روش های پیشگیری از خسارات آفات در گلخانه – نسخه متنی
شرايط ايجاد
شده در گلخانه بهتــــرين وضعيت را
براي استقرار انواع حشرات و کنه‌هاي
آفت بوجود مي‌آورد. افزايش سريع جمعيت
آفات در گلخانه گاهي اوقات آنچنان
غاقل‌گير کننده است که تنها يک مديريت
کارآمد مي‌تواند از خسارت آنها به
محصول جلوگيري کند. براي کنترل آفات در
گلخانه استفاده بي‌رويه از سموم دفع
آفات راه حل مناسبي نيست و به هيچ وجه
توصيه نمي‌شود. مديريت صحيح آفات
گلخانه بيشتر بر استفاده از روشهاي
پيشگيري استوار است. زيرا اين روشها به
مراتب آسان تر و کم‌هزينه‌تر از
روشهاي مبارزه با آفات پس از ظهور آنها
در گلخانه است.
پيشگيري از
وقوع آفات عمدتا بر رعايت اصول بهداشت
زراعي متکي است که شامل نابودي يا حذف
نه تنها مواد آلوده به آفت بلکه کليه
منابع بالقوه آلودگي مي‌باشد. عمليات
پاکسازي مي‌بايست هم در داخل گلخانه و
هم در اطراف آن انجام گيرد و در هر مرحله
از توليد محصول مي‌بايست انجام‌پذير
باشد. رعايت اصول بهداشتي در گلخانه
فرآيندي مداوم و در تمام طول سال
است.
مراحل
حفاظت و پيشگيري از آفات
مرحله توليد نشاء و کاشت
در
اين مرحله مي‌توانيد از تله‌هاي زرد
چسبنده به ابعاد 13×8 سانتيمتر ( يک تله
براي هر50 تا 100 متر مربع) براي رديابي
اوليه مگسهاي سفيد ، تريپس‌ها و
شته‌ها استفاده کنيد. اين تله‌ها
مي‌بايست درطول راهروهاي داخل گلخانه
، نزديک در و پنجره‌ها و محلهاي ورودي
هوا نصب شود و حداقل هفته‌اي يکبار
مورد بازديد قرا گيرد. علاوه بر بازديد
تله‌ها بهتر است بوته‌هاي نشاء يا
گياهچه‌ها را نيز به صورت هفتگي از نظر
وجود کنه يا شته بررسي کنيد.
وجود کنه‌هاي تار عنکبوتي
را مي‌توانيد از طريق مشاهده مستقيم
کنه بر روي گياه يا مشاهده آثار خسارت
آن مشخص نماييد. بر اثر تغذيه کنه‌هاي
دو نقطه‌اي (کنه‌هاي تار عنکبوتي) نقاط
زرد رنگي در سطح برگ بوجود مي‌آيد. از
آنجايي که تله‌هاي زرد تنها براي
رديابي حشرات بال‌دار قابل استفاده
است رديابي آفات بي‌بالي مانند کنه‌ها
و يا شته‌هاي بي‌بال به صورت مشاهده
مستقيم در نشاء يا گياهچه بسيار مهم
است.
شته‌ها بيشتر
در زير برگها يا اطراف جوانه‌هاي رويشي
و زايشي گياه مستقر مي‌شوند و از طريق
وجود پوسته‌هاي سفيد رنگ آنها و يا
ترشحات چسبنده براق آنها به نام عسلک بر
روي اندامهاي مختلف گياه قابل رديابي
هستند. علفــــهاي هرز مي‌توانند منبع
مهمـــي براي استقرار حشرات و کنه‌ها
در طول سال باشند. بنـــابراين
مي‌بايست کليه علفهاي هرز داخل و اطراف
گلخانه را نابود کنيد. از قرار دادن هر
گونه گياه زينتي در اطراف نشاء‌ها يا
گياهچه‌هاي جوان خودداري کنيد زيرا
اين نوع گياهان نيز مي‌توانند به صورت
منبعي براي استقرار آفات عمل کنند.
مرحله توليد
محصول
در اين مرحله عمليات
توصيه شده در طي مرحله قبل مي‌بايست
ادامه يابد.
