عوارض داروهای کورتونی چیست؟
پردنیزولون، بتامتازون، دگزامتازون، متیل پردنیزولون، تریامسینولون، هیدروکورتیزون و کلوبتازول همه از انواع کورتون‌ها هستند.
برای درمان برخی بیماری‌ها، به عنوان مسکن فوری از انواع کورتون‌ها استفاده می‌شود، مثلا در حساسیت‌های شدید (مثلا بعد از تزریق پنی‌سیلین)، تزریق یک آمپول کورتون می‌تواند نجات‌بخش باشد، یا در حملات شدید آسم، استفاده از کورتون خوراکی یا تزریقی باعث باز شدن راه‌های هوایی و بهبودی می‌شود.
در بسیاری از بیماری‌های پوستی حاد نیز پمادهای حاوی کورتون برای تسکین علامتی به کار می‌روند.
برای درمان نارسایی غده آدرنال (فوق کلیوی) و زمانی که کورتون در بدن ترشح نمی‌شود، نیز از داروهای کورتونی استفاده می شود.
موارد
بی‌شماری از کاربرد این داروها در درمان درازمدت بیماری‌ها وجود دارد که
قابل جایگزینی با هیچ داروی دیگری نیستند و به دلیل خاصیت تضعیف ایمنی
کورتون‌ها، استفاده وسیع از این داروها برای درمان بیماری‌های خود ایمنی صورت می‌گیرد.
مثلا برای درمان روماتیسم مفصلی، انواعی از بیماری‌های کلیوی، نوعی از هپاتیت که هپاتیت خودایمنی نامیده می‌شود و انواعی از بیماری‌های پوستی مزمن، استفاده از کورتون به مدت طولانی کاربرد دارد.
درمان بیماری کرون که یک بیماری روده‌ای است و بیماری ام‌اس نیز در مراحل مختلف با کورتون‌ها صورت می‌گیرد.
درمان
طولانی‌مدت با کورتون، اگرچه باعث رهایی بیمار از درد و رنج بیماری
می‌شود، اما منجر به وابستگی و ایجاد عوارض متعدد می‌شود. برای فرار از این
مشکل بزرگ، اکنون شکل‌هایی از این دارو طراحی شده است که به صورت متمرکز
روی قسمت خاصی تاثیر می‌گذارد و به این ترتیب با مقادیر کم، اثرات خوب و
موثری ایجاد می‌شود و عوارض به حداقل می‌رسند
اسپری‌های
تنفسی مثال خوبی برای این فرم دارو هستند. اسپری بکلومتازون و فلوتیکازون
در حال حاضر اساس درمان درازمدت آسم هستند و خوشبختانه عوارض بسیار کمی
دارند. اسپری بینی این داروها نیز موجود است که با کمترین عارضه در درمان حساسیت‌های فصلی به کار می‌روند.
در مورد بیماری‌های مفصلی نیز در صورتی که مصرف دارو لازم باشد، تزریق داخل مفصل موثرتر و با عارضه کمتری همراه است.
اخیرا انواعی از کورتون موضعی به شکل انما برای درمان بیماری‌های روده‌ای نیز به بازار عرضه شده است.
عوارض کورتون‌ها کدامند؟
بعد از چند روز از مصرف کورتون، قرمزی و پف کردن صورت
توجه اطرافیان را جلب می‌کند. در صورت ادامه مصرف دارو، جمع شدن چربی در
پشت گردن و بین کتف‌ها باعث به هم خوردن تناسب اندام خواهد شد.
از عوارض دیگری که به دنبال مصرف طولانی کورتون به وجود می‌آید، رشد موهای زاید روی ران، تنه و صورت که برای خانم‌ها آزاردهنده است.
همچنین استفاده طولانی مدت در افراد مستعد می‌تواند باعث بالا رفتن قند خون و دیابت شود.
پوکی استخوان نیز از عوارض شناخته شده مصرف طولانی مدت این داروهاست.
از عوارض دیگر باید به افسردگی و فشار خون اشاره شود.
به
دلیل خاصیت ضد التهابی قوی کورتون‌ها، متاسفانه این داروها مورد استفاده
بیش از حد و خارج از قاعده قرار می‌گیرند و عوارض زیادی برجا می‌گذارند،
مثلا در مورد انواع دردهای معمول اسکلتی و عضلانی گاهی از کورتون تزریقی
استفاده می‌شود که اثر آن تسکین موقتی درد است و بیمار شروع به استفاده
مرتب از این داروها می‌کند و عوارضی که پیشتر برشمرده شد، گریبانگیر او
می‌شود.
