اصطلاحات رایج در شیمی درمانی
توضیح بعضی لغات :
آلوپِسیا : کمبود یا کاهش مو قسمتی از بدن که همیشه مو دارد. آلوپِسیا می تواند از عوارض شیمی درمانی باشد.
آنتی اِمِتیک (Antiemetic) : دارویی که از تهوع و استفراغ جلوگیری می کند یا آن را کنترل می کند. به این دارو آنتی ناوزئا (Antinausea) هم گفته می شود.
آنمی : اختلالی که در آن تعداد سلول های قرمز خون (گلبول های قرمز) به کمتر از میزان نرمال می رسد.
استفراغ: وقتی کسی بالا می آورد.
اسهال: تکرر اجابت مزاج، درحالی که مدفوع نرم، آبکی و شل است.
بی اختیاری ادرار: ناتوانی در کنترل جریان ادرار از مثانه.
بیمار سرپایی: بیماری که برای بدون نیاز به بستری شدن و ماندن در بیمارستان برای تشخیص یا درمان به بیمارستان یا کلینیک مراجعه می کند.
پلاکت:گروهی از سلول های خون که با تشکیل لخته های خون از خونریزی جلوگیری می کنند.
پمپ: وسیله ای که برای رساندن مقدار معینی دارو در زمان خاصی استفاده می شود.
پورت:
وسیله ای که معمولاً در زیر پوست قرار داده می شود، که از طریق آن خون
بیرون کشیده می شود داروها بدون نیاز به تکرار استفاده از سوزن وارد بدن می
شوند.
ترومبوسایتوپنیا:
کاهش تعداد پلاکت های خون که می تواند منجر به کبودی سریع و خونریزی زیاد
از زخم ها یا خونریزی از بافت های مخاطی یا سایر بافت ها شود.
تزریق: استفاده از سرنگ و سوزن برای وارد کردن مایعات یا دارو به بدن. به آن شات هم گفته می شود.
حالت تهوع: وقتی کسی دچار ناراحتی های معده است و احساس می کند که بالا خواهد آورد.
حفرۀ پری توئن: فضایی درون شکم که روده ها، معده، کبد، تخمدان ها و سایر ارگان ها را در بر می گیرد.
خستگی: خستگی مفرط و ناتوانی انجام فعالیت به خاطر کمبود انرژی.
درمان استاندارد: درمان هایی که متخصصان تأیید کرده اند که درمان مناسبی است و به صورت گسترده استفاده می شود.
درمان بیولوژیکی (Biological therapy) :
درمانی برای تحریک یا بازیابی توانایی سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با
سرطان، عفونت یا سایر بیماری ها. این درمان هم چنین برای کاهش عوارض ناشی
از بعضی درمان های سرطان استفاده می شود.
درون پری توئن (شکم) : درون حفرۀ پری توئن . به آن IP هم گفته می شود.
درون شریانی: داخل یک شریان. به آن IA هم گفته می شود.
درون وریدی: درون یکی از عروق خون. به آن IV هم گفته می شود.
رادیوتراپی: استفاده از پرتوهای پر انرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی و کوچک کردن تومور.
سلول های سالم: سلول های غیر سرطانی که به گونه ای که باید فعالیت دارند.
سلول های سفید خون (گلبول های سفید) : سلول هایی که به بدن در مبارزه با عفونت ها، میکروب ها و سایر بیماری ها کمک می کند. به آن WBC هم گفته می شود.
سلول های قرمز خون (گلبول های قرمز خون) : سلول هایی که در سرتاسر بدن اکسیژن را حمل می کنند. به آنها RBC هم گفته می شود.
شمارش سلول های خون :
تعداد سلول های قرمز، سلول های سفید و پلاکت ها در نمونه ای که از خون فرد
گرفته می شود. به این کار CBC (Complete blood count)هم گفته می شود.
شیمی درمانی :درمانی دارویی که سلول های سرطانی را ازبین می برد.
شیمی درمانی اَدجووَنت (تکمیلی) : استفاده از شیمی درمانی بعد از جراحی یا رادیوتراپی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی مانده.
شیمی درمانی نِئواَدجووَنت :وقتی شیمی درمانی قبل از جراحی یا رادیوتراپی به منظور کوچک کردن تومور استفاده می کند.
طب سوزنی : تکنیک قرار دادن سوزن های نازکی در پوست بعضی از نقاط خاص بدن برای کنترل تهوع، استفراغ و سایر علائم.
عوارض جانبی: مشکلی که در نتیجۀ تأثیر درمان بر بافت ها و اندام های سالم به وجود می آید.
عوارض طولانی مدت: اختلالاتی ناشی از شیمی درمانی که از بین نمی روند.
عود: وقتی سرطان بعد از مدتی دوباره در بدن کشف می شود.
عُق زدن: وقتی بدن تلاش می کند تا استفراغ کند حتی اگر معده خالی باشد.
