جوجه‌تیغی یا خارپشت به جانوران پستانداری گفته می‌شود که در خانواده خارپشتها (نام علمی: Erinaceidae) قرار می‌گیرند.
جوجه تیغی‌ها از پستانداران اولیه به شمار می‌روند و مثل اغلب آنها به زندگی شب‌زی و رژیم غذایی حشره‌خواری خو گرفته‌اند.
در مجموع ۱۷ گونه جوجه تیغی در نقاط مختلف آسیا، اروپا، آفریقا شناسایی شده که در پنج سرده زیستی جای می‌گیرند جوجه تیغی‌ها از پستانداران اولیه به شمار می‌روند و مثل اغلب آنها به زندگی شب‌زی و رژیم غذایی حشره‌خواری خو گرفته‌اند. جوجه تیغی به‌وسیلهٔ خارهای که برپشتش قرار دارد از خود دفاع می‌کند. این خارها در واقع موهایی توخالی هستند که کراتین موجود در آنها باعث تیزی و سفتی شده‌است و بر خلاف باور عمومی سمی نیست.
کاربرد جوجه تیغی یا خار پشت
از جوجه تیغی هم به عنوان حیوان خانگی هم در بعضی فرهنگها به عنوان غذا استفاده می‌شود. (به عنوان مثال در مصر به عنوان غذا به مصرف می رسیده است) اما مهمترین استفاده‌ای که می‌توان از جوجه تیغی کرد در کنترل آفات در کشاورزی است به طوریکه هر عدد جوجه تیغی قادر است ۲۰۰ گرم حشره را در هر شب خورده و بدین طریق به کنترل آفات و حشرات در کشاورزی کمک کند.
نگهداری جوجه تیغی در خانه
به نظر می رسد که خرید جوجه تیغی های اهلی به دلیل ظاهر مظلوم و سرزنده اش در سالهای اخیر افزایش پیدا کرده است . نگهداری آنها به عنوان حیوان خانگی مشکل است. چرا که انها در مقابل تغییرات اب و هوایی و شرایط مقاومت کمی محیطی دارند.
گونه خانگی جوجه تیغی
اغلب جوجه تیغی های اهلی دو رگه هستند. و نژادی از گونه های شمال آفریقا چهار انگشته هستند. که کوچکتر از گونه اروپای غربی می باشند.
جوجه تیغی
تشخیص جنسیت جوجه تیغی
تشخیص جنسیت جوجه تیغی بسیار ساده است. همان طور که در تصویر بالا مشاهده میکنید سمت راست ماده و چپ نر.
جنسیت خارپشت اهمیت زیادی ندارد و جنس ماده و نر، هر دو گزینه‌های مناسبی هستند. توجه داشته باشید که خارپشت حیوانی است که تمایل به تنهایی و زندگی انفرادی دارد. بنابر این سعی کنید در قفس خارپشت بیش از یکی از آنان را نگهداری نکنید. در اکثر اوقات آنان هنگام تنهایی خوشحال هستند و در صورتی که با دیگر جوجهتیغیها نگهداری شوند، به احتمال زیاد با یکدیگر دعوا خواهند کرد.
رفتار و خصوصیات جوجه تیغی
طول تقریبی و متوسط جوجه‌تیغی در حدود 19 سانتیمتر است، و طول دُمَش در حدود 2٫5 سانتیمر است، خار پشتش سیاه، و در نهایت به رنگ سفید کمی مایل به خاکی منتهی می‌شود. اما رنگ شکمش سفید همراه با رنگ خاکی مانند است. جلو صورتش از موهای سفید و بیج پوشیده‌است.
«جوجه‌تیغی گوش دراز» یکی از کوچک‌ترین جوجهتیغیها است که در مناطق شبه صحراوی زندگی می‌کند. از این نوع جوجه‌تیغی در شبه جزیره عربستان زیاد وجود دارد. گوشهای درازش در ایجاد اماکن وجود دشمن باشنیدن صدا از اماکن دور به او کمک می‌کند، همچنین حس شامه قوی دارد و می‌تواند از نقاط متفاوت قربانی خود را تشخیص دهد.
سالی یک بار می‌زاید، به بچه اش شیر می‌دهد، سرش کوچک است و گردن ندارد، بینی أش کمی دراز است، پاهایش کوتاه و تمام بدنش از خار پوشیده‌است. هروقت احساس خطر کرد مانند یک توپ خاردار جَمع گِرد یا گلوله می‌شود.
