ضرورت غربالگري سالانه زنان بالاي 21 سال با تست پاپ اسمير
وزير بهداشت با بيان اقدامات اين وزارتخانه در مورد سلامت زنان از
اختصاص مصوبه اعتبار براي غربالگري سرطان سينه در زنان كشور خبر داد و به
ايلنا گفت: 33 ميليارد تومان در مدت 3 سال براي غربالگري زنان بين 30 تا 70
سال اعتبار در نظر گرفته شده است.
دكترمرضيه وحيد دستجردي افزود: غربالگري زنان در مرحله برنامه‌ريزي است و
از سوي ديگر براي سلامت زنان باردار، پوكي استخوان و ساير بخش‌هاي مرتبط با
زنان برنامه‌هايي نيز در نظر گرفته شده است.
اين اظهارات وزير بهداشت در مورد غربالگري سرطان در زنان در حالي است كه به
گفته كارشناسان، سرطان دهانه رحم سالانه جان دست‌كم 290 هزار زن را در
سراسر جهان مي‌گيرد. در كشورهاي توسعه يافته نيز اين سرطان در رده هفتمين
سرطان زنان قرار مي‌گيرد.
البته سرطان‌هاي سينه، ريه، روده، رحم، تخمدان و سرطان‌هاي سيستم لنفاوي
جلوتر از اين سرطان هستند ولي در كشور ما سرطان گردن رحم شايع‌تر است و از
قضا در خانم‌هايي كه سطح اقتصادي و سواد پايين‌تري دارند، ديده مي‌شود.
اكثر مرگ و ميرهاي ناشي از اين بيماري نيز در كشورهاي در حال توسعه اتفاق
مي‌افتد؛ فقط به اين دليل كه مناطق محروم فاقد مراكز آزمايشگاهي براي
غربالگري اين بيماري هستند و آگاهي نسبت به راه‌هاي شناسايي آن ندارند.
با اين اوصاف اهميت سرطان دهانه رحم در اين است كه درصورت تشخيص در مراحل
ابتدايي، كاملا قابل درمان است؛ چون در كشورهاي پيشرفته با غربالگري
توانسته‌اند مرگ و مير اين بيماري را به حداقل برسانند.
دكتر فاطمه قائم مقامي، فوق تخصص سرطان شناسي زنان و عضو هيات علمي دانشگاه
علوم پزشكي تهران با اين توضيح كه پايين‌ترين و در دسترس‌ترين قسمت رحم
گردن يا دهانه رحم است، به همشهري مي‌گويد: ثابت شده سرطان گردن رحم يك
بيماري مقاربتي است كه توسط ويروس پاپيلوماي انساني منتقل مي‌شود. اگرچه
زمينه ايمونولوژيك فرد نيز در بروز اين بيماري مؤثر است ولي در 90 درصد
موارد عامل ايجاد‌كننده اين بيماري ويروس پاپيلوماي انساني است.
چه كساني بيشتر در معرض آلودگي هستند؟
«زناني كه تعدد ازدواج دارند و يا همسرانشان تعدد ازدواج داشته‌اند يا
كساني كه در سنين پايين‌تري ازدواج مي‌كنند، در ريسك بالاتري براي ابتلا به
اين بيماري هستند. همچنين معمولا تعدد حاملگي‌ها و اعتياد به سيگار فرد را
بيشتر در معرض ابتلا به اين بيماري قرار مي‌دهد.»
دكتر قائم‌مقامي با اشاره به اين عبارات ادامه مي‌دهد: ظاهرا اين سرطان تا
مراحل پيشرفته علامتي ايجاد نمي‌كند. براي همين بايد برنامه‌هاي غربالگري
اجرا كرد؛ يعني برنامه‌هايي كه با آنها در ميان همه آدم‌هاي ظاهرا سالم،
كساني را كه در معرض خطرند يا در مراحل اوليه بيماري هستند، تشخيص داد.
به گفته وي، غربالگري اين بيماران به اين صورت است كه معمولا خانم‌ها بعد از ازدواج از سن
21 سالگي، سالي يك‌بار بايد تحت آزمايش سلول‌شناسي دهانه رحم به نام «پاپ
اسمير» قرار بگيرند. وقتي كه اين تست 3بار انجام شد و منفي بود فواصل آن را
مي‌توان طولاني‌تر كرد يعني 2 تا 3 سال يك‌بار آن را انجام داد.