در سال‌های اخیراستفاده از دگزامتازون تزریقی برای تسکین گلودردهای
ویروسی رایج شده است که به دو دلیل خطاست: اول اینکه گاهی باعث افت قدرت
ایمنی شده و بیماری عفونی شدیدتری را به دنبال خواهد داشت و دوم اینکه اگر
مرتب تکرار شود، عوارض دارو بی‌جهت به بیمار تحمیل می‌شود.
برای کاهش عوارض کورتون ها چه باید کرد؟
مصرف
کورتون البته در درمان بسیاری از بیماری‌ها حیاتی و لازم است و باید عوارض
آن را به نوعی پذیرفت. خوشبختانه تمهیداتی برای کاهش این عوارض وجود دارد
که به آنها اشاره می‌شود:
1 ـ کورتون‌ها را باید فقط زمانی که لزوم مصرف آن مشخص است، استفاده کنیم.
2 ـ کمترین میزان ممکن را استفاده کنیم و در کوتاه ترین زمان، درمان را به پایان برسانیم.
3 ـ تا حد امکان از فرم موضعی مثلا اسپری یا تزریق در مفصل استفاده کنیم.
4 ـ عوارض دارو را با درمان‌های کمکی کم کنیم، مثلا برای کاهش عارضه پوکی استخوان استفاده از کلسیم و ویتامینD و برای کاهش فشار خون، محدودیت نمک مصرفی موثر است.
5 ـ تا حد امکان از داروهای کوتاه اثر مثل هیدروکورتیزون و پردنیزولون استفاده شود.
یادآوری
این نکته لازم است که برای بسیاری از بیماری‌ها، استفاده کوتاه مدت کورتون
و برای برخی بیماری‌ها استفاده درازمدت و حتی مادام‌العمر کورتون‌ها لازم
است، ولی باید عوارض این داروها را بدانیم و هرگز آنها را بیجا مصرف نکنیم.
کورتون را خودسرانه مصرف نکنید
بعضی
افراد برای افزایش وزن از ترکیبات کورتون‌دار استفاده می‌کنند که این
داروها در آنها باعث احتباس آب و نمک در بدن شده و در نتیجه افزایش وزن را
موجب می‌شود.
مصرف
خودسرانه داروهای کورتونی باعث افزایش فشار خون، سرکوب تولید کورتون طبیعی
در بدن و بروز مشکلات استخوانی می‌شود و در بیماران دیابتی باعث افزایش
قند خون می‌شود
یکی دیگر از عوارض داروهای کورتونی، عوارض گوارشی در کسانی که زخم‌های اثنی عشری و معده دارند، است و در این موارد باید احتیاط کرد و در کنار داروهای کورتونی یکسری داروهای گوارشی تجویز کرد.
بیمارانی که سابقه فشار خون دارند یا ترکیبات افزایش‌دهنده ادرار (دیورتیک) مصرف می‌کنند، باید به تداخل آن با داروهای کورتونی توجه کنند.
اگر مصرف داروهای کورتونی زیرنظر پزشک معالج باشد، نحوه مصرف و دوز مصرفی می‌تواند عوارض را کاهش دهد.
مصرف کورتون را فقط تحت‌نظر پزشک معالج، قطع کنید
کاهش
و یا قطع مصرف داروی کورتونی در افرادی که به مدت طولانی مصرف‌‌کننده این
دارو هستند، باید تحت‌نظر پزشک معالج صورت گیرد، زیرا قطع ناگهانی و
خودسرانه این دارو عواقب ناگواری در پی دارد.
علت بروز این حالت، به سیستم بین غده هیپوفیز
و غده فوق‌کلیه در بدن مربوط می‌شود. در افرادی که به علت ابتلا به
روماتیسم یا بیماری‌های دیگر، به مدت طولانی از کورتون استفاده می‌کنند،
این سیستم بلوکه می‌شود، از این‌رو این احتمال وجود دارد که در صورت قطع
ناگهانی داروی کورتون، با هیجانی کوتاه مدت، فرد وارد حالت اغما شود.
از پماد کورتونی برای مدت طولانی استفاده نکنید
پمادهای
کورتونی تا 70 درصد باعث بهبود بیماری‌های پوستی فرد می‌شود، اما استفاده
طولانی مدت و بیش از دو تا سه هفته از پمادهای کورتونی، به علت بروز برخی
عوارض ممنوع است.
