نکاتی در مورد روش های صحیح مطالعه
بارها شنيده ايم كه دانش آموز يا دانشجويي
مي گويد :(( ديگرحال و حوصله خواندن اين كتاب را ندارم ))يا ((آنقدرازاين
كتاب خسته شده ام كه قابل گفتن نيست))ويا ((هرچقدرميخوانم مثل اينكه كمتر
ياد مي گيريم))ويا ((10 بار خواندم و تكرار كردم ولي بازهم ياد نگرفتم))به
راستي مشكل چيست ؟ آيا براي يادگيري درس واقعا” بايد 10 بار كتاب را خواند ؟
آيا بايد دروس خود را پشت سرهم مروركرد؟وآيا بايددهها بار درس
راتكراركردتا يادگرفت ؟ مطمئنا” اگر چنين باشد ، مطالعه كاري سخت و طاقت
فرسا است . اما واقعيت چيزي ديگر است . واقعيت آن است كه اين گروه از
فراگيران ، روش صحيح مطالعه را نمي دانند و متاسفانه در مدرسه و دانشگاه هم
چيزي راجع به چگونه درس خواندن نمي آموزند . يادگيري و مطالعه ، رابطه اي
تنگاتنگ و مستقيم با يكديگر دارند، تا جايي كه مي توان اين دو را لازم و
ملزوم يكديگر دانست. براي اينكه ميزان يادگيري افزايش يابد بايد قبل از
هرچيز مطالعه اي فعال و پويا داشت .
شيوه صحيح مطالعه ،چهار مزيت عمده زير را به دنبال دارد:
1- زمان مطالعه را كاهش ميدهد.
2- ميزان يادگيري را افزايش ميدهد .
3-مدت نگهداري مطالب در حافظه را طولاني تر مي كند.
4- بخاطر سپاري اطلاعات را آسانتر مي سازد.
براي داشتن مطالعه اي فعال و
پويا نوشتن نكات مهم درحين خواندن ضروري است تابراي مرور مطالب،دوباره كتاب
رانخوانده و در زماني كوتاه ازروي يادداشتهاي خود مطالب را مرور كرد
.يادداشت برداري ، بخشي مهم و حساس از مطالعه است كه بايد به آن توجهي خاص
داشت . چون موفقيت شما را تا حدودي زياد تضمين خواهد كرد و مدت زمان لازم
براي يادگيري را كاهش خواهد داد. خواندن بدون يادداشت برداري يك علت مهم
فراموشي است.
شش روش مطالعه :
خواندن بدون نوشتن ،خط كشيدن زيرنكات مهم، حاشيه نويسي، خلاصه نويسي ،كليد برداري، خلاقيت و طرح شبكه اي مغز
1-خواندن بدون نوشتن:
روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآيندي فعال و پويا است وبراي نيل به اين
هدف بايد از تمام حواس خود براي درك صحيح مطالب استفاده كرد. بايد با
چشمان خود مطالب را خواند، بايد در زمان مورد نياز مطالب را بلند بلند ادا
كرد و نكات مهم را يادداشت كرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگير شده و
حضوري فعال و همه جانبه در يادگيري داشت و هم در هنگام مورد نياز ، خصوصا”
قبل از امتحان ، بتوان از روي نوشته ها مرور كرد و خيلي سريع مطالب مهم را
مجددا” به خاطر سپرد .
2- خط كشيدن زير نكات مهم :اين
روش شايد نسبت به روش قبلي بهتر است ولي روش كاملي براي مطالعه نيست چرا
كه در اين روش بعضي از افراد بجاي آنكه تمركز و توجه بروي يادگيري و درك
مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط كشيدن زير نكات مهم مي گردد .حداقل
روش صحيح خط كشيدن زير نكات مهم به اين صورت است كه ابتدا مطالب را بخوانند
و مفهوم را كاملا” درك كنند و سپس زير نكات مهم خط بكشند نه آنكه در كتاب
بدنبال نكات مهم بگردند تا زير آن را خط بكشند .