اما سؤال اين است كه آيا واقعا دردسر انجام اين تست به فوايدش مي‌ارزد؟
به گفته اين فوق تخصص سرطان‌شناسي زنان ارزش اين تست براي تشخيص سرطان
دهانه رحم اين است كه اين سرطان يك دوره طولاني دارد؛ يعني ابتدا از يكسري
تغييرات سلولي شروع مي‌شود و 10 سال طول مي‌كشد تا اينكه اين تغييرات به يك
سرطان مهاجم تبديل شود،بنابراين اگر خانمي در اين مراحل مورد آزمايش قرار
گيرد،
به راحتي مي‌توان در مراحل اوليه، بيماري را تشخيص داد و با درمان‌هاي
ساده‌تري كه به‌صورت تخريب به وسيله ليزر و يا برداشتن مخاط دهانه رحم به
وسيله چاقوست، آن بيماري را كاملا از بين برد.
دكتر قائم مقامي در پاسخ به اين سؤال كه آيا اين كارها تاثيري هم در طول
عمر فرد مبتلا به سرطان دارد؟ مي‌گويد: اگر غربالگري به‌درستي انجام نشود،
بيماري به مراحل پيشرفته خواهد رسيد و طول عمر بيمار كاهش خواهد يافت؛
چون اين تومور به‌طور موضعي در لگن پيشرفت مي‌كند و روي مجاري ادراري اثر
فشاري مي‌گذارد و اكثرا اين بيماران به‌علت اورمي يعني افزايش اوره خون و
اختلال در كاركرد كليه جان خود را از دست مي‌دهند تا مسئله خونريزي. گاهي
نيز در مراحل پيشرفته سوراخ شدگي مثانه و روده ايجاد مي‌شود و اختلال در
دفع ادرار به‌وجود مي‌آيد.
بيماري زنان مسن
به گفته كارشناسان، سرطان دهانه رحم بيشتر در خانم‌هاي مسن تظاهر مي‌كند؛
به‌دليل اينكه خانم‌هاي مسن بعد از سن باروري ديگر مراجعه پزشكي نمي‌كنند،
درحالي‌كه حداكثر سن شروع سرطان تهاجمي گردن رحم 55 سالگي است.
براي همين هر 6 ماه يك‌بار انجام آزمايش‌هاي پاپ اسمير لازم است ولي ظاهرا به جز
پاپ اسمير روش تشخيصي ديگري هم براي سرطان دهانه رحم وجود دارد.
دكتر قائم‌مقامي در توضيح اين روش‌ها خاطرنشان مي‌كند: به جز تست پاپ اسمير
روش‌هاي تشخيصي ديگري هم هست مثل ديدن دهانه رحم به وسيله يك ميكروسكوپ سه
بعدي كه به آن كولپوسكوپي مي‌گويند.
وقتي كه سلول‌هاي غيرطبيعي در تست پاپ اسمير ديده شدند، صلاح است كه فرد با
اين ميكروسكوپ مورد بررسي قرار گيرد.تست ديگر نيز براي تشخيص اين سرطان
تست ويروسي است كه در آن آنتي‌ژن ويروس مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
با اين حال، به عقيده عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، امروزه
بيشتر تست ويروسي استفاده مي‌شود؛ چون به‌نظر مي‌رسد دقت اين تست در تشخيص
اين بيماري بيشتر از تست‌هاي پاپ اسمير است ولي فقط نوع اوليه آن در چند
آزمايشگاه در ايران انجام مي‌شود و نوع پيشرفته‌تر آن هنوز وارد كشور نشده
است.
هورمون درمانی پس از یائسگی: درست یا نادرست؟
هورموندرمانی جایگزین تا سال 2002 به طور
معمول برای درمان علائم یائسگی و محافظت در مقابل اثرات درازمدت آن بر روی
سلامت زنان به کار می‌رفت.
