخصصان معتقدند دست کم ۲ بار در
هفته و به مدت ۳ هفته باید این اتفاق برای کودک بیفتد تا اینکه تشخیص شب
ادراری برای او قطعی شود. اگر چه هنوز علت قطعی شب ادراری کودکان مشخص
نشده، لازم است بدانید گاهی ابتلا به برخی بیماریهای جسمی می تواند باعث شب
ادراری شود. بنابر این لازم است در مورد این مشکل حتماً با پزشک فرزندتان
مشورت کنید. در این مقاله درباره این موضوع بخوانید:
شب ادراری مشکل نا شایعی در کودکان نیست. اگر چه اغلب کودکان تا سن ۴
سالگی یاد می گیرند به دستشویی بروند اما در بعضی از آنها شب ادراری تا ۷
سالگی ادامه دارد.تا ۵ سالگی ۱۵ درصد از کودکان دچار مشکل شب ادراری
هستند.بین ۸ تا ۱۱ سالگی کمتر از ۵ درصد کودکان هنوز شبها خودشان را خیس می
کنند. لازم است بدانید شب ادراری برای پسرها بیشتر از دخترها اتفاق می
افتد. ممکن است این مشکل فرزند شما تا نوجوانی ادامه پیدا کند. و آنوقت او
را بیشتر به دردسر می اندازند. بنابر این بهتر است زودتر برای کمک به
فرزندتان اقدام کنید و حتماً با پزشک مشورت کنید.
پزشک درباره سابقه بیماریهای فرزندتان از شما سوالاتی خواهد پرسید. چون
اگر کودک شما به دیابت، یبوست مزمن، تشنج، عفونت مجاری ادراری، مثانه و یا
اختلالاتی در نخاع مبتلا باشد ممکن است به دنبال بیماری دچار این عارضه شده
باشد. دقت داشته باشید که گاهی شب ادراری، تشنگی و پر نوشی اولین علامت
دیابت در کودک است. سابقه خانوادگی هم اهمیت دارد چون ژنتیک هم در این
مسأله نقش مهمی دارد. علاوه بر این متخصصان می گویند مسایلی که برای کودک
استرس ایجاد کند هم می تواند موجب ایجاد شب ادراری در او شود. مثلاً جدایی
والدین، مرگ عزیزان، تغییر محل زندگی یا مدرسه کودک هم ممکن است عامل این
مشکل باشند. متخصصان می گویند یکی از علل اساسی شب ادراری، کندی و تاخیر
رشد و تکامل در مرکز کنترل ادرار کودک است. طبیعی است اگر کودک حجم زیادی
مایعات بنوشد به علت کوچک بودن مثانه و سنگین بودن خوابش، ممکن است دچار
حادثه شود. آپنه خواب که با قطع تنفس هنگام خواب و خواب آلودگی در روز مشخص
می شود، هم می تواند موجب شب ادراری کودک شود. گاهی هم برخی داروها ممکن
است باعث شوند که کودک جایش را خیس کند. اما وقتی دارو قطع شود این اتفاق
دیگر برای کودک نخواهد افتاد. بنابر این ابتدا لازم است پزشک بیماریها و
سابقه خانوادگی و داروهای مصرفی کودک شما را بررسی کند و سپس به درمان
بپردازد.
کنار آمدن با موضوع
مسلما شستن رختخواب کار آسانی نیست بخصوص اگر زیاد تکرار شود. این موضوع
باعث می شود والدین برای کودک سختگیری کنند و گاهی او را برای خیس کردن
رختخوابش تنبیه کنند. اما لازم است بدانید که شب ادراری کودک از روی عمد
نیست و او کنترلی بر این اتفاق ندارد. پس تنبیه او هم نمی تواند این مشکل
را از بین ببرد. بلکه باعث ایجاد مشکلات بیشتر و اضطراب در کودک می شود.
