حجامت چیست و چه نقشی در طب سنتی دارد؟
حجامت به روشی از خونگیری اطلاق می‌شود که برای درمان بعضی از بیماری‌ها به کار می‌رود و دارای سابقه تاریخی هفت هزارساله است.
به گزارش گروه فضای مجازی
«خبرگزاری دانشجو»، حجامت به عنوان یک سنت پسندیده در روایات وسیره
پیامبران و ائمه اطهار (ع) مطرح شده و در طب سنتی به عنوان رکن درمان به
حساب می‌آید به زبان علمی از حجامت به (scarification؛ wetcuppinq؛
bloodiettinq؛ drycuppinq) تعبیر می‌شود که البته با توجه به مفاهیمی که از
دیدگاه اسلام به دست می‌آید واژه‌های نامبرده کامل نیستند.
روش انجام حجامت چگونه است؟
پس
از معاینه و اخذ شرح حال از بیمار موضعی که برای حجامت تعیین شده است
ضدعفونی گشته سپس با لیوان حجامت که به صورت یکبارمصرف ساخته شده به مدت
چند دقیقه بادکش می‌شود بعد از ایجاد انبساط چند خراش سطحی ایجاد می‌شود
آنگاه به تناسب وضعیت جسمی، بالینی وعروقی بیمار در سه تا پنج مرحله از وی
خون گرفته می‌شود. مجموع این عملیات در مدت حدود 20 دقیقه انجام می‌شود که
خون گرفته شده حداکثر به 50 تا 70 سی سی می‌رسد. در حجامت خشک مرحله
خونگیری انجام نمی‌شود.
حجامت تا چه حد جنبه علمی دارد؟
تلاش
علمی برای توجیه حجامت در جهان شروع شده است و تالیفاتی نیز در این زمینه
منتشر شده است «حجامت یک روش درمانی آزموده» حاصل پژوهشی است که دکتر یوهان
آبله در کشور آلمان انجام داده است. برخی از متخصصان آمریکایی نیز
تحقیقاتی در زمینه حجامت منتشر کرده‌اند و یکی از کلینیک‌های مجهز پژوهشی
پیرامون حجامت در آمریکا تاسیس شده و در حال بررسی علمی حجامت است در برخی
از کشورهای آسیایی نیز اثر درمانی حجامت مورد توجه است. در برخی از کشورهای
آسیایی نیز اثر حجامت بر روی بیماری‌های خاص مورد مطالعه قرارگرفته و
گزارش آن منتشر شده است.
حجامت تا چه حد ارزش درمانی دارد؟
در
منابع طب اسلامی و طب سنتی حجامت به عنوان یکی از ارکان مهم درمان ذکر شده
است و بیماری‌های گوناگون را درمان میکند و به صورت اختصاصی در منابع طب
اسلامی به عنوان پیشگیری و درمان همه بیماری‌ها شمرده شده است و در مورد
بیماری‌های خاص و درمان تمامی بیماری‌های ناشی از غلبه خون توصیه شده است.
بوعلی سینا اعتقاد دارد صفرا و سودا نیز از طریق حجامت قابل دفع است.
حجامت در درمان چه بیماری‌هایی به کار می‌رود؟
حجامت
در مورد بیمارهای هایپرلیپیدمی (چربی خون بالا)؛ دیابت غیر وابسته به
انسولین؛ دردهای عضلانی؛ سردردهای عصبی و می‌گرنی؛ بیماری‌های پوستی شامل
آکنه؛ پسوریازیس؛ آلرژی‌های دارویی؛ غذایی؛ فصلی؛ اعتیاد به مواد مخدر؛
بیماری‌های انسدادی عروق کرونر؛ عوارض بعد ازیائسگی (منوپوز) دردهای قاعدگی
در زنان و دوشیزگان (دیسمونوره) و برخی بیماری‌های عفونی؛ هورمونی و غدد
کاربرد دارد.