* کليه
بقاياي گياهي را از مسير راهروها و مسير
آبياري به سرعت جمع آوري کنيد و هيچگونه
توده زباله را داخل و يا نزديک گلخانه
به حال خود رها نکنيد.
* به منظور جلوگيري از گل آلوده شدن
و
مرطوب شدن سطح خاک که محل مناسبي براي
تکثير مگسهاي پوسيده‌خوار ايجاد
مي‌کند. خاک را به خوبي زهکشي کنيد.
* هرگز گياهان متفرقه
مانند انواع گياهان زينتي و درختچه‌ها
را داخل گلخانه قرار ندهيد چرا که اينها
به عنوان پناهگاههاي جايگزين براي
حشرات ، کنه‌ها و ساير آفات عمل
مي‌کنند.
* در
جاهايي که امکان‌پذير است از توريهاي
محافظ استفاده کنيد تا از ورود حشرات
جلوگيري شود استفاده از توري يک راه
موثر و ساده براي جلوگيري از ورود آفات
درشت مانند انواع پروانه‌هاي آفت ،
سوسکها ، زنبورها و سن‌ها به داخل
گلخانه است.
*
حداقل يک محوطه به پهناي 10 متر فضاي
عاري از هر گونه گياه يا چمن‌زني شده در
اطراف گلخانه ايجاد کنيد.
مرحله پايان برداشت محصول
در صورتي که بوته به حشرات و کنه‌هاي
آفت آلوده شده باشد بلافاصله پس از
آخرين برداشت محصول و قبل از حذف
بوته‌ها اقدام به مبارزه با آفت نماييد
تا جمعيت انتقالي آفت از يک دوره کشت به
دوره ديگر نابوده شده يا به حداقل برسد.
اين کار فرصت باقي ماندن و پخش يا پنهان
شدن آفت را در درزها و شکاف گلخانه و
ديگر جاهاي امن آن به حداقل مي‌رساند.
روشهاي مبارزه با آفات در اين مرحله
مي‌تواند شيميايي و يا غير شيميايي
باشد.
استفاده از يک
آفت‌کش مناسب قبل و پس از حذف بوته‌ها
از داخل گلخانه معمولا منجر به از بين
رفتن بخش عظيمي از جمعيت حشرات و
کنه‌ها مي‌شود. از توصيه‌هاي
کارشناســان در اين مورد استفاده کنيد.
پس از مصرف آفت‌کشها و قبل از ورود به
داخل گلخانه از انجام تهويه مناسب و
کافي در داخل گلخانه اطمينان حاصل کنيد.
درجه حرارتهاي بالا به صورت يکنواخت و
سراسري حداقل به ميزان 40 درجه
سانتيگراد و رطوبت نسبي کمتر از 50 درصد
به مدت حداقل 3 تا 4 روز بطور موثري حشرات
و کنه‌ها را کنترل خواهد کرد.
پس از حذف بوته‌ها اين روش
مي‌تواند تکرار شود. اين روش در ماههاي
گرم تابستان به آساني و با هزينه کمتري
قابل اجرا است. پس از اجراي روشهاي
فوق‌الذکر و حذف بوته‌ها مي‌بايست با
استفاده از تله‌هاي زرد چسبنده آفات
بال‌دار احتمالي از قبيل تريپس‌ها ،
مگسهاي سفيد و شته‌ها رديابي شوند.
بطور منظم اين تـله‌ها را بازديد کنيد
و اگر آفتي مشاهده کرديد با استفاده از
يک روش مناسب ضربه ديگري به آن وارد
کنيد.
روشهاي مختلف
ضد عفوني بستر کشت
ضد عفوني خاک با استفاده از
بخار
براي گرفتن نتيجه بهتر از
اين روش بهتر است خاک تا عمق 15 تا 20
سانتيمتر به خوبي زيرورو شده و رطوبت آن
در حد مناسبي باشد. از دماسنجهاي خاک
براي اطمينان از گرم شدن خاک در حدود 80
درجه سانتيگراد و به مدت 30 دقيقه
اطمينان حاصل کنيد اگر درجه حرارت يا
مدت زمان آن افزايش يابد ممکن است
مشکلاتي از قبيل افزايش املاح يا از بين
رفتن آمونياک خاک پيش بيايد.
