علل تاخیر در شروع تولید شیر مادر + راههای افزایش شیر مادر
اولین شیری که نوزاد بعد از تولد می نوشد، آغوز نام دارد. آغوز غلیظ است و مقدار کمی از آن تولید می شود
تولید شیر معمولا سومین روز بعد از زایمان اتفاق می افتد اما در مورد بعضی از مادران، این روند با تاخیر صورت می گیرد.
اولین
شیری که نوزاد بعد از تولد می نوشد، آغوز نام دارد. آغوز غلیظ است و مقدار
کمی از آن تولید می شود، به همین علت باعث نمی شود که شما احساس پر بودن
سینه هایتان را داشته باشید. تبدیل آغوز به شیر باعث خواهد شد شما طی چند
روز احساس پرشدن سینه هایتان را داشته باشید. پر شدن سینه ها از شیر معمولا
سومین روز بعد از زایمان اتفاق می افتد اما در مورد بعضی از مادران، این
روند با تاخیر صورت می گیرد.
علل تاخیر در شروع تولید شیر
فرزند اول:
معمولا در زایمان اول احتمال تاخیر در تولید شیر وجود دارد. تولید شیر و
پر شدن سینه ها برای مادرانی که اولین فرزند خود را به دنیا آورده اند، می
تواند تا 5 روز بعد از زایمان طول بکشد. در زایمان های بعدی شیر مادر زودتر
تولید خواهد شد.
زایمان سخت: زایمان طولانی به
همراه استرس و یا تجربه ناخوشایند تولد با استفاده از بیهوشی، پیتوکین و یا
تزریق زیاد مایعات داخل وریدی می تواند روند تولید شیر را با تاخیر مواجه
کند.
سزارین: جراحی، استرس، درد و عوامل هیجانی و عاطفی مرتبط با زایمان سزارین می تواند باعث تاخیر در تولید شیر شود.
زایمان زودرس: بدن شما
قادر است در پایان سه ماهه دوم بارداری شیر تولید کند اما زایمان زودرس و
استرس ناشی از آن و ناتوانی در شیردادن به نوزاد نارس بلافاصله بعد از تولد
می تواند تولید شیر را به تعویق بیندازد.
دیابت:
در مادرانی که به دیابت مبتلا هستند، ممکن است شروع تولید شیر با تاخیر
صورت گیرد. این مسئله می تواند ناشی از علل چندگانه مانند مشکلات هورمونی،
نرخ بالای زایمان سزارین در مادران دیابتی، زایمان زودرس و جدایی مادر و
نوزاد بعد از تولد باشد.
اختلالات دیگر هورمونی: شروع تولید شیر در مادرانی که دچار کم کاری تیروئید یا سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند نیز با تاخیر صورت می گیرد.
ناتوانی نوزاد در مکیدن:
هرگونه اشکال در توانایی نوزاد برای مکیدن سینه ها می تواند با شروع
تولید شیر تداخل پیدا کند. مشکلاتی از قبیل گره خوردگی زبان، کام شکری و یا
مسائل مرتبط با اعصاب می تواند باعث عدم توانایی نوزاد در مکیدن به شکل
مناسب شود. علاوه بر این، ممکن است نوک سینه های شما صاف، فرورفته و یا
بسیار بزرگ باشد که هر کدام از این ویژگی ها می توانند باعث دشواری در شیر
دادن به نوزاد شوند.
چاقی: اضافه وزن پیش از
بارداری و یا چاق شدن بیش از حد در دوران بارداری می تواند با تولید شیر
بعد از زایمان و تولد نوزاد داخل ایجاد کند و آن را به تعویق بیندازد.
کیست تک لوتئین: این
کیست های تخمدان که هورمون تستسترون تولید می کنند، می توانند باعث تاخیر
در شروع تولید شیر شوند. این کیست ها به طور طبیعی چند هفته بعد از تولد
نوزاد از بین می روند. از بین رفتن این کیست ها منجر به کاهش میزان هورمون
تستسترون در بدن و شروع تولید شیر می شود.
باقی ماندن جفت در رحم:
در صورتی که مقداری از جفت بعد از تولد نوزاد در رحم باقی بماند، می تواند
منجر به جلوگیری از تغییرات هورمونی لازم برای شروع تولید شیر در بدن شما
شود.