مزیت‌های حجامت نسبت به دیگر روش‌های درمانی
به
طورکلی حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است و اگر به صورت تخصصی از
آن استفاده شود، برتری‌های فراونی نسبت به روش‌های درمانی جاری مانند مصرف
داروهای شیمیایی و جراحی دارد. مزیت‌های درمان با حجامت را می‌توان به
طورخلاصه بدین شرح بیان کرد:
1 حجامت یک روش درمانی بدون عوارض جانبی است.
2 حجامت برای تمامی سنین (به جز چهارماه اول زندگی) کاربرد دارد.
3 حجامت با حداقل توان فنی و تجهیزات اجرایی می‌تواند بیماری‌های سخت و مزمن را درمان کند.
4 حجامت هیچگونه وابستگی فنی؛ علمی و ابزاری به خارج از کشور ندارد.
5 حجامت یک رفتاردرمانی سرپایی است و نیازی به تجهیزات بیمارستانی ندارد.
6 در حجامت فاکتورهای مداخله گر وجود ندارد و یک رفتار کامل موجب درمان می‌شود.
7
حجامت یک دستوردینی است توان جلب تاثیرات روانی در آن بالا است و از این
طریق علاوه بر افزایش سطح درمان پذیری موجب تقویت فرهنگ و اعتقادات مذهبی و
ارتباط انسان با خدا می‌شود.
در مورد چه افرادی نباید حجامت کرد؟
حجامت
پیشگیرانه خطرآفرین نیست و به منظور پیشگیری از بیماری‌ها می‌توان هرسال
حداقل در فصل بهار حجامت کرد و حداقل فاصله زمانی برای حجامت از یک بار در
ماه شروع می‌شود تا چهل سالگی چهل روز یک بار؛ پنجاه سالگی پنجاه روز یکبار
و… ولی حجامت درمانی اگر توسط افراد غیر مطلع انجام شود، ممکن است موجب
درمان نشده یا اشکالاتی را پدید آورد. در مورد افراد زیر نباید حجامت کرد:
1 افرادی که با تعریف طب اسلامی و طب سنتی دچارغلبه شدید بلغم هستند.
2 کودکان از بدو تولد تا چهار ماهگی
3 زنان باردار تا ماه چهارم بارداری
4 زنان در ایام عادت ماهیانه
5 افراد دارای کمبودپلاکت خون
زمان‌های حجامت
حجامت در همه وقت مجاز نیست و در روایات اسلامی زمان‌های خاصی برای موثر‌تر بودن آن توصیه شده است.
حجامت
به لحاظ ماه شمسی: تقویم سُریانی یا رومی از چند هزار سال قبل تاکنون در
خاورمیانه رواج داشته است. در احادیث اسلامی هفتم حزیران بهترین روز حجامت
در طول سال معرفی شده و در ادامه آن آمده است که اگر به انجام حجامت در این
روز موفق نشدید چهاردهم حزیران نیز می‌توانید به این کار مبادرت کنید. ماه
حزیران ششمین ماه تقویم سریانی است که بین ایار و تموز قرار دارد. حزیران
30 روز دارد و امسال از 24 خرداد آغاز و به 22 تیر ختم می‌شود. هفتم و
چهاردهم حزیران در سال 1391 بر 30 خرداد و 6 تیر مطابق آمده است. هر ساله
یک یا دو روز جابه جایی در تطبیق این دو تقویم شمسی دیده می‌شود. پزشکان طب
سنتی هر ساله این دو روز مهم حجامت را محاسبه کرده و به بیماران خود اعلام
قبلی می‌دهند.
حجامت به لحاظ ماه قمری: طبق حدیثی که از
امام رضا (ع) منقول است حجامت در روزهای 12 تا 15 ماه قمری تاثیر بیشتری
دارد. این مسئله به کامل بودن ماه قمری مربوط است و شبیه اثر کره ماه بر
جذر و مد آب دریا و رودخانه است. در مرتبه بعدی می‌توان روزهای 10 تا 23
ماه قمری را لحاظ کرد.