ضد عفوني خاک با
استفاده از گازهاي شيميايي
گاز متيل برومايد به عنوان
مرسوم‌ترين مــاده شيميايي جهت ضد
عفوني خاک بکـــار مي‌رود. گازدهي
مي‌بايست در خاکي که حداقل تا عمق 15
سانتيمتر به خوبي زيرورو شده است و
حرارت آن حداقل 15 درجه سانتيگراد بوده و
از رطوبت مناسبي برخوردار است انجام
شود. پس از گازدهي خاک مي‌بايست به خوبي
به مدت 3 تا 7 روز هوادهي شود چرا که اين
گاز براي گياهان و پستانداران بسيار
سمي است.
متيل
برومايد نبايد قبل از کشت محصولاتي که
برگهاي آن مورد استفاده قرار مي‌گيرد
مانند کلم استفاده شود. زيرا برومايد
بيشتر در برگها و ساقه‌هاي گياه تجمع
پيدا مي‌کند. براي ضد عفوني خاک بخار
دادن مزيت بيشتري نسبت به گاز دهي دارد
زيرا علاوه بر نابودي اکثر آفــات با
اين روش هيچ گونه اثر سمي پس از مصرف از
خود بجاي نمي‌گذارد. علاوه بر اين کشت
محصول مي‌تواند بلافاصله پس از سرد شدن
خاک و آبياري انجام شود.
ضد عفوني خاک با استفاده
از انرژي خورشيدي
با استفاده
از انرژي خورشيدي به عنوان يک منبع
انرژي ارزان مي‌توان تا حد بسيار زيادي
آفات و عوامل بيماري‌زاي خاک‌زي و
همچنين بذر علفهاي هرز را نابود کرد.
بهترين زمان براي اينکار ماههاي گرم
تابستان است. مانند دو روش قبل بهتر است
زمين قبل از اجراي روش به خوبي زيرورو
شده و رطوبت آن در حد مناسبي باشد.
سپس سطح خاک توسط يک لايه
بدون درز و روزنه از جنس پلاستيک شفاف
که از آن نور عبور کند پوشانده مي‌شود.
براي بررسي بهتر تغييرات درجه حرارت در
عمقهاي مختلف مي‌توان از دماسنجهاي
خاک استفاده کرد. توصيه مي‌شود قبل از
کشيدن پلاستيک روي خاک مقداري کود دامي
تازه با خاک مخلوط شود تا اثر آفت‌کشي
اين روش افزايش يابد
چگونه گلخانه بسازیم؟
مقدمه
یک گلخانه ، وسیله‌ای برای تغییر محیط اطراف گیاهان و بهبود شرایط رشد
می‌باشد. گلخانه‌ها در چند مورد قابل استفاده‌اند. بعضی از گلخانه‌ها برای
عملیات سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرند، در حالیک ه بعضی از آنها فقط
برای پرورش گیاهان در فصلهای بهار و پاییز ساخته می‌شوند. در بعضی از شرایط
آب و هوایی ، برای پرورش تعدادی از گیاهان در تابستان (مانند گوجه فرنگی) ، که در شرایط بیرون قابل کشت نیستند، گلخانه مورد نیاز می‌باشد.
 |
ساختمان گلخانه
هزینه ساخت گلخانه بطور کلی به اندازه و ماده پوشش دهنده آن بستگی
دارد. ساخت گلخانه با پوشش شیشه‌ای و قاب فلزی معمولا بیشترین هزینه را
داراست. پوششهای دیگر مانند فایبرگلاس ، اکریلیک و پلی کربنات
دارای هزینه متوسطی می‌باشند. پوشش پلی اتیلن با قاب چوبی دارای کمترین
هزینه است. تجهیزات حرارتی و تهویه نیز هزینه‌ای با توجه به ساختمان گلخانه
و اندازه آن دارند.
ساخت گلخانه‌های خورشیدی نیز امکان‌پذیر است
اما به مهندسی خاصی نیازمند می‌باشد. اسکلت یا قاب گلخانه از فلز یا چوب
ساخته می‌شود. فضای بین لایه‌های پوششی را می‌توان برای کمک به مقاومت در
برابر وزش باد خالی از هوا نمود. گلخانه با اسکلت چوبی به آسانی ساخته
می‌شود و انتخاب مناسبی برای سازنده است.
