خاصیت گیاه ترنجبین
ترنجبین به فارسی “ترانگبین” یا “ترنگبین”
است. آن را به فرانسوی Manne d”hedysarum و Manna d”alhagi و Manne de
perse و به انگلیسی Manna of hedysarum و به عربی “ترنجبین” می نامند.
ترنجبین
ماده ای است شیرین كه به صورت شبنم روی گیاه حاج یا خارشتر یا خاربز می
نشیند. در یک بررسی که توسط مركز تحقیقات كشاورزی و منابع طبیعی خراسان
انجام شد، مشاهده شد که این شیرابه‌های قندی در نتیجه عمل حشره ای به طور
طبیعی و با ایجاد شكاف به خارج تراوش می شود.
گیاه خارشتر درختچه یا
بوته خاری است که در بیابان ها و دشت های كم ارتفاع ایران مانند خراسان،
یزد، تبریز، زرند، اطراف قم و بوشهر به طور خودرو فراوان دیده می شود.
ترنجبین حاوى تركیبات قندى مختلفى چون گلوكز و فروكتوز، ساكاروز و ترى ساكارید است كه به راحتى در آب حل مى شود.
سابقا از ترنجبین در كارخانجات ساده
قندگیری به طور سنتی قند می گرفتند، ولی بعدها چون فروش ترنجبین از نظر
دارویی بازار بهتری پیدا كرد، آن را فقط به عنوان دارو می فروشند.
خاصیت ترنجبین
*
ترنجبین ملین و مسهل است. دوز مصرفى ترنجبین به عنوان ملین بر حسب سن
بیمار بین 10 تا 70 گرم است كه با كمى آب مصرف مى شود. گیاه ترنجبین اگر
در مقدار کم خورده شود، ملین و اگر به مقدار زیاد مصرف شود، مسهل است.
* ترنجبین طبق نظر حكمای طب سنتی گرم، ولی در عین حال تر است.
* برای تسكین عطش و تب ترنجبین مفید است.
* ترنجبین در تسکین سرفه و درد سینه موثر است.
* ترنجبین خاصیت ضدعفونی کنندگی خوبی دارد و میکروب ها را از بین می برد، به همین دلیل برای درمان بیماری های عفونی مفید است.
* اگر ترنجبین با آب زیره خورده شود، برای دفع صدای شكم كه با تب خفیفی توام باشد، نافع است.
* خوردن ترنجبین با آب پنیر برای
اخراج اخلاط سوخته، با ماءالشعیر برای دفع اخلاط گرم، با كره برای باز كردن
ادرار (در مواردی كه ترشح ادرار بند می آید) مفید است.
* جوشانده ترنجبین معرق است.
* گل های ترنجبین برای بواسیر مفید است.
* مالیدن روغن برگ های ترنجبین برای روماتیسم خیلی نافع است.
* عرق گیاه ترنجبین اگر مدتی کم کم خورده شود، برای دفع سنگ كلیه و مثانه تا حدودی مؤثر است.
ترنجبین در تسکین سرفه و درد سینه موثر است
در مصرف ترنجبین احتیاط کنید
*
بسیاری از خانواده‌ها برای بهبود زردی کودک خود از مخلوط ترنجبین و آب قند
استفاده می‌کنند که این مواد، نه تنها تاثیری در بهبود زردی کودک ندارند،
بلکه باعث اسهال و استفراغ نوزاد نیز می‌شوند.
در یک مطالعه
تحقیقاتی که با هدف بررسی اثر ترنجبین خوراكی در كاهش زردی نوزادان انجام
گردید، نشان داده شد که علیرغم باورهای بومی مبنی بر تاثیر ترنجبین در كاهش
زردی نوزادی، تجویز این ماده اثر قابل توجهی در درمان زردی ندارد.
* بیماران مبتلا به حصبه، اسهال خونی، بواسیر، خون ادراری و آبله از خوردن ترنجبین خودداری کنند.