اگر چه علت اصلی شب ادراری هنوز مشخص نیست اما گروهی از علتها مسئول این
اتفاق شناخته شده اند که بهتر است برای رفع آنها اقدام کنید.
چه باید کرد؟
روشهای درمانی متفاوتی بدون در نظر گرفتن علت شب ادراری برای حل این
مشکل وجود دارد. البته اگر بیماریهای جسمی مانند دیابت، یبوست و عفونت
ادراری علت قضیه باشد حتماً لازم است که پزشک درمان بیماری اصلی را شروع
کند. اما در موارد دیگر شما می توانید با توصیه های زیر به حل مشکل کمک
کنید:
۱) صبر کنید: این کار بهترین و اصلی ترین روشی است که به شما و فرزندتان
کمک می کند. برخی از کودکان تا ۷سالگی قادر به کنترل ادرار خود در شب
نیستند و با گذشت زمان این توانایی را به دست می آورند به همین علت با صبر
کردن بدون عصبانی شدن و تنبیه کودک می توانید امیدوار باشید که او این
توانایی را به دست آورد و مشکلش حل شود. اما در ۳ مورد حتماً با پزشک مشورت
کنید: اگر فرزند شما بعد از ۷ سالگی هنوز خود را خیس می کند. اگر کودک بعد
از مدتی خشک ماندن ناگهان دچار شب ادراری می شود. اگر شب ادراری با خرخر،
سوزش و دردهنگام ادرار همراه بوده و یا تشنگی مکرر و ادرار پررنگ هم داشته
باشد.
۲) استفاده از زنگ مخصوص: این زنگ های مخصوص می توانند کوچکترین مقدار
رطوبت را در رختخواب یا لباس زیر کودکتان تشخیص داده و قبل از اینکه خیلی
دیر شود با صدای زنگ بلندی کودک را از خواب بیدار کنند تا به دستشویی برود.
این زنگها به تدریج به کودک آموزش می دهند که با احساس پری در مثانه از
خواب بیدار شده و به دستشویی بروند. البته دست کم ۲ هفته تا ۱۲ هفته طول می
کشد تا این زنگ بتواند یک شب خشک را برای کودک به ارمغان بیاورد. یادتان
باشد اگر کودک با صدای زنگ بیدار نمی شود لازم است شما با شنیدن زنگ او را
بیدار کنید.
۳) استرس را تشدید نکنید: شما به عنوان والدین مسلما قصد ندارید بر فشار
و اضطراب کودکتان اضافه کنید اما گاهی با رفتار و عکس العملهای خود به این
اتفاق باعث می شوید که فرزندتان بیش از پیش مضطرب شود. متخصصان می گویند
اضطراب زیاد می تواند مشکل شب ادراری را تشدید کند. بنابر این مراقب رفتار
خود با کودکی که شب خودش را خیس کرده باشید.
۴) سرکوفت نزنید: متاسفانه بعضی از والدین عادت دارند کودک خود را با
دیگر بچه ها مقایسه کرده و از این کار برای تنبیه و تغییر رفتار او استفاده
می کنند. اما این کار جز از بین بردن اعتماد به نفس فرزندتان نتیجه دیگری
ندارد. هیچ کودکی از سرکوفت زدن به عاقبت خوشی نخواهد رسید. اگر به این
مسأله توجه نکنید، کودک شما از اختلالات روانی و عدم توازن اجتماعی در
دوران کودکی رنج خواهد کشید و این شرم مکرر در مقابل دیگران او را دچار یک
زندگی غیر عادی خواهد کرد که عواقبش ممکن است تا بزرگسالی دامنگیر او شود.
۵) از کودک حمایت کنید: شما به عنوان والدین وظیفه دارید در مدتی که
فرزندتان شب ادراری دارد او را حمایت کنید تا بتواند با این شرایط کنار
بیاید تا زمانی که بتواند کنترل مثانه اش را به دست بیاورد.