اگر نوزاد شما همیشه گرسنه و کلافه است شیر شما کافی نیست
نشانه های تاخیر در شروع تولید شیر در نوزاد
* وجود علائم گرسنگی بعد از شیر خوردن
* گریه کردن
* مکیدن طولانی مدت سینه ها
* کج خلقی
* کلافگی
* کاهش دفعات دفع
* خیس کردن کمتر از 6 پوشک در 24 ساعت
* کاهش وزن
* زردی
* اسهال
زمانی
که شیر شما به دلیل تاخیر در شروع تولید شیر کم است، احتمالا نوزاد شما
همیشه گرسنه و کلافه به نظر می رسد. اگر این تاخیر جزئی باشد، لزوما مشکلی
ایجاد نخواهد کرد. هر چه شروع تولید شیر در بدن شما بیشتر طول بکشد، نوزاد
در معرض خطر بیشتری قرار دارد. اگر نوزاد علائمی مانند کم آبی بدن، زردی و
یا کاهش وزن شدید دارد، به سرعت با پزشک تماس بگیرید. این نشانه ها جدی
هستند و باید هر چه سریعتر درمان شوند.
دستورت غذایی برای افزایش شیر مادر:
۱- گندم را بو بدهید و با کنجد و خشخاش و نبات، قاووت درست کرده میل کنید.
۲- خوردن سیراب شیردان گوسفند، همراه با آب آن همه روزه عصرها.
۳- کباب پستان گوسفند.
۴- خوردن کاهو با سرکه شیره.
۵- استفاده از بعضی سبزی های خودرو در غذاها؛ مانند شنگ، غازیاقی و …
۶-
رازیانه یکی از بهترین داروها برای افزایش شیر مادر است. رازیانه علاوه بر
ایجاد تعادل هورمونی در مادر، محرّک بسیار خوبی برای ترشّح شیر است؛ امّا
می تواند خونریزی دوره نفاس را تشدید کند بنابراین شروع مصرف آن باید پس از
این دوره باشد. راه های معمول استغاده از این دارو عبارتند از: قاووت از
مخلوط مساوی تخم رازیانه و نبات، روزی یکی دو قاشق چایخوری؛ دم کرده یا
جوشانده تخم رازیانه، یک قاشق غذاخوری در روز؛ و یا عرق رازیانه، روزی دو
بار و هربار نصف استکان چایخوری. داروی بدل یا مشابه رازیانه، بومادران
است. در غیاب این دو، مصرف تخم شوید هم می تواند مناسب باشد.
نکته:
بسیاری از مادران نگران این هستند که مصرف رازیانه یا داروهای مشابه، باعث
تغییرات هورمونی در فرزندانشان شود. باید به این مادران اطمینان خاطر داد
که مصرف چندماهه این ترکیبات مشکلی از این جهت ایجاد نمی کند.
جوانه گندم برای افزایش شیر مادر، یک داروی فوق العاده است
۷- جوانه گندم منبع سرشار ویتامین
«ای» است و در ایجاد تعادل هورمونی و افزایش شیر مادر، یک داروی فوق
العاده. روزی یکی- دو قاشق مربّاخوری از پودر خشک شده یا پنج – شش قاشق
غذاخوری جوانه گندم تازه را به هر نحو که دوست دارید؛ میل کنید.
۸-
سیاهدانه: ۱۰۰ گرم سیاهدانه را آسیاب کرده بلافاصله با یک شیشه بزرگ
عسل(شیشه های ۹۰۰ گرمی عسل) مخلوط کنید و روزی ۳ قاشق چایخوری میل کنید.
۹- مصرف زیره به خصوص زیره سبز(در غذاها یا به صورت فرنی) یا مصرف آویشن.
۱۰-
برخی دیگر از داروهایی که باعث افزایش شیر می شوند: تخم شاهتره، گلپر،
بالنگو، زنیان، تخم ریحان و …، می توانید این داروها رابه دلخواه انتخاب
کرده با نبات، مخلوط و آسیاب کرده میل کنید.
۱۱- مصرف مغزهای خام؛ به خصوص پسته، بادام و فندق.
۱۲- مصرف شیر گاو تازه و محلّی همراه با عسل، خرما یا شیره.(به شرط عدم حساسیت نوزاد)
۱۳-
مصرف آب میوه های طبیعی که در منزل تهیه شده و با عسل شیرین شده باشد(در
مجموع، بهتر است مصرف خوراکی های آبکی در دوران شیردهی کمی افزایش یابد).
۱۴- خوراک کله پاچه به خصوص پاچه گوسفند.
مصرف انواع آش و شوربا برای افزایش شیر مادر مفید است
۱۵- مصرف انواع آش و شوربا که در آنها، انواع بلغور، زیاد به کار رفته باشد و به ویژه خوردن هلیم.