گرمایش
محیط گلخانه معمولا بوسیله هوای داغ ، آب داغ یا بخار گرم می‌شود.
گاهی اوقات گرما به صورت تکمیلی توسط گرمکن‌های الکتریکی تامین می‌شود.
انتخاب منبع حرارتی باید با توجه به هزینه اولیه تجهیزات و هزینه عملیاتی
انجام گیرد. گرمکن‌های الکتریکی هزینه اولیه کمی داشته اما معمولا هزینه
عملیاتی بسیار بالایی دارند. گرمایش بوسیله آب داغ یا بخار از لحاظ هزینه
نصب گران است، اما هزینه عملیاتی کمی دارد. گرمایش بوسیله هوای داغ با
استفاده از گاز طبیعی یا نفت به عنوان سوخت بطور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زغال سنگ
و چوب هم می‌تواند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گیرد. البته هر کدام
به مدیریت دقیقی نیازمند است. هر نوع گرمکن احتراقی برای جلوگیری از انباشت
گازهای نامطلوب ، که موجب از بین رفتن گیاهان می‌شود، دریچه‌ای به خارج
گلخانه داشته باشد. بهترین گرمایش در حالتی انجام می‌شود که از کف صورت
گیرد، چرا که بطور طبیعی هوای گرم به سمت بالا می‌رود. گیاهان اغلب دارای
دمای مخصوص متوسطی برای رشد ایده‌آل می‌باشند. دمای شبانه دارای بیشترین
اهمیت است. با این وجود دمای روزانه بالا می‌تواند موجب از بین رفتن
محصولات گلخانه شود.
دی‌اکسید کربن و نور
دی‌اکسید کربن و نور برای رشد گیاهان ضروری می‌باشد. صبحگاهان با بالا آمدن آفتاب ، گیاهان فتوسنتز
را آغاز می‌نمایند. میزان دی‌اکسید کربن در گلخانه ، به واسطه مصرف توسط
گیاهان ، کاهش می‌یابد. با تجدید هوا می‌توان میزان دی‌اکسید کربن را به
اندازه میزان آن در محیط بیرون بالا برد. از آنجا که دی‌اکسید کربن و نور
در فرآیند فتوسنتز مکمل یکدیگر هستند، با تامین روشنایی تکمیلی و تزریق
دی‌اکسید کربن می‌توان بازده سبزیجات و گلدهی محصولات را افزایش داد.
دی‌اکسید کربن مایع ، یخ خشک و احتراق سوختهای بدون سولفور می‌تواند به عنوان منابع تامین دی‌اکسید کربن مورد استفاده قرار گیرد. شدت ، استمرار و پخش طیفی نور مرئی برای رشد گیاه ، مهم و حیاتی است. نور مورد نیاز معمولا توسط خورشید تامین می‌شود، مگر اینکه گلخانه در فصل زمستان فعال باشد.
 |
کنترل شرایط محیطی گلخانه
فعالیتهای شیمیایی صورت گرفته در فرآیند فتوسنتز گیاهان ، مستقیما
متاثر از شرایط محیطی می‌باشد. فتوسنتز به عواملی مانند دما ، شدت نور و
وجود آب و مواد غذایی وابسته است. تنفس گیاه نسبت به دما حساس می‌باشد.
محدوده دمایی توصیه شده برای بیشتر گیاهان گلخانه‌ای که منجر به بالاترین
بازده فتوسنتزی می‌شود، چیزی بین 50 تا 85 درجه فارنهایت
می‌باشد. بنابراین بدون توجه به اینکه گلخانه برای چه کاری مورد استفاده
قرار می‌گیرد، باید محیط آن کنترل شده باشد. این کار برای سلامت گیاهان
گلخانه ضروری می‌باشد.
دما
دمای مناسب برای گلخانه توسط انرژی حاصل از تابش خورشید فراهم می‌شود و
در صورتی که این انرژی کافی نباشد دما بوسیله حرارت تکمیلی تامین می‌گردد.