در این سال نتایج یک کارآزمایی بالینی بزرگ
در این مورد منتشر شد که خطرات بهداشتی این شیوه درمانی را روشن کرد. اما
در نهایت این سوال باقی می‌ماند، که زنان در دوران یائسگی باید
هورموندرمانی انجام دهند یا نه.
در طول سال‌های یائسگی، تولید هورمون‌های جنسی زنانه استرون و پروژسترون
در تخمدان‌های شما کاهش پیدا می‌کند. این کاهش هورمون‌ها باعث می‌شود، که
قاعدگی و باروری برای همیشه پایان یابد، اما در عین حال کاهش این هورمون‌ها
می‌تواند باعث گرگرفتگی، نوسان خلق، خشکی واژن و مشکلات ادراری شود. راه
حل چیست؟ سال‌ها بود که دکترها به طور معمول برای تخفیف این علائم از
هورموندرمانی جایگزین، استفاده می‌کردند، یعنی داروهای حاوی هورمون‌های
زنانه تا جایگزین هورمون‌هایی شود که بدن دیگر نمی‌‌سازد.
و به طور گسترده‌ای اعتقاد بر این بود که افزایش دادن میزان استروژن پس
از یائسگی باعث محافظت زنان از بیماری قلبی و پوکی استخوان می‌شود، و در
عین حال کیفیت زندگی آنها را بهبود می‌بخشد و آنها را جوان نگه می‌دارد.
در سال 2002 یک کارآزمایی بالینی بزرگ به نام “ابتکار عمل سلامت زنان”
(WHI) نشان داد که هورموندرمانی ممکن است در برخی از زنان بیش از آنکه
سودمند باشد، آنها را در معرض خطرات بهداشتی قراردهد. با افزایش خطرات
بهداشتی هورموندرمانی در زنان، پزشکان تمایل کمتری به تجویز این شیوه
درمانی پیدا کردند. و حدود دو سوم زنانی که تحت هورموندرمانی بودند، درمان
خودشان را بدون مشورت با دکترهای‌شان قطع کردند.
امروزه سردرگمی زیادی در مورد هورموندرمانی جایگزین وجود دارد. حقیقت
این است که بر خلاف اعتقاد قبلی، هورمن‌درمانی یک علاج جادویی برای پیری
نیست، اما هنوز موثرترین درمان برای علائم ناخوشایند یائسگی در اغلب زنان
است. اگر شما دارید یائسه می‌شوید، باید در مورد منافع و خطرات هورمون
درمانی بیشتر بدانید:
منافع هورموندرمانی چیست؟
استروژن موثرترین درمان برای تسکین علائم آزارنده یائسگی مانند گرگرفتگی
و تعریق شبانه است. این هورمون همچنین می‌تواند علائم واژنی ناشی از
یائسگی، مانند خشکی، خارش، سوزش و ناراحتی هنگام مقاربت را از بین ببرد.
هورموندرمانی درازمدت برای پیشگیری از عوارض پس از یائسگی دیگر توصیه
نمی‌شود. اما زنانی که برای تسکین کوتاه مدت علائم یائسگی از استروژن
استفاده می‌کنند،ممکن است تا حدودی در مقابل این بیماری‌ها تا حدی محافظت
شوند:
پوکی استخوان: تحقیقات نشان می‌دهد که هورموندرمانی می‌تواند از پوکی استخوان که پس از یائسگی رخ می‌دهد، جلوگیری کند و خطر شکستگی لگن در نتیجه پوکی استخوان را کاهش می‌دهد.
سرطان روده بزرگ: بررسی‌‌ها نشان می‌دهد که هورموندرمانی می‌تواند خطر سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.
بیماری قلبی:
برخی از داده‌ها بیانگر آن است که استروژن می‌تواند خطر بیماری قلبی را
هنگامی که به طور زودرس در سال‌های پس از یائسگی مصرف شود، کاهش دهد.
یک کارآزمایی بالینی کنترل‌شده تصادفی‌شده – “بررسی پیشگیری اولیه
استروژن کرونوس” (KEEPS) – که مصرف استروژن و بیماری قلبی را در زنان
جوانتر پس از یائسگی
را مورد بررسی قرار می‌دهد، در حال انجام است،اما هنوز چند سال مانده است تا به اتمام برسد.