جوجهتیغیها معمولاً به دلیل وجود این تیغ‌ها برپشتشان بی‌باکند زیرا اگر با خطری روبه‌رو شدند می‌توانند به شکل یک گلوله خارداری درآیند، و معمولاً دشمنان طبیعی(جغد-روباه- گرگ- راسو) به آنها کاری ندارند اما بیشتر جوجهتیغیها روی جاده‌ها که خارهایشان در برابر اتومبیل‌ها حفاظی به حساب نمی‌آیند کشته می‌شوند. در زمستان می‌خوابند، و در بهار برمی خیزند. در پائیز به جفت‌گیری و زاد و ولد می‌پردازند. بیشتر در شبهای مهتابی ظاهر می‌شوند.
تغذیه جوجه تیغی
بر خلاف طبقه بندی های قدیمی، جوجه تیغی فقط حشره خوار نیستند. بلکه بیشتر در تیره همه چیز خواران قرار می گیرند. غذای جوجه تیغی حشرات، حلزون، قورباغه، وزغ، مار، تخم پرندگان، لاشه حیوانات، قارچ، ریشه علف ها، خربزه و هندوانه می باشد. که بسته به گونه آنها متفاوت است.
برای تغذیه نوع خانگی می توان از پنیر دولمه به عنوان مکمل غذایی استفاده کرد. غذای آماده، ترکیبی از حشرات با ویتامین ها و مواد معدنی برای ایجاد یک رژیم غذایی متعادل است. بسیاری از صاحبان و پرورش دهندگان هنوز هم جوجه تیغی را با غذای گربه تغذیه می کنند. اما غذای گربه به دلیل داشتن پروتئین بالا توصیه نمی شود. غذای جوجه تیغی در بسیاری از فروشگاههای حیوانات خانگی یا فروشگاههای اینترنتی قابل تهیه است.
خارپشتها گهگاه بعد از باران دنبال کرم خاکی می گردند. همچنین غذای اصلی خارپشتهای جنگلی که به نوع اروپایی مشهور هستند حشرات می باشند. که این موضوع در مورد همه صدق نمیکند. در مناطقی که خارپشتهای وحشتی زندگی میکنند معمولا آفات نباتی وجود ندارد و کنترل شده است. بعضی کشاورزان برای جذبه خارپشتها برایشان غذا می ریزند. همچنین انها پنیر، شیر، و محصولات لبنی را مصرف می کنند.
بنابراین همیشه میزان مواد غذایی آن را تحت کنترل داشته باشید و فضایی برای فعالیت فیزیکی حیوان در نظر بگیرید.
همزیستی جوجه تیغی با دیگر حیوانات خانگی
اگرچه خارپشتها حیواناتی انفرادی هستند. اینکه آن را به تنهایی درون یک قفس بیندازید ایده خوبی نیست. آنها در طبیعت حیوانات بسیار فعالی هستند، می توانند بالا بروند. شنا کنند و شبها چندین مایل را طی کنند. از آنجا که جوجه تیغی ها نیاز دارند که به سرعت به این طرف و آن طرف بروند. تماس آنها با دیگر حیوانات ممکن است اجتناب ناپذیر باشد اما باید به حداقل برسد.
وقتی که آنها را بیرون از قفس می گذارید، ممکن است با گربه یا سگ شما در تماس باشد. یا ممکن است خودش را به شکل توپ در بیاورد تا زمانی که خسته شود و تسلیم شود. یک خارپشت می تواند با گربه ها و سگ ها همزیستی داشته باشد. اما به طور معمول با آنها دوستی نخواهد کرد. کنترل هر نوع تعامل بین جوجه تیغی و سایر حیوانات خانگی ایده خوبی است. همچنین بهتر است برای ایمنی هر دو حیوان، جوجه تیغی را از سایر حیوانات غیر بومی کوچک دور نگه دارید.
دشمنان طبیعی جوجه تیغی
خارپشت دشمنان طبیعی زیادی مثل پرندگان شکاری به ویژه جغدها، راسو، روباه، گرگ، گورکن و خدنگ دارد. اما شکار خارپشت بالغ برای دشمنان طبیعی آن بسیار دشوار است. شاه‌بوف از شکارچیانی است که در شکار جوجه تیغی تبحر دارد. در بریتانیا گورکن دشمن طبیعی اصلی خارپشت است و مشاهده شده که در مناطقی که جمعیت گورکن در آن فراوان است جمعیت خارپشت کم است.
