چهل حدیث در مورد حجاب زن و مرد
– امام على علیه السّلام فرموده اند : پوشیده و محفوظ داشتن زن مایه آسایش بیشتر و دوام زیبایى اوست . غرر الحکم(5820)
2- امام صادق علیه السلام می فرمایند: حجاب زن برای طراوت و زیبایی اش مفیدتر می باشد. ( المستدرک، ج5)
3- امیرالمومنین علیه السلام در وصیت خود به
امام حسن مجتبی علیه السلام فرمود:«با پوشش و حجابی که برای همسرانت قرار
می‌دهی، چشم آنان را از هوس و حرام بازمی‌داری، چرا که حجاب برای آنها ثبات
بیشتری به ارمغان می آورد. از خروج بی‌حساب و بی‌رویه زنان جلوگیری کن،
زیرا مفاسدی دارد؛ و اگر می‌توانی، کاری کن که همسرانت غیر از تو را
نشناسند و با مردان رفت و آمد نداشته باشند
4- حضرت موسی بن جعفر علیه السلام از پدران
گرامیش از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل فرمود که: روزی شخص
نابینایی اجازه ورود خواست. فاطمه علیهاسلام برخاست و چادر به سر کرد. رسول
خدا فرمود:« چرا از او رو می‌گیری، او که تو را نمی‌بیند؟» فاطمه عرض
کرد:« او مرا نمی‌بیند، اما من که او را می بینم. و او اگر چه مرا نمی‌بیند
ولی بوی مرا که حس می‌کند
5- رسول خدا(ص) از حضرت جبرئیل(ع) سوال نمود که
آیا فرشتگان خنده و گریه دارند؟ جبرئیل فرمود: بله. (یکی از آنجاهایی که
فرشتگان می‌خندند) زمانی است که زن بی‌حجابی و بدحجابی می‌میرد، و بستگان
او را در قبر می‌گذارند و روی آن زن را با خشت و خاک می‌پوشانند تا بدنش
دیده نشود. فرشتگان می‌خندند و می‌گویند: تا وقتی که جوان بود و با دیدنش
هر کسی را تحریک می‌کرد و به گناه می‌انداخت(پدر و برادر و شوهرش و…از
خود غیرت نشان ندادند) و او را نپوشاندند، ولی اکنون که مرده و همه از
دیدنش نفرت دارند او را می‌پوشانند.
6- در یک روز بارانی حضرت علی(علیه‌السلام) با
پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در بقیع بودند که زنی سوار بر الاغ از آن‌جا
عبور می‌کرد. ناگهان پای الاغ در چاله‌ای فرو رفت و زن از بالای آن به زیر
افتاد. رسول خدا به سرعت روی خود را برگرداند. حاضران به رسول خدا گفتند
این زن شلوار به تن دارد. حضرت سه بار فرمود: خداوند زنان شلوار پوش را
رحمت کند. سپس فرمودند: ای مردم! شلوار را به عنوان پوشش برگزینید؛ چرا که
از پوشاننده‌ترین لباسهای شماست. و به‌وسیله‌ی آن از زنان خود به هنگام
خروج آنان از منزل محافظت کنید. (البته باید توجه داشت که پیامبر، شلوار را
به عنوان مکمل پوشش مطرح کردند، نه جایگزین پوشش!)
7- پیامبر فرموده اند:خدا مردانی را که شبیه زن می‌شوند و زنانی را که خود را شبیه مرد قرارمیدهند ، نفرین کرده است.
8- رسول خدا(ص) فرمودند:سه گروه، هرگز داخل بهشت نمی‌شوند :1- زنی که خود را درلباس وحرکات وامور دیگر شبیه مرد سازد و…
9- امام علی علیه السلام می فرماید: بهترین لباس ؛ لباسی است که تو را از خدا به خود مشغول نسازد.