حجامت به لحاظ روزهای هفته: در گذشته
برخی عقیده داشتند حجامت در روزهای فرد خصوصا عصر یکشنبه و صبح پنجشنبه اثر
بیشتر دارد. در عوض در روزهای چهارشنبه و جمعه نباید حجامت کرد. حجامت در
ظهر روز جمعه بسیار زیان آور است.
حجامت به لحاظ فصول سال:
بنابر همان باور بهترین اوقات حجامت به جز حزیران، زمانی است که هوا
معتدل باشد، یعنی در چهل روز نخست بهار و چهل روز آغاز پاییز. در فصل
زمستان (خصوصاً دی ماه) و فصل تابستان (بجز 14 حزیران که ذکر شد) حجامت اثر
اندکی خواهد داشت.
توصیه‌های بعد از حجامت
1. تا دوازده ساعت سیگار نکشید.
2. تا 24 ساعت ورزش یا کار سنگین نکنید.
3. تا 24 ساعت ماهی و لبنیات و غذای شور و غذاهای سرد و تند و تیز مصرف نکنید.
4. دوازده ساعت پس از حجامت می‌توانید حمام کنید.
زالو درمانی یک ابزار پزشکی است
ک متخصص طب سنتی با بیان اینکه : « در
اختلالات خاص مثل دردهای زانو ، بیماری واریس زالو به همراه داروهای گیاهی
می تواند در درمان اثر گذار باشد . » تاکید کرد :« از جمله کاربردهای دیگر
زالو درمانی در بیماری های قلبی – عروقی است که البته درمان بیماری قلبی
عروقی به همراه دارو درمانی است و هیچ زمانی صرفا با زالو درمانی این درمان
صورت نمی گیرد ».
مهرداد کریمی در رابطه با پیشینه زالو
درمانی گفت :«قدمت زالو درمانی به حدودپنج هزار سال پیش می رسد ، در طب
سنتی ایران ، چین وهندوستان و اروپا و مخصوصا در ایران زالو استفاده
فراوانی می شده است ».
این متخصص طب سنتی در ادامه گفت :« نکته
شایان ذکر این است که در طب کنونی هم استفاده از زالو درمانی رو به افزایش
است به طوری که سازمان پزشکی امریکا از سال 2003 ، زالو را به عنوان ابزار
پزشکی پذیرفته است ».
کریمی ، پزشک طب سنتی گفت :« زالویی که در
شرایط ویژه تولید شده و تحت نظارت است در پیوند اعضا به کار برده می شود ،
به دنبال پیوند یک عضو تمام عصب ها و شریان ها پیوند می شود تا خونرسانی
در آن نواحی به صورت مطلوب صورت گیرد ، معمولا وقتی در یک ناحیه عضوی قطع
شود و دوباره پیوند زده شود ورید ها دچار مشکل می شوند و خونرسانی به آن
ناحیه مختل می شود ، در این مواقع استفاده از زالو در این نواحی خاص می
تواند تاثیر گذار باشد ».
وی در ادامه گفت :« استفاده از زالو در طب
سنتی بسیار رایج می باشد، قاعده ای در طب سنتی بنام پاکسازی وجود دارد .
این قاعده به این صورت است که وقتی بدن دچار اختلال در اخلاط شد ، نیاز
به پاکسازی وجود دارد ».
این پزشک طب سنتی گفت :« برای پاکسازی
افراد می توانند هم از گیاهان دارویی و هم از ابزار پزشکی برای پاکسازی
استفاده کنند . بدین صورت که ابتدا پزشکان درمان گیاهی را آغاز می کردند و
سپس روش های دیگری از قبیل حجامت و زالو درمانی رابه کار می برند ، میزان
پاکسازی توسط زالو بسیار بیشتر از حجامت است و مورد استفاده فراوانی قرار
می گیرد ».