برای زنانی که به طور طبیعی یائسه شده‌اند، معمولا استروژن به صورت بخشی
از درمان ترکیبی استروژن و پروژسترون تجویز می‌شود. این امر به خاطر این
است که استروژن بدون پروژسترون می‌تواند خطر سرطان رحم را افزایش دهد.
زنانی که به علت رحم‌برداری جراحی، یائسه شده‌اند، می‌توانند استروژن تنها
مصرف کنند.
خطرات هورموندرمانی چیست؟
“ابتکار عمل بهداشت زنان” نشان داد که زنانی که در این بررسی ترکیب
استروژن و پروژسترون مصرف می‌کردند، در معرض خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها
هستند. بر اساس این بررسی، در طول یک سال، 10000 زنانی که استروژن به همراه
پروژسترون مصرف می‌کنند در مقایسه با دارونما دچار این بیماری‌ها شدند:
هفت مورد بیشتر بیماری قلبی.
هشت مورد بیشتر سرطان پستان.
هشت مورد بیشتر سکته مغزی.
19 مورد بیشتر لخته شدن خون.
بر اساس این ارقام، افزایش خطر این بیماری‌ها در یک زن منفرد زیاد نیست.
اما خطر کلی برای زنان یائسه به عنوان یک گروه به یک نگرانی بهداشت عمومی
قابل توجه بدل می‌شود.
به علاوه پژوهشگران دریافتند که در زنانی که ترکیب استروژن و پروژسترون مصرف می‌کنند، ماموگرافی
غیرطبیعی بیشتری دیده می‌شود. شمار بالاتر موارد مثبت کاذب در این
ماموگرافی‌ها – علائم احتمالی سرطان پستان که نهایتا معلوم می‌شود درست
نیستند- احتمالا ناشی از استروژن هستند که تراکم بافت پستانی را افزایش
می‌دهد.
این بررسی که برای زنانی که استروژن تنها (پر‌مارین) مصرف
می‌کردند،افزایشی در خطر ابتلا به سرطان پستان با بیماری قلبی را نشان
ندارد. اما پژوهشران دریافتند در طول یک سال، برای 10000 زنی که استروژن
مصرف می‌کنند در مقایسه با دارونما، 12 مورد بیشتر سکته مغزی و شش مورد
بیشتر لخته شدن خون در پاها رخ می‌دهد،و به علاوه میزان ناهنجاری‌ها در
ماموگرافی‌ها بالا می‌برد.
آخرین نکته مهم است، چرا که زنانی که استروژن یا ترکیبی از استروژن و
پروژسترون درمان می‌شوند، ممکن است نیاز به انجام مکررتر ماموگرافی و
آزمایش‌های اضافی دارند.
چه کسی باید هورموندرمانی انجام دهد؟
استروژن علیرغم خطرات سلامتی نسبت داده شده به آن، هنوز استاندارد طلایی
برای درمان علائم یائسگی است. برای زنانی که گرگرفتگی متوسط تا شدید و
سایر علائم یائسگی دیگر دارند، منافع درمان کوتاه‌مدت با استروژن بر خطرات
بالقوه آن برتری دارد.
داده‌ها در مورد هورمون درمانی جایگزینی می‌تواند ترساننده و
سردرگم‌کننده باشد. اما خطر مطلق برای هر زن منفردی که هورموندرمانی
می‌شود، کاملا پایین است- شاید به آن اندازه‌ای که برای شما بسته به
علائمی که تجربه می‌کنید، قابل‌قبول باشد. با دکترتان در مورد خطرات شخصی
صحبت کنید.
چه کسانی باید از هورموندرمانی پرهیز کنند؟
زنان مبتلا به سرطان پستان، بیمار قلبی یا تاریخچه لخته‌های خون دارند،
نباید برای تسکین علائم یائسگی از هورموندرمانی استفاده کنند. زنانی که
دچار علائم آزارنده یائسگی نمی‌شوند،
نباید برای پیشگیری از نقصان حافظه یا سکته مغزی از هورموندرمانی
استفاده کنند. به جای آن با دکترتان درباره داروهای دیگر یا تغییرات سبک
زندگی که می‌توان حفاظت درازمدت از این بیماری‌ها ایجاد کنند، مشورت کنند.