10- در حدیث قدسی آمده است :به بندگانم
بگوئیدبه لباس دشمنانم در نیایند و خود را شبیه دشمنان من نکنند که در این
صورت آنها هم دشمنان من خواهند بود
11- پیامبر می فرمایند:خداوند شما را از عریان
شدن نهی کرده است پس شرم کنید از فرشتگانی که همراه شما هستند همان
گرامیانی که از شما جدا نمی شوند مگر هنگام قضای حاجت و خلوت کردن با همسر
12- از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) پرسیدند:
آیا در تنهایی می‌توانیم کشف عورت کنیم؟ حضرت جواب دادند: خداوند بیش از
مردم سزاوار است که از او شرم شود.( سنن ابن ماجه )
13- رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله)فرمودند:
خداوند شما را از عریان شدن بازداشته است؛(بحار الانوار ج. 56) لذا از
عریان شدن بپرهیزید.( سنن الترمذی )
14- حضرت علی(علیه‌السلام) می فرمایند: وقتی کسی
عریان شود، شیطان به او نظر می‌اندازد و در او طمع می کند؛ پس خود را
بپوشانید.( تهذیب )
15- پیامبر سه بار فرمود :خدایا ! زنان شلوار
پوش را بیامرز . اى مردم ! شلوار بپوشید که شلوار پوشاننده ترین جامههاى
شماست و زنان خود را در موقعى که بیرون مىآیند با شلوار حفظ کنید
16- پیامبر فرمود: صیانت زن او را شادابتر و زیبایىاش را پایدارتر مىکند
17- پیامبر فرمود: غذائی بخور که خود می پسندی ولی لباسی بپوش که مردم می پسندند
18- در روایت است که برای پیامبر چند قواره
پارچه آوردند پیامبر قواره ای را به یکی از یاران خود داد و به او فرمود که
این را دو قسمت کن: قسمتی را برای خود جامه کن و قسمت دیگر آن را به همسرت
بده تا برای خود روسری کند. بعد به وی فرمود: به همسرت بگو برای این پارچه
آستری فراهم کند تا بدن وی از زیر آن نمایان نباشد.( سنن أبی داود، ج 2)
19- رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمودند: هلاکت زنان امت من در دو چیز است: «طلا و لباس نازک».( شیخ مفید، امالی).
20- حضرت علی(ع) فرمودند: بر شما باد بر پوشیدن لباس ضخیم؛ چرا که هرکس لباسش نازک باشد، دینش نازک است.
21- اسماء دختر ابوبکر و خواهر عایشه به خانه
پیغمبراکرم(ص) آمد درحالی که جامه‌های نازک و بدن نما پوشیده بود.رسول
اکرم(ص)روی خویشرا ازوی برگرداند و فرمود:ای اسماء همین که زن به حد بلوغ
رسید سزاوار نیست چیزی از بدن او دیده شود مگر ازمچ دست به پایین و
صورتش(الدرالمنثورج 5)
22- رسول خدا(ص) وضعیت دوران ما را از قبل پیش
بینی می‌کنند: در آخر امت من، مرد نماهایی هستند که سوار بر وسایل نقلیه
خود، بر در مساجد پیاده می‌شوند. زنان اینان، پوشیده‌هایی برهنه‌اند که
موهایشان برآمده است. این‌ها زنان نفرین‌شده‌اند.( المحاسن، ج1)
23- رسول خدا(ص) می‌فرماید: برای زن جایز نیست
مچ پایش را برای مرد نامحرم آشکار سازد و اگر مرتکب چنین عملی شد اول
اینکه: خداوند سبحان همیشه او را لعنت می‌کند. دوم اینکه: دچار خشم و غضب
خداوند بزرگ می‌شود. سوم اینکه: فرشتگان الهی هم او را لعنت می‌کنند.
چهارم: عذاب دردناکی برای او در روز قیامت آماده شده است.هر زنی که به
خداوند سبحان و روز قیامت ایمان دارد زینتش را برای غیر شوهرش آشکار
نمی‌کند و همچنین موی سر و مچ پای خود را نمایان نمی‌سازد و هر زنی که این
کارها را برای غیرشوهرش انجام دهد دین خود را فاسد کرده و خداوند را نسیت
به خود خشمگین کرده است.
24- رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمودند:1-
زر و زیور خود را در منظر و دیدگاه غیرشوهر مگذار و در غیاب شوهر خود را
خوشبو مکن و مچ پا را نشان مده اگر چنین کنید دینتان را تباه و خدا را به
خشم آورده اید.