۱۶- مصرف مالت جو.
۱۷-
آب عسل: در یک لیوان آب، یک تا یک و نیم قاشق غذاخوری عسل را حل کرده کمی
آب لیموترش تازه(و نه آبلیمو)به آن اضافه کرده و روزی دو سه لیوان، خنک و
جرعه جرعه میل کنید. این نوشیدنی معجزه گر، علاوه بر رفع مشکلاتی ازجمله کم
خونی، تاثیر مناسبی در افزایش شیر خواهد داشت.
۱۸- پوست تخم مرغ
خام را دور نریزید؛ آن را شسته، خشک کرده و آسیاب کنید و روزی یکی دو قاشق
چایخوری از آن را با کمی عسل مخلوط نموده میل کنید. این دارو، علاوه بر
افزایش شیر، در افزایش تراکم استخوانها نیز بسیار عالی عمل می کند.
۱۹-
شیر بادام یک مکمّل خوب برای افزایش شیر است: ۱۰ عدد مغز بادام خام پوست
کنده را با یک لیوان آب و ۳ قاشق غذاخوری عسل، ۵ دقیقه در مخلوط کن، مخلوط
کنید تا معجون یکنواختی به وجود بیاید؛ این نوشیدنی پرخاصیت را خنک و جرعه
جرعه میل کنید.
چگونه کیفیت و کمیت شیر مادر را افزایش دهیم
چهارده راهکار ساده برای بهبود کیفیت و کمیت شیر مادر
مادرانی که تمایل دارند توسط شیر خودشان نوزاد را تغذیه کنند، می توانند
با در نظر گرفتن نکات تغذیه ای زیر کیفیت و کمیت شیر خود را افزایش دهند.
به یاد داشته باشید اگرچه نیازهای تغذیه ای کودک شما حتی زمانیکه دریافت
خوبی از مواد مغذی نداشته اید تامین می شود اما در صورت ادامه این روند به
خصوص رژیم های کم کالری و تک خوری و رژیم های لاغری غیر اصولی به زودی
ذخایر بدن مادر خالی شده و کیفیت و کمیت شیر مادر کاهش می یابد.
*
از مصرف غذاهای نفاخ بپرهیزید. پیاز، بادمجان، حبوبات نفخ نگرفته، ذرت،
خانواده کلم، غذاهای تند و پرادویه. بهتر است به خصوص روزهای اول پس از
تولد نوزاد از غذاهای ساده استفاده کنید. انواع برنج ساده ، گوشت ها، ماست
مناسب هستند.
* شکلات و قهوه و نوشابه های انرژی زا
را از برنامه غذایی خود حذف کنید. این ترکیبات محرک بوده و می تواند خواب و
تحرک نوزاد شما را افزایش دهد.
* در هر وعده مخلوطی از غذاها شامل غلات کامل ، سبزی، گوشت و چربی های مفید داشته باشید.* از دم کرده رازیانه برای افزایش جریان شیر خود استفاده نمایید.
* 10-12 لیوان آب در طول روز بنوشید. قبل و بعد از شیردهی آب میل کنید.
*
مرتب به کودک خود شیر دهید. بدون توجه به زمان در طول شبانه روز کودک خود
را شیر دهید. مکیدن بیشتر کودک علاوه بر تقویت قدرت مکیدن نوزاد، شیر شما
را نیز بیشتر می کند.
* استراحت کافی و استرس کم در روند تولید شیر بسیار موثر است. ساعاتی که کودکتان خواب است شما نیز بخوابید.
* از روغن های جامد و کره در حد اعتدال استفاده کنید و به جای آنها روغن های مفید مثل زیتون، کلزا و کنجد استفاده کنید.
* مغزها و میوه های خشک را به عنوان میان وعده در برنامه روزانه خود بگنجانید.
* غذاهای کامل مثل انواع سوپ، آش، آبگوشت را بیشتر استفاده کنید.
* سبزیجاتی مثل اسفناج، هویج، چغندر ، سیب زمینی، نخود سبز در افزایش تولید و کیفیت شیر موثرند.
* انواع ماهی در افزایش کیفیت شیر مادر و همچنین دریافت موثر اسیدهای چرب امگا3 موثر است.
* غلات کامل به خصوص انواع نان سبوسدار، جو ، برنج قهوه ای می توانند در تولید شیر موثر باشند.
*در ادویه ها زیره سیاه، شوید خشک، نعنا، زردچوبه می توانند در تولید شیر و افزایش کیفیت آن موثر باشند.