۶) عادات قبل از خواب را یاد آوری کنید: به کودکتان راه هایی را که کمک
می کند، جلوی شب ادراری گرفته شود؛ یاد بدهید. مثلاًً ۲ساعت قبل از خواب
نوشیدنی های کافئین دار و میوه های آبدار نخورد، چون اینها ادرار آورهای
طبیعی هستند. قبل از خواب حتماً به دستشویی برود و هر بار که صبح خشک از
خواب بیدار شد، آن را ثبت کنید و به او نشان دهید زمانی که این نکات را
رعایت کند کمتر دچار مشکل می شود.
گاهی اوقات دیر خوابیدن و خستگی کودک باعث می شود که بیدار شدن و
دستشویی رفتن در شب برایش سخت تر شود و احتمال شب ادراری او زیادتر شود.
بنابر این کودک را آموزش بدهید تا در ساعت مقرر به رختخواب برود. علاوه بر
این مسیر توالت را در شب روشن بگذارید تا کودک بتواند شب هنگام به راحتی به
دستشویی برسد.
۷) روشهای کم کردن اضطراب و استرس را بیاموزید: اگر در منزل اتفاقاتی
افتاده که فکر می کنید کودک شما مضطرب و تحت فشار است؛ مثلاً اگر عزیزی را
از دست داده اید و یا مدرسه کودک عوض شده است؛ بهتر است با کمک روانشناس به
کودک روشهای کم کردن اضطراب را یاد بدهید. مشاوره نه تنها برای کودک بلکه
برای خود شما هم می تواند سودمند باشد.
تحقیقات نشان داده که تأثیرات روانی شب ادراری بر کودک بارزتر است تا
اثرات جسمی. واکنش اعضای خانواده و خواهر و برادرها می تواند نقش مهمی در
این مسأله داشته باشد. مثلاً مسخره کردن خواهر و برادرهای او، نا امیدی
والدین و… می تواند زمینه ضعف اعتماد به نفس او شده و عارضه اش این باشد که
در مدرسه و جامعه قربانی قلدری دیگران قرار گیرد.
۸) امیدوار باشید: وقتی حادثه شب ادراری تکرار می شود از خودتان ناامیدی
نشان ندهید. حتی یک شب خشک بودن کودک و پیشرفت او در کنترل خودش را تشویق
کنید. نا امیدی شما اضطراب کودک را تشدید می کند. در عوض تشویق او اعتماد
به نفس او را تقویت می کند و باعث می شود او تلاش بیشتری برای خشک ماندن از
خود نشان دهد.
۹) به کودک آرامش بدهید: به کودکتان هم بگویید که او به زودی خواهد
توانست کنترل مثانه اش را به دست بیاورد و برای این کار به کمی تمرین نیاز
دارد. به او بگویید که این مشکل تنها مخصوص او نیست و بسیاری از هم سن و
سالان او هم به این مشکل دچار هستند. در ضمن تلاش کنید تا همکلاسی های کودک
از مشکل او اطلاع پیدا نکنند تا موجب شرمندگی فرزندتان نشوند.
۱۰) عایق بندی کنید: از خیس ماندن تشک فرزندتان هنگام شب ادراری جلوگیری
کنید. به همراه زنگ مخصوص از محافظ تشک ضد آب استفاده کنید و می توانید از
پوشک یا شورتهایی که رطوبت را جذب می کنند استفاده کنید تا زمانی که
پیشرفت واضحی در کنترل مثانه کودک مشاهده کنید. در ضمن بهتر است برای تمیز
کردن رختخواب از خود کودک کمک بخواهید. مثلاً از او بخواهید که ملحفه یا
پتو را به محل شستشو ببرد. این کار را به عنوان تنبیه قرار ندهید بلکه
فرزندتان باید مسئولیت عمل خود را به عهده بگیرد و البته به او خاطر نشان
کنید که شما به او کمک خواهید کرد. همچنان به خاطر داشته باشید که شب
ادراری کودک عمدی نیست و برای او هم تجربه ناخوشایندی است. پس به خاطر این
تجربه بد، تنبیهش نکنید. بلکه برای خشک ماندن تختخوابش تشویقش کنید.