25- پیامبر اکرم(ص)زنان را از پوشیدن لباسهای توجه برانگیز بر حذر می‌داشتند.
26- امام صادق(ع) به یکی ازخواهران محمدبن ابی‌عمیر فرمود : وقتی که به دیدار برادرت رفتی لباسهای رنگارنگ و تحریک‌آمیز برتن نکن.
27- رسول حق (ص) به حولا فرمود :روسرى خود را که جلب نظر مى کند نشان مده اگر چنین کنی دینتان را تباه و خدا را به خشم آورده ای.
28- امام رضا (ع):هر کس لباس بپوشد تا مباهات و جلوه گری کند خدا رحمتش را از او باز می دارد .(همراه با نماز)
29- پیامبر فرمود: لباسی بپوش که انگشت نمای مردم نشوی و عزت واحترامت هم محفوظ بماند.
30- فضیل بن یسار می گوید از امام صادق علیه
السلام پرسیدم که آیا ساعد های زن از قسمتهائی است که باید از غیر محارم
بپوشاند ؟ فرمود بلی و آنچه زیر روسری قرار می گیرد باید پوشیده شود همچنین
از محل دستبند به بالا باید پوشیده شود . (کافی جلد 5 )
31- نمایان ساختن تمام بدن برای زوج رواست و سر و
گردن را می توان در برابر پسر و برادر آشکار کرد، اما در برابر نا محرم
باید از چهار پوشش استفاده کرد: پیراهن (درع)، روسری (خمار)، پوششی وسیع تر
از روسری که بر روی سینه می افتد (جلباب) و چادر (ازار).(مجمع البحرین).
32- عایشه می گوید: دختر عبدالله بن طفیل که
برادر مادری من بود در حالی که زینت کرده بود به خانه ام آمد. در همان
هنگام پیامبر(صلی الله علیه وآله)نیز وارد شد و هنگامی که او را دید از او
روی برگرداند. عایشه گفت یا رسول الله این دختر، بردار زاده من و خردسال
است! پس پیامبر فرمود: هنگامی که زن به دوران عادت ماهانه رسید بر او جایز
نیست که جز روی خود موضع دیگری را نمایان کند.( جامع البیان، ج 9)
33- امام صادق(ع) می‌فرمودند:«سزاوار نیست زن مسلمانی، لباسی بپوشد که بدن وی را نمی‌پوشاند»
34- عبداللّه بنعباس، مفسّر و شاگرد سرشناس
امیرالمؤمنین علی(ع) گفته است:زن (باید) مو و سینه و دور گردن و زیر گلوی
خود را بپوشاند.»( مجمع البیان، ج7)
35- از حدیث امام باقر استفاده می‌شود که محارم
زن مانند برادر، پدر و … حق ندارند به همه جای زن بنگرند و زن نیز نباید
بگذارد پایین‌تر از جای گردنبد و بالاتر از مچ دست آشکار گردد. چنین نیست
که زن نزد محرمها، هر لباسی بپوشد و با هر آرایشی بیرون آید واندام خود را
بنمایاند.
36- یکی از اصحاب پیامبر می‌گوید روزی نشسته
بودم و لباسم کنار رفت و ران پایم پیدا شد. پیامبر که در حال عبور بودند،
به من گفتند: ران خود را بپوشان که جزء عورت است.( مسند احمد )(قابل توجه
برخی آقایان)
37- حضرت موسی(علیه‌السلام) آن‌قدر بر پوشیدگی
خود محافظت می‌کرد که مردم می‌پنداشتند وی بیماری جسمانی دارد. رسول
خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) درباره‌ی او می‌فرمود: همانا موسی مردی باحیا و
پوشیده بود که به دلیل حیایش، هیچ نقطه از بدن وی دیده نشد و لذا هنگامی که
می‌خواست وارد آب شود تا بدنش وارد آب نمی‌شد، لباس خود را بیرون
نمی‌آورد؛ در حالی که بنی‌اسرائیل حیا نمی‌کردند و در برابر هم برای شستشو
برهنه می‌شدند و به یکدیگر نگاه می‌کردند.
38- پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هم هرگاه می‌خواستند غسل کنند، کسی به‌وسیله‌ی پرده ایشان را مستور می‌ساخت.
39- امام صادق(علیه‌السلام) پوشیدگی شدید لقمان را از علل حکیم شدن وی می‌دانند. (قابل توجه کسانی که می گویند پوشش فقط برای زن است)
40- پیامبر روزی یکی از کارگران خود را دید که
در فضای باز غسل می‌کند. به وی فرمود: نمی‌بینم از خدایت شرم کرده باشی!
مزدت را بگیر ما نیازی به تو نداریم.( المصنف )
تحلیل حجاب در قرآن
یکی از این آیات، آیه 59 سوره احزاب است:« یا
ایهاالنبی قل لازواجک و بناتک و نساءالمومنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذلک
ادنی ان یعرفن فلا یوذین و کان الله غفورا رحیما» (ای پیامبر، به زنان و
دخترانت و نیز به زنان مومنین بگو خود را بپوشانند تا شناخته نشوند و مورد
اذیت قرار نگیرند. و خداوند بخشنده مهربان است.)
جلاب به معنای یک پوشش سراسری است؛ یعنی زن باید همه اندامش پوشیده باشد تا همچون گلی لطیف از دسترس هوسرانان مصون و محفوظ باشد.
در سوره نور آیه 31 نیز مفصلا در مورد حجاب و حرمت نگاه به نامحرمان سخن به میان آمده است.
مفهوم و ابعاد حجاب در قرآن
حجاب
در لغت به معنای مانع، پرده و پوشش آمده است. استعمال این کلمه، بیشتر به
معنی پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش میدهد که پرده، وسیله‌ی
پوشش است، ولی هر پوششی حجاب نیست؛ بلکه آن پوششی حجاب نامیده می‌شود که از
طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.
حجاب، به معنای پوشش اسلامی
بانوان، دارای دو بُعد ایجابی و سلبی است. بُعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و
بُعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است؛ و این دو بُعد باید در
کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود؛ گاهی ممکن است بُعد اول باشد،
ولی بُعد دوم نباشد، در این صورت نمیتوان گفت که حجاب اسلامی محقق شده
است.
اگر به معنای عام، هر نوع پوشش و مانع از وصول به گناه را حجاب
بنامیم، حجاب میتواند اقسام و انواع متفاوتی داشته باشد. یک نوع آن حجاب
ذهنی، فکری و روحی است؛ مثلاً اعتقاد به معارف اسلامی، مانند توحید و نبوت،
از مصادیق حجاب ذهنی، فکری و روحی صحیح است که میتواند از لغزشها و
گناههای روحی و فکری، مثل کفر و شرک جلوگیری نماید.
علاوه
بر این، در قرآن از انواع دیگر حجاب که در رفتار خارجی انسان تجلی می‌کند،
نام برده شده است؛ مثل حجاب و پوشش در نگاه که مردان و زنان در مواجهه با
نامحرم به آن توصیه شده‌اند.هدف و فلسفه حجاب
هدف اصلی تشریع احکام در اسلام، قرب به خداوند است که به وسیله‌ی تزکیه‌ی نفس و تقوا به دست میآید:
إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ (حجرات؛13) بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا با تقواترین شماست.
-=هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا
عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ
الْحِکْمَةَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ؛
اوست خدایی که میان عرب امّی (قومی که خواندن و نوشتن هم نمیدانستند)
پیغمبری بزرگوار از همان قوم برانگیخت، تا بر آنان وحی خدا را تلاوت کند و
آنها را (از لوث جهل و اخلاق زشت) پاک سازد و کتاب سماوی و حکمت الهی
بیاموزد؛ با آن که پیش از این، همه در ورطه‌ی جهالت و گمراهی بودند.=-
از قرآن کریم استفاده می‌شود که هدف از تشریع حکم الهی، وجوب حجاب
اسلامی، دست‌یابی به تزکیه‌ی نفس، طهارت، عفت و پاکدامنی است. آیاتی
همچون:
قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ
أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکى لَهُمْ؛ ای رسول ما
مردان مؤمن را بگو تا چشمها از نگاه ناروا بپوشند و فروج و اندامشان را
محفوظ دارند، که این بر پاکیزگی جسم و جان ایشان اصلح است.