اگر هورموندرمانی می‌کنید، چگونه می‌توانید خودتان را از خطرات اضافی حفاظت کنید؟
تجزیه و تحلیل داده‌های WHIو سایر کارآزمایی‌ها نشان می‌دهد که راه‌های
متعددی برای کاهش خطرات ناشی از هورموندرمانی وجود دارد. با دکترتان در
مورد این راهبردها صحبت کنید.
درمان را به درستی زمان‌بندی کنید: خطر هورموندرمانی در ایجاد بیماری قلبی به طور قابل توجهی در زنان زیر 60 سال چندان قابل‌توجه نیست. در واقع، برخی از بررسی‌‌ها
نشان داده‌اند که استروژن ممکن است قلب را در صورتی که در سال‌های ابتدای یائسگی مصرف شوند، اثر حفاظتی دارند.
به حداقل رساندن مقدار داروی مصرفی: از
حداقل دوز موثر برای کوتاه‌ترین مقدار زمان مورد نیاز برای درمان علائم
یائسگی استفاده کنید. از طرف دیگر، از ادامه دادن مصرف دارو
تا زمانی که دارای علائم آزارنده یائسگی هستید، ترسی نداشته باشید.
بهترین روش دریافت دارو را پیدا کنید: شما
می‌توانید استروژن را به صورت قرص، چسب پوستی، ژل، کرم واژنی یا شیاف یا
حلقه آهسته‌رهشی که در واژن قرار داده می‌شود، مصرف کنید. اگر تنها علائم
واژنی شما آزار می‌دهد،می‌توانید استفاده از کرم، قرص یا حلقه واژنی گزینه
بهتری نسبت به قرص خوراکی یا برچسب پوستی است. این امر به خاطر آن است که
استروژنی که در واژن استعمال شود، می‌تواند با دوز کمتر نسبت به قرص خوراکی
یا برچسب پوستی موثر باشد.
اگر رحم‌برداری نشده‌اید، و از هورموندرمانی خوراکی یا با برچسب پوستی
استفاده می‌کنید، به پروژسترون هم نیاز خواهید داشت به صورت قرص خوراکی،
قرص خوراکی ترکیبی،ژل واژنی، آی‌یو‌دی هورمون‌دار و برچسب پوستی ترکیبی
موجود است.
دکتر شما ممکن است به شما در انتخاب شیوه تجویز هورمون که بیشترین منافع و سهولت را با کمترین خطر و هزینه را داشته باشد، کمک کند.
اگر نمی‌توانم هورموندرمانی شوم،چه کار می‌توانم بکنم؟
زنان نباید مجبور شوند که از علائم یائسگی رنج ببرند. شما ممکن است
بتوانید با گزینه‌های سالم سبک زندگی این علائم را کنترل کنید. در واقع
دکتر شما ممکن است پیش از تجویز دارو، به شما توصیه کند عادات ورزش و رژیم
غذایی‌تان را تغییر دهید. اگر تغییرات سبک زندگی تسکین کافی از این علائم
را فراهم نکرد، داروهای بسیاری به جز هورموندرمانی برای تسکین این علائم
وجود دارند.
جمع‌بندی: هورموندرمانی نه برای همه بد است و نه برای همه خوب:
آشکار است که هورموندرمانی جایگزینی دیگر نوشدارویی برای بیماری‌های
مربوط به افزایش سن به حساب نمی‌آید. اما وضعیت آنقدرها هم بد نیست.
تنها راه برای تعیین اینکه هورموندرمانی بهترین شیوه برای شماست مشورت
با دکترتان درباره علائم و خطرات بهداشتی مربوط به خودتان است. در طول
سال‌های یائسگی‌تان باید به این مکالمه با دکترتان ادامه دهید.
در حالیکه پژوهشگران بیشتر در مورد هورموندرمانی و سایر درمان‌های
یائسگی می‌آموزند،ممکن است این توصیه‌ها تغییر کنند. درمان‌های فعلی‌تان
را با دکترتان به طور منظم مرور کنید تا مطمئن شوید که این درمان‌ها هنوز
بهترین گزینه‌ها هستند.