هدف و اثر اصلی درمان با پمادهای کورتونی، اثر ضدالتهابی و ضد خارشی آنهاست.
پمادهای کورتونی برای درمان اگزماها
مناسب هستند، ولی حتی‌الامکان باید از مصرف کورتون‌های قوی در نوزادان
خودداری کرد و در بزرگسالان نیز نباید بیش از دو تا سه هفته از پمادهای
کورتون استفاده کرد.
نازکی پوست و عروق سطحی پوست و در پی آن افزایش عفونت‌های ویروسی قارچی از عوارض استفاده نامناسب و طولانی مدت پمادهای کورتونی است.
در کودکان از پماد کورتونی ضعیف استفاده کنید
در
دوره کودکی باید از پمادهای کورتونی ضعیف استفاده شود، زیرا در غیر این
صورت با توجه به وسعت زیاد سطح پوست بدن کودک نسبت به وزنشان باعث می‌شود
که جذب بیشتری از این مواد صورت گیرد و کودکان بیشتر در معرض عوارض ناشی از
مصرف این پمادها هستند.
در روی صورت، نواحی چین‌ها،
نواحی تناسلی و ناحیه پوشک بچه یعنی در چین‌های کشاله ران جذب پمادهای
کورتونی بسیار زیاد است. در این نواحی به دلیل نازکی پوست و فضای بسته
چین‌ها قدرت جذب بسیار بالاست که این پمادها وارد سیستم عمومی بدن شده و
می‌توانند بر رشد کودکان اثر منفی و معکوس بگذارد.
مصرف پمادهای کورتونی در اطراف چشم و مخصوصا در کودکان باعث ایجاد بیماری‌هایی همچون آب مروارید، آب سیاه و افزایش فشار چشم می‌شود.
استفاده
از کورتون با قدرت زیاد بر روی سطح وسیعی از پوست، به خصوص در کودکان باعث
جذب داخلی کورتون می‌شود که این جذب داخلی باعث بلوکه شدن ترشحات کورتون
داخلی از قشر سورنال شده و فرد ممکن است دچار حملات آدیسونی و یا حملات
ناشی از کم کاری هورمون کورتون شود که در برخی موارد سبب مرگ، به ویژه در
کودکان و نوزادان می‌شود.
اگر کورتون می‌خورید، حتماً بخوانید
استئوپروز یکی از عوارض شایع مصرف
استروئیدها است که شکستگی‌های ناشی از آن سالیانه سبب مرگ و میر بسیاری از
افراد می‌شود. در این بیماری توده استخوانی کاهش می‌یابد و در افراد مبتلا،
شکستگی‌های استخوانی بسیار شایع است.
کورتیکواستروئیدها و یا به اصطلاح
کورتون‌ها داروهایی هستند که هورمون‌های مشابه آنها در بدن انسان به طور
طبیعی برای مقابله با استرس، جراحت و بیماری ترشح می‌شوند.
کورتیکواستروئیدها به میزان زیادی در
افراد مبتلا به آسم، التهابات ریه، بیماری‌های بافت همبند، بیماری‌های
التهاب روده، پیوند اعضاء و بسیاری دیگر از بیماری‌ها نظیر بیماری‌های
اتوایمیون مصرف می‌شوند.
مصرف طولانی مدت این داروها همانند بسیاری
داروهای دیگر عوارضی در بر دارد که در اینجا به مهم‌ترین آنها و
راهکارهایی برای پیشگیری از بروز آنها و یا تخفیف عوارض ناشی از مصرف این
داروها اشاره می‌شود.
مراقب عوارض کورتون‌ها باشید
کورتون‌ها از داروهای پرمصرف در بین مردم
هستند که مصرف آنها روز به روز در حال افزایش است. این داروها در کنار
مزایای زیاد و مؤثری که دارند، دارای عوارض جانبی متعددی نیز هستند که
متأسفانه کمتر کسی به این عوارض و معایب توجه می‌کند.
مصرف زیاد و بیش از اندازه داروهای کورتون
دار بر سیستم قلب و عروق بدن تأثیر منفی گذاشته و سبب افزایش فشار خون
می‌شود. فشار خون بالا یکی از بیماری‌های زمینه‌ای است که خطر ابتلا به
بسیاری از بیماری‌ها و نارسایی‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی- عروقی،
مغزی و کلیوی را به شدت افزایش می‌دهد.