3- حاشيه نويسي :اين
روش نسبت بدو روش قبلي بهتر است ولي بازهم روشي كامل براي درك عميق مطالب و
خواندن كتب درسي نيست ولي مي تواند براي يادگيري مطالبي كه از اهميتي
چندان برخوردار نيستند مورد استفاده قرار گيرد.
4- خلاصه نويسي :
در اين روش شما مطالب را ميخوانيد و آنچه را كه درك كرده ايد بصورت خلاصه
بروي دفتري يادداشت مي كنيد كه اين روش براي مطالعه مناسب است و از روشهاي
قبلي بهتر مي باشد چرا كه در اين روش ابتدا مطالب را درك كرده سپس آنها را
يادداشت مي كنيد اما بازهم بهترين روش براي خواندن نيست .
5- كليد برداري :كليد
برداري روشي بسيار مناسب براي خواندن و نوشتن نكات مهم است . در اين روش
شما بعد از درك مطالب ، بصورت كليدي نكات مهم را يادداشت مي كنيد و در واقع
كلمه كليدي كوتاهترين، راحتترين ،بهترين وپرمعني ترين كلمه اي است كه با
ديدن آن، مفهوم جمله تداعي شده و به خاطر آورده مي شود .
6- خلاقيت و طرح شبكه اي مغز:
اين روش بهترين شيوه براي يادگيري خصوصا” فراگيري مطالب درسي است .در اين
روش شما مطالب را ميخوانيد بعد از درك حقيقي آنها نكات مهم را به زبان
خودتان و بصورت كليدي يادداشت مي كنيد و سپس كلمات كليدي را بروي طرح شبكه
اي مغز مي نويسد ( در واقع نوشته هاي خود را به بهترين شكل ممكن سازماندهي
مي كنيد و نكات اصلي و فرعي را مشخص مي كنيد)تا در دفعات بعد به جاي دوباره
خواني كتاب ، فقط به طرح شبكه اي مراجعه كرده وبا ديدن كلمات كليدي نوشته
شده بروي طرح شبكه اي مغز ، آنها را خيلي سريع مرور كنيد . اين روش درصد
موفقيت تحصيلي شما را تا حدود بسيار زيادي افزايش ميدهد و درس خواندن را
بسيار آسان مي كند. و بازده مطالعه را افزايش ميدهد.
شرايط مطالعه
((بكارگيري شرايط مطالعه يعني بهره وري بيشتر از مطالعه ))
شرايط مطالعه ، مواردي هستند كه
با دانستن ، بكارگيري و يا فراهم نمودن آنها ، مي توان مطالعه اي مفيدتر
با بازدهي بالاتر داشت و در واقع اين شرايط به شما مي آموزند كه قبل از
شروع مطالعه چه اصولي را به كار گيريد ، در حين مطالعه چه مواردي را فراهم
سازيد و چگونه به اهداف مطالعاتي خود برسيد و با دانستن آنها مي توانيد با
آگاهي بيشتري درس خواندن را آغاز كنيد و مطالعه اي فعالتر داشته باشيد :
1- آغاز درست :براي موفقيت در مطالعه ،بايد درست آغازكنيد.
2- برنامه ريزي : يكي از عوامل اصلي موفقيت ، داشتن برنامه منظم است .
3- نظم و ترتيب: اساس هر سازماني به نظم آن بستگي دارد .
4-حفظ آرامش: آرامش ضمير ناخود آگاه را پويا و فعال ميكند.
5- استفاده صحيح از وقت :بنيامين فرانكلين، ((آيا زندگي را دوست داريد؟ پس وقت را تلف نكنيد زيرا زندگي از وقت تشكيل شده است .))
6- سلامتي و تندرستي: عقل سالم در بدن سالم است .
7- تغذيه مناسب: تغذيه صحيح نقش مهمي در سلامتي دارد.
8- دوري از مشروبات الكلي : مصرف مشروبات الكلي موجب ضعف حافظه مي شود .