مهرداد کریمی از جمله موارد استفاده از
زالو درمانی را به این صورت بیان کرد که : « در اختلالات خاص مثل دردهای
زانو ، بیماری واریس زالو به همراه داروهای گیاهی می تواند در درمان اثر
گذار باشد . از جمله کاربردهای دیگر زالو که در طب سنتی ایران رایج است در
بیماری های قلبی – عروقی است که البته درمان بیماری قلبی عروقی به همراه
دارو درمانی است و هیچ زمانی صرفا با زالو درمانی این درمان صورت نمی گیرد و
نمی توان فقط به در مان با زالو اتکا کرد بلکه فقط به عنوان یک درمان کمکی
می تواند بسیار اثر گذار باشد ».
وی درادامه گفت :« در درمان دردهای مفاصل
هم می توان از از زالو درمانی بهره برد ،از جمله بیماری های مفاصل که با
زالو می توان درمان کرد نقرس است در مواقعی که بیماری حاد و مزمن باشد زالو
می تواند برای جلوگیری از عود بیماری موثر باشد ».
مهرداد کریمی ، استاد دانشگاه علوم پزشکی
تهران گفت :«زالویی که در دنیا مورد پذیرش قرار گرفته است هيرودوس
مديسيناليس است که اثرات درمانی هم دارد که این زالو درکشور ما موجود نیست و
از گونه های دیگر زالو استفاده می شود ، هر زالو در هر دوره درمانی بین
10تا 20سی سی از خون از خون ناحیه ای را که به آن چسبیده است را می گیرد و
سپس از آن ناحیه جدا می شود ».
وی در ادامه افزود:« ممکن است بعد از
زالو درمانی بین دو تا ده ساعت نشر خون ادامه داشته باشد که این جزء اهداف
درمانی می باشد در این مواقع بسیاری از بیمارانی که از زالو درمانی استفاده
می کنند ، نگران می شوند ، البته شیوه هایی برای این جلوگیری از نشر خون
می توان انجام داد اما باید توجه داشته باشیم که این مورد بخشی از اهداف
درمان است ».
این پزشک متخصص طب سنتی در رابطه با نوع
زالویی که در درمان استفاده می شود گفت :« اگر کسی از زالویی استفاده میکند
که غیر اصولی و غیر بهداشتی باشد و یا صرفا از طبیعت بدست آمده باشد و یا
محل پرورش یا نگه داری آن نا معلوم باشد می تواند باعث انتقال بسیاری از
بیماری ها بشود و افراد باید از استفاده از چنین زالوهایی پرهیز کنند ،
افراد برای زالو درمانی باید به مکان هایی مراجعه کند که معتبر باشد و زیر
نظر گروه علوم پزشکی باشد».
کریمی ، پزشک متخصص طب سنتی گفت :« در
بزاق زالو حدود 20 نوع ماده ضد انعقاد وجود دارد ، معروف ترین این ماده
هیرودین است . زالو بعد از این که به ناحیه مورد نظر چسبید و جریان خون
داخل عروق را از طریق گیرنده های حسی دریافت می کند و بوسیله آرواره های
خود شروع به مکیدن می کند ».
وی در ادامه گفت :« برخی از افراد به
صورت نا آگاهانه از مکنده های خون استفاده می کنند که از هم خانواده های
زالوهای پزشکی است این مکنده ها گرچه می توانند خون را بمکند اما می
توانند واکنش های شدید پوستی را هم ایجاد می کند ».
این پزشک طب سنتی در پایان در رابطه با
عوارض زالو درمانی گفت :« نشر خون می تواند به مدت طولانی ادامه پیدا کند
که اگر فرد دچار کم خونی است یا مشکل خاصی را دارد می تواند در روند درمان
ادامه پیدا کند . البته معمولا فرد در یک مرحله درمان دچار چنین مشکلی نمی
شوند ، عارضه ی دیگری که می تواند بوجود بیاید ، عفونت های پوستی است ،
بدنبال زالو درمانی واکنش های پوستی هم ممکن است ظاهر شود که بدلیل پروتئین
های موجود در بزاق زالو است ، التهابی بر جای می گذارد که جای نگرانی نیست
».