* ترنجبین برای طحال و اشخاص گرم مزاج مضر است.
چگونگی تهیه آب ترنجبین
برای
تهیه آب ترنجبین، مقداری ترنجبین را در آب جوش حل می کنند. سپس مایع صاف
روی آن را بر می دارند و می گذارند قدری بماند تا مواد خارجی آن ته نشین
شود. حالا مایع صاف شده روی آن، آماده خوردن است.
آب ترنجبین اگر صبح ناشتا خورده شود، موثرتر است. مقدار خوراكی معمول آن 12 تا 35 گرم است.
فواید و خواص پنیرک یا گیاه سبزه توله
خواص پنیرک و فواید و مضرات چای و عرق گیاهی پنیرک توله
خواص پنیرک برای تسکین درد و رفع التهاب و عفونت های شدید بدن جزو شاخص ترین فواید این گیاه معروف به پنیرک توله یا سبزه توله است. فواید و مضرات پای و عرق گیاهی پنیرک را بیشتر خواهید شناخت.
فواید و خواص پنیرک؛ ضددرد، ضدالتهاب و ضدعفونی کننده
از مهم ترین اثرات گزارش شده ی گل پنیرک می توان به مواردی چون ضد درد، ضد التهاب، ضد عفونی کننده، قابض، ملین، ادرار آور، خلط آور و مقوی رحم اشاره کرد.
پنیرک
با نام علمی Malva sylvestris در عربی خبازی نامیده می شود. گیاهی است
علفی، به ارتفاع تا 60 سانتی متر و پایا. به صورت خودرو، در بسیاری از نقاط
می روید و برای استفاده نیز کشت می گردد.
قسمت مورد استفاده ی
پنیرک برگ و گل می باشند. البته در اکثر نواحی، گل پنیرک مورد استفاده قرا
می گردد. این گیاه در ایران رویش ندارد و گونه ی نزدیک به آن به نام
M.neglecta مورد استفاده قرار می گیرد. گونه ی موجود در ایران، به بلندی
گونه ی اول نیست و به حالت تقریبا خوابیده است و حداکثر تا 40 سانتی متر
مرتفع می شود. برگ ها دارای حالت دایره ای و دندانه دار و گل ها، بنفش رنگ و
کوچک هستند.
قسمت مورد استفاده ی پنیرک در ایران، گل های بنفش رنگ
خشک شده ی آن می باشد. محل رویش گیاه در ایران نواحی البرز، اطراف تهران،
شمال ایران، آذربایجان، آستارا، اصفهان، نواحی مرکزی ایران، خراسان،
دامغان، سمنان، جنوب ایران، کرمان، بلوچستان و سایر نقاط می باشند.
ترکیبات مهم گل پنیرک
گل
های پنیرک بیش از 10 درصد موسیلاژ دارند. این موسیلاژ در اثر هیدرولیز،
تبدیل به گالاکتوز، آرابینوز، گلوکز، رامنوز و اسید گالاکتورونیک می شود.
هم چنین گل های پنیرک حاوی مقدار کمی تانن و حدود یک دهم درصد
لوکوآنتوسیانین ها و 7 درصد آنتوسیانین ها می باشد(نسبت به وزن خشک گل).
خواص و فواید درمانی گل پنیرک
دم
کرده ی گل ها به خاطر داشتن موسیلاژ، یکی از داروهای خوب ضد سرفه است. هم
چنین به عنوان ضد نزله(زکام) و تورم دهان و گلو مصرف می شود. از سویی چون
دارای خاصیت قابض ضعیف است، تا حدی به عنوان ضداسهال عمل می کند.
در
طب عوام از خوراکی آن، به منظور مشکلات مثانه و به صورت ضماد موضعی در
التیام زخم ها استفاده می شود. از رنگ آن(آنتوسیانین های آن)، برای مواد
غذایی استفاده می شود.