9 – ورزش : ورزش كليد عمر طولاني است .
10-خواب كافي: خواب فراگيري و حافظه را تقويت مي كند.
11 -درك مطلب:آنچه در حافظه بلند مدت باقي مي ماند ، يعني مطالب است .
چند توصيه مهم كه بايدفراگيران علم از آن مطلع باشند.
1-
حداكثر زماني كه افراد مي توانند فكر خود را بروي موضوعي متمركز كنند بيش
از 30 دقيقه نيست ، يعني بايد سعي شود حدود 30 دقيقه بروي يك مطلب تمركز
نمود و يا مطالعه داشت و حدود 10 الي 15 دقيقه استراحت نمود سپس مجددا” با
همين روال شروع به مطالعه كرد.
2-
پيش از مطالعه از صرف غذاهاي چرب و سنگين خودداري كنيد. و چند ساعت پس از
صرف غذا مطالعه نمائيد چون پس از صرف غذاي سنگين بيشتر جريان خون متوجه
دستگاه گوارش ميشود تا به هضم و جذب غذا كمك كند و لذا خونرساني به مغز
كاهش مي يابد و از قدرت تفكر و تمركز كاسته ميشود . از مصرف الكل و دارو هم
خودداري فرمائيد همچنين غذاهاي آردي مثل نان و قندي قدرت ادراك و تمركز را
كم مي كند نوشابه هاي گازدارهم همينطور هستند.
3-
ذهن آدمي با هوش است اگر يادداشت برداريد خود را راحت از حفظ و بياد سپاري
مطالب مي كند و نيز همزمان نمي توانيد هم مطلبي را بنويسيد و هم گوش دهيد .
پس در حين مطالعه لطفا” يادداشت برداري نمائيد.
چگونه برای درس خواندن تمرکز کنیم
تمرکز یک حالت پیچیده ذهنی است. نکته جالب توجه و طنزآمیزی که در مورد
تمرکز می توان ذکر کرد این است که هرچه بیشتر درباره تمرکز، فکر می کنید
یا درباره آن نگران می شوید، کمتر می توانید بر تکلیف فعلی خود متمرکز
شوید. همین نکته توضیح می دهد چرا راهبردهایی که به منظور افزایش تمرکز
تدوین یافته اند غالبا به طور غیرمستقیم و با متمرکز شدن روی حذف عوامل مخل
به مساله تمرکز می پردازند هر چند برای اصلاح تمرکز، راه حل های قطعی کمی
وجود دارد ولی خوشبختانه در مورد اکثر دانشجویان، چه مشکل در زمینه تمرکز
داشته باشند و چه نداشته باشند و بخواهند صرفا توانایی فعلی خود را افزایش
دهند، گام اولی که باید بردارید یکی است. تحلیل دقیق اموری که تمرکز افراد
را بر هم می زنند اغلب موثرترین گام جهت اصلاح و بهبود تمرکز است. در اینجا
خلاصه ای از عوامل مخل ارایه می شود تا زمینه ای برای فهم مشکل خاص شما به
دست آید. به منظور دستیابی به جزییات بیشتر درباره چگونگی اصلاح تمرکز،
دانشجو می تواند با مرکز مشاوره دانشجویی تماس برقرار کند.
امور مخل کننده در مطالعه
محل مطالعه:
دانشجویان سال اول، مخصوصا کسانی که در خوابگاه زندگی می کنند اغلب به
خاطر سروصدا، وجود همخوابگاهی ها یا یک محیط نامناسب، در زمینه تمرکز دارای
مشکل می شوند. زندگی در منزل یا بیرون از دانشگاه هم می تواند مشکلاتی
ایجاد کند. آشنایی با این مساله که چگونه مکانی ساکت، راحت و رها از امور
مخل برای مطالعه بیابیم یکی از ساده ترین و موثرترین شیوه های اصلاح تمرکز
است.