گیاهان مختلف به محدوده دمایی متفاوتی نیاز دارند. برای مثال گیاهان
گرمسیری به محدوده دمایی 70 تا 80 درجه فارنهایت نیازمند می‌باشند. دمای
داخل گلخانه باید در روز در دمای موردنظر ثابت بماند؛ و درشب 10 درجه
فارنهایت پایینتر باشد. چهار روش برای ثابت نگه داشتن دما در حد مطلوب وجود
دارد:
- جلوگیری از اتلاف حرارت
- ذخیره گرما
- اضافه کردن حرارت
- خارج کردن حرارت اضافی
دما ، مهمترین فاکتور محیطی در نزد کشاورزان می‌باشد. تنظیم کردن
دما ، تاثیر مستقیمی بر روی رطوبت نسبی و سطح دی‌اکسید کربن دارد. تهویه
می‌تواند بیشتر یا همه کنترل دمای مورد نیاز برای گلخانه‌های کوچک فصلی را
به انجام برساند. گلخانه‌های بزرگتر ممکن است به فن‌های الکتریکی (برای خنک
کردن گلخانه در تابستان) و سیستمهای حرارتی برای شبهای سرد نیازمند باشند.
با توجه به آنچه گفته شد، اغلب گیاهان دارای دمای مخصوص متوسطی برای رشد
ایده‌آل می‌باشند.
رطوبت نسبی
رطوبت نسبی مقیاسی از مقدار آب موجود در هوا در یک دمای داده شده می‌باشد. میزان تنفس گیاهان متاثر از رطوبت نسبی هوای اطراف می‌باشد؛ زیرا که رطوبت نسبی ، اختلاف فشار بخار بین سطح برگها
و هوای اطراف را تعیین می‌کند. رطوبت نسبی بین 25 تا 80 درصد ، تاثیر
ناسازگاری برروی رشد اکثر گیاهان ندارد. رطوبت نسبی خارج از این محدوده
می‌تواند مانع تنفس گیاه شده و به گسترش بیماریها کمک نماید. در ضمن رطوبت
نسبی بالا موجب افزایش بیماریهای برگی در گلخانه می‌شود. رطوبت نسبی هوای
داخل گلخانه بوسیله دمای سطوح داخلی تعیین می‌شود. کاهش جریان هوا و نیز کم
شدن نرخ تعویض هوا ، منجر به افزایش رطوبت نسبی می‌شود.
یک
گلخانه‌دار که دارای گلخانه‌ای کاملا بسته با پوشش دو لایه‌ای می‌باشد؛
باید از وجود امکانات تهویه کافی ، که برای کنترل رطوبت نسبی و نیز حداکثر
دما لازم است، مطمئن باشد. رطوبت نسبی ایده‌آل برای گلخانه چیزی بین 50 تا
60 درصد است. اگر رطوبت نسبی خیلی بالا باشد، شرایط برای حمله بیماریها به
گیاهان فراهم می‌شود. اگر رطوبت نسبی خیلی پایین باشد، گیاهان از تنش آبی
در رنج خواهند بود. رطوبت نسبی را می‌توان با آبیاری کردن در صبح و بیرون
راندن هوای مرطوب کنترل نمود. باید توجه داشت که هرگز نباید آبیاری را بعد
از ظهر انجام داد.
 |
جریان هوا در گلخانه
گردش هوا در گلخانه ضروری است. وقتی که یک گیاه در معرض جریان هوای
تازه خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگها تامین شده و گیاه
می‌تواند اکسیژن
پس داده و از دی‌اکسید کربن تازه استفاده نماید. جریان هوا همچنین به
پایین نگه داشتن رطوبت نسبی و کنترل دما در گلخانه کمک می‌نماید.
چشم انداز بحث
گلخانه‌های تجاری به همه نیازمندیهای اشاره شده در بالا و حتی بیشتر
از آن وابسته‌اند. در یک گلخانه تجاری هدف اصلی سود دهی است، برای رسیدن به
این هدف ، گلخانه باید از لحاظ تآمین شرایط محیطی مطلوب کارآمد باشد. نور و
دمای گلخانه باید بطور سخت و جدی کنترل شود. اخیرا کامپیوترها برای چنین
کنترلهایی بطور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همچنین وجود گازهای سمی و گرد و غبار در گلخانه ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گازها شامل مونو‌اکسید کربن ، اکسید نیتروژن و دی‌اکسید نیتروژن می‌باشند، که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند.