یکی از عوارض مصرف کورتیکواستروئیدها
افزایش فشار خون به علت احتباس آب و سدیم بر اثر مصرف این دسته از داروها
است. به منظور جلوگیری و کنترل این مشکل بهتر است بیماران دریافت روزانه
سدیم را محدود کرده و از افزودن نمک به غذا اجتناب نمایند
همچنین کورتون‌ها با اختلال در چربی‌های خون و افزایش قند خون احتمال بروز بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند.
همچنین یکی از علل مهم بروز پوکی استخوان افزایش شیوع مصرف کورتون‌ها در بین مردم است.
با توجه به عوارض ناشی از مصرف کورتون و
مطالبی که در فوق ذکر گردید، با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب و با رعایت
نکات ذکر شده در این مقاله می‌توان تا حد زیادی از عوارض نامطلوب مصرف
کورتون پیشگیری نمود.
غذاهای غنی از پتاسیم بخورید
افزایش دفع پتاسیم از بدن و احتمال کمبود
پتاسیم یکی از عوارض مصرف این نوع داروها است. در هنگام دریافت کم برخی
انواع کورتون نظیر پردنیزون دفع پتاسیم نیز کم است، اما در دوزهای بالاتر
میزان دفع افزایش می‌یابد، به طوری که در صورت مصرف طولانی مدت این داروها
احتمال کمبود پتاسیم وجود خواهد داشت.
پتاسیم یکی از املاح ضروری برای بدن است
که در تعادل آب بدن، کنترل اسیدیته خون و بافت‌ها، انتقال سیگنال‌های عصبی و
در نتیجه عملکرد صحیح عضلات قلب و انقباض عضلات نقش مهمی دارد. از آنجا که
پتاسیم در کنترل سیگنال‌های قلب و تنظیم ضربان قلب نقش دارد، در کمبود
شدید پتاسیم امکان بروز آریتمی‌های قلبی وجود دارد، بنابراین بهتر است
کسانی که به مدت طولانی کورتون مصرف می‌کنند، از مواد غذایی غنی از پتاسیم
بیشتر استفاده کنند. پتاسیم عمدتاً به مقدار زیاد در میوه‌ها و سبزی‌ها
خصوصاً موز، کیوی، آلو، گوجه فرنگی، سیب زمینی و بروکلی و نیز در انواع
گوشت قرمز، گوشت پرندگان و ماهی و همچنین در برخی انواع مغزها مانند پسته و
بادام وجود دارد.
کلسیم کافی دریافت کنید
استئوپروز یکی از عوارض شایع مصرف
استروئیدها است که شکستگی‌های ناشی از آن سالیانه سبب مرگ و میر بسیاری از
افراد می‌شود. در این بیماری توده استخوانی کاهش می‌یابد و در افراد مبتلا،
شکستگی‌های استخوانی بسیار شایع است.
مصرف استروئیدها با مکانیسم‌های متفاوتی
سبب بروز استئوپروز می‌شود که مهم‌ترین آنها کاهش جذب کلسیم از روده،
افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار و جلوگیری از تولید استئوبلاست‌ها و تشکیل
استخوان است. سلول‌های مغز استخوان سلول‌های تحت عنوان استئوبلاست و
استئوکلاست تولید می‌کنند که در تشکیل سلول‌های استخوانی نقش دارند.
سلول‌های استئوبلاست با جذب کلسیم سبب تشکیل استخوان می‌شوند، در حالی که
سلول‌های استئوکلاست کلسیم را از استخوان‌ها برداشت کرده وارد خون می‌کنند
تا به مصرف دیگر سلول‌های بدن برسد و یا در واکنش‌های شیمیایی شرکت نماید،
بنابراین سلول‌های استخوانی به طور مداوم در حال تغییر هستند و هر 10 سال
یک‌بار به طور کامل عوض می‌شوند. با توجه به اینکه کورتیکواستروئیدها باعث
کاهش جذب و افزایش دفع کلسیم می‌شوند، کمبود این عنصر در کسانی که از این
داروها استفاده می‌کنند، رخ می‌دهد و در نتیجه این افراد به پوکی استخوان
مبتلا می‌شوند.
افرادی که مجبور به مصرف
کورتیکواستروئیدها هستند، باید به طور منظم قند خون خود را کنترل نمایند.