حجاب چشم
قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ (نور؛30) ای رسول ما به مردان مؤمن بگو تا چشمها را از نگاه ناروا بپوشند.قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ(نور؛31) ای رسول به زنان مؤمن بگو تا چشمها را از نگاه ناروا بپوشند.
حجاب در گفتار
نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب گفتاری زنان در مقابل نامحرم است:
فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی
فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ(احزاب؛32) پس زنهار نازک و نرم با مردان سخن نگویید؛
مبادا آن که دلش بیمار (هوا و هوس) است به طمع افتد.
حجاب رفتاری
نوع دیگر حجاب و پوشش قرآنی، حجاب رفتاری زنان در مقابل نامحرم
است. به زنان دستور داده شده است به گونهای راه نروند که با نشان دادن
زینتهای خود باعث جلب توجه نامحرم شوند
وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما
یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ(نور؛31) و آن طور پای به زمین نزنند که خلخال
و زیور پنهان پاهایشان معلوم شود.
از مجموع مباحث طرح شده به روشنی استفاده می‌شود که مراد از حجاب
اسلامی، پوشش و حریم قایل شدن در معاشرت زنان با مردان نامحرم در انحای
مختلف رفتار، مثل نحوه‌ی پوشش، نگاه، حرف زدن و راه رفتن است.
بنابراین، حجاب و پوشش زن نیز به منزله‌ی یک حاجب و مانع در مقابل
افراد نامحرم است که قصد نفوذ و تصرف در حریم ناموس دیگران را دارند. همین
مفهوم منع و امتناع در ریشه‌ی لغوی عفت نیز وجود دارد؛
حجاب و عفت
دو واژه‌ی «حجاب» و «عفت» در اصل معنای منع و امتناع مشترکاند.
تفاوتی که بین منع و بازداری حجاب و عفت است، تفاوت بین ظاهر و باطن است؛
یعنی منع و بازداری در حجاب مربوط به ظاهر است، ولی منع و بازداری در عفت،
مربوط به باطن و درون است؛ چون عفت یک حالت درونی است، ولی با توجه به این
که تأثیر ظاهر بر باطن و تأثیر باطن بر ظاهر، یکی از ویژگی‌های عمومی انسان
است؛ بنابراین، بین حجاب و پوشش ظاهری و عفت و بازداری باطنی انسان، تأثیر
و تأثّر متقابل است؛ بدین ترتیب که هرچه حجاب و پوشش ظاهری بیشتر و بهتر
باشد، این نوع حجاب در تقویت و پرورش روحیه‌ی باطنی و درونی عفت، تأثیر
بیشتری دارد؛ و بالعکس هر چه عفت درونی و باطنی بیشتر باشد باعث حجاب و
پوشش ظاهری بیشتر و بهتر در مواجهه با نامحرم میگردد.
حجاب زنان سالمند
قرآن مجید به شکل ظریفی به این تأثیر و تأثّر اشاره فرموده است.
نخست به زنان سالمند اجازه میدهد که بدون قصد تبرّج و خودنمایی، لباسهای
رویی خود، مثل چادر را در مقابل نامحرم بردارند، ولی در نهایت می‌گوید: اگر
عفت بورزند، یعنی حتی لباسهایی مثل چادر را نیز بر ندارند، بهتر است.
وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتِی لا
یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ
غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِینَةٍ وَ أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ وَ
اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ.(نور؛60)
علاوه بر رابطه‌ی قبل، بین پوشش ظاهری و عفت باطنی، رابطه‌ی علامت و
صاحب علامت نیز هست؛ به این معنا که مقدار حجاب ظاهری، نشانهای از مرحله‌ی
خاصی از عفت باطنی صاحب حجاب است. البته این مطلب به این معنا نیست که هر
زنی که حجاب و پوشش ظاهری داشت، لزوماً از همه‌ی مراتب عفت و پاکدامنی نیز
برخوردار است