علت شب ادراری کودکان و راه‌های درمان
باید
به این نکته توجه کرد که همان طور که زمان راه افتادن و حرف زدن کودکان
متفاوت است، روند بالا رفتن ظرفیت مثانه و قدرت کنترلی آن نیز متفاوت خواهد
بود .
در
دوران شیرخوارگی، کودکان کنترلی بر دفع ادرار ندارند و به محض پر شدن
مثانه، گیرنده های جدار مثانه تحریک می شود و عمل دفع صورت می گیرد. اما با
بزرگ تر شدن کودک و رسیدن به سن حدود ۱ تا ۲ سالگی، او متوجه پرشدن مثانه
خود می شود و این توانایی را دارد که تخلیه آن را به تعویق بیندازد.
معمولاً
کودکان ۲ ساله قادرند در طول روز ادرارشان را کنترل کنند اما توانایی
کنترل شبانه آن را ندارند؛ در مقطع ۴ تا ۵ سالگی، مراکز عصبی مغز قادر است
انقباضات مثانه را در خواب هم کنترل کند. اما بعضی مواقع کودکان در سنین
بالاتر دچار شب ادراری می شوند.
باید
به این نکته توجه کرد که همان طور که زمان راه افتادن و حرف زدن کودکان
متفاوت است، روند بالا رفتن ظرفیت مثانه و قدرت کنترلی آن نیز متفاوت خواهد
بود.
درباره دلایل وراه های درمان این اختلال با یکی از کارشناسان گفت وگویی کردیم که توجه شما را به آن جلب می کنیم.
وقتی می گوییم کودکی شب ادرار است که وی از ۵ سالگی به بعد حداقل دوبار در هفته و به مدت ۳ ماه پیاپی بستر خود را خیس کند.
کارشناسان
به والدین و خانواده ها سفارش می کنند که کودک را در هیچ سنی به علت شب
ادراری توبیخ نکنند، چون خود او از این موضوع ناراحت است.
دکتر
علیرضا اکرامی نژاد با تاکید بر این موضوع می افزاید: توبیخ کردن کودک نه
تنها کمکی به این موضوع نمی کند بلکه موجب افزایش مشکلات احساسی و روانی
نیز می شود.
اما
این امر به معنای نادیده گرفتن شب ادراری کودک هم نیست. وی می گوید: آمار
شیوع اختلال در کودکان ۴ ساله، ۲۵ درصد، در کودکان ۵ ساله ۱۵ درصد، در سن
بلوغ ۴ درصد و در بزرگسالان یک درصد است. شیوع آن در پسرها نیز نسبت به
دختران ۲ برابر است و عوارض این اختلال باعث می شود که اعتماد به نفس کودک
کاهش یابد.
اما
امروزه اطلاعات زیادی درباره شب ادراری و راه های درمان آن وجود دارد.
سوالی که پیش می آید این است که دلایل شب ادراری چیست و راه های درمان کدام
است؟ علت های مختلفی برای آن عنوان شده است که از جمله آن علل فیزیولوژیک
است.
آناتومی
بدن، نقش عمده ای در شب ادراری کودک دارد. مواردی از قبیل کوچک بودن
مثانه، ضعف ماهیچه های نگه دارنده، عفونت دستگاه ادراری، دیابت قندی، دیابت
بی مزه، اختلالات خواب، حملات صرع، خواب گردی و انسداد در مسیر لوله های
ادراری در بروز این مشکل نقش دارد.