طریقه و مقدار مصرف
تهیه چای:
بر روی 2 گرم از گل ها، یک لیوان آب سرد ریخته و حداکثر 5 دقیقه می
جوشانیم. هم چنین می توان بر روی همین مقدار گل، یک لیوان آب در حال جوشیدن
ریخته و پس از 15 دقیقه، صاف نموده و میل کنیم.
خواص چای و جوشانده برگ و گل پنیرک برای درمان بیماری ها
نکات قابل توجه در خواص درمانی چای گل پنیرک
1- اثرات گل پنیرک، عمدتا مربوط به موسیلاژ و آنتوسیانین آن است که یکی از مهم ترین داروهای ضد سرفه و مفید برای رفع گرفتگی صدا است.
2- بهتر است پس از صاف کردن دم کرده، گل را کمی فشار داد تا تمام موسیلاژ استخراج شده و تفاله را دور بریزیم.
3- هنگام تهیه ی فرآورده، نباید بیش از 5 دقیقه آن را بجوشانیم، چون باعث هیدرولیز موسیلاژ و کم اثر شدن محصول می شود.
4- در منابع جدید مصرف گیاه را برای درمان کم خونی، مفید گزارش نموده اند.
5- مهم ترین فواید و خواص گل پنیرک شامل : ضد درد، ضد التهاب، ضد عفونی کننده، قابض، ملین، ادرار آور، خلط آور و مقوی رحم.
خواص و فواید برگ پنیرک:
ترکیبات مهم
برگ
حاوی حدود 8 درصد موسیلاژ می باشد که پس از هیدرولیز، تولید قندهای
آرابینوز، گلوکز، رامنوز، گالاکتوز و اسید گالاکتورونیک اسید می کند. هم
چنین حاوی مقدار تانن و فلاونوئید است.
طریقه و مقدار مصرف
بر
روی 5 گرم برگ، یک لیوان آب سرد ریخته مدت حدود 5 دقیقه می جوشانیم و یا
بر روی همین مقدار برگ، یک لیوان آب در حال جوشیدن می ریزیم و بهتر است درب
آن را بپوشانیم؛ آن گاه پس از 15 دقیقه صاف می کنیم. البته بهتر است محلول
های سرد آن را، قبل از مصرف، کمی گرم کنیم. در صورتی که با هر بار مصرف،
یک قاشق عسل به آن بیفزاییم، اثر آن قوی تر می شود. این میزان مصرف را می
توان روزی سه تا چهار بار تکرار کرد.
اثرات مهم درمانی و خواص برگ پنیرک
اثرات
مهم برگ پنیرک مشابه با گل های آن است؛ به ویژه جهت درمان تورم قسمت های
بالای راه های تنفسی و گلو، تورم های روده ای – معدی، مناسب است.
برگ پنیرک به عنوان یکی از گیاهان مؤثر در عوارض سرماخوردگی به ویژه سرفه، در تعداد زیادی از فرمولاسیون های سرماخوردگی، مخلوط با گیاهان دیگر وجود دارد.
گفتنی است تاکنون عوارضی از مصرف گل و یا برگ پنیرک گزارش نشده است.
نکات مهم درمورد خواص و فواید دارویی و درمانی پنیرک
1-
گیاه پنیرک موجود در ایران(Malva neglecta)، از نظر خواص دارویی مشابه با
پنیرک موجود در نقاط دیگر دنیا است. این دو گونه گیاه از یک جنسی هستند که
شرح آن داده شده است.
2- خواص گل و برگ پنیرک، نزدیک به هم است؛ ولی اثرات گل به دلیل داشتن آنتوسیانین و لکوآنتوسیانین ها، کامل ترمی باشد.
3- برای استفاده از خواص کامل پنیرک، می توان مخلوطی از گل و برگ آن را مورد استفاده قرار داد.