کاتتر: لولۀ منعطفی که از آن مایعات وارد بدن می شوند یا از آن خارج می شوند.
متاستاتیک: گسترش سرطان از قسمتی از بدن به قسمتی دیگر.
مراقبت های پالیاتیو (تسکینی):مراقبت هایی که کیفیت زندگیِ بیمارانی با بیماری های خطرناک را بالا می برند .
مطالعات کلینیکی سرطان :
گروهی از تحقیقات که میزان تأثیرگذاری متدهای جدید درمانی را روی افراد
بررسی می کند. این مطالعات روش های جدید غربالگری، پیشگیری، تشخیص یا درمان
بیماری را بررسی می کنند.
مغز استخوان : بافتی نرم و اسفنجی در میان بیشتر استخوان های بدن. مغز استخوان سلول های سفید و قرمز و پلاکت های خون را تولید می کند.
ناباروری:
ناباروری برای یک خانم به این معناست که دیگر نمی تواند باردار شود و برای
یک آقا به این معناست که او نمی تواند خانمی را باردار کند.
ناتوانی جنسی:ناتوانی در داشتن یا حفظ حالت نعوظ.
نوتروپنیا: کاهش غیر عادی تعداد نوتروفیل (دسته ای از سلول های سفید) .
نوتروفیل: دسته ای از گلبول های سفید.
هورمون ها: مواد شیمیایی که توسط غدد ساخته می شوند. هورمون ها در خون جریان می یابند و فعالیت بعضی از سلول ها یا ارگان ها را کنترل می کنند.
یبوست: وقتی تعداد اجابت های مزاج کاهش می یابد و مدفوع سفت و خشک است و به سختی دفع می شود.
غذاهای مفید در حین شیمی درمانی
خوراکی هایی که می توانند به بهبود عوارض یا جلوگیری از بدتر شدن آن کمک کنند
Foods to Help with Side Effects:
مندرجات:
:(Clear Liquids)مایعات سبک
غذاهای مایع (Liquid Foods) :
خوردنی ها و نوشیدنی های سرشار از کالری یا پروتئین Foods and Drinks That Are High in Calories or Protein) ):
غذاهای سرشار از فیبر (High-Fiber Foods):
غذاهای کم فیبر (Low Fiber Foods):
غذاهایی مناسب دهان های زخمی :(Foods That Are Easy on a Sore Mouth)
خوردنی ها و نوشیدنی هایی که آسان هضم هستند Foods and Drinks That Are Easy on the Stomach) ):
مایعات سبک (Clear Liquids):
اگر کسی دچار اسهال یا اختلالات ادراری، کلیوی ، مثانه ای بود این لیست می تواند کمک کننده باشد :
| نوع مایع | مثال |
| سوپ ها | خورشت آب رقیق و بدون چربی گوشت آب گوشت غلیظ |
| نوشیدنی ها | آب سیب نوشیدنی های گاز دار نوشیدنی هایی با اسانس میوه عصاره ذغال اخته و انگور پانچ میوه نوشیدنی های انرژی زا آب چای بدون کافئین |
| شیرینی ها | یخ در بهشت بدون تکه های میوه یا شیر دسر های ژلاتینی عسل ژله بستنی یخی |
غذاهای مایع (Liquid Foods) :
این لیست می تواند برای افراد زیر کمک کننده باشد :
· نخواهند یا نتوانند غذاهای جامد میل کنند.
· دچار مشکلات ادراری، مثانه ای یا کلیوی باشند.