مشکلات
احساسی و عاطفی نیز از دیگر دلایل شب ادراری محسوب می شود. کودکانی که به
درستی استفاده از دست شویی را آموخته اند گاهی به دلیل مسائل و مشکلات
عاطفی بستر خود را خیس می کنند البته این مسئله فقط شامل ۲۰ درصد مبتلایان
به شب ادراری می شود و بعید به نظر می رسد مشکل کودکی که دائم شب ادراری
دارد، صرفا عاطفی باشد.
رفتار درمانی و شرطی سازی با استفاده از زنگ و تشکچه موثرترین روش درمان کنترل بی اختیاری ادراری است.
وی
ادامه می دهد: بسیاری از کودکان به این دلیل رختخوابشان را خیس می کنند که
در زمان خواب علامت هایی را که مثانه پر به مغز می فرستد درک نمی کنند.
بنابراین
نمی توانند با این علامت ها از خواب بیدار شوند. مسئله نوع خواب وعمق خواب
معمولاً ارثی است. با این حال پزشک برای تشخیص دقیق بیماری کشت کامل
ادرار، رادیوگرافی از مثانه و مجاری ادراری و در صورت لزوم بررسی قند خون
را تجویز می کند.
وی
گفت: روش های درمانی که برای شب ادراری مفید است، عبارت است از مداخله های
دارویی و رفتاری. گام نخست و مهم در مرحله درمانی مرور آموزش های ارائه
شده به کودک است. اگر اقدامی برای آموزش انجام نشده است، باید والدین را در
این زمینه راهنمایی کرد. همچنین محدودسازی مصرف مایعات قبل از خواب و
بیدار کردن شبانه کودک برای دفع ادرار مفید است.
راه حل هایی برای کنترل شب ادراری
عقیده
بر این است که ۸۰ درصد شب ادراری ها به علت مشکلاتی نظیر گنجایش ناکافی
مثانه یا نوع و عمق خواب ایجاد می شود. ابتدا باید بکوشید که مشکل مثانه را
حل کنید.
البته این اقدام زمانی نتیجه بخش است که پزشک عفونت ادراری را رد کرده باشد. راه حل های پیشنهادی به قرار زیر است:
برای
کودک توضیح دهید که یکی از علت هایی که رختخوابش را خیس می کند گنجایش کم
مثانه اش برای نگه داری ادرار است. شکل مثانه را بکشید و برای او توضیح
دهید که مثانه چیست و چه نقشی در بدن دارد.
به کودک اطمینان دهید که می تواند با تمرین، گنجایش مثانه اش را زیاد کند. به او اطمینان دهید، در اثر تداوم در تمرین، موفق خواهد شد.
اگر
شما یا عضو دیگری از خانواده در کودکی دچار شب ادراری بوده اید، این مطلب
را برای کودکتان بگویید. این که کودک بداند فرد مورد علاقه او نیز در کودکی
این مشکل را داشته است، به او کمک می کند که با این مسئله بهتر کنار بیاید
و کمتر احساس ناراحتی کند.
کودک را تشویق کنید که در طول روز مایعات بیشتری بنوشد و در شب از مایعات کمتری استفاده کند.
بسیاری
از متخصصان تغذیه کودک، حذف کردن کافئین، شکلات و ادویه را از برنامه
غذایی کودکی که به شب ادراری مبتلاست، توصیه می کنند. وقتی کودک به توالت
می رود، به او بیاموزید که چگونه ادرار کردن را شروع و تمام کند، بدین معنا
که برروند دفع ادرار کنترل داشته باشد تا اسفنگترها قوی شود.
تشک
او را با رویه ضد آب بپوشانید و دراتاق از خوشبوکننده استفاده کنید تا اگر
کودک دچار شب ادراری شد، بوی بد باعث آزار بیشتر او نشود.
چند ساعت پس از آن که کودک خوابید او را بیدار کنید تا به دستشویی برود.
در
صورت نیاز با پزشک متخصص مشورت کنید و درمان دارویی انجام دهید اما باید
توجه داشت که آموزش مهارت کنترل ادرار از درمان دارویی مهم تر است.