4- چون اثرات پنیرک با گل ختمی هم جهت است، می توان از مخلوط گل پنیرک و گل ختمی جهت تهیه ی موسیلاژ مربوطه، به ویژه در سرماخوردگی، تسکین سرفه به عنوان خلط آور و رفع گرفتگی صدا استفاده کرد.
5-
برای جمع آوری گل ها، بهتر است در زمان باز شدن گل ها که اکثرا در تابستان
است، این کار صورت گیرد، جمع آوری برگ ها در فصل بهار باید صورت گیرد.
6- در بازار ایران، فقط گل پنیرک به صورت خشک شده(بنفش رنگ) وجود دارد که می توان طبق روش ذکر شده، از آن استفاده کرد.
فواید وخواص پنیرک و سبزه توله در طب سنتی
خواص پنیرک خشک شده و عرق پنیرک در طب سنتی
از
نظر طب سنتی گیاه پنیرک را معتدل می دانند، اخلاط غلیظ را رقیق و اخلاط
خیلی رقیق را معتدل می کند. ساییدگی برگ آن برای شکستگی اعضاء مفید است،
ترکیب آن با روغن زیتون برای سوختگی و عقرب گزیدگی مفید است، دم کرده ی ساقه و برگ آن با شکر، گرفتگی صدا را برطرف می سازد.
در
درمان التهاب های تنفسی و جوش های پوستی کاربرد دارد، دارای ویتامین A و
B و C است و در درمان بیماری های کلیه و مثانه بسیار مؤثر است، ضدسرفه و
مرهم سینه است.
برگ و ریشه پنیرک اگر به شکل ضماد درآید و روی دمل و یا کورک قرار گیرد باعث می شود تا بسیار سریع سر باز کنند.
خواص جوشانده پنیرک
جوشانده ی آن برای عفونت های مثانه، اسهال خونی و سرفه های شدید موثر و مفید است، دم کرده ی آن برای کسانی که دچار یبوست و دارای معده و روده های تنبلی هستند، توصیه می شود.
در
درمان برونشیت و استفراغ نیز استفاده می شود، به صورت غرغره در رفع
تحریکات مخاط دهان و درد گلو اثر مفیدی دارد و همچنین برای رفع سوزش مجرای
ادرار مفید است.
برای رفع جوش های صورت نیز می توان از پنیرک
استفاده کرد ضمن این که درد و ناراحتی های محل جوش را تسکین می دهد و به
صورت کمپرس یا لوسیون در درمان سوختگی ها موثر است.
برگ پنیرک به عنوان یکی از گیاهان مؤثر در عوارض سرماخوردگی به ویژه سرفه، در تعداد زیادی از فرمولاسیون های سرماخوردگی، مخلوط با گیاهاندیگر وجود دارد.
در
هندوستان از گیاه پنیرک به عنوان داروی لعابدار نرم کننده و خنک کننده
استفاده می شود، 300 گرم برگ خشک پنیرک را در یک لیتر آب می جوشانند و به
عنوان مسکن می خورند.
استعمال جوشانده آن به صورت کمپرس گرم و حمام، در رفع ناراحتی های بواسیر، بعضی تومورها، ورم پلک چشم و غیره بین مردم معمول است.
از
جوشاندن گل و برگ آن در نیم لیتر آب، محلولی به دست می آید که اثر نرم
کننده در پوست بدن دارد و به صورت لوسیون مالیدن بر روی پوست، آرامش و نرمی
خاصی به افرادی که دارای پوست حساس و لطیف هستند می بخشد.
برای
تسکین ناراحتی های ناشی از تابش گرمای خورشید و آفتاب زدگی، جوشانده 500
گرم گل یا ریشه گیاه را در یک لیتر آب تهیه کرده و پس از صاف کردن به
ملایمت در محل سوختگی می مالند.
برای رفع سردردهای یک طرفه شدید، دل پیچه، ورم لوزه ها، درد گلو و آنژین اثر مفید دارد.