برای کنترل قند خون بهتر است از مصرف انواع قندهای ساده نظیر شکلات و
شیرینی، قند و شکر پرهیز شود
برخی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مقادیر
مناسب کلسیم و ویتامین D می‌تواند از بروز پوکی استخوان جلوگیری نماید،
بنابراین کسانی که از این نوع داروها مصرف می‌کنند، باید از منابع غذایی
سرشار از کلسیم نظیر شیر، ماست، پنیر و غذاهای غنی شده با کلسیم به مقدار
کافی مصرف نمایند.
همراه غذا سبزی بخورید
یکی دیگر از عوارض مصرف این داروها افزایش
قند خون خصوصاً در بیماران مبتلا به دیابت است. کورتیکواستروئیدها باعث
مقاومت به انسولین در سلول‌های بدن می‌گردند. انسولین هورمونی است که از
پانکراس ترشح می‌شود و برای سوخت و ساز قند توسط سلول‌ها ضروری است. در
صورت کمبود انسولین قدرت برداشت قند خون یا همان گلوکز توسط سلول‌های بدن
کم شده و بنابراین میزان گلوکز در خون بالا می‌رود. همچنین
کورتیکواستروئیدها باعث می‌شوند که کبد به میزان بیشتری قند وارد جریان خون
کند.
در افرادی که پانکراس سالم دارند معمولاً
با تولید بیشتر انسولین توسط پانکراس قند خون کنترل می‌شود، اما در افراد
دیابتی کنترل قند خون مشکل‌تر خواهد شد. افرادی که مجبور به مصرف
کورتیکواستروئیدها هستند، باید به طور منظم قند خون خود را کنترل نمایند.
برای کنترل قند خون بهتر است از مصرف انواع قندهای ساده نظیر شکلات و
شیرینی، قند و شکر پرهیز شود. میوه‌های خشک، آب‌میوه‌ها و انواع دسر نیز
قند بالایی دارند و حتی مصرف زیاد میوه‌های تازه نیز می‌تواند منجر به بالا
رفتن قند خون شود، اما مصرف سبزیجات می‌تواند در کاهش قند خون موثر باشد.
سبزی‌ها حاوی فیبر هستند. فیبرها کمک می‌کنند تا قند موجود در غذا کمتر و
به آهستگی جذب شود، بنابراین مصرف سبزی همراه با غذا برای کنترل قند خون
توصیه می‌شود.
از افزودن نمک به غذا بپرهیزید
یکی از عوارض مصرف کورتیکواستروئیدها
افزایش فشار خون به علت احتباس آب و سدیم بر اثر مصرف این دسته از داروها
است. به منظور جلوگیری و کنترل این مشکل بهتر است بیماران دریافت روزانه
سدیم را محدود کرده و از افزودن نمک به غذا اجتناب نمایند.
غذاهای فرآوری شده نظیر سوسیس و کالباس و
برخی غذاهای آماده نظیر سوپ‌های آماده و سس‌ها معمولاً سدیم بالایی دارند و
کسانی که از کورتون استفاده می‌کنند، در صورتی که مبتلا به فشار خون بالا
هستند، باید از مصرف آنها اجتناب نمایند.
از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید
افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی- عروقی
از دیگر عوارض مصرف این داروها است. کورتیکواستروئیدها باعث بروز اختلال در
انواع لیپیدهای خون می‌شوند، به این ترتیب که میزان LDL و VLDL موجود در
خون را افزایش می‌دهند که همین امر به مرور زمان می‌تواند سبب تشکیل
پلاک‌های خونی شود.
با توجه به اینکه کورتیکواستروئیدها باعث کاهش جذب و
افزایش دفع کلسیم می‌شوند، کمبود این عنصر در کسانی که از این داروها
استفاده می‌کنند، رخ می‌دهد و در نتیجه این افراد به پوکی استخوان مبتلا
می‌شوند
در عین حال همان‌طور که ذکر شد، این
داروها میزان فشار خون را افزایش می‌دهند و در کنترل قند خون نیز اختلال
ایجاد می‌کنند، بنابراین به مرور زمان خطر بروز بیماری‌های قلبی با مصرف
دوزهای بالا و طولانی مدت این داروها افزایش می‌یابد. به منظور جلوگیری از
این مشکل بیماران باید از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنند و با مصرف میزان
کافی از سبزیجات، پرهیز از مصرف مواد قندی و کنترل قند خون و نیز کنترل
فشار خون از بروز بیماری‌های قلبی پیشگیری نمایند.