حواس پرتی های ناشی از شرایط بدنی:
خواب نامنظم،
فعالیت ها و عادات غذایی می تواند بدون تردید علت مشکلات تمرکز باشد. ما
تمایل داریم به عنوان بزرگسال، ارتباط میان سلامت جسمی و عملکرد هوشی را
نادیده بگیریم. دستیابی به یک رژیم مناسب غذایی و رعایت آن می تواند عملکرد
فیزیولوژیکی مغز شما را در بالاترین سطح حفظ کند. راهبردهای مدیریت زمان
(تنظیم و برنامه ریزی وقت) مانند برنامه ریزی زمان مطالعه بر مبنای اوج و
افت توان جسمی، این اطمینان را به دست می دهد که توانایی بدنی شما برای
تمرکز در بهترین شکل آن فراهم شده است.
با خود صحبت کردن:
خیلی ها نمی دانند که ما به هنگام انجام تکالیف از جمله هنگام مطالعه، به
شکل خاموش با خودمان صحبت می کنیم. صحبت با خود، می تواند فعالیت ها و
رفتارها را در ما برانگیزد و مورد تشویق قرار دهد و به سروسامان دادن آنچه
بعدا انجام می دهیم کمک کند، ما از طریق صحبت با خود بر جریان پیشرفت خود
نظارت می کنیم. ولی اگر همین گفت وگوی با خویش بیش از اندازه ارزشیابانه یا
انتقادی صورت گیرد بر تمرکز اثر منفی می گذارد. آیا تا به حال تجربه نگارش
یک مقاله را داشته اید که در همان سطر اول آن گیر کرده اید و ناکام شده
اید؟ مقصر اصلی یک ویراستار درونی بسیار سختگیر بوده است. مقایسه توانایی
خود با توانایی دیگران و انتظارات غلط داشتن در مورد مدت و کیفیت تمرکزی که
باید داشته باشیم می تواند مسوول شکل گیری یک گفت وگوی منفی با خویش باشد.
با کمی تمرین شما می توانید یاد بگیرید هر خصیصه درونی مختل کننده خود را
اداره کنید.
انگیزه:
بسیاری از دانشجویان که از مشکلات
تحصیلی رها هستند و در دانشگاه موفق می شوند اغلب توانایی شان را در اداره
امور بر مبنای انگیزش خویش تعریف می کنند، مثلا می گویند: تو باید در
دانشگاه بودن را بخواهی… یا تو باید بدانی چرا اینجا هستی و… گاهی
اوقات سخت گیری ها درباره درس، رشته تحصیلی یا حتی صرف در دانشگاه بودن
موجب مشکلاتی در زمینه تمرکز می شود. راهبرهایی که در زمینه مقابله با
مشکلات ناشی از حدت و شدت انگیزه ها وجود دارد از تمرین روی هدف برگزینی
ساده تا خود ارزیابی های مفصل را شامل می شود. مشاوران تحصیلی در هر موسسه
ای می توانند در مورد انتخاب درس و برنامه درسی، رهنمودهای ارزشمندی ارایه
دهند، شما به عنوان دانشجو می توانید از دفاتر مشاوره دانشجویی دانشگاه خود
مطالبی در زمینه مساله انگیزش ـ تمرکز به دست آورید.
مشکلات شخصی:
شما یکی از محدود افراد خوش شانس خواهید بود اگر توانسته باشید، دانشگاه
را بدون مقابله با مشکلات تحصیلی ناشی از مصایب شخصی بگذرانید. حتی امور
معمولی چون قطع ارتباط با یک دوست می تواند یک اختلال جدی در توانایی تمرکز
ایجاد کند. در بیشتر موارد این امور مخل تمرکز، کوتاه مدت هستند و توانایی
تمرکز به طور طبیعی به سرعت باز می گردد. موقعیت های جدی یا خفیف، کمک
بیرونی را گاه لازم می کنند. برخی دانشجویان دریافته اند اختصاص دادن زمانی
به فکر کردن درباره یک مشکل می تواند به کاهش مشغله ذهنی شان کمک کند.