| نوع | مثال |
| سوپ ها | خورشت آبگوشت سوپ پنیر سوپی که درون مخلوط کن ریخته شده است سوپ با پورۀ سیب زمینی سوپ گوجه فرنگی |
| نوشیدنی ها | نوشیدنی های گازدار میلک شیک قهوه اسموتی ها مخلوط زرده تخم مرغ و شیر (بدون الکل و پاستوریزه) نوشیدنی های میوه ای نوشیدنی های انرژی زا آب میوه ها چای پانچ میوه عصارۀ گوجه فرنگی شیر (تمام انواع) عصارۀ سبزیجات آب |
| چربی ها | کره خامه مارگارین روغن خامۀ ترش |
| شیرینی ها | کرم کاستارد یا فرنی (نرم یا پخته شده) دسری شبیه به بستنی که با ماست تهیه می شود پوره میوه ها دسر های ژلاتین عسل بستنی بدون تکه (مانند آجیل یا تکه های بیسکوییت) شیر یخی ژله پودینگ شربت ماست (ساده یا وانیلی) |
| جایگزین و مکمل ها | صبحانه های فوری جایگزین های مایع غذایی |
خوردنی ها و نوشیدنی های سرشار از کالری یا پروتئین( Foods and Drinks That Are High in Calories or Protein ) :
این لیست می تواند برای افرادی که علاقه ای به خوردن غذا ندارند کمک کننده باشد:
| نوع | مثال |
| سوپ ها | سوپ های خامه دار سوپ هایی با عدس، نخود یا لوبیا(هر نوع) |
| نوشیدنی ها | صبحانه های فوری میلک شیک ها اسموتی ها شیر کامل |
| غذاهای اصلی وسایر مواد غذایی | گوشت گاو پنیر خامه ای کره، مارگارین یا روغنی که به غذا اضافه می شود پنیر کروسانت (نوعی نان هلالی شکل) مرغ ژامبون ماهی تخم مرغ نخود و لوبیا (انواع لوبیا) پخته شده دانه ها، آجیل، سبوس گندم کرۀ بادام زمینی خامۀ ترش |
| شیرینی ها | کرم کاستارد یا فرنی (نرم یا پخته) دسری شبیه به بستنی که با ماست تهیه می شود بستنی کیک (مافین ها) پودینگ ماست (ساده یا وانیلی) |
| جایگزین و مکمل ها | جایگزین های مایع غذایی شیر خشکی که به غذا اضافه می شود (پودینگ ها، میلک شیک یا خاگینه) |
غذاهای سرشار از فیبر (High-Fiber Foods):
این لیست می تواند برای افراد مبتلا به یبوست کمک کننده باشد:
| نوع | مثال |
| غذاهای اصلی وسایر مواد غذایی | مافین (کیک) های سبوس دار غلات سبوس دار برنج قهوه ای یا اصلاح نشده انواع نخود و لوبیای پخته شده نان های کامل (با گندم سبوس دار) پاستا (ماکارونی) های کامل ((با گندم سبوس دار) |
| میوه ها و سبزیجات | میوه های (مانند زرد آلو، خرما، آلو) خشک شده یا کشمش میوه های تازه مانند سیب، بلوبری و انگور سبزیجات خام یا پخته شده مانند کلم براکلی، ذرت، لوبیا سبز، نخود و اسفناج. |
| اسنک ها | شیرینی گرانولا آجیل ها پاپ کورن دانه ها مانند تخمۀ آفتاب گردان مخلوط خشکبار |
غذاهای کم فیبر (Low Fiber Foods):
این لیست می تواند برای افراد مبتلا به اسهال کمک کننده باشد:
| نوع | مثال |
| غذاهای اصلی وسایر مواد غذایی | مرغ یا بوقلمون (بدون پوست) غلات بدون سبوس پخته شده پنیر تخم مرغ ماهی رشته های سوپی (نودل) سیب زمینی (پخته شده یا له شده بدون پوست) نان سفید برنج سفید |
| میوه ها و سبزیجات | مارچوبه موز کنسرو میوه مانند هلو، گلابی یا سیب عصارۀ سبک میوه ها عصارۀ سبزیجات |
| اسنک ها | کیک اسفنجی ژلاتین بیسکوئیت نمکی شربت ماست (ساده یا وانیلی) |
غذاهایی مناسب دهان های زخمی Foods That Are Easy on a Sore Mouth) :)
این لیست می تواند برای افراد مبتلا به زخم های دهانی کمک کننده باشد:
| نوع | مثال |
| غذاهای اصلی وسایر مواد غذایی | غذای کودک غلات پخته شده و بدون سبوس پنیر تخم مرغ ( عسلی یا به صورت خاگینه) ماکارونی با پنیر پورۀ سیب زمینی غذاهای پختۀ پوره شده سوپ ها |
| شیرینی ها | کرم کاستارد یا فرنی میوه (پوره شده یا به صورت غذای کودک) دسر های ژلاتین بستنی میلک شیک پودینگ اسموتی میوه های نرم (موز و پورۀ سیب) ماست (ساده یا وانیلی) |
خوردنی ها و نوشیدنی هایی که آسان هضم هستند (Foods and Drinks Thar Are East on the Stomach):
این لیست می تواند برای افرادی که به تهوع و استفراغ دچار هستند، کمک کننده باشد:
| نوع | مثال |
| سوپ ها | آب گوشت، مرغ یا سبزیجات |
| نوشیدنی ها | نوشیدنی های گازدار که گاز آن ها رفته است عصارۀ انگور یا زغال اخته نوشیدنی هایی با عصارۀ میوه پانچ میوه نوشیدنی های انرژی زا چای آب |
| غذاهای اصلی وسایر مواد غذایی | مرغ کبابی یا تنوری شدۀ بدون پوست شیربرنج کورن فلکس و صبحانه های فوری رشته های سوپی (نودل) سیب زمینی (آب پز بدون پوست) چوب شور بیسکوییت ها بیسکوییت های نمکی برنج سفید نان سفید |
| شیرینی ها | کیک اسفنجی کنسرو میوه ها مثل سیب، هلو و گلابی ژله ها و دسرهای ژلاتینی شربت ها ماست (ساده یا وانیلی) |
